Katecheza 40
1.F. Samobójstwo
Jeżeli jest to czyn w pełni świadomy i wolny - jest grzechem ciężkim. Rzadko jednak jest takim czynem. W ponad 90 proc. jest ono popełniane z chwilowo ograniczoną świadomością lub wolnością. Siła życia jest bowiem tak mocna, że obalenie jej barier, przy pełnej świadomości i wolności, jest bardzo trudne. Nie chodzi o to, że każdy człek popełniający ten czyn jest chory psychicznie lub nerwowo, ale po prostu słaby. Tu pojawia się ważne pytanie o zabijanie życia wewnętrznego w człowieku. W przeważającej ilości samobójstwo poprzedzone jest śmiercią ducha. W danym człowieku zamordowano ducha lub sam go zamordował. Traci więc wiarę w sens życia.
Paradoksalnie samobójca chce śmierci, ale jego czyn często jest swoistym krzykiem życia. Nigdy nie wiemy jakie są granice ludzkiej wytrzymałości.
Samobójstwo bezpośrednie stanowią wszelkie czyny podjęte przez osobę ludzką w sposób świadomy, dobrowolny i zamierzony, zmierzający do spowodowania jej śmierci bez względu na to, jakimi motywami kieruje się sprawca.
Racje za tym, że samobójstwo jest aktem moralnie złym, ale w pewnych warunkach i okolicznościach dopuszczalnym, a nawet moralnie godziwym:
1 - człowiek jest istotą wolną i odpowiedzialną za własne życie, może zatem pozbawić samego siebie życia, jeśli w sumieniu swym uzna, że nie ma ono żadnego sensu z ważnych powodów.
2 - człowiek nie ma konieczności czy obowiązku żyć, kto powiedział, że człek musi żyć wbrew samemu sobie?
3 - w pewnych okolicznościach śmierć samobójcza jest jedynym sposobem zachowania szacunku dla samego siebie; przykładem tego są oficerowie, którzy popełnili samobójstwo w więzieniach Gestapo, aby nie wydać innych w lęku, że nie wytrzymają tortur,
4 - tchórzostwem jest żyć za każdą cenę; w sytuacjach beznadziejnych, np. choroby nieuleczalnej lub pod wpływem straszliwych cierpień, gdy życie traci sens, a godność ludzka jest deptana (np. łagry, obozy koncentracyjne) śmierć samobójcza jest moralnie usprawiedliwiona,
5 - etyka laicka dopuszcza i uzasadnia s. w przypadkach bez wyjścia i sytuacjach kulturowo uzasadnionych, np. w kulturze japońskiej harakiri i seppuku są jedynym sposobem godnego zmazania winy lub hańby.
Etyka chrześcijańska przedstawia następujące argumenty przeciw moralnemu prawu do odebrania sobie życia:
1 - życie człowieka jest wartością bezcenną (ale nie najwyższą), ma charakter sakralny z racji pochodzenia od Stwórcy, nikt z nas sobie życia nie dał, nikt nie ma prawa go unicestwić, zakaz Dekalogu jest jednoznaczny,
2 - z wolnej woli człowieka nie wynika moralne prawo do pozbawienia siebie życia; być wolnym nie oznacza - wolno mi wszystko,
3 - odbierając sobie życie, człowiek stawia się ponad przeznaczeniem, jakie Bóg mu wyznaczył powołując go do istnienia,
4 - poprzez akt samobójczy człowiek uzurpuje sobie prawo do rozstrzygania o sobie samym, przekracza zatem granice swej autonomii,
5 - przez dokonanie samobójstwa wyrządzamy innym szkodę, np. najbliższej rodzinie, ludziom, wobec których mamy pewne obowiązki,
6 - istota ludzka jest bytem osobowym, tym samym stanowi wartość etyczną samą w sobie, samobójstwo jest aktem destrukcji tej wartości, zatem jest złem samo w sobie - jeśli chodzi o samobójstwo bezpośrednie; w sytuacji samobójstwa pośredniego (narażenie życia w imię wyższych wartości) jest ono czynem moralnie dopuszczalnym pod warunkiem spełnienia tzw. zasady podwójnego skutku - gdy istota ludzka pozbawia się życia, które nie jest wartością najwyższą, aby poświęcić siebie w ofierze lub dla wyższej wartości,
1