K �jna DIALEKTY POLSKIE773

nie uważamy za pochodną języka ogólnopolskiego, lecz odwrotnie (zol), s. 26).

Zależność formowania się naszych dialektów od pierwotnych podziałów na szczepy — zespoły plemienne, odizolowane i znacznie od siebie oddalone geograficznie, jest chyba prawdopodobna. Przy założeniu, że szczepowe ugrupowania plemion są zaczątkiem i późniejszą podstawą wytwarzania się naszych dialektów, trudno jest określić bardziej szczegółowo zasięgi zasiedlenia każdej z tych grup, w obrębie której powstawały i pogłębiały się wyróżniające ją właściwości etnotwórcze. Stosunki bowiem ludnościowe w dobie przedpiastowskiej były specyficzne ze względu na znacznie większe zalesienie i słabo zaludnienie kraju. W wiciu przeto wypadkach okolica, której przynależność plemienną chcielibyśmy stwierdzić na podstawie danych z wieków XII —XU1_: mogła w wielu wypadkach być jeszcze na przełomie wieków X—XI nie zamieszkanym pograniczem (Xat 25). Wynika to niewątpliwie z tego, że „organizacja państwowa wymagała koncentracji na niezbyt dużym obszarze większej liczby ludności oraz istnienia warunków umożliwiających stworzenie z niej zwartej całości” (Pucz 76). W odniesieniu przeto do okresu przedpiastowskiego na pewno nie możemy jeszcze mówić o liniach granicznych między szczepami, lecz o nie stykających się ze sobą terytoriach szczepowych jako obszarach stosunkowo gęsto jak na owe czasy zasiedlonych, tak że ludność plemienia danego szczepu, koncentrując się wokół swego ezoła opolnego. kontaktowała się zc sobą ściślej niż z ludnością innych plemion, a równocześnie pozostawała w styczności z ludnością sąsiadujących z nią plemion tegoż szczepu, co powodowało utrzymanie się i pogłębianie poczucia coraz silniejszej więzi szczepowej, opartej o związki rodowe, solidarność mieszkańców w prawach i obowiązkach, tradycje sąsiedzkie, wspólnotę duchową, religijną, kulturową itd. Tak rozumiane związki plemienne (szczepowe) oraz łatwiejszo i żywsze niż z ludnością należącą do innych szczepów kontakty polityczne, administracyjno-gospodarcze i kulturalne mogły się stać zaczątkiem powstawania odrębnych cech dialcktalnych czy tendencji rozwojowych.

Wytworzone wcześniej skupienia plemienne w okresie pierwszych Pia -stów znacznie, jak można przypuszczać, poszerzyły swe obszary zasiedlenia. W miarę stabilizacji gospodarczej i zwiększania się ludności każdy z wymienionych szczepów rozszerza drogą osadnictwa obszary zasiedlenia swych rdzennych dziedzin szczepowych na przyległe, dotąd puste, nie zamieszkane lub nie wchodzące do zasięgu bezpośredniego oddziaływania grupy etniczno-szczepowej obszary, tak że w w. XH zasięgi ludnościowe potomków początkowo odizolowanych szczepów zaczynają się zbliżać, stykać zc sobą i przenikać wzajemnie.

Te odtwarzane głównie na podstawie danych administracyjnych