PEDAGOGIKA KULTURY

GENEZA.

Pedagogika kultury powstała w Niemczech na początku XX wieku. Powstała pod wpływem recepcji filozoficznych Wilhelma Diltheya.

PRZEDSTAWICIELE.

• E. Spranger

• T. Litt

• H. Nohl

• W. Flinter

• G. Kerschensteiner

Na przełomie XIX i XX wieku w naukach humanistycznych dokonał się antynaturalistyczny zwrot poprzez Diltheya, który uprawomocnił swoistość tychże nauk ujmowanych kategoriach nauk o duchu. Zobiektywizowanymi postaciami ducha są różne dobra kultury: teksty, sztuka, moralność, obyczaje, religia, prawo. Pedagogika ta oparta na metodologii Diltheya nazywana jest Pedagogiką Ludzkiej Duchowości.

W Niemczech pedagogika kultury pełniła rolę ważnego paradygmatu w refleksji edukacyjnej aż do lat 60. Wywarła istotny wpływ ówczesne koncepcje dydaktyczne, m.in. za sprawą Ericha Wenigera. Współczesne przejawy pedagogiki kultury to koncepcje hermeneutyczne
i krytyczno - konstruktywistyczne. Mimo że w latach 70. i 80. pedagogika kultury została częściowo wyparta z dyskursu naukowego, to w ostatniej dekadzie ponownie zaczęła zyskiwać na popularności, zwłaszcza pod postacią pedagogiki hermeneutycznej.

Problematyka kulturowego wymiaru edukacji została podjęta także w Polsce w latach 1933 - 1939 ukazywał się kwartalnik „Kultura i Wychowanie” pod redakcją B. Suchodolskiego.

Pewne wątki z tego nurtu podejmowali także Z. Mysłakowski i S. Hessen. Najwybitniejszym reprezentantem jest Bogdan Nawroczyński, autor „Życia duchowego” podstawowej pracy
w tym zakresie. To za jego sprawą przyjęło się w Polsce utożsamienie terminologii pedagogiki ludzkiej duchowości z pedagogiką kultury. Wiązał on duchowość ze zobiektywizowanym światem ducha ludzkiego - kulturą.

Współcześnie w refleksji pedagogiki pojęcie kultury jest bardzo szeroko rozumiane, np. odnosi się do wychowania etycznego, estetycznego, artystycznego, międzykulturowego. Autorami tych ujęć są nie tylko pedagodzy, lecz przedstawiciele innych dyscyplin, np. kulturoznawstwa.

Przesłanki filozoficzne.

Poglądy F.D.E. Schleiernachera wyznaczyły przesłanki późniejszej pedagogiki kultury. Podjął rozważania nad tożsamością pedagogiki w kontekście relacji pomiędzy teorią
i praktyką. Jego zdaniem praktyka poprzedza wszelką teorię. Praktyka jest czymś odrębnym, natomiast dzięki teorii staje się bardziej świadoma. Celem teorii jest rozumienie praktyki
i uświadomienie rozlicznych uwarunkowań. Trzeba praktykę nieustannie interpretować,
w tym sensie teoria jest związana z praktyką wychowania.

Wychowanie powinno opierać się rozumiejącym wglądzie i oglądzie rzeczywistości, a teoria pedagogiki powinna uwzględniać zasady i wartości zapośredniczone w procesie międzygeneracyjnego przekazu kulturowego. Te poglądy zostały rozwinięte przez W. Diltheya - sformułował koncepcję tzw. filozofii życia. Punkt wyjścia jego filozofii to cały człowiek, całość życia i całość doświadczenia ludzkiego. Człowieka bowiem nie można redukować np. do samej biologii, lecz ujmować go trzeba całościowo, uwzględniając wszystkie wymiary jego życia, które kumulują się w szeroko pojętej duchowości.

Życia duchowego człowieka nie można naukowo wyjaśnić, lecz tylko próbować zrozumieć. W tym sensie jedną z podstawowych funkcji życia ludzkiego staje się rozumienie. Ono staje się metodologicznym fundamentem nauk humanistycznych, jako nauk o ludzkiej duchowości, a więc i pedagogiki.

Definicja hermeneutyki wg. Diltheya: „Rozumieniem nazywamy taki proces, w którym życie duchowe może być poznane ze zmysłowo danych ekspresji samego siebie.”

W koncepcji dotyczącej hermeneutyki Schleiermachera fundamentalną rolę odgrywają zobiektywizowane ekspresje, które są „materiałem” dla procesów rozumienia. Te uzewnętrznione ekspresje życia to szeroko pojęte wytwory kultury. Czyli kultura (literatura, sztuka, nauka, religia, obyczaj, instytucja społeczna) została uznana za pewien kod, w którym wyrażona jest prawda o ludzkim życiu. Godność człowieka oparta jest więc na fakcie, że jako jedyna istota ma charakter kulturowy i dzięki kulturze może pełniej rozumieć własną egzystencję i wzbogacać osobowość.

