ÿþA c t a U n i v e r s i t a t i s W r a t i s l a v i e n s i s N o 2 2 8 2
" t o m 1 6 " W r o c Ba w 2 0 0 1
K R Y S T Y N A D A T A , D O R O T A J A N E C Z K O
I n s t y t u t J z y k a P o l s k i e g o P A N , K r a k ó w
Zw i a t r o [l i n w t w ó r c z o [c i
J a n a K o c h a n o w s k i e g o
W n i n i e j s z e j p r a c y p r z e d s t a w i o n o o b r a z X V I - w i e c z n e g o [w i a t a r o [l i n r e k o n -
s t r u o w a n y n a p o d s t a w i e a n a l i z y p o l s k i c h t e k s t ó w J a n a K o c h a n o w s k i e g o z a r ó w -
n o o r y g i n a l n y c h , j a k i t Bu m a c z o n y c h b d z i n s p i r o w a n y c h t e k s t a m i a n t y c z n y m i .
P o e c i r e n e s a n s o w i w p r o w a d z a l i d o s w o i c h d z i e B o b r a z y p r z y r o d y w t e d y , g d y b y -
l i z w i z a n i z m i e j s c e m , o k o l i c i k r a j o b r a z e m , g d y [w i a t p r z y r o d y t r a k t o w a l i
w k a t e g o r i a c h u |y t k o w y c h , w y n i k a Bo t o z z a s a d p o e t y k i t e g o o k r e s u , k t ó r a n a k a -
z y w a Ba u m i a r i n a [l a d o w a n i e n a t u r y , w e d Bu g k t ó r e j p i k n e b y Bo t o , c o h a r m o -
n i j n e . J e d n y m z e l e m e n t ó w o b r a z u p r z y r o d y j e s t p r z e d e w s z y s t k i m [w i a t r o [l i n
i c h n a z w y i w y r a z y z t e g o p o l a s e m a n t y c z n e g o p r z e w i j a j s i p r z e z t e k s t y K o -
c h a n o w s k i e g o , z w Ba s z c z a p r z e z t e , k t ó r e b y By p i s a n e w t z w . o k r e s i e c z a r n o l e s k i m .
P o j a w i a j s i o n e w u t w o r a c h p o e t y z r ó |n y c h p r z y c z y n i w r ó |n y c h c e l a c h , w y -
s t p u j p r z e d e w s z y s t k i m w o p i s a c h p r z y r o d y , s t a n o w i e l e m e n t p r z e d s t a w i a n e -
g o w y c i n k a r z e c z y w i s t o [c i , s t e | s u r o w c e m , t w o r z y w e m s Bu |c y m d o w y k o n a -
n i a r ó |n y c h p r z e d m i o t ó w , m o g b y t e | p o |y w i e n i e m , p o k a r m e m l u d z i l u b z w i e -
r z t . P o n a d t o p o e t a u |y w a n a z w r o [l i n t a k |e w f u n k c j i s y m b o l i c z n e j o r a z w p o -
r ó w n a n i a c h , p r z e n o [n i a c h , p r z y s Bo w i a c h i s e n t e n c j a c h .
O p i s ó w p r z y r o d y u K o c h a n o w s k i e g o j e s t z n a c z n i e m n i e j i n i e s t a k b o g a t e
i r o z b u d o w a n e j a k u R e j a . E w a O s t r o w s k a w s w o i m a r t y k u l e O j z y k u o p i s ó w
p r z y r o d y w P i e [n i a c h K o c h a n o w s k i e g o p i s z e : N i e z n a j d z i e m y w i c u K o c h a -
n o w s k i e g o t a k b a r w n y c h o p i s ó w o g r o d ó w c z y n i e b a j a k w W i z e r u n k u R e j a . A l e
j e d n a k m o t y w y t a k i e u K o c h a n o w s k i e g o i s t n i e j i z a s Bu g u j n a t o , |e b y s i b l i |e j
z a j t a k |e i c h f o r m j z y k o w . A u t o r k a t w i e r d z i , |e o p i s y p r z y r o d y u K o c h a -
n o w s k i e g o s o d b i c i e m e p o k i , k t ó r e j u m i a r n i e d o p u s z c z a B d o z b y t s z e r o k i e g o
t r a k t o w a n i a t Ba k r a j o b r a z o w e g o . J e s t t u n a s z p o e t a r e p r e z e n t a n t e m p o e t y k i s w o j e -
g o c z a s u ( O s t r o w s k a 1 9 7 8 : 3 3 7 ) . A n a l i z a t e k s t ó w J a n a z C z a r n o l a s u p o t w i e r d z a
t e z O s t r o w s k i e j . O p i s y p r z y r o d y n a j l i c z n i e j w y s t p u j w P s a Bt e r z u , P i e [n i a c h ,
1 6 0 K r y s t y n a D a t a , D o r o t a J a n e c z k o
F r a g m e n t a c h i F r a s z k a c h , s o n e w y r a z e m p o g l d ó w i u c z u p o e t y , p o j a w i a j s i
n a j c z [c i e j w l i r y c e r e f l e k s y j n e j . P l a s t y c z n y o b r a z z i m y i w i o s n y b u d z c e j p r z y -
r o d d o |y c i a w i d z i m y w P i e [n i a c h ( S z y m c z a k 1 9 8 9 : 4 9 1 ) , p o r . :
S e r c e r o [c i e p a t r z c n a t e c z a s y !
