Mircea Eliade- (1907-1986) - rumuński religioznawca, indolog, filozof kultury
Czas święty i mity
Trwanie świeckie i czas święty
czas nie jest dla człowieka religijnego czymś jednorodnym i ciągłym.
Dwa rodzaje czasu sakralny i świecki zachodzi między nimi przerwanie ciągłości, dzięki obrzędom człowiek religijny może „przechodzić” bezpiecznie ze zwykłego trwania czasowego do czasu sakralnego.
czas święty z natury swej jest odwracalny,w tym sensie, że w istocie swej jest to uobecniony praczas mityczny, reaktualizowanie jakiegoś sakralnego wydarzenia, Przy każdym okresowym święcie odnajduje się ten sam czas sakralny
czas święty jest ważniejszy dla człowieka religijnego
Dla człowieka religijnego z kultur archaicznych świat odnawia się co roku
Doroczne powtarzanie kosmogonii
okresowy regres świata: wszystkie grzechy roku, wszystko, co czas zbrukał i zużył, podlegało unicestwieniu w sensie fizycznym słowa.
Kosmogonia była najwyższym przejawem boskości, wzorcowym gestem siły, obfitości i mocy twórczej.
Regeneracja przez powrót do czasu początków
przez doroczne powtarzanie kosmogonii czas podlegał regeneracji, rozpoczynał się od nowa jako czas święty, albowiem zbiegał się z illud tempus, gdy świat zaistniał po raz pierwszy
uczestnicząc obrzędowo w „końcu świata” i w jego „odtworzeniu” — człowiek stawał się współczesnym „onego czasu”; rodził się więc na nowo
Czas świąteczny i struktura świąt
Czas początków jakiejś rzeczywistości, to znaczy czas ustanowiony przez jej pierwsze wystąpienie, ma wartość i funkcję wzorcową
nawet poza czasem świątecznym gesty człowieka naśladują wzorce ustalone przez bogów i mitycznych przodków.
zachodzi obawa, że wzorzec zostanie zniekształcony lub nawet zapomniany. Okresowe reaktualizowanie gestów boskich, święta religijne mają pouczyć znów ludzi o świętości wzorców.
Początek rzeczywistości i samego życia jest religijny.
Stawać się okresowo współczesnym bogów
idea środka świata, Żyć nie opodal środka świata znaczy to w sumie żyć możliwie najbliżej bogów.
Człowiek przyjmuje na siebie ogromną odpowiedzialność: na przykład odpowiedzialność za współtworzenie kosmosu, za tworzenie swego własnego świata, za zapewnianie życia roślinom i zwierzętom itp. odpowiedzialność w planie kosmicznym
Mit — wzorzec
Mit opowiada jakąś historię sakralną, to znaczy prawydarzenie, które dokonało się na początku czasu, ab inirin.
Mit jest więc opowieścią o tym, co stało się in illo tempore, opowieścią o tym, co bogowie albo istoty ludzkie uczyniły na początku czasu
Raz powiedziany, to jest objawiony, mit staje się prawdą apodyktyczną: stanowi prawdę absolutną.
mit objawia sakralność absolutną, albowiem opowiada o twórczej aktywności bogów, odsłania sakralność ich dzieł.
Zasadnicza funkcja mitu polega na ustalaniu wzorców wszelkich obrzędów i wszelkich znaczących czynności ludzkich: odżywiania się, seksualnych zachowań, pracy, nauki itp.
To wierne powtarzanie boskich wzorców ma podwójny rezultat: z jednej strony człowiek, naśladując bogów, utrzymuje się w sferze sacrum, to znaczy w rzeczywistości; z drugiej — świat uświęca się dzięki nieustannemu reaktualizowaniu wzorcowych gestów boskich.
Reaktualizowanie mitów
Warto zauważyć, że człowiek religijny przyjmuje na siebie człowieczeństwo, które ma wzorzec ponadludzki, transcendentny.
Człowiek religijny nie jest dany: on tworzy sam siebie, zbliżając się do wzorców boskich
Człowiekiem prawdziwym staje się wyłącznie stosując się do nauk dawanych przez mity, naśladując bogów.
Wspomnienie reaktualizowane poprzez obrzędy odgrywa zasadniczą rolę: nie wolno zapomnieć o tym, co się stało in illo tempore.
To pramit ma przechowywać prawdziwą historię, historię ludzkiej kondycji: w nim to szukać należy i odnajdywać zasady, paradygmaty wszelkiego postępowania.