PODMIOTY I PRZEDMIOTY STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH – zagadnienia i odpowiedzi.

1. Prawo publiczne i prawo prywatne

Prawo prywatne- zbiór przepisów i norm, które regulują stosunki pomiędzy autonomicznymi podmiotami. Autonomiczność to brak podporządkowania jednego podmiotu drugiemu, brak władczego charakteru między jednostkami. Dlatego stosunki między podmiotami regulowane są samodzielnie przez nie same.

Cechą stosunku prywatnoprawnego jest brak pewnej kompetencji organu publicznego do jednostronnego kształtowania sytuacji prawnej drugiego podmiotu stosunku prawnego.

Spory między podmiotami autonomicznymi są rozstrzygane przez niezależne od stron, lecz działające z ich inicjatywy i w zakresie przez nie wskazanym – sądy państwowe, lub sądy polubowne (wyraz autonomiczności: wybór czy strony chcą rozstrzygnąć spór za pomocą sądu czy też nie; a także wybór składu sądu = sąd polubowny).

Prawo prywatne opiera się na wolności, ale również nakłada pewne ograniczenia. W praktyce zazwyczaj jeden z podmiotów ma przewagę faktyczną: jest bogatszy lub ma wyższe wykształcenie. Państwo tworzy wtedy równe instrumenty, które mają za zadanie chronić słabszego. Uczestnikami są nie tylko ludzie, ale też inne podmioty.

Prawo prywatne to np. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, Prawo Pracy

Prawo publiczne- reguluje takie stosunki prawne, w których przynajmniej po jednej stronie występuje organ władzy publicznej (organ państwa lub organ samorządu terytorialnego albo organ innej organizacji powołanej na mocy prawa do realizacji interesów publicznych), który może władczo regulować sytuację prawną drugiego podmiotu ze względu na interesy powszechne, społeczne itd.

Organy te są wyposażone w kompetencję do władczego kształtowania sytuacji prawnej człowieka lub podmiotów zbiorowych.

Organy władzy publicznej mogą stosować przymusy. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczane tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

Prawo publiczne ustanawia bezpośredni przymus realizowany przez organy państwowe w razie nieposłuszeństwa normom tego podsystemu prawnego.

Prawo publiczne to np. prawo administracyjne, karne, finansowe.

Odróżnienie stosunku prawa publicznego od prawa prywatnego polega na odróżnieniu czy mamy do czynienia z równorzędnością czy podległością.

1. Metoda regulacji prawa cywilnego

Rozstrzygające znaczenie ma zastosowana w prawie cywilnym metoda regulacji stosunków społecznych. Charakteryzuje się ona uhonorowaniem zasady autonomii stron (niekiedy mówi się o równorzędności stron). Autonomia stron oznacza brak władczego podporządkowania w stosunku między nimi. Najdobitniej autonomia stron stosunku cywilnoprawnego przejawia się w postaci zasady swobody umów. Podmioty prawa cywilnego swobodnie decydują o zawarciu umowy, o wyborze kontrahenta, o treści umowy oraz o jej formie. Charakterystyczne w prawie cywilnym jest również powierzenie funkcji rozstrzygania sporów sądom powszechnym. Do rzadkości należą przypadki powołania innego właściwego organu. Reasumując, prawo cywilne określamy jako gałąź prawa obejmującą zespół przepisów regulujących stosunki majątkowe oraz niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi na zasadzie równorzędności podmiotów.

1. Pojęcie prawa podmiotowego

Prawo podmiotowe- możność postępowania, którą przyznaje prawo i którą prawo chroni, to np. prawo do życia, do godności, do wolności słowa.

INNA DEFINICJA: to pewna sytuacja prawna wyznaczona podmiotom przez obowiązujące normy i chroniąca prawnie uznane interesy tych podmiotów. Na sytuację tę składają się wolne ( w aspekcie normatywnym) zachowania psychofizyczne lub konwencjonalne podmiotu uprawnionego, z którymi sprzężone są zawsze obowiązki innego podmiotu, przy czym z reguły uprawnionemu przysługuje również kompetencja do żądania, by organ państwa dysponujący przymusem doprowadził do zrealizowania sprzężonych z prawem podmiotów obowiązków.

Prawo podmiotowe dzielimy na:

1. Prawo względne i bezwzględne

• względne ( inter partes - działające skutecznie tylko przeciwko określonym podmiotom). Podstawowy rodzaj to wierzytelności, czyli możność żądania od określonej osoby określonego zachowania.

• bezwzględne ( erga omnes - prawo skuteczne przeciwko wszystkim). Wszyscy mają obowiązek przestrzegania tego prawa. Najważniejsze są prawo własności i dóbr osobistych.

1. Prawa podmiotowe zbywalne i niezbywalne

• Zbywalne ( podmiot stosunków prawnych może przenieść swoje prawo na inną osobę np. prawo własności)

• niezbywalne ( prawo podmiotowe nie może być przeniesione, np. prawo do godności – prawa osobiste)

1. Zdarzenia cywilnoprawne

Zdarzenie cywilnoprawne – to stan faktyczny z którym wiążą się skutki cywilnoprawne.

