WSP J POLN254169

jolanld 52pyra -Kozłowska, Fonologia - system dźwiękowy języki

494

ko[z]a - k(^s"[/kĄs]ka    ^- >>tpVo(p]k&

sprĄy]a - spra[f];spra[f\ka    ra[dź\ić - ra[ć]fra[ć]cie

jć[dz]ą -]c{c}/]Ą_cc]e    dro[z]yna - dró\_s]ka/dró[śc]e

Drugi, bardzo rozpowszechniony rodzaj altemacji spółgłoskowych, zwany palatalizacją, polega na wymianie spółgłosek twardych z miękkimi, np.:

ma[m]a - ma[m' ]ie &o[s]rf - ko[ś]ić wo[d~\a - wo[dź]ie ma[x]ać - vjymĄx' ~\iwać

ma[p]a - ma[f ]ie $o[v]a - so[v ]ie wo[z]y - wo[ź]ić >nd[k~\ - ma[k']iem

ba[b]a - ba[b' ]te ru[f\a - ru[f ]ie ra[n)a - ra[n]ić no[g]a -no[g']i

Również mianem palatalizacji, której uwarunkowanie fonetyczne zanikło, określa się ałternacje spółgłosek twardych z fonetycznie twardymi:

zapła[t]a - zapła[c]e hio[r]ę- bie{z]e mu[x\a - mu[s]ę pierru}[dz\ -pienią[£]ek

&o[s]<j - &o[ś]f cbo[d]y - cho[dz]ę r£k]a- ręfc]e

p([k] -pą[c\ek

wo[z]y - wo[ź]ę ca[w]y - ocĄl]ę no[g]a - no[dz]e ro[g]« - ro[£~\ek

Inny przypadek wymiany spółgłosek miękkich z twardymi, zwany depa-latalizacją, można zaobserwować w następujących przykładach:

pamięć] -pami$_i]nik    ło[dź]i - łó[d]ek    ko[ń] - ko[n~]ny

Rado[m' ]ia - rado[m]ski    dro[p' ]ia - dro[p]    gułę[b' ~\ia -gołę{b]nik

Liczne są również inne przypadki wymiany między spółgłoskami, które można zaliczyć do procesów palatalizacji i depalatalizacji, łącznie stanowiących centralne zagadnienie fonologii polskiej.

Charakterystyczną cechą języka polskiego są także zmiany zachodzące w grupach spółgłoskowych, w których często dochodzi do ich uproszczenia, tj. wypadania niektórych segmentów. Potwierdzają to liczne ałternacje, np.:

cześć - cza    chrzest - chrztu    radość - radosny

Egipt - egipski    Zamość - zamojski    świstać - świsnąć

Bydgoszcz - bydgoski    złość - złośliwy    miłość - miłosny

Ałternacje spółgłoskowe wymienione powyżej nie wyczerpują pełnej listy zjawisk tego typu, które występują w języku polskim. Pominięte zostały tu przypadki asymilacji pod względem miejsca i sposobu artykulacji omówione w następnej części. Należy w tym miejscu dodać, iż wszystkie spółgłoski podlegają alternacjom.