0148

Systemy polityczne współczesnego s'wiata

jednej partii politycznej, niejednokrotnie występowaniem koalicji rządowych o zróżnicowanej konfiguracji i w konsekwencji przynajmniej potencjalną alternacją władzy. Jest to dość ogólna charakterystyka mechanizmu systemu partyjnego i dlatego postaramy się wskazać na pewne specyficzne kategorie subsystemów.

Pierwszy typ subsystemu przypomina swoim mechanizmem układ rywalizacji dwupartyjnej. Do tej kategorii można zaliczyć systemy partyjne Angoli i Mozambiku. Należy jednak zastrzec, że dostrzegamy w ich ewolucji pewne elementy charakterystyczne dla rywalizacji dwupartyjnej, choć sposób jej prowadzenia wciąż jest głęboko osadzony w tradycji autorytarnej (dotyczy to zwłaszcza Angoli). Mówiąc oględnie, te systemy mogą potencjalnie ewoluować w kierunku układu dwupartyj-nego. W październiku 1992 r. po długich negocjacjach zostało zawarte w Mozambiku porozumienie pokojowe, które zakończyło okres wojny domowej. Stronami porozumienia były dwie organizacje: Front Wyzwolenia Mozambiku (Frelimo), lewicowy ruch społeczno-polityczny, sprawujący formalnie władzę w kraju od 1975 r., oraz Narodowy Ruch Oporu Mozambiku (Renamo), struktura skupiająca oddziały partyzanckie walczące z komunistycznym rządem, wspierana m.in. przez RPA. W 1994 r. odbyły się pierwsze wybory (parlamentarne i prezydenckie), w których zwyciężył dotychczasowy prezydent Joaąuim Chissano (sprawuje urząd od 1986 r.) i jego partia Frelimo. Zdobyła ona w jednoizbowym parlamencie blisko 52% mandatów i sformowała czysto jednopartyjny gabinet. Renamo był tylko minimalnie gorszy, kontrolując blisko 45% mandatów. Jeszcze tylko jedna partia polityczna, Unia Demokratyczna (UD), zdołała wprowadzić swoich reprezentantów do parlamentu (9). W wyborach w 1999 r. sytuacja się powtórzyła. W prezydenckich zwyciężył Chissano, ale ze znacznie mniejszą przewagą, niż to było wcześniej (kontrkandydat Macacho Dhlakama uzyskał 47,7% głosów wobec 33% w 1994 r.). W wyborach prezydenckich Frelimo zdobył ponad 53% mandatów, zaś Renamo - blisko 47%. Znów powstał gabinet złożony z reprezentantów Frelimo. Żadna inna partia nie zdołała wejść do parlamentu, co było konsekwencją nieprzekroczenia 5-procentowej klauzuli zaporowej. Powstał więc klasyczny układ dwupartyjny, ale o pewnej asymetrii. Jedna partia, jak na razie, ma status ugrupowania rządzącego, zaś druga - opozycyjnego. Średnia wartość indeksu efektywnej liczby partii wynosi blisko 2,1.

Znacznie trudniejsza jest ocena systemu partyjnego Angoli. Przede wszystkim dlatego, że sam reżim wydaje się być znacznie słabiej zaawansowany w procesie demokratyzacji niż Mozambiku, a podstawą oceny mechanizmu rywalizacji mogą być tylko jedne wybory (1992 r.), gdyż kadencja parlamentu została wydłużona w 1996 r. praktycznie o 4 lata. Podobnie jak w Mozambiku, w 1975 r. władzę przejęła organi-

144