DSC06467 (2)

Konkrecje polimetaliczne 179

od około 4000 m do 5400 m. Powierzchnia dna wykazuje stopniowe nachylenie w kierunku zachodnim. W obrębie akumulacyjnej równi abisal-nej stwierdzono obecność wydłużonych liniowo obniżeń, tarasów i platopodobnych wyniesień. Obszar ten odznacza się pionową amplitudą zmian głębokości w zakresie 100-200 m, przy wartościach nachylenia dna 1-3°. Lokalnie rozwinięty jest pagórkowaty typ rzeźby dna reprezentowany np. przez Grzbiet Coopera lub występują pojedyncze podmorskie wulkany o ściętych stożkach [Ko-tliński, 1992; Tkatchenko i in., 1996].

Warunki hydrologiczno-meteorologiczne formowane są w tym rejonie pod wpływem północno-wschodnich i południowo-wschodnich pasatów, wewnątrz tropikalnej strefy konwergencji i systemu prądów.

Muły ilasto-krzemionkowe i muły radiolariowe wykazują wyraźną więź paragenetyczną z kon-krecjami. Konkrecje zalegają z reguły na powierzchni tych osadów i są częściowo pogrążone w tzw. „granicznej warstwie osadów” o półpłynnej konsystencji. Przemysłowe nagromadzenia konkrecji zalegają w interwale głębokości od 4200 do 5200 m. Zawartości głównych metali w kon-krecjach pola Clarion-Clipperton ilustruje tabela 5.25. Przeważające rozprzestrzenienie wykazują dyskoidalne konkrecje (Ds/r) typu geochemicznego (Ni-Cu), które odznaczają się, w porównaniu z konkrecjami pola Peruwiańskiego, niższą zawartością manganu, przy wyższej średniej zawartości niklu, miedzi i kobaltu.

Rudonośne pole Peruwiańskie (część zachodnia) wykazuje następujące zawartości metali w konkrecjach: Mn - 30,8%; Ni - 1,21%; Cu - 0,61%; Co - 0,06%. Konkrecje występują w tym polu z reguły na skłonach, w interwale głębokości od 3950 m na północy do 4800 m na południu. W porównaniu z konkrecjami pola Clarion-Clipperton konkrecje pola Peruwiańskiego mają większe rozmiary (średnio 8 cm, do 25 cm) oraz odznaczają się wysoką porowatością (59-74%), co jest wynikiem ich szybkiego przyrostu do 160 mm/mln lat. Zalegają w tzw. granicznej warstwie osadów, której miąższość dochodzi do 50 cm. Głównym minerałem jest todorokit, przy mniejszym udziale bimessytu. Te fazy mineralne odznaczają się wysoką zawartością Mn, przy niższej zawartości Ni, Cu i Fe [Amann (red.), 1992]. Przeważają konkrecje sferoidalne typu geochemicznego (Ni).

Rudonośne pole Centralnoindyjskie reprezentowane jest również przez typ geochemiczny konkrecji Ni-Cu, które odznaczają się niższymi średnimi zawartościami metali: Mn - 24,3%; Ni -1,14%; Cu - 1,09%; Co -0,10%, przy wysokim średnim wskaźniku konkrecjonośności. W polu tym konkrecje zalegają na głębokościach 4000-5600 m. Głównym minerałem manganu jest todorokit, zaś minerały podrzędne reprezentowane są przez kwarc, skalenie i filipsyt. Zaznacza się w nich silna korelacja pomiędzy wielkością konkrecji a składem chemicznym. Zawartości Ni, Cu, Zn i Mn oraz wartość stosunku Mn/Fe wzrastają z wielkością konkrecji [Valsangkar, 1995].

W obszarze Wake-Necker występuje kobaltowy typ geochemiczny konkrecji, odznaczający się relatywnie niższymi zawartościami Mn — 18,5%; Ni - 0,48%; Cu - 0,13%, przy wysokiej średniej zawartości Co - 0,60% (od 0,20 do 1,30%).

Uwagi o klasyfikacji zasobów złóż

Próby ujednolicenia zasad i sposobów ustalania zasobów złóż, zapoczątkowane w 1910 r. na XI Międzynarodowym Kongresie Geologicznym, nie zostały dotychczas uwieńczone sukcesem.

W krajach grupy państw Europy Wschodniej w zasadzie stosowana jest nadal z pewnymi modyfikacjami, wprowadzona w 1928 r., radziecka klasyfikacja zasobów złóż kopalin stałych z kategoriami: A, B, C|, C₂. W Polsce dokumentowanie i obliczanie tych zasobów jest prowadzone zgodnie z „Instrukcją w sprawie zasad i sposobu ustalania zasobów złóż kopaliny stałej z wyjątkiem torfu uznanego za leczniczy i trybu sporządzania dokumentacji geologicznej zawierającej ustalenia zasobów”, wprowadzona Zarządzeniem Prezesa CUG z 12.11.1980 r. W klasyfikacji tej wyróżnia się kategorie A, B, Ci, C₂, D.

Udaną próbę ujednolicenia zasad i sposobów ustalania zasobów złóż kopalin stałych stanowi klasyfikacja ONZ, przyjęta przez Komitet ds. Zasobów Prognostycznych ONZ (EKOSOS) w czerwcu 1978 r. Klasyfikacja ta została opracowana przez grupę ekspertów do ustalania zasobów przemysłowych i prognostycznych wszystkich rodzajów kopalin stałych na lądzie (z wyjątkiem uranu). Zaproponowano w niej używanie, w celu określenia zasobów in situ, terminu „resources”, z propozycją równoczesnego wyeliminowania przeciwstawianego mu lub stosowanego niekiedy jako synonim, terminu „reserves” (tab. 5.26). Klasyfikacja uwzględnia dwa podstawowe kryteria: stopień geologicznego rozpoznania złóż oraz opłacalność wydobycia i wykorzystania surowca. Symbol „R” charakteryzuje rozpoznanie zasobów złoża, a cyfry 1, 2, 3 oznaczają stopień wiarygodności geologicznego udokumentowania złoża. Przy ustalonej efektywności eksploatacji danej kopali-