psychologia religii 8

101

luteranów, Str^cmen /19&3, 1967/, obliczył dużą negatywną korelację /-42/ pomiędzy 17-pozycyjną skalą ortodoksji doktrynalnej a Opozycyjną, dotyczącą konserwatywnych postaw społecznych. Podobnie, jak w przypadku innych tego rodzaju wyjątków od ogólniejszych odkryć, przykład Strbmcena wydaje się być względnie homogeniczny /przy wysokim stopniu ortodoksyjności/, znów sugerując częściowo krzywoliniowy związek z całkowitą ortodoksją.

Skala religijności Allporta-Vemcna obrazuje mniej oczywisty związek między religijnością a postawą społeczną. Może to wpływać z wieloznaczności twierdzeń skali. Gardner /19&0/ oraz Jones /1958/ odnaleźli tylko niewielkie, a Evans /1952/ - całkiem negatywne - powiązania z antysemityzmem. Prothro i Jensen odkryli, że wśród katolików i Żydów skala religijności Allporta-Vernona była negatywnie związana z wynikami pomiarów techniką Q-sort postaw wobec zmian społecznych.

Dane Kirkpatiicka /1949/, otrzymane po zbadaniu dużych grup w ltin-neapoLLs, sugerują, że związek między postawą religijną a konserwatywną znika, gdy uwzględnia się wpływ płci, nauczania i przynależności wyznaniowej. Peagin /1964/ określił ten związek zredukowanym, ale ciągle znaczącym, gdy zmienna opisująca nauczanie została częściowo odrzucona. Do tego wniosku przychylili się także Keedy /1958/, touffer

/1945/# Allport i Ross /1967/ odkryli, że związek pomiędzy ogólną re-

_# ✓

ligijną aprobatą i uprzedzeniami powstawał w większości dzięki edukacji, ale mieli wątpliwości co do tego, czy wyjaśnia on, czy raczej zaciemnia ważne zmienne psychologicznie.

Możliwą do przyjęcia interpretacją, zawierającą oryginalny dylemat Thurstona "co właściwie nazwać przyczyną", jest interpretacja, zakładająca, żo nic z togo, co tu zostało przedstawione, nie ma do czynienia z religią lub instytucjami religijnymi, lecz przedstawia ogólną postawę.konserwatywną wobec społecznych skutków, wśród których są i instytucje religijne, i ich oficjelne doktryny. Czy Jest to związane z wpływami społecznymi, ekonomicznymi lub edukacyjnymi, czy też z bardziej indywidualnymi i psychologicznymi cechami jednostki, to jest to, oczywiście, o wiele szerszy problem.

Związek postawy konserwatywnej z przynależnością instytucjonalną

Gdy csęstotliYrfość uczestnictwa w życiu kościelnym traktuje się jako miarę, wówczas jej związek z konserwatywnymi postawami społecznymi w oczywisty sposób zależy od tego, jaki jest zakres skali uczestnictwa. Jest to związek krzywoliniowy, czyli przy niskiej częstotliwości uczestnictwa zależność między uczestnictwem a etnocentryzmea jest dodatnia,