M a Bo p r z e d t y m g o Be b y By l a s y ,
Zn i e g n a z i e m i w y s s z e j Bo k c i a l e |a B,
A p o r z e k a c h w ó z n a c i |s z y z b i e |a B.
T e r a z d r z e w a l i [c i e n a s i w z i By ,
P o l n e Bk i p i k n i e z a k w i t n By ;
L o d y z e s z By , a p o c z y s t e j w o d z i e
I d s t a t k i i c i o s a n e Bo d z i e .
T e r a z p r a w i e [w i a t s i w s z y s t e k [m i e j e ,
Z b o |a w s t a By , w i a t r z a c h o d n y w i e j e ; ( P i e [ 1 , 2 , 1 - 1 0 )
W y s o k i e g ó r y i o d z i a n e l a s y !
J a k o r a d n a w a s p a t r z , a s w e c z a s y
M Bo d s z e w s p o m i n a m , k t ó r e t u z o s t a By , ( F r 3 , 1 , 1 - 3 )
W p r z y t o c z o n y m o p i s i e p ó r r o k u k o n t r a s t m i d z y w i o s n a z i m p o k a z a n y j e s t
p r z y u |y c i u t r z e c h e l e m e n t ó w , s t o l a s y , Bk i i r z e k i . O p i s t e n z a n a l i z o w a Ba b a r -
d z o d o k Ba d n i e O s t r o w s k a w e w s p o m n i a n y m a r t y k u l e , z w r a c a j c s z c z e g ó l n u w a -
g n a t o , |e p o e t a o p e r u j e t u p r o s t y m i [r o d k a m i , u |y w a n i e w y s z u k a n y c h w y r a -
z ó w , j e s t o s z c z d n y w o k r e [l e n i a c h , s k Ba d n i a u t w o r u j e s t t a k |e b a r d z o p r o s t a ,
z d a n i a s s Ba b o r o z w i n i t e , n a j c z [c i e j w s p ó Br z d n e . O p i s u j c p o r y r o k u w r ó |-
n y c h u t w o r a c h , p o e t a w y k o r z y s t u j e w c i | t e s a m e e l e m e n t y , d o d a j c d o n i c h n o -
w e , n p . z w i e r z t a , p t a k i :
T e r a z n a w e s e l s z e c z a s y ,
Z i e l e n i s i p i k n i e l a s y .
Ak i k w i t n r o z m a i c i e ,
Z a j c a j u | n i e z n a w |y c i e ; ( P i e [ 2 , 2 , 3 1 - 3 4 )
Zp i e w a s Bo w i k n a t o p o l i , ( S o b 9 , 9 )
W p i e [n i C z e g o c h c e s z o d n a s , P a n i e p o e t a p e r s o n i f i k u j e p o r y r o k u i c h a r a k t e r y -
z u j e j e p o p r z e z a t r y b u t y r o [l i n n e , p o r . :
T o b i e k w o l i r o z l i c z n e k w i a t k i W i o s n a r o d z i ,
T o b i e k w o l i w k Bo s i a n y m w i e Dc u L a t o c h o d z i .
W i n o J e s i e D i j a b Bk a r o z m a i t e d a w a ,
P o t y m d o g o t o w e g o g n u [n a Z i m a w s t a w a . ( P i e [ 2 , 2 5 , 1 7 - 2 0 )
M i e c z y s Ba w S z y m c z a k p i s z e , |e z a s t o s o w a n a t u p e r s o n i f i k a c j a j e s t u |y t a [w i a -
d o m i e , c z e g o w y r a z e m j e s t p i s o w n i a n a z w p ó r r o k u w i e l k l i t e r . S w o i s t o [ t e j
Zw i a t r o [l i n w t w ó r c z o [c i J . K o c h a n o w s k i e g o 1 6 1
p e r s o n i f i k a c j i p o l e g a n a t y m , i | o d n o s i s i o n a d o p o j o k r e [l a j c y c h c z a s ,
a w i c d o p o j a b s t r a k c y j n y c h ( S z y m c z a k 1 9 8 9 : 4 8 8 ) .
