WSP J POLN254260

586 JanuK Ricęcr. Język polski iu Wsębodrie

-    nieodróżnianie form męskoosobowych od niemęskoosobowych, np. ty panowi mówiły, baby si kłóciły, koni ciongneły lub panowi mówili, baby si kłóciły,

-    używanie form pany, chłopy, Żydy jako neutralnych, nienacechowa-nych;

-    często końcówka -owi w miejscowniku rzeczowników męskich w wyniku synkretyzmu końcówek celownika i miejscownika, np. o tatowi, przy brat owi;

-    formy analityczne w czasie przeszłym np. my robili, oni młócili itd., wszakże niekiedy obok form syntetycznych, np. chodziliśmy.

W różnych gwarach z różnym nasileniem obserwujemy wpływy ukraińskie, np. końców^rkę -mo w' 1. os. 1. mn. (kopamo), końcówkę -u w^r bierniku (krówu).

Nie sposób pominąć tu słownictwo, słynny bałak lwowski, a więc wyrazy takie, jak właśnie bałakać ‘rozmawiać’, battar ‘nicpoń, andrus', kałabania ‘kałuża , kalapućkać ‘mieszać', morga ‘gbur, cham’, niezdały ‘bezużyteczny', pokiwany ‘głupi’, skałka ‘drzazga’, skawulać ‘skomleć’, smytrac ‘kraść’, trym-bulka ‘szczypiorek’, zamurdzany ‘umorusany’, spójnik że ‘co, który’, np. ten kołodryga (‘oberwaniec’), że tam stoi.

Dialekt południowokresowy doczekał się wielu opracowań, wykazano, że jego cechy charakterystyczne znane są od dawna, zwracano uwagę na jego rozwarstwienie zależne od wykształcenia i kontaktu z miastem, natomiast niewdele wiemy o jego zróżnicowaniu terytorialnym. Z coraz liczniejszych opracowań dotyczących gwar polskich na wschód od Zbrucza wyłania się obraz daleko idących wyrównań morfologicznych, m.in. w zakresie koniugacji, i wytwarzanie przez system mechanizmów' obronnych (Ananje-wa, 1984; Laskowski, 1984; SPK 1995, 1999; JPKW 1996, 1999).’

Dialekt północnokresowy

Dialekt północnokresowy został opisany najpełniej przez Halinę Turską (niestety zachowała się jedynie część jej pracy) i Zofię Kurzową. Oto jego główme cechy, często występujące na ograniczonym obszarze:

- wyróżnienie samogłoski akcentowanej silniejszym przyciskiem i redukcja samogłosek nieakcentow'anych, przy czym zmiana barwy tych samogłosek polega na zamianie o i e przez a („akanie”), np. kabyłka, ida, dziecka, co powoduje z kolei formy hiperstaranne, np. pora/ia, kopusta, kilko dni. Zmiana ta jest ograniczona terytorialnie (Grek-Pabisow'a, 1999). Konstrukcje z biernikiem liczby pojedynczej rzeczowników' żeńskich równych mia-nownikowd, np. daj mnie szklanka herbaty, opowiedział bajka, formy 1. oso-