DSCN6079 (Kopiowanie)

^,,uru'^5

iwnialoicC “**• A_mcnJ onewkaż^ ą ścianę cj^ urnowy, ukj^ żcpraichawcj ta ś ich rozn^

By sic równik ystosowań 4

2. Ewolucja

^T‘” "    — ___________ 67

embrionalnym, a otwory: gębowy i odbytowy powstają na jej przeciwnych stronach. Być może wsMmcc są potomkami grupy, u której miejsce wpuklenia w czasie gastrulacji przesuwało sic z gębowego końca prajelita (pierwoustc) do końca odbytniczego (wtórouste).

Cechy zarówno strunowców, jak i szkarłupni posiadają żoledzioylowcc (Balanoglosstis) -mają szczeliny skrzclowc, strukturę przypominającą strunę grzbietową i grzbietowo położony układ podobny do centralnego układu nerwowego. Ich larwy sąjcdnak niemal identyczne z larwami strzykw (gromada w typie szkarłupni). zaś przeciwciała wytworzone w odpowiedzi na wstrzyknięcie białek żołędziogłowca reagują silnie z białkami strzykw (co przemawia za pokrewieństwem tych dwóch grup - por. rozdział 2.3.6). Dlatego też żolędziogłowce umieszcza się w oddzielnym typie przedstrunowców (Hemichordata).

Natomiast strunowce być może powstały z larw osłonie (Ttmicata). Wprawdzie dorosłe oslonice (o promienistej symetrii) w niczym nie przypominają strunowców, jednak ich larwy (tyc. 2-41) posiadają wszystkie najważniejsze cechy tego typu zwierząt: grzbietowo położony pień nerwowy, strunę grzbietową i szczeliny skrzelowe. Być może powstanie strunowców rozpoczęło się od procesu rozmnażania płciowego postaci larwalnych pierwotnych osłonie.

Ryc. 2-41. Larwa oslonicy

1    - cewka nerwowa,

2    - struna gizbictowa,

3    - skrzela

1 (JD).

g- pmgęba GASTRUIA

WTóROUS*

rwicrzątp¹^ tho-g-f⁵--'-

rodbyw*-'

>iicyp°>

BBHi

Zjawisko płciowego rozmnażania sią form larwalnych nosi nazwę neotenii

Możliwe, że larwy osłonie, które żyją w morzach w pobliżu brzegów, wpływały do ujścia tzek -stały, jednokierunkowy prąd wody i inny jej skład jonowy mogły zmienić kierunek działania dobom naturalnego. Larwy pierwotnych osłonie mogły zaprzestać metamorfozy (przekształcenia w formy dorosłe) i rozpocząć rozmnażać się neotenicznie. Przez dalszą ewolucję tak powstałych gatunków rozwinęły się następne szczeble ewolucyjne strunowców: bezczaszkowe (Acrania) i kręgowce (Vertebrata). Zjawisko neotenii rozpatruje się dziś jako możliwą przyczynę powstania kilku linii w ewolucji zwierząt (nawet w procesie antropoeenezy. czyli powstania człowieka).

Ryc. 2-42 ilustruje powiązania ewolucyjne pomiędzy kręgowcami. Pierwsze pancerne bczżuchwowce (Agnaiha) pojawiły się w rzekach w ordowiku - prawdopodobnie pochłaniały resztki Organiczne z dna. Nie posiadały płetw, a pancerz kośmy, otaczający ciało, chronił je w pewnej mierze przed wielkorakami. Jak pamiętamy, w dewonic nastąpiła wielka radiacja ryb - pancerne tarczowce dały początek rybom chrzęstnoszkieletowym, z tych zaś rozwinęły się trzy grupy ryb kostnoszkieletowych: ryby promieniopłetwe (przodkowie większości ryb), dwudyszne oraz ttzonopłetwe (od których pochodzą kręgowce lądowe). U promieniopłetwych płuca przekształciły się z czasem w narząd hydrostatyczny - pęcherz pławny. Z istniejących dzisiaj przedstawicieli tyb dwudysznych praplctwiec (ryc. 2-18) potrafi wychodzić na ląd i oddychać powietrzem atmosfetycznym, zaś żyjąca do dziś ryba trzonopłetwa Latimeria (ryc. 2-18) zamieszkuje głębiny oceanów (por. rozdz. 22.2.3). Z ryb trzonopłetwych wyodrębniły się płazy (prawdopodobnie z końcem dewonu).

Płazy - jak wskazuje ich nazwa bicińskaAmphibia (amphis - podwójny, bios - życie) prowadzą ziemno-wodny tryb życia. Ich larwy żyją w wodzie, a osobniki dorosłe nie są w stanic wytrzymać długich okresów przebywania w suchym powietrzu. Tym niemniej są przystosowane do życia na