W P i e [n i a c h p r z e w i j a s i c z s t o m o t y w k w i t n c y c h k w i a t ó w :
P o l n e Bk i p i k n i e z a k w i t n By ( P i e [ 1 , 2 , 6 ) ,
Ak i k w i t n r o z m a i c i e ( P i e [ 2 , 2 , 3 3 ) ,
k w i a t y t o a t r y b u t w i o s n y . L a t o t o c z a s |n i w , w i c j e g o a t r y b u t e m j e s t w i e n i e c
z k Bo s ó w z b o |a . J e s i e D t o c z a s z b i o r u o w o c ó w , j e j a t r y b u t e m s j a b Bk a . R o [l i n y
p o j a w i a j s i n i e t y l k o w o p i s a c h p ó r r o k u , a l e t a k |e j a k o e l e m e n t p r z e d s t a w i a -
n e j r z e c z y w i s t o [c i , j a k o o p i s k o n k r e t n e j s y t u a c j i , n p . :
T o c h r z s z c z e , t o s z a r a Dc z a z b o |a p o l n e |a r By ,
M r o z e m w i n n i c e w i d By , m r o z e m s a d y m a r By ; ( P s 7 8 , 8 5 - 8 6 )
W s p o s ó b b a r d z o d y n a m i c z n y i o b r a z o w y o p i s a n e s p l a g i , j a k i e s p a d By n a [w i a t
r o [l i n . M i m o |e o p i s y p r z y r o d y w t w ó r c z o [c i K o c h a n o w s k i e g o n i e w y s t p u j c z -
s t o , t r z e b a p o d k r e [l i i c h w a r t o [. Z d a n i e m O s t r o w s k i e j : W i e l k z a s Bu g K o c h a -
n o w s k i e g o j e s t w p r o w a d z e n i e t e g o r o d z a j u o b r a z ó w p r z y r o d y d o p o e z j i p o l s k i e j [ . . . ]
w s z a c i e j z y k o w e j b a r d z o w y p r a c o w a n e j i k u n s z t o w n e j ( 1 9 7 8 : 3 4 3 ) . W s w o j e j
p r a c y O s t r o w s k a p r z e d s t a w i Ba r ó w n i e | c e c h y j z y k o w e t y c h o p i s ó w . P o z a n i m i
w u t w o r a c h p o e t y z n a j d u j e m y t e | o p i s y d z i a Ba l n o [c i l u d z k i e j , z w y c z a j ó w , p o r . :
I | j u | n i e d a l e k o |n i w o :
M i e j s i d o s i e r p a c o |y w o !
S i e r p a t r z e b a o z i m i n i e ,
K o s a s i z e j d z i e j a r z y n i e [ t j . j a r e m u z b o |u ] . ( S o b 1 1 - 1 4 )
Z t e k s t u t e g o d o w i a d u j e m y s i n i e t y l k o o t y m , |e u p r a w i a n o j u | w t e d y d w a r o -
d z a j e z b o |a : j a r e i o z i m e , a l e t a k |e j a k j e z b i e r a n o o z i m i n |t o s i e r p e m , a z b o -
|e j a r e k o s z o n o .
U K o c h a n o w s k i e g o s p o t y k a m y t e | r o [l i n y , k t ó r e c z Bo w i e k w y k o r z y s t u j e j a -
k o m a t e r i a B, b u d u l e c , s u r o w i e c , n p . :
G d z i e p o j zr z , w s z d y r b i a l b o b u k d o h u t y ,
A l b o s o [n i n a s m o B, a l b o d b n a s z k u t y . ( S a t 2 3 - 2 4 )
W i d z i m y z a t e m , d o c z e g o u |y w a n o r ó |n y c h g a t u n k ó w d r z e w i c o z n i c h r o b i o n o .
P o n a d t o f r a g m e n t t e n j e s t w y r a z e m t r o s k i o l a s , k t ó r y j e s t n i s z c z o n y p r z e z w y r -
b y w a n i e d u |e j i l o [c i d r z e w . J u | t u p o j a w i a s i k o n f l i k t c z Bo w i e k a z p r z y r o d .
Z k o l e i w e f r a s z c e O c h m i e l u p o e t a g Bo s i p o c h w a B r o [l i n y , k t ó r a j e s t p o d s t a -
w o w y m s u r o w c e m w p r o d u k c j i p i w a , p o r . :
O c h m i e l u
C o t o z a s a Ba t a r a n a
R o z y n k a m i p o s y p a n a ?
C h m i e l j e [l i d o b r z e s m a k u j :
P r z e t o c i e m g o w g Bo w i e c z u j . ( F r 1 - 4 )
1 6 2 K r y s t y n a D a t a , D o r o t a J a n e c z k o
O p o |y t k a c h z r o [l i n , k t ó r e s Bu | r o z k o s z o m p o d n i e b i e n i a , d o w i a d u j e m y s i , c z y -
t a j c :
C o s o b i e g a r d Ba o s t r z n a n i e w i n n e p i w o
R y d z e m , [l e d z i e m , o g ó r k i e m ; n i e w i e m , c o i m k r z y w o . ( P i e [ 1 , 1 8 , 2 7 - 2 8 )
W j e d n y m z p s a l m ó w p i s z e K o c h a n o w s k i o r o [l i n a c h , k t ó r e r o d z i z i e m i a o b d a -
r z o n a b o | Ba s k , k u p o |y t k o w i |y j c y c h n a n i e j l u d z i i z w i e r z t .
A o n a [ z i e m i a ] n i e p r z e b r a n e j Ba s k i T w o j e j s y t a
W s z y t k i e g o w s z y t k i m s t a t c z y : S t d t r a w a o b f i t a
B y d Bu k u p o |y w i e n i u ; s t d z i o Ba o g r o d n e
I w s z e l k i r o d z a j z b o |a : [ . . . ] ( P s 1 0 4 , 2 7 - 3 0 )
W u t w o r a c h K o c h a n o w s k i e g o r o [l i n y m a j t a k |e s y m b o l i c z n e z n a c z e n i e , j a k
n p . : h y z o p :
P o k r o p m i h y s o p e m , a o c z y [c i o n b d , ( P s 5 1 , 1 3 )
H y z o p t o r o [l i n a o c h a r a k t e r z e r y t u a l n y m . P o z m i e s z a n i u z k r w i z w i e r z c i a
o f i a r n e g o s Bu |y Ba d o r y t u a l n y c h o c z y s z c z e D ( L u r k e r 1 9 8 9 : 6 7 ) s y m b o l i z u j c y c h
r o z g r z e s z e n i e ( S Bo w n i k 1 9 9 4 : 5 8 6 ) . O c z y w i [c i e h y z o p w r a z z j e g o s y m b o l i c z n y m
z n a c z e n i e m z o s t a B p r z e z p o e t p r z e n i e s i o n y z t Bu m a c z o n e g o t e k s t u P s a Bt e r z a .
