WSP J POLN254297

624

ATułrze; Marii Lemdti, Językoznawstwo polskie w XX wieku

ryzowania tendencji rozwojowych w zakresie morfologii i składni polszczyzny. Słowotwórstwo Henryka Ułaszyna jest pierwszym pełnym wykazem morfemów słowotwórczych języka polskiego; autor podejmuje próbę klasyfikacji znaczeniowej wyrazów słowotwórczo pochodnych. Zgodnie z tytułem Encyklopedii większość rozpraw ma charakter historyczny: Bruckner omawia problemy historii jeżyka, Łoś prezentuje zabytki staropolszczyzny, Kryński omawia fleksję historyczną języka polskiego. Osobliwe są dwie rozprawy Łosia o składni (o użyciu form fleksyjnych i o strukturze zdania oznajmującego). Autor stwierdzenia dotyczące języka współczesnego ilustruje przykładami z zabvtków XTV-XV wieku. Encyklopedia zawiera też krótkie charakterystyki prawie wszystkich języków dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a także pierwszy w piśmiennictwie polskim syntetyczny szkic języków tajnych pióra Ułaszyna, zapoczątkowujący badania socjolingwistyczne w Polsce.

W 1915 r. wznawia działalność polski Uniwersytet Warszawski, w latach 1918-1919 powstają uniwersytety: Jana Kazimierza we Lwowie, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Adama Mickiewicza w' Poznaniu i Stefana Batorego w Wilnie. Praca nad kształceniem młodych uczonych w latach 1900-1918 sprawiła, że katedry językoznawcze w sześciu uniwersytetach uzyskują znakomitą obsadę. W 1920 r. powstaje Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, które stwarza możliwość współdziałania uczonych i praktyków', zwłaszcza nauczycieli. Jego organem staje się już istniejący periodyk Język Polski”.

Po ponadstuletnim podziale narodu konieczne są działania integracyjne. W 1918 r. Akademia Nauk podejmuje uchwałę ujednolicającą pisow-nię w całym kraju. W 1921 r. zjazd językoznawców' ustala jednolitą polską terminologię gramatyczną. Kształtuje się zbiór podstawowych podręczników uniwersyteckich w zakresie nauki o języku polskim. W 1922 r. Baudouin de Courtenay wydaje Historię języka polskiego, przedstawiającą rozw'ój systemu fonologicznego. W latach 1922-1927 ukazuje się trzytomowa Gramatyka historyczna języka polskiego Jana Łosia. W 1923 r. Polska Akademia Umiejętności wydaje wielką Gramatykę języka polskiego, złożoną z przeredagowanych i znacznie rozszerzonych rozpraw- Benniego, Łosia, Nitscha, Rozwadowskiego i Ułaszyna z Encyklopedii polskie). W 1925 r. na zjeździe we Lwowie dwudziestu trzech najwybitniejszych językoznaw-ców polskich zakłada Towarzystwo Językoznawcze, które liczy (po wprowadzeniu tych, którzy w pierwszym zjeździe nie uczestniczyli) czterdziestu sześciu członków'. Polskie środowisko lingwistyczne zostaje ukształtowane. Wobec nauki europejskiej staje ono jako równorzędny partner z dobrze zorganizowanymi instytucjami zarówno państwowymi, jak i społecznymi, rozwiniętym czasopiśmiennictwem i silnym zespołem badaczy. Tę „szczupłą garstkę uczonych", która między 1900 a 1925 rokiem stworzyła lingwistykę polską, już współcześni nazwali „generacją heroiczną” (por. Gansiniec, 1935).