Scan33

LXX ZNACZENIE POJĘCIA „KATHARSIS"

Platonos politeian). Jego interpretacja, „oczyszczenia” ma również ; charakter etyczny. Zredukowanie afektów do właściwej normy nie odbywa się zresztą przez ich działanie homeopatyczne, lecz na za-' sadzie pouczenia lub wzajemnej redukcji przeciwieństw.

Nic więc dziwnego, że zwolennicy tego kierunku interpretacyjnego, spopularyzowanego przez Bernaysa, musieli szukać innych, bardziej przekonywających dowodów. Franz Dirjm.eier⁴⁴ sięgnął do

fragmentu......dzieła Te o fr as ta (ucznia Arystotelesa) O muzyce {Perl

i

musik es), w którym, nawiązując do poglądów Arystotelesa o funk-xcji muzyki, Teofrast pisze: /(jedno..jest działanie muzyki, a mianowicie- poruszenie duszy-odbywające się przez uwolnienie [apó-jftfasis] od złych skutków, spowodowanych przez afekty”. Zesta^:~~ fywiwszy to miejsce z cytowanym wyżej urywkiem Polityki i kilkoma innymi paralelnymi fragmentami z dzieł Teofrasta, Dirlmeier "stwierdza, że apólysis jest tu synonimem katharsis. Pojęcie to musi więc oznaczać „uwolnienie od afektów, usunięcie ich, jak przeczyszczającym środkiem ż duszy na pewien okres czasu”'⁴⁵. Jeśirjednałc zestawimy cytowany przed chwilą fragment Teofrasta z definicją tragedii w Poetyce Arystotelesa, beżpodstawności ta-kiego utożsamienia katharsis z apólysis nie trzeba chyba nawet wykazywać'.

Interpretacje religijne. Inny nieco kierunek interpretacji Arystotelesowego pojęcia katharsis na. bazie medycznej metafory Bernaysa wskazała Jeanne Croissant w swej doskonałej rozprawie Aristote i et les Mysteres⁴⁶. Pragnąc-zrekonstruować religijne podstawy psy-chologii Arystotelesa, zwróciła ona baczniejszą uwagęyha związek katartycznej terapii psychicznej za pośrednictwem muzyki z religij-nymi kultami orgi as tycznymi i wskazała jednocześnie na homeopatyczną zasadę działania entuzjazmu wywołanego przez rytualny

w    ~

—--—--------—......—--

⁴⁴ F. Dirlmeier, Katharsis palhe mat on, « Hermes» 75 (1940), s. 81—90. . )}^J 45 Ibidem; por. T. Sinko, op. cit., s. XVII n.

^4fi Liege 1932.

taniec i muzykę w leczeniu „entuzjazmu” („opętania”) zesłanegó.?; Y przez bósjąyo. Musimy 15owiefir'pamięfaC' ze wszelkie zaburzenia psychiczne aż do wystąpienia hipokratyków wyjaśniano jako wynik j działania sił nadprzyrodzonych ;{oni dopiero powiązali je z zaburzeniami równowagi somatycznej). Zwolennicy tej teorii rozwinęli następnie argumentację rytualno-religijną i rzeczywiście dostarczyli szeregu niepodważalnych dowodów świadczących jednak niemal wyłącznie o dość powszechnym przekonaniu starożytnych, że „świę-'ó; ta muzyka”, a zwłaszcza orgiastyczny taniec leczy na zasadzie homeopatii tzw. ..święte choroby”, za które uważano różnego j;o- — dzaju.....zaburzenia psychiczne. Jeśli nawet zgo32itibyŚfiiy"się. że ana

logiczne działanie przysługuje również tragedii (chociaż ..nie mamy żadnych podstaw do takiego twierdzenia), to, zgodnie z cytowanymi uprzednio słowami Arystotelesa z Polityki i ogólnym prze-, konaniem Greków, musielibyśmy ograniczyć to działanie do grupy ludzi nerwowo chorych, a przecież audytorium teatru stanowią A ludzie „normalni”. Takićh właśnie Aryst^eles^nalTa"niy^lTmowiąc y

0    przeżywaniu afektów litości czy lęku. Poza tym wiadomo, że

Arystoteles nie wierzył.....w.„.ktmenie...-„iwięty(^bxbbfoE" i w^swych ¹

pismach biologicznych zgodnie z nauką Hipokratesa zaburzenia stanów psychicznych wyjaśniał zachwianiem równowagi somatycznej organizmu. Nie wykluczał jednak —Jak się zdaje — leczenia i tych zaburzeń przez orgiastyczne tańce i muzykę.

Nie wydaje się więc, że na podstawie dostarczonych przez rzeczników tej interpretacji świadectw można byłoby wysnuć jednoznaczny wniosek o homeopatycznym „oczyszczeniu” afektów litości

1    trwogi wyzwolonych w trakcie przedstawienia tragedii. Należy ■ bowiem pamiętać, że wniosek taki oparty jest wyłącznie na analogii, której istnienia nie da się w tym przypadku z całą pewnością uzasadnić, tym bardziej że teąuczupia są wywoływane w tragedii przez akcję, a nie przez pieśni chóru i element"' muzyczny. Niewystarczająca wydała się interpretacja medyczna..juz3utcfi^o-wiASfwierdza on mianowicie, ze