46998 SCN21

Geny hotmobłoku wpływają no orientację rozwoju poszczególnych odcinków cudo. zwla.src* jhhIczos różnicowania sic tkanek i tworzenia narządów w okresie zarodkowym i płodowym, Rola genów homeohtoku w pierwszym rzędzie dotyczy w ięc formowania .się zarodka ur&_; rozwoju płodu. Odgrywają one jednak pewną rolę w ciągu całego cyklu życiowego. ,\^!u przyklei w czasie dojrzewania płciowego wpływają na wytwarzanie w odfwwicdnicj ilości hormonu wzrostu oraz testosteronu u chłopców i estradiolu u dziewcząt. Hormony ic wydzielone do krążącej km i wpływają na rozwój gonad, tkanki mięśniowej, kostnej i tłuszczowej. Ich synteza jest zależna także od sposobu żywienia się. Układ wydzielania wewnętrznego jest hiochemicznym ogniwem między wpływami genetycznymi i uwarunkowaniami środowiskowymi.

istnieje przypuszczalnie 10 typów homeoh/oków. każdy z nich składa stę z wielu genowy Jednym z tych typów są geny Hox (inne to Dlx. Paw Csx ud.). Szczególnie w okresie rozwoju embrionalnego są one odpowiedzialne za morfogenezę. Geny Ha\ są funkcjonalnie pad-porządkowane genom regulującym. kodującym oraz zespołowi homcohloków. M * tym funkcjonalnym układzie kontrolowany jest podział komórek, ich przyłączanie, migracje oraz różnico* wttnie w poszczególnych strukturach zarodku. Stwierdzono, że istnieje 38 genów Hox. zlokalizowanych na różnych chromosomach. Są one odpowiedzialne za rozwój elementów kostnych i nawowych, takich jak kręgosłup, kończyny, tylnia część mózgu, a także jelit, narządów pieto-wy eh i krwi.

Pewne geny tłax będące promotorami wzrastaniu i różnicowania są bardziej efektywne od innych. Niektóre geny łłox konkumją ze sobą o wpływ na tkanki „docelowe ^r. Rozwój poszczególnych regionów ciała jest zależny od ilości w szystkich genów Hox, które w efekcie konkurencji współdziałają w kontroli rozwoju danego regionu.

Geny stanowiące homeohlok są bardzo ważną częścią materiału genetycznego, aktywną szczególnie we wczesnych etapach embriogenezy. Tworzą one w chromosomach pewien region zwany homeodomeną.

Każdy łańcuch DNA (gen) pełni dwie podstawowe funkcje. Mają one odmienne znaczenie biologiczne, aczkolwiek obie są konieczne dla utrzymania życia.

Pierwsza / tych funkcji polega na powielaniu materiału genetycznego komórki do postaci identycznych zestawów genów dla każdej komórki potomnej. Proces ten służy utrzymaniu stałości informacji genetycznej i trwaniu gatunku. Geny jednak podlegały selekcji w procesie tworzenia sic genomu ludzkiego. Natomiast wydają się one uniwersalnym kod. ni co najmniej w świccic zwierząt, np. gen formowania się oka. wszczepiony z jedni go gatunku na inny wywołuje taki sam efekt.

Drugim procesem jest przekazywanie informacji powodującej syntezę białek wewnątrz komórki koniecznych do powstawania nowych komórek, rozwoju tkanek oraz ich odnowy, co wpływa na przebieg rozwoju osobniczego organizmu i procesy regeneracji.

Genetyczna kontrola rozwoju dokonuje się dwoma sposobami będącymi jednocześnie dwoma etajmni hierarchicznego działania genów; (/) kontrola działania genów kodujących przez elementy, jakimi są. geny regulujące, oraz (2/ kodowanie białek wpływających pobudzająco lub hamująco na dzialaność innych genów, zależnie od zaistniałej sytuacji, u tvm od warunków środowiskowych (sposobu i stanu odżywienia organizmu).

Bardzo istotne u tym procesie są mejHory hormonów. Nu przykład wrażliwość receptorów hormonu wzrostu ((>/!R) może decydować o kodowaniu (transkiypcji) genów. Przepuszczalnie, odbywa się to w związku ze współdziałaniem hormonu tarczycy, pod wpływem sposobu żynir-

rtia Alf. Przykładem może hyc poznam- już fakt. ze mule spożycie żywności może ogrunu zyc wymarzanie przez tufim/w stmuiiomedyny OOP !). a więc zaburzyć />roce$ wzrastania Zatem

Podstawowa pizemiana materii tBMR) znatdnjc się poti kontrolą genetyczną. Przepusz-

rcgtdacji ich wykorzys łania.

Współczesne pojmowanie kontroli genetycznej jest nierozłącznie związane z neurohormonalnym uwarunkowaniem procesów rozwoju. Zależność między działalnością genów i hormonów, wobec istniejących bodźców środowiska zewnętrznego i wewnętrznego, jest bardzo złożona. Genetycznie kontrolowana jest bowiem synteza i czynność hormonów'. Hormony z kolei wpływają pośrednio na aktywność genów. Istnieją więc pewne mechanizmy samosterowania na zasadzie sprzężeń zwrotnych o charakterze wzmacniającym lub wygasającym. Czynniki środowiskowe, wpływając na aktywność hormonalną, mogą modyfikować oddziaływanie hormonów na komórkę także poprzez jej błonę. Może to powodować pojawienie sic w cytoplazmic nowych substancji i pośrednio w ten sposób modyfikować ekspresję genów.

RyC. 16. Wymiona chromosomów na rfrod/n nie zależnej segregacji (Jo kemorek potomnych

45