322

322 IX. Późniejsze kierunki rozwoju filozofii

rych najistotniejszym jest ten aspekt, który odróżnia systemy, które egzemplifikują, od systemów, które denotują. Symptomy nie są rozumiane jako oznaki jakichkolwiek walorów. Jeśli chodzi o wartości estetyczne. Goodman przeprowadza „subsumpcję doskonałości estetycznej pod doskonałość poznawczą”¹.

Znaczna część The Languages of Art jest bardzo trudna w lekturze. zwłaszcza obszerny rozdział, w którym Goodman formułuje swoją ..teorię notacji”, ale zrozumienie ogólnej tendencji może ułatwić interpretację najnowszej pracy Goodmana, Ways of Worldmaking, o której autor pisze w przedmowie, iż „pozostaje w sprzeczności zarówno z empiryzmem, jak z racjonalizmem, z materializmem, idealizmem i dualizmem, z esencjali/.mem i egzystencjalizmem, z mechanicyzmem i witalizmem, z mistycyzmem i sejentyzmem. i z większością innych skrajnych doktryn"². W rzeczywistości nie tyle wchodzi ona w kolizję z owymi doktrynami, ile raczej w ogóle się nimi nic zajmuje, jakkolwiek może pośrednio podważać niektóre z nich. Głosi natomiast, jak słusznie ujmuje to autor, „radykalny relatywizm obwarowa-ny rygorystycznymi zastrzeżeniami, który daje ostatecznie w wyniku coś pokrewnego irrealizmowi”³.

Ways of Worldmaking to niewielka książka, która wraz z przedmową liczy zaledwie 142 strony, i składa się z siedmiu rozdziałów', które powstawały w okresie ponad siedmiu lat. Punktem wyjścia argumentacji Goodmana jest pewien fragment rozdziału pierwszego, eseju napisanego na cześć Ernsta Cassirera (1874-I945)⁴. „Układy odniesienia - pisze Goodman - wydają się należeć nie tyle do tego. co jest opisywane, ile raczej do systemów opisu: i każde z tych dwóch zdań [mianowicie, „Słońce zawsze się porusza” i „Słońce nigdy się nie porusza”l wiąże to, co jest opisywane, z tego rodzaju systemem. Jeżeli zadaję pytanie dotyczące świata, możesz być skłonny: odpowiedzieć mi. jaki jest świat względem jednego bądź względem wiciu układów odniesienia, jeśli jednak nalegam, byś powiedział mi. jaki jest świat niezależnie od wszelkich układów odniesienia, co możesz mi odpowiedzieć? Niezależnie od tego. co jest opisywane, jesteśmy zamknięci w kręgu sposobów opisu. Cała nasza rzeczywistość składa się. niejako, raczej z owych sposobów opisu niż ze świata bądź światów”^{5 6}.

Goodman daje wyraźnie do zrozumienia, że nie mówi tu o światach możliwych. Pragnie powiedzieć, że istnieje wiele światów rzeczywistych, czy raczej, jak wolałby to ująć, że istnieje wiele wersji świata, które nie mogą być ze sobą łączone, ani sprowadzane do jednej wersji. Wersje świata nie powstają z niczego; powstają z innych wersji świata drogą procedur rozkładania rzeczy i składania ich na powrót w inny sposób, przez eliminowanie lub dodawanie bytów, przez zmiany rozkładu akcentów-, które występują w najbardziej spek-takulamej postaci w sztuce, przez zmianę uporządkowania lub przekształcanie. Kksperymenty psychologiczne wyraźnie dowodzą, że to, co, wedle naszych założeń, miało być dane w percepcji, jest w znacznej mierze wytworem naszych konstrukcji. Wbrew naszym naiwnym przypuszczeniom, nie jest również tak. że prawda narzuca jednoznaczne Ograniczenia, .prawda - w przekonaniu Goodmana - nie jest bynajmniej wyniosłym i surowym panem, lecz pojętnym i posłusznym sługą. Uczony, który sądzi, iż jest szczerze oddany poszukiwaniu prawdy. oszukuje samego siebie. Nie obchodzą go przecież trywialne prawdy, które może mnożyć w nieskończoność; sięga do wieloaspektowych i nieregularnych wyników- obserwacji, by znaleźć tam nikłe w-skazówki dotyczące ogólnych struktur i znaczących generał izacji. Dąży do systemu, prostoty i dużego zasięgu; a kiedy uzyskuje pod tym względem zadowalające rezultaty, przykraw-a prawdę, by do nich pasowała. W równej mierze ustanawia, co odkrywa prawa, które formułuje; w rów-nej mierze projektuje, co rozpoznaje układy własności, które opisuje”⁴*.

Co więcej, Goodman pojmuje prawdę, czy raczej prawdę w sensie dosłownym, jako przysługującą jedynie temu, co zostaje powie-

For-

1

   Tamże, s. 259.

2

   Way.v of Worldmaking, HarYcsier Press. Hassucks 1978, s. X.

3

   Tamże.

4

   Do najważniejszych dzieł Cassirera należą Die Phiłosophie der symholischen men oraz Longuage and Myth.

5

   Dzieło cyt.. s. 2-3.

6

   Tamże. s. 18.