0112

Systemy polityczne współczesnego s'wiata

jest zwrot kosztów związanych z prowadzeniem kampanii wyborczej. Chodzi m.in. o wydatki na reklamę partii w mass mediach. W niektórych krajach ustawy przewidują dotacje celowe dla partii politycznych z zastrzeżeniem, że otrzymają je organizacje kobiet albo młodzieżowe (np. w Danii, Holandii czy Włoszech). Wśród świadczenia różnorodnych usług najczęściej chodzi o zapewnienie publicznego transportu (np. w Japonii czy Australii).

4. Antypartyjne sentymenty - antypartia

Istnieje we współczesnym świecie wiele krajów, które expressis verbis odrzucają instytucję partii politycznej jako dopuszczalną formę organizacji życia politycznego. Z reguły chodzi o systemy niedemokratyczne, w których elita rządząca oferuje nie-rywalizacyjny styl kierowania polityką, z reguły oparty na mechanizmie personalizacji władzy przy wykorzystaniu np. tradycyjnego układu patron - klient. W krajach tych nie są brane pod uwagę alternatywne wobec partii formy „pośredniczenia” między rządzącym a rządzonymi, po prostu dlatego, że ci ostatni są pozbawieni praw politycznych albo ich katalog jest bardzo okrojony. Państwa, które wykluczają partię jako kategorię instytucji politycznej, występują w tzw. „państwach Trzeciego Świata”, i to tylko w pewnych regionach, zwłaszcza kontynentu azjatyckiego oraz sporadycznie - afrykańskiego. Są to państwa małe, jeżeli chodzi o ich obszar oraz ludność. W zdecydowanej większości obowiązuje tam monarchistyczna forma państwa, a funkcję głowy państwa piastuje dożywotni i zazwyczaj dziedziczny monarcha (np. król, emir, szejk, sułtan). Na tle procesu demokratyzacji, która zwłaszcza od połowy lat 80. stała się dominującym zjawiskiem w procesie kształtowania współczesnego oblicza „państw Trzeciego Świata", kraje odrzucające rywalizacyjną formę „organizacji” polityki, czego wyrazem jest m.in. zakaz działania wszelkich partii politycznych, można potraktować jako rodzaj „skamieniałości”.

Największą regionalną grupę państw, w których istnieje zakaz tworzenia i działalności partii politycznych, stanowią kraje południowo-zachodniej Azji, usytuowane na Półwyspie Arabskim. Chodzi o 6 krajów, a mianowicie: Arabię Saudyjską, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Oman oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie. W przypadku Bahrajnu, Kuwejtu i Omanu mamy do czynienia z tzw. monarchiami konstytucyjnymi, co oznacza jedynie zadeklarowanie zasady, iż król panuje z woli ludu, przy jednoczesnym wykluczeniu uznania jakichkolwiek form ograniczenia za pomocą prawa jego uprawnień. Konstytucje istniejące w tych krajach należy zaliczyć do kategorii oktro-

108