Skutki:

1. powstanie stosunku cywilnoprawnego np. zawarcie umowy pożyczki, która prowadzi do powstania stosunku cywilnoprawnego jakim jest stosunek pożyczki

2. zmiana podmiotu stosunku cywilnoprawnego

3. zmiana treści stosunku prawnego

4. wygaśnięcie stosunku prawnego.

Rodzaje:

1. Zdarzenie prawne sensu stricte czyli w ścisłym znaczeniu – okoliczności faktyczne niezależne od człowieka, a które są źródłem stosunków cywilnoprawnych np. naturalna śmierć człowieka (prawo spadkowe) lub narodziny

2. Działania podmiotów prawa cywilnego - zdarzenia, gdzie skutki cywilnoprawne są powodowane przez działania człowieka:

   1. czynności prawne – zachowania, których elementem jest zamiar wywołania skutku prawnego. Elementem konstytutywnym jest to aby ten zamiar był zawarty w oświadczeniu woli.

- oświadczenie woli – zewnętrzny przejaw wewnętrznej woli

1. orzeczenia – akty władzy sądowniczej (lub administracyjnej), które powodują skutki cywilnoprawne

2. czyny – działalnie, które rodzi skutek prawny niezależnie od tego czy był on zamierzony czy nie

- czyny dozwolone – działania prawnie dozwolone np. akty realne czyli zachowania faktyczne, które rodzą skutek prawny np. stworzenie dzieła literackiego

- czyny niedozwolone

1. Pojęcie czynności prawnej

Polega na świadomym i swobodnym zachowaniu się osoby, ale w ramach obowiązującego porządku prawnego, którego celem jest dążenie do osiągnięcia określonych skutków cywilnoprawnych, np. przeniesienia własności jakiegoś przedmiotu, czyli kupno i sprzedaż.

Żeby dana czynność prawna stała się czynnością skuteczną i doszła do skutku, musi składać się z tych elementów, które przewiduje dla niej przepis prawa. Jest to stan faktyczny, w którego skład musi wchodzić co najmniej jedno oświadczenie woli. To uzewnętrznienie decyzji osoby fizycznej stanowi nieodzowną część każdej czynności prawnej. Istotny jest fakt, że oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Z punktu widzenia gospodarczego i praktycznego najważniejszym i często dokonywanym rodzajem czynności prawnej jest umowa. Jej przesłanką są zgodne oświadczenia woli dwóch lub więcej osób, które stają się stronami umowy. Aby dokonywać czynności prawnych, trzeba mieć zdolność do czynności prawnych.

Czynność prawna to czynność konwencjonalna (skonstruowana przez normę prawną) podmiotu prawa cywilnego, zawierająca treść określającą konsekwencje prawne zdarzenia prawnego. Jest to całość zdarzenia prawnego, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli.

Czynności prawne są aktami o doniosłości społecznej, ponieważ kształtują sytuację prawną nie tylko tych podmiotów, które dokonują tych czynności, ale i innych podmiotów „uwikłanych” w stosunki prawne.

Zgodnie z art. 56 kc, czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Dlatego w prawie polskim instytucja czynności prawnej uwzględnia nie tylko akty woli działających podmiotów, ale również interesy innych osób.

Postacie czynności prawnych:

1. Jednostronne umowy i uchwały

2. Za zgodą osoby trzeciej

3. Indywidualnie adresowane

4. Realne i konsensualne

5. Między żyjącymi i na wypadek śmierci (np. testament)

6. Zobowiązujące, rozporządzające i o podwójnym skutku

7. Przysparzające – jak strona dokonuje korzystnej dla drugiej zmiany majątkowej

8. Upoważniające

9. Powiernicze

1. Rzeczy – pojęcie

Rzeczy mają charakter materialny czyli są istniejącą częścią przyrody, które występują w stanie pierwotnym lub przetworzonym – bez względu na to, czy mają jakąś wartość majątkową. Rzeczy są wyodrębnione z przyrody np. woda nie jest rzeczą, ale w butelce już tak.

Na pojęcie rzeczy składają się dwie cechy:

1. Materialny charakter

2. Wyodrębnienie z przyrody

WYJĄTKI: rzeczami nie są: zwłoki ludzkie, tkanki, narządy, komórki czy krew wyodrębniona z ciała; zwierzęta w stanie wolnym i hodowlanym, dobra kultury, które należą do dziedzictwa kultury (ustawa z 2003r. o ochronie zabytków).

Rzeczy dzielimy na rzeczy nieruchome i ruchome. Jest to podział dychotomiczny/dwudzielny ( tzn. że coś albo tym jest albo nie – art. 46 KC)

1. Rzeczy ruchome i nieruchome

Rzeczy nieruchome – wszystkie przedmioty wyodrębnione z przyrody.

Trzy rodzaje nieruchomości (art. 46 KC):

1. Grunty – tzw. nieruchomości gruntowe – w tym grunty rolne,

2. Budynki – tzw. nieruchomości budynkowe,

3. Części budynków – tzw. nieruchomości lokalowe.

Ruchomość - rzeczy ruchome. Kodeks cywilny nie zawiera definicji ruchomości. Jest ona definiowana w doktrynie w sposób negatywny jako wszystko to, co nie jest nieruchomością.

Ustawodawca definiuje tylko pojęcie nieruchomości. Zatem wszystkie rzeczy, które nie mają cech nieruchomości, należy zaliczyć do klasy rzeczy ruchomych.

1. Grunty

Grunty