Finanse p stwa Wypych4 185

Ocena sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa

stwa i świadczy o nieracjonalnym wykorzystaniu posiadanych środków gospodarczych - z utrzymywaniem zapasów łączą się bowiem określone koszty. Wzrost należności może być uzasadniony wzrostem sprzedaży, jednak nadmierny ich wzrost jest niekorzystny, ponieważ środki finansowe zamiast obsługiwać działalność przedsiębiorstwa są zamrożone w należnościach. Wysoki poziom środków pieniężnych można interpretować jako symptom nieumiejętności ich zagospodarowania.

Między majątkiem trwałym i majątkiem obrotowym mogą dokonywać się przesunięcia, np. sprzedaż obiektu produkcyjnego lub lokaty finansowej powoduje wpływ gotówki, podobnie jak zakup składników majątku trwałego przyczynia się do zmniejszenia gotówki. W praktyce trudno jest mówić o optymalnej relacji między majątkiem trwałym i majątkiem obrotowym - struktura aktywów zależy bowiem przede wszystkim od charakteru działalności. Nie mniej jednak należy zdawać sobie sprawę z faktu, iż struktura aktywów pośrednio warunkuje wyniki finansowe przedsiębiorstwa, znajduje bowiem odbicie w strukturze kosztów działalności w układzie: koszty stałe - koszty zmienne. Relatywnie wysoki udział składników rzeczowych prowadzi najczęściej do zwiększenia kosztów stałych, a więc przyczynia się do wzrostu ryzyka operacyjnego. Zagadnienie to łączy z kwestią dźwigni operacyjnej i progu rentowności i będzie przedmiotem odrębnych rozważań w dalszej części opracowania.

Struktura pionowa pasywów znajduje odbicie przede wszystkim w relacji między kapitałem własnym i kapitałem obcym. Jako zjawisko pozytywne uznaje się powszechnie szybszy wzrost funduszów własnych w porównaniu do wzrostu zobowiązań. Wzrost funduszów własnych świadczy o wzrastającej wartości majątku własnego przedsiębiorstwa, a więc jest to objaw korzystny. Rosnąca wielkość kredytów na inwestycje - objaw pozytywny - oznacza, że przedsiębiorstwo dąży do rozwoju mimo braku własnych środków i podejmuje inwestycje o takiej efektywności, że spodziewa się spłacić zaciągnięty kredyt z osiąganych zysków. Wzrost zadłużenia z tytułu kredytów obrotowych może być uzasadniony potrzebami finansowymi pod warunkiem, że nie są to kredyty przeterminowane. Pewien wzrost stanu zobowiązań może być uzasadniony wzrostem produkcji, nadmierny jednak ich wzrost najczęściej jest objawem trudności finansowych przedsiębiorstwa i powoduje zwiększenie udziału funduszów obcych w finansowaniu działalności, co nie jest pozytywnie oceniane przez dawców kapitału.

Wysoki udział kapitału własnego spotyka się ze szczególne korzysl-ną oceną kredytodawców. Daje bowiem gwarancję, że ryzyko związane z prowadzoną działalnością gospodarczą obciąży przede wszystkim właścicieli przedsiębiorstwa. Wraz z jego wysokością rośnie zdolność kredytowa (płatnicza) przedsiębiorstwa, jak również niezależność mierzona swobodą w podejmowaniu decyzji stwarzająca, jak wskazuje praktyka, większe szanse rozwoju. Udział kapitału obcego w ponoszeniu ryzyka okazuje się być czynnikiem skutecznie osłabiającym zainteresowanie przedsięwzięciami obciążonymi większą niepewnością. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa rosnący udział kapitału obcego pozwala na rozłożenie ryzyka finansowego, jakie niesie ze sobą prowadzenie działalności gospodarczej. Z drugiej jednak strony kapitał ten jest odpowiedzialny, z uwagi na finansowy efekt mnożnikowy, za wzrost fluktuacji rentowności kapitału własnego przedsiębiorstwa, oceniany przez jego właścicieli pozytywnie tylko wówczas, gdy prowadzi do jej wzrostu. Istnienie tego efektu, którego konsekwencją jest dostęp kredytodawców do zysku wygospodarowanego przy współudziale ich kapitału, jest jednocześnie czynnikiem powstrzymującym ich skutecznie od decyzji prowadzących do większego angażowania się w przedsięwzięcia rozwojowe przedsiębiorstwa. Problem ten określany w literaturze i praktyce jako dźwignia finansowa zostanie bliżej przedstawiony w odrębnym rozdziale.

Rezultatem działania tych tendencji jest dążenie do optymalizacji poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa, to znaczy takiej struktury kapitału, która oceniana byłaby pozytywnie zarówno przez kredytodawców, jak i przez kredytobiorców. Przyjmując założenie o równomiernym rozłożeniu ryzyka między właścicielami przedsiębiorstwa i dawcami kapitału obcego ów optymalny poziom zadłużenia występuje przy 50 % udziale kapitału własnego w kapitale łącznym. W warunkach konkretnego przedsiębiorstwa nie jest to jednak powszechnie akceptowana reguła. Optymalizacja poziomu zadłużenia zależy bowiem od przyjętej strategii finansowej, która uwzględnia między innymi relację między poziomem zyskowności kapitału własnego i kosztem pozyskania kapitałów obcych. Nie mniej jednak można wskazać, że wysoki udział kapitału własnego nie gwarantuje szczególnych efektów w procesach inwestowania, ograniczając możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa, tworzy natomiast gwarancję kilkuletniej egzystencji przedsiębiorstwa nawet w przypadku osiągania strat w dwu, trzech kolejnych latach.

Do badania i oceny zmian w majątku przedsiębiorstwa i źródłach jego finansowania wykorzystuje się wskaźniki struktury’ aktywów i