Pedagogika powinna ten proces wspomagać. Rolą pedagogiki jest prowadzenie człowieka do samorealizacji, a to oznacza, że pedagogika powinna stać się sztuką interpretacji życia dokonywaną poprzez kulturę.

PODSUMOWUJĄC:

Cechą charakterystyczną hermeneutyki i odwołującej się do niej pedagogiki jest przekonanie, że dobra kulturowe poszerzają świadomość człowieka, wprowadzają go w świat wartości
i kreują nowe rozumienie życia, a tym samym kształtują jego osobowość. osobowość interpretacji dóbr kultury, które są zobiektywizowaną postacią ducha ludzkiego, tkwi klucz do poznania człowieka.

POGLĄDY PEDAGOGICZNE;

Pedagogika kultury proponuje wychowanie oparte na przeżywaniu i interpretacji kultury, która zmierza tak naprawdę do rozumienia i kształtowania jednostkowego bytu człowieka.

Pedagogika w tym ujęciu jest teorią nie tylko kształcenia, ale i samokształcenia.

Pedagogika kultury zakłada korelację pomiędzy obiektywnymi wartościami upostaciowionymi w dobrach kulturowych procesem kształtowania osobowości. Jednostkę można kształcić jedynie na takich dobrach kulturalnych, których struktura całkowicie lub przynajmniej częściowo pokrewna jest strukturze indywidualnej formy życia na jej stopniu rozwojowym (tzw. Podstawowy aksjomat kształcenia sformułowany przez G. Kerschensteinera).

S. Hessen stworzył tzw. warstwicową koncepcję wychowania - poszczególnym etapom kształcenia przypisane są odpowiednie struktury wartości i odpowiednie oddziaływania wychowawcze. Wykształcenie moralne może tu być formą wyzwolenia człowieka ku autonomii, wolności i twórczości.

Pedagodzy kultury twierdzili, że są wartości absolutne: dobro, piękno, prawda - wieńczące hierarchię wartości. Różnili się między sobą klasyfikacją wartości na niższych szczeblach oraz uznaniem określonych postaci kulturowych za nośniki zwłaszcza w odniesieniu do wartości najwyższych (religia, naród, państwo). Tworzyli też typologizację osobowości
i odpowiadających im postaci kultury.

E. Spranger - opracował koncepcję 6 typów osobowości i podstawowych form życia ludzkiego:

- człowieka teoretycznego

- ekonomicznego

- estetycznego

- religijnego

- politycznego

- społecznego

W wychowaniu nie powinno się jednak absolutyzować poszczególnych typów, z drugiej strony należy przystosować proces kształcenia do odrębności osobowości każdej jednostki.

Pedagodzy kultury sformułowali szereg koncepcji, m.in. szkoły, pracy, wychowania społecznego, narodowości. Opracowali teorię kształcenia przedszkolnego, szkolnego, uniwersyteckiego, wnosząc wkład do rozwoju dydaktyki.

Kulturowo ujmowana dydaktyka zakłada zawsze konkretne wybory dotyczące celów kształcenia oraz określone zrozumienie samego kształcenia. Jako że nie istnieje uniwersalny
i powszechnie uznawany system norm i treści, które powinny być realizowane w edukacji szkolnej, wybory w tym względzie są podporządkowane uwarunkowaniu historycznemu.

O programie kształcenia decyduje demokratyczne państwo. Kształcenie traktuje się jako proces stopniowy, podzielony na etapy rozwojowe, które mają swoją wartość i każdy z nich trzeba zrealizować.

Dydaktyka jest ujmowana jako nauka służąca praktyce.

STATUT NAUKOWY:

Pedagogika kultury stanowi istotny element tradycji pedagogicznej, a obecnie pod postacią pedagogiki hermeneutycznej - oryginalne podejście dążące do uświadomienia różnorodnych uwarunkowań procesów edukacyjnych konfrontacji z kulturowymi ekspresjami ludzkiej duchowości.

Osiągnięciami współczesnej pedagogiki kultury jest m.in. ukazanie przedrozumienia jako kategorii edukacyjnej, uwzględnienie w teorii kształcenia mitu i symbolu działalności artystycznej i sztuki, wartości innych kultur czy też znaczeń zawartych w przekazach medialnych. Wskazując na wagę wartości kulturowych, ich przeżywania i rozumienia, staje się ona wezwaniem do świadomego, rozumiejącego, rozumiejącego przez to odpowiedzialnego życia w świecie. Jest ciągle aktualna.

---