M a g i c z n m o c l e c z e n i a l u b o d m Ba d z a n i a p r z y p i s y w a n o r ó w n i e | n i e k t ó r y m
r o [l i n o m r o d z i m y m , p o r . :
P o t y m w s t a Bo s z e [ p a r p r a w i e
D z i e w e k j e d n a k o u b r a n y c h ,
I b e l i c p r z e p a s a n y c h . ( S o b [ w s t p , 1 0 - 1 2 ] )
B e l i c a / b y l i c a t o r o [l i n a l e c z n i c z a u |y w a n a w o b r z d a c h l u d o w y c h . W i e r z o n o ,
|e k p i e l w z i o Ba c h m i a Ba o d m Ba d z a , p o r . :
P o t y m g o c z a r o w n i c a w k o c i e B w r z c e j w o d y
W r z u c i Ba m i d z y z i o Ba : a t e n n i e r z e k c m Bo d y ,
A l e a n i w s t a B |y w y . J a k o b y t o b y Bo
K o s z t o w n e z i e l e , c o b y s t o l a t w y p a r z y Bo ! ( F g P i e [ 6 , 3 2 - 3 3 )
W p r z y t o c z o n y m p r z y k Ba d z i e w i a r a w o d m Ba d z a j c m o c z i ó B j e s t p r z y j t a z p o -
w t p i e w a n i e m i i r o n i .
K o c h a n o w s k i b a r d z o c z s t o u |y w a n a z w i o k r e [l e D r o [l i n n y c h w p o r ó w n a -
n i a c h , n p . :
yl i z a k w i n w s z y , j a k o k w i t n z i o Ba ,
U w i d n p r d k o i z g i n z g o Ba . ( P s 9 2 , 1 5 - 1 6 )
Z By m l u d z i o m ( p o r ó w n a n y m d o z i ó B, k t ó r e s z y b k o k w i t n , a l e t e | b a r d z o
s z y b k o w i e d n ) w y d a j e s i , |e i c h d o b r a p a s s a b d z i e t r w a Ba w i e c z n i e . J e d n a k |e
s p r z y j a j c a i m s y t u a c j a s z y b k o m i j a .
A m y j a k o s u c h y l i s t n a d ó B z d r z e w a l e c i m . ( D r y 7 2 )
Zw i a t r o [l i n w t w ó r c z o [c i J . K o c h a n o w s k i e g o 1 6 3
W t y m p o r ó w n a n i u m a m y r e f l e k s j n a d p r z e m i j a l n o [c i , p o d o b n i e j a k l i [c i e
t y l k o p r z e z c h w i l c i e s z y m y s i d o c z e s n y m |y c i e m , k t ó r e m i j a b a r d z o s z y b k o .
R e f l e k s j e o k r ó t k o [c i l u d z k i e g o |y w o t a p o j a w i a j s i w a n a l i z o w a n y c h t e k s t a c h
d o [ c z s t o , p o r . :
N i e z a w |d y p i k n a Z o f i j a ,
R ó |a k w i t n i e i l e l i j a ;
N i e z a w |d y c z Be k b d z i e m Bo d y
A n i t e j , c o d z i [, u r o d y ,
C z a s u c i e k a [ . . . ] ( P i e [ 2 , 2 3 , 1 - 5 )
W p o r ó w n a n i a c h n a j c z [c i e j ( 1 0 r a z y n a 2 5 ) w y s t p u j e l e k s e m k w i a t y , w f o r -
m i e p o d s t a w o w e j , a t a k |e w f o r m a c h d e m i n u t y w n y c h k w i a t e k i k w i a t e c z e k o r a z
n a z w y k w i a t ó w , n p . l e l i j a , r ó |a .
