DSCF5488

203

5. Jęczmień

•    jęczmień dwurzędowy (endemit abisyński) — ssp. (convar.) deficiens Steud.;

•    jęczmień labilny (zmienny) — ssp. (convar.) labile Schiem.

Wszystkie trzy kłoski na każdym pięterku kłosa jęczmienia wielorzędowego (ssp. polistichon) są płodne. Jęczmień dwurzędowy (ssp. distichon) ma płodny tylko kłosek środkowy, pozostałe dwa boczne są płonne i mają rozwinięte tylko plewy i plewki, które są bezostne również u form ościstych. Ziarniaki są ułożone w dwóch rzędach po przeciwnej stronie osadki kłosowej i dlatego kłos w przekroju poprzecznym przyjmuje kształt spłaszczonego prostokąta. Jęczmień pośredni (ssp. intermedium) jest formą pośrednią między jęczmieniem wielo- i dwurzędowym. Płodny jest tylko jego kłosek środkowy, a boczne częściowo niepłodne. Hordeum satiyum ssp. deficiens, dwurzędowy endemit abisyński, na pięterku ma płodny tylko kłosek środkowy, a dwa boczne całkowicie zanikły. Jęczmień labilny (ssp. labile) wytwarza na pięterku osadki kłosowej niestałą liczbę (3, 2, 1) płodnych kłosków.

Uprawne formy jęczmienia należą tylko do dwóch podgatunków: jęczmienia wielorzędowego i jęczmienia dwurzędowego. W obrębie każdego z tych podgatunków wydziela się odmiany botaniczne (var.), a podstawą tego podziału jest zbitość kłosa mierzona długością członów osadki kłosowej (tab. 5.2).

Tabela 5.2. Odmiany botanicze (var.) jęczmienia uprawnego

Podgatunek (ssp.)	Ziarno oplewione			Ziarno nagie
	kłos zbity	kłos średnio zbity	kłos luźny	kłos luźny
	Długość członów osadki kłosowej (mm)
	1,7-2,1	2,1-2,8	2,8-4,0	2,8-4,0
Polistichon Doli. (j. wielorzędowy)	var. pyramidatum = var. hexastichon Kom. (j. sześciorzędowy)	var. parallelwn	var. pall idum = var. tetrastichon L. (i. czterorzędowy)	var. coeleste Wib. (j. nagi)
Distichon L. (j. dwurzędowy)	var. zeocrithon Alcf. (j. karasek)	var. erectum SchUbl. (j. wyprostowany)	var. nutans Schtlbl. (j. zwisły)	var. nudwn L. (i. nagi)

Kłos jęczmienia sześciorzędowego (var. hexastichoń) jest krótki i zbity (rys. 5.3). Kłoski są rozmieszczone w kłosie po trzy z każdej strony. Człony osadki kłosowej są krótkie, a ziarniaki wyższego piętra naciskają na piętro niższe, powodując ich symetryczne ustawienie względem osi kłosa. W przekroju poprzecznym kłos ma kształt sześciokąta, którego boki są ustawione pod kątem 60° (rys. 5.4). Ziarno ma drobne, lecz wyrównane.

Jęczmień czterorzędowy (ssp. tetrastichon) odznacza się długim i luźnym kłosem (rys. 5.3). Człony osadki są długie. Kłoski są ustawione w kłosie po obu stronach w trzech rzędach, przy czym kłoski boczne z obu stron kłosa są zbliżone do środkowego (rys. 5.4). Ziarniaki zachodzą na siebie dachówkowato, a na przekroju poprzecznym kłos przybiera kształt czworokąta, którego boki są ustawione pod