Rola rozumu w wierze, Św

I, 1. Wielu prosiło mnie często i usilnie, ustnie i pisemnie, żebym spisał dla potomnych objaśnienie pewnego problemu naszej wiary, tak jak je zwykłem wykładać. Mówią mianowicie, że podoba się im moje rozwiązanie i uważają je za zadowalające. Nie stawiają tej prośby, żeby przez zrozumienie dojść do wiary, ale żeby cieszyć się zrozumieniem i rozważaniem tego, w co wierzą. Chcą też, na ile potrafią „być zawsze gotowi do obrony wobec każdego, kto domaga się uzasadnienia tej nadziei, która jest w nas" (1 P 3, 15).

Żaden przecież chrześcijanin nie powinien myśleć, że nie istnieje to, w co Kościół katolicki sercem wierzy i ustami wyznaje, lecz zawsze niezachwianie trzymając się tej wiary, kochając ją i żyjąc według niej, powinien szukać, pokornie jak tylko może, uzasadnienia, w jaki sposób to istnieje. Jeśli może pojąć, niech Bogu składa dzięki; jeśli nie może, niech nie rzuca się z rogami do roztrząsania, lecz niech zniży głowę dla okazania czci. Bo ludzka mądrość może łatwiej połamać rogi pokładając ufność w sobie, niż siła rozbić tę skałę.
Niech więc nikt nie zapuszcza się nierozważnie w gęstwinę boskich problemów, o ile wpierw nie umocni w sobie wiary i nie nabędzie powagi obyczajów i mądrości, aby błądząc w nieostrożnej lekkomyślności po pełnych manowców rozdrożach sofizmatów, nie wpadł w sidła jakichś uporczywych błędów.

1. Nuże więc, słaby człeczyno, oderwij się nieco od swych zajęć, schroń się na chwilę przed naporem twych burzliwych myśli. Odrzuć teraz przytłaczające [cię] niepokoje i odłóż na później wyczerpujące cię troski. Zajmij się nieco Bogiem i spocznij w nim na chwilę. „Wejdź do izdebki" twego umysłu, wyrzuć [z niej] wszystko oprócz Boga, szukaj go. Mów teraz, całe serce moje mów teraz do Boga: Szukam oblicza twego, oblicza, o Panie, poszukuję"..(...)
Wyznaję, Panie, i dziękuję za to, że stworzyłeś we mnie tez twój obraz, bym pamiętając o tobie, o tobie myślał i ciebie kochał! Został on jednak do tego stopnia zamazany naporem występków, tak bardzo zaciemniony oparami grzechów, iż nie może czynić tego, do czego został uczyniony, jeżeli ty go nie odnowisz i nie naprawisz. Nie usiłuję, Panie, przeniknąć twojej głębi, gdyż w żadnym razie nie przyrównuję do niej mego intelektu; pragnę jednak do pewnego stopnia zrozumieć twoją prawdę, w którą wierzy i którą kocha moje serce. Nie staram się bowiem zrozumieć, abym uwierzył, ale wierzę, bym zrozumiał. Albowiem i w to wierzę, że jeżeli nie uwierzę, nie zrozumiem.

Dyskusja
P. Sikora - Rozum pełni w wierze dwojaką rolę. Jest ważny dla samego wierzącego. Pomaga mu w zrozumieni w co wierzy. Druga rola polega na gotowości do obrony wiary, „uzasadnienia tej nadziei, która w nas jest" - Anzelm powłuje się tu na List św. Piotra.

M. Kita - Istotne jest, że Anzelm widzi rolę rozumu w obrębie wiary. Chodzi mu nie tyle o uzasadnianie, co o zgłębianie - pada stwierdzenie: „nie rozumiem, abym uwierzył, lecz wierzę abym zrozumiał". Główna rola rozumu, w sensie roztrząsania, zaczyna się, wedle Anzelma, dopiero po akcie wiary.

P. Sikora - On zresztą chwali wprost tych, którzy „nie stawiają prośby o wyjaśnienie, aby przez zrozumienie dojść do Boga, lecz chcą cieszyć się zrozumieniem tego, w co już wierzą". Rozum nie doprowadza do wiary, lecz ją wyjaśnia. Anzelm wprost mówi, że „niech nikt nie zapuszcza się w gęstwinę problemów, ale niech wpierw umocni w sobie wiarę i nabędzie powagi obyczajów i mądrości, aby nie wpadł w sidła sofizmatów"