N i e t r w a Bo [ r o [l i n , k w i a t u ( 8 r a z y n a 1 0 ) i t r a w y w y k o r z y s t u j e p o e t a w p o -
r ó w n a n i u , b y p o k a z a , j a k k r ó t k i e j e s t l u d z k i e |y c i e i j a k s z y b k o p r z e m i j a , p o r . :
T r a w i e p o d o b i e n c z Bo w i e k , k t ó r o s t r y m i
L e d a w d z i e D k o s a p r z y t n i e z b a m i s w y m i ;
P o d o b i e n k w i a t u , k t ó r y g d y s i r o z w i n B
N a l e p i e j , d u s z n y m w i a t r e m z m o r z o n y z g i n B. ( P s 1 0 3 , 2 9 - 3 2 )
N a t o m i a s t p i k n o r o [l i n , b r z o z y i k w i a t ó w s Bu |y u k a z a n i u p i k n a d z i e w c z y -
n y p r z e z p o r ó w n a n i e j e j w a r k o c z a d o b r z o z y o k r y t e j l i [m i , a t w a r z y d o k w i a t ó w
l i l i i i r ó |y , p o r . :
T w o j a k o s a r o z c z o s a n a
J a k o b r z o z a p r z y o d z i a n a ;
T w a r z j a k o k w i a t k i m i e s z a n e
L e l i o w e i r ó |a n e . ( S o b 1 1 , 9 - 1 2 )
J a k o l e l i j a r ó | p r z e p l a t a n a
Z d a Ba m i s i t w a r z t w o j a m a l o w a n a ; ( F g P i e [ 1 1 , 5 - 6 )
N i e k t ó r e n a z w y r o [l i n w y s t p u j t y l k o r a z i j e d y n i e w p o r ó w n a n i u , n p . j a b Bo n k a
m Bo d a j a b Bo D , w p o r . d o s y n ó w :
N i e c h n a m s y n o w i e r o s t t a k , j a k o z i e l o n e
J a b Bo n k i r o s t n o w o s z c z e p i o n e ; ( P s 1 4 4 , 2 9 - 3 0 )
W s w o i c h u t w o r a c h K o c h a n o w s k i s t o s u j e m o t y w y r o [l i n n e t a k |e z n a c z e n i u
p r z e n o [n y m , n p . : k w i a t o M a t c e B o |e j :
P r o c z y s t a t a m j e s t w e c z c i , k w i a t c h w a l e b n y c h d z i e w i c . ( J e z 3 7 6 )
c z y l a t o r o [l m Bo d a g a Bz k a o p o t o m k u n a r o d u w y b r a n e g o , I z r a e l a , k t ó r y j e s t
p r z e d s t a w i a n y j a k o w i n n i c a :
R o z w i ó d Be [ j e j p Bo d n e r ó z g i d o m o r z a s a m e g o ,
A j e j p i k n e l a t o r o [l i d o b r o d u w i e l k i e g o . ( P s 8 0 , 2 3 - 2 4 )
1 6 4 K r y s t y n a D a t a , D o r o t a J a n e c z k o
l u b j a b Bk o o w i e r s z a c h j a k o o w o c u p r a c y p o e t y :
N a j d s i [ . . . ] K t ó r y m k u t w e j o s o b i e w y m o w y d o s t a n i e
M i d z y k t ó r y m i d o p u [ t y m t e | j a b Bk o m p By w a , ( F g B i t w a 3 1 )
P o n a d t o o d n i e s i e n i a d o [w i a t a r o [l i n w y s t p u j c z s t o w p r z y s Bo w i a c h , s e n -
t e n c j a c h i a f o r y z m a c h :
B u j n e d r z e w o w i a t r o m k r z y w o ; ( P i e [ 2 , 2 , 1 8 )
C h o u m n i e b r o d a s i w a , j e s z c z e m n i e z g a n i o n y ,
C z o s n e k m a g Bo w b i a B, a o g o n z i e l o n y . ( F r 3 , 8 2 , 7 - 8 )
N a n a s z e t o p s z e n i c e w r ó b l e ( A p 2 0 )
K o c i e , w s z y t k o t o d o c z a s u ,
S t r z e | w i l k a w y s z c z e k a z l a s u ; ( S o b 3 , 4 5 - 4 6 )
[ . . . ] r ó |a p o z n o k w i t n i e ,
N i e s z u k a j z b y t n i e .
D o b r a i m i t k a , c o j n a j d z i e w s z d z i e ; ( P i e [ 2 , 1 6 , 3 - 5 )
W p o r ó w n a n i a c h , p r z e n o [n i a c h i p r z y s Bo w i a c h n a z w y z e [w i a t a r o [l i n s w y -
k o r z y s t y w a n e j a k o p o j c i a w a r t o [c i u j c e . P r o b l e m w a r t o [c i o w a n i a [w i a t a
w P s a Bt e r z u p o r u s z a S t a n i s Ba w K o z i a r a w k s i |c e P o j c i a w a r t o [c i u j c e w p o l -
s k i c h p r z e k Ba d a c h P s a Bt e r z a ( 1 9 9 3 ) . A u t o r u w z g l d n i a t r z y s f e r y o d n i e s i e D
w a r t o [c i u j c y c h : p r z e s t r z e D, [w i a t z w i e r z t i [w i a t r o [l i n . S t w i e r d z a , |e w y s o -
k i e m i e j s c e w h i e r a r c h i i s t w o r z e n i a o r a z s z c z e g ó l n a z d o l n o [ c i g Be g o o d r a d z a -
n i a s t a n o w i b d r ó w n i e | o w y j t k o w e j r a n d z e [w i a t a r o [l i n n e g o n a p Ba s z c z y -
zn i e r e l i g i j n o - k u l t o w e j . W e d Bu g K o z i a r y o s i b i b l i j n e j m e t a f o r y k i j e s t a n a l o g i a
