MTS - kompetencje podmiotowe i przedmiotowe.
Kompetencje przedmiotowe MTS:
wykładnia traktatów,
wszelkie kwestie prawa międzynarodowego,
sprawy dotyczące wysokości i charakteru odszkodowania,
stwierdzenie faktu, którego zaistnienie oznaczałoby naruszenie prawa międzynarodowego
Kompetencje podmiotowe MTS:
Stronami w postępowaniu spornym mogą być tylko państwa, które są stronami statutu.
Rada Bezpieczeństwa ustala warunki na jakich państwa nie będące stronami Statutu mogą stawać przed Sądem
164. Postępowanie przed MTS.
Tryb postępowania w sprawach spornych należy odróżnić od trybu postępowania przy wydawaniu opinii doradczych.
Postępowanie w sprawach spornych. Rozpoczęcie postępowania wiąże się z kompetencją podmiotową MTS. W sprawach spornych stronami mogą być państwa (strony Karty Narodów Zjednoczonych i statutu MTS).
Ze statutu MTS wynikają trzy drogi przekazania sporu do kompetencji trybunału:
zgoda ex post, po zaistnieniu sporu na jego rozstrzygnięcie przez MTS (strony po zaistnieniu sporu decydują się na jego przekazanie trybunałowi, pozew wnoszą jedna lub obie strony)
klauzula sądowa (w umowie międzynarodowej strony zawierają ustalenie, że spory wynikłe ze stosowania tej umowy będzie rozstrzygał MTS)
klauzula fakultatywna (państwa składają deklaracje do MTS, że przyjmują kompetencje MTS na zasadzie wzajemności w stosunku do innych państw, które złożyły takie deklaracje. Obecnie pozostają w mocy 64 deklaracje złożone przez państwa, w tym złożona przez Polskę, która złożyła dwie deklaracje w 1991 r. i 1996 r. Pozostają w mocy i są zaopatrzone w szereg ograniczeń, co wyłącza pewne kategorie sporu spod kompetencji MTS. Polska wyłączyła sprawy środowiskowe, graniczne, zadłużenia międzynarodowego.
Postępowanie w sprawach spornych obejmuje dwie fazy:
pisemną (składa się memoriały, kontrmemoriały, repliki) - gromadzenie dokumentów
ustną - rozprawa przed MTS, uczestniczą przedstawiciele stron, świadkowie, biegli
W zależności od skomplikowania sprawy może być różna liczba posiedzeń. Wzrasta liczba spraw rozpatrywanych przez MTS, aktualnie 11 spraw w toku postępowania (16 XI 2007).
Wyrok MTS jest efektem tajnej narady - etapy narady:
Najpierw sędziowie ustalają kwestie prawne wymagające rozstrzygnięcia w orzeczeniu
Potem przygotowują pisemne opracowania
Dyskusja w składzie
Ustalanie stanowiska większości
Sędziowie będący w większości tworzą komitet redakcyjny, który przygotowuje projekt orzeczenia poddawany później pod dyskusję
Wyrok zapada większością głosów, sędziowie przegłosowani mogą dołączyć swoje zdanie do orzeczenia.
W praktyce MTS wyróżnia się dwie rodzaje opinii:
a) odrębne (dołączone przez sędziów nie godzących się z sentencją wyroku)
b) indywidualne (dołączone przez sędziów nie godzących się z uzasadnieniem wyroku)
Istnieje możliwość rewizji wyroku w przypadku ujawnienia pewnych faktów i okoliczności, które nie były znane w chwili rozpatrywania sprawy, a miałyby wpływ na orzeczenie. Zgłoszenie wniosku rewizyjne musi nastąpić w ciągu 6 miesięcy od ujawnienia tych faktów i okoliczności, a najpóźniej w ciągu 10 lat od wydania wyroku.
Opinie doradcze wydawane są na wniosek organów ONZ (przede wszystkim na wniosek Zgromadzenia Ogólnego i Rady Bezpieczeństwa), a także innych organów w zakresie ich kompetencji i organizacji wyspecjalizowanych. Nie mogą się po nie zgłaszać państwa.
165. Inne sądy międzynarodowe.
Stały Międzynarodowy Trybunał Karny. Utworzony na podstawie statutu przyjętego 17 VII 1998 r. w Rzymie. Wszedł w życie 1 VII 2002 r. Składa się z 18 sędziów wybieranych na 9-letnią kadencję. Szczególna rola prokuratora. Rozstrzyga sprawy najcięższych zbrodni:
a - ludobójstwa
b - przeciwko ludzkości
c - zbrodni wojennych
d - zbrodni agresji (na podstawie specjalnych uzgodnień)
Kompetencja Trybunału ma charakter automatyczny. O wszczęciu postępowania może zadecydować Rada Bezpieczeństwa, państwo-strona, lub z własnej inicjatywy Trybunał na wniosek prokuratora. Charakter komplementarny w stosunku do krajowego wymiaru sprawiedliwości. Może orzekać kary pozbawienia wolności do 30 lat lub kary dożywotniego pozbawienia wolności. Siedzibą trybunału jest Haga.
Trybunał ds. byłej Jugosławii z siedzibą w Hadze (powołany w 1993 r.)
Trybunał ds. Rwandy z siedzibą w Arushy (powołany w 1994 r.)
Obydwa zostały ustanowione na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa i są ze sobą ściśle powiązane, a przede wszystkim izby działające w ramach obydwu trybunałów. Izba odwoławcza w tym samym składzie.
Trybunał dla Sierra Leone jest najmłodszym utworzonym trybunałem.
Sądzi zarówno naruszenia prawa humanitarnego jak i prawa wewnętrznego Sierra Leone. Powstał na podstawie umowy rządu Sierra Leone z ONZ (2002 r.). Ma więc mocniejsze umocowanie prawne niż trybunały: rwandyjski i jugosłowiański, gdyż jego podstawą jest umowa międzynarodowa, chociaż punktem wyjścia była także rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ z 2000 r.