m i d z y c z Bo w i e k i e m i j e g o |y c i e m a |y c i e m , w y g l d e m i w a r t o [c i a m i u |y t k o w y -
m i r ó |n y c h r o [l i n ( K o z i a r a 1 9 9 3 : 1 1 6 ) . S f e r a [w i a t a r o [l i n o b o k [w i a t a z w i e r z t
w y k o r z y s t a n a j e s t p r z e z a u t o r a d o p r z e p r o w a d z e n i a w a l o r y z a c j i , p o d j B o n p r ó b
o d n a l e z i e n i a l e k s y k a l n y c h o r a z s t y l i s t y c z n y c h w y k Ba d n i k ó w [ . . . ] a n t o n i m i c z -
n y c h p o j D O B R E G O i Z AE G O w o p a r c i u o p i p r z e k Ba d ó w P s a Bt e r z a ( K o -
z i a r a 1 9 9 3 : 1 2 ) . D o r o [l i n d o b r y c h z a l i c z a d r z e w o , w i n n y k r z e w , o l i w k , p a l m
i c e d r , a d o z By c h t r a w , k w i a t y i z i o Ba . P o z y t y w n e k o n o t a c j e m a j r o [l i n y d u -
|e , w i e c z n i e z i e l o n e i o w o c u j c e , n a t o m i a s t n e g a t y w n e r o [l i n y s Ba b e i s z y b -
k o g i n c e . N a p r z y k Ba d d r z e w o j e s t s y m b o l e m w i t a l n o [c i i n i e [m i e r t e l n o [c i ,
p e Bn i f u n k c j d o d a t n i e g o w a l o r y z o w a n i a :
T a k i p o d o b i e n b d z i e d r z e w u p o r z e c z n e m u ,
K t ó r e p r z y n o s i c o r o k o w o c p a n u s w e m u , ( P s 1 , 9 - 1 0 )
p o d o b n i e c e d r i p a l m a :
P a l m i e p o d o b i e n i c e d r o m l i b a Ds k i m
C n o t l i w y k w i t n i e s z c z e p [ . . . ] ( P s 9 2 , 2 5 - 2 6 )
Zw i a t r o [l i n w t w ó r c z o [c i J . K o c h a n o w s k i e g o 1 6 5
C e d r i p a l m a p o j a w i a j s i p a r a l e l n i e . P o r ó w n a n i e n a r o d u w y b r a n e g o d o c e d r ó w
l i b a Ds k i c h i p a l m y [w i a d c z o s i l e , |y w o t n o [c i i s z l a c h e t n o [c i n a r o d u w y b r a n e -
g o . R ó w n i e | d r z e w o o l i w n e i j e g o o w o c e j a k o s y m b o l d Bu g o w i e c z n o [c i m a j c h a -
r a k t e r w a r t o [c i u j c y d o d a t n i :
A j a j a k o o s o b l i w y
W d o m u P a Ds k i m k r z a k o l i w y ( P s 5 2 , 2 5 - 2 6 )
T a k |e k r z e w w i n n y n a l e |y d o m e t a f o r b i b l i j n y c h , w i n n i c a t o w i e r n i , w Ba [c i c i e l e m
j e j j e s t s a m B ó g , t a k |e w t y m p r z y p a d k u m a m y d o c z y n i e n i a z w a l o r y z a c j p o -
z y t y w n :
J a k o w i j c s i p o t y c e
P Bo d n y k r z a k w i n n e j m a c i c e
O b f i t u j e w s Bo d k i e g r o n a ,
T a k b o g o b o j n e g o |o n a . ( P s 1 2 8 , 9 - 1 2 )
W u j e m n e j w a l o r y z a c j i w y k o r z y s t y w a n e s r o [l i n y p o s p o l i t e t a k i e , j a k t r a w a , z i o -
Ba ( p o r . yl i [ . . . ] u w i e d n ) :
[ . . . ] a t e | s e r c e m o j e
U s c h Bo j a k o t r a w a w s r o g i e l e t n e z n o j e . ( P s 1 0 2 , 1 1 - 1 2 )
W s w o j e j p r a c y K o z i a r a d o c h o d z i d o w n i o s k u , |e w w a l o r y z a c j i [w i a t a n a j -
m n i e j w y k o r z y s t y w a n a j e s t s f e r a r o [l i n n a . Z a n a l i z y w s z y s t k i c h p o l s k i c h t e k s t ó w
K o c h a n o w s k i e g o w y n i k a , |e w c a Be j t w ó r c z o [c i p o e t y w i c e j j e s t w y r a z ó w n a -
z y w a j c y c h z w i e r z t a n i | r o [l i n y . J e d n a k |e [w i a t r o [l i n j e s t b a r d z i e j z r ó |n i c o w a -
n y , w y s t p u j : n a z w y p o j e d y n c z y c h o k a z ó w , n p . b u k , d b , l e l i j a , r ó |a , |y t o i t p . ,
n a z w y n a d r z d n e , n p . d r z e w o , k r z a k , k w i a t , z b o |e , z i o Ba o r a z n a z w y o z n a c z a j c e
z b i o r y r o [l i n j e d n o r o d n y c h i r ó |n o r o d n y c h , n p . d b i e , d b r o w a ( w z n a c z e n i u l a s
d b o w y ) , c h o i n a ( w z n a c z e n i u l a s i g l a s t y ) , b ó r , l a s , Bk a , o g r ó d , s a d . O b o g a c -
t w i e [w i a t a r o [l i n n e g o m i m o m n i e j s z e j f r e k w e n c j i w y r a z ó w n a z y w a j c y c h r o [l i -
n y [w i a d c z y c h o b y t a k i c y t a t :
[ . . . ] d a m i [l i c z n e
Z i o Ba w s w y c h b a r w a c h r o z l i c z n e .
M a s z f i o Bk i , m a s z l e l i j .
M a s z m a j e r a n , i s z a Bw i j ,
M a s z w d z i c z n y s w ó j k w i a t r ó |a n y , ( F r 3 , 1 2 , 1 7 )
M n i e j s z a i l o [ w s z y s t k i c h u |y n a z w z p o l a t e m a t y c z n e g o r o [l i n s p o w o d o w a -
n a j e s t i c h r ó |n o r o d n o [c i , d u |o j e s t u |y j e d n o s t k o w y c h 3 0 n a z w z 6 0 , a t y l k o 1 0
z 6 0 z f r e k w e n c j p o w y |e j 1 0 . N a j w i k s z f r e k w e n c j w t e k s t a c h K o c h a n o w s k i e g o
m a l a s w y s t p u j c y 6 1 r a z y , p o t e m d r z e w o 2 9 , k w i a t , Bc z n i e z d e r y w a t a m i 2 5 .
W z a s o b i e l e k s y k a l n y m o d n o s z c y m s i d o [w i a t a r o [l i n u K o c h a n o w s k i e -
g o w y s t p u j t a k |e p r z y m i o t n i k i d e r y w o w a n e o d n a z w z w i z a n y c h z e [w i a t e m
r o [l i n , n p . : w i e n i e c j e s t : f i o Bk o w y , k Bo s i a n y , r o k i t o w y , k w i a t r u c i a n y , r ó |a n y l u b
l e l i j o w y , g a j s o s n o w y i t p .
1 6 6 K r y s t y n a D a t a , D o r o t a J a n e c z k o
W t e k s t a c h K o c h a n o w s k i e g o s n i e j a k o d w a o b r a z y [w i a t a r o [l i n , j e s t [w i a t
r o [l i n r o d z i m y c h c h a r a k t e r y s t y c z n y c h d l a n a s z e g o k r a j o b r a z u i [w i a t r o [l i n d l a
n a s e g z o t y c z n y c h , w y n i k a t o z t e g o , |e P s a Bt e r z j e s t p r z e k Ba d e m , c h o c i a | w o l -
n y m , a P i e [n i s c z [c i o w o w z o r o w a n e n a P i e [n i a c h H o r a c e g o , s t d c e d r l i b a D-
s k i , h y z o p , w i n n y k r z a k , o l i w k a , p a l m a . T e r o [l i n y p e Bn i g Bó w n i e f u n k c j e s y m -
b o l i c z n e . N a t o m i a s t r o [l i n y r o d z i m e s n i e o d Bc z n y m e l e m e n t e m p r z e d s t a w i a n e -
g o [w i a t a r e a l n e g o , w k t ó r y m p r z y r o d a o d g r y w a s w o j r o l , m a s w ó j j z y k , j a k i m
p r z e k a z u j e n a m s y g n a By n p . o z m i e n i a j c y c h s i p o r a c h r o k u . P o n a d t o z r o [l i n s
k o n k r e t n e p o |y t k i : p o k a r m , w y r o b y u |y t k o w e i t p . N i e k t ó r e z r o d z i m y c h r o [l i n
m a j t e | s y m b o l i c z n e i m a g i c z n e z n a c z e n i e , p e Bn i w a |n r o l w p o r ó w n a n i a c h
i p r z y s Bo w i a c h . P r z e z p o r ó w n a n i a o p i s y s t a j s i b a r d z i e j p l a s t y c z n e , a z a t e m b a r -
d z i e j p r z e m a w i a j c e d o o d b i o r c y . W y k o r z y s t a n i e e l e m e n t ó w z n a j b l i |s z e g o o t o -
c z e n i a c z Bo w i e k a p o m a g a m u z r o z u m i e w s k a z ó w k i z a w a r t e w p r z y s Bo w i a c h
i s e n t e n c j a c h . D u |e z n a c z e n i e m a t u t a k |e w y k o r z y s t a n i e m o t y w ó w r o [l i n n y c h
d o w a l o r y z a c j i [w i a t a . R o [l i n y j a k o p o j c i a w a r t o [c i u j c e w y s t p u j n i e t y l k o
w P s a Bt e r z u , a l e i w i n n y c h u t w o r a c h . P o z y t y w n e k o n o t a c j e m a n p . l e l i j a , k w i a t
r ó |a n y , a u j e m n e n p . t r a w a , s u c h y l i [.
W y k a z zr ó d e B
W s z y s t k i e c y t a t y p o c h o d z z t o m u : J a n K o c h a n o w s k i , D z i e Ba p o l s k i e , o p r a c . J u l i a n K r z y |a -
n o w s k i , W a r s z a w a 1 9 7 2 .
A p A p o f t e g m a t a
D r y D r y a s Z a m e c h s k a
F g B i t w a F r a g m e n t a B i t w a
F g P i e [ F r a g m e n t a P i e [n i
F r F r a s z k i
J e z J e z d a d o M o s k w y
P i e [ P i e [n i
P s P s a Bt e r z D a w i d ó w
S a t S a t y r a l b o D z i k i M |
S o b P i e [D [w i t o j a Ds k a o S o b ó t c e
B i b l i o g r a f i a
K o z i a r a S t a n i s Ba w ( 1 9 9 3 ) , P o j c i a w a r t o [c i u j c e w p o l s k i c h p r z e k Ba d a c h P s a Bt e r z a , K r a k ó w .
L u r k e r M a n f r e d ( 1 9 8 9 ) , S Bo w n i k o b r a z ó w i s y m b o l i b i b l i j n y c h , p r z e B. K a z i m i e r z R o m a n i u k , P o z n a D.
O s t r o w s k a E w a ( 1 9 7 8 ) , Z d z i e j ó w j z y k a p o l s k i e g o i j e g o p i k n a , K r a k ó w .
P e l c J a n u s z ( 1 9 8 9 ) , J a n K o c h a n o w s k i w o b e c p o l s k i e g o i e u r o p e j s k i e g o r e n e s a n s u , [ w : ] J a n K o c h a -
n o w s k i 1 5 8 4 - 1 9 8 4 . E p o k a T w ó r c z o [ R e c e p c j a , p o d r e d . J a n u s z a P e l c a , P a u l i n y
B u c h w a l d - P e l c o w e j , B a r b a r y O t w i n o w s k i e j , t . I , L u b l i n , s . 1 9 - 4 9 .
Zw i a t r o [l i n w t w ó r c z o [c i J . K o c h a n o w s k i e g o 1 6 7
R o s p o n d S t a n i s Ba w ( 1 9 6 1 ) , J z y k i a r t y z m j z y k o w y J a n a K o c h a n o w s k i e g o , W r o c Ba w .
S Bo w n i k ( 1 9 9 4 ) , S Bo w n i k p o l s z c z y z n y J a n a K o c h a n o w s k i e g o , p o d r e d . M a r i a n a K u c a By , K r a k ó w .
S z y m c z a k M i e c z y s Ba w ( 1 9 8 9 ) , A r t y z m j z y k o w y J a n a K o c h a n o w s k i e g o , [ w : ] J a n K o c h a n o w s k i
1 5 8 4 - 1 9 8 4 . E p o k a T w ó r c z o [ R e c e p c j a , p o d r e d . J a n u s z a P e l c a , P a u l i n y B u c h w a l d - P e l c o -
w e j , B a r b a r y O t w i n o w s k i e j , t . I , L u b l i n , s . 4 8 5 - 4 9 5 .
Z i o m e k J e r z y ( 1 9 7 3 ) , R e n e s a n s , W a r s z a w a .
A n e k s
F r e k w e n c j a w y r a z ó w n a z y w a j c y c h r o [l i n y
w t e k s t a c h J a n a K o c h a n o w s k i e g o
b e l i c a / b y l i c a 1 k r z a k 1 7 s a d 1
b ó r 6 k w i a t 2 5 s a Ba t a 2
b r z o z a 1 l a s 6 1 s o s n a 1
b u k 1 l a t o r o [l 1 s o [n i n a 1
c e d r 6 l a t o r o s Bk a 1 s z a Bw i j a 1
c h m i e l 3 l e l i j a 3 s z c z e p 3
c h o i n a 1 l i p a 6 [l i w a 1
c h r ó s t 1 l i s t / l i [ 1 3 t o p o l a 1
c z o s n e k 1 Bk a 1 4 t r a w a 1 5
d b 1 3 m a c i c a 2 t r z c i n a 1
d b i e 2 m a j e r a n 1 w i e r z b a 1
d b r o w a 2 m i t k a 1 w i n n y k r z a k 1
d r z e w o 2 9 m o d r z e w 1 z b o |e 1 1
f i o Be k 2 o g r ó d 4 z i a r n o 2
h y s o p 1 o g ó r e k 1 z i e l e 2
j a b Bk a 9 o l i w k a 2 z i o Bo 1 3
j a b Bo n k a 1 o l s z y n a 1 z i ó Bk o 1
j a b Bo D 1 o r z e c h 1 |o Bd z 1
j a g o d a 2 o w i e s 1 |y t o 1
j a r z y n a 1 o w o c 9
j e d l i n a 1 o z i m i n a 1
j c z m i e D 1 p a l m a 2
j o d Ba 1 p s z e n i c a 2
k l o n 1 r ó |a 1 0
k o r z e D 3 r y d z 1
W y b r a n e p r z y m i o t n i k i o d n a z w r o [l i n
b u k o w y 1 : b u k o w a Bó d z l e [n y 8 : l e [n e t o w a r y
c h r ó [c i a n y 1 : c h r ó [c i a n y c h Bo d n i k r o k i t o w y 1 : r o k i t o w y w i e n i e c
f i o Bk o w y 1 : f i o Bk o w y w i e n i e c r ó |a n y 1 : r ó |a n y k w i a t
k Bo s i a n y 2 : k Bo s i a n y w i e n i e c r u c i a n y 1 : r u c i a n y k w i a t
l e l i j o w y 1 : l e l i j o w e k w i a t k i s o s n o w y 1 : s o s n o w y g a j
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
JK 16 JK16 pelcowaJK 16 JK16 rzymowskaJK 16 JK16 biernacka ligiezaJK 16 JK16 bedkowska kopczykJK 16 JK16 burzynska kamienieckiJK 16 JK16 dabrowskaScenariusz 16 Rowerem do szkołyr 1 nr 16 138669446416 narrator16 MISJAFakty nieznane , bo niebyłe Nasz Dziennik, 2011 03 16więcej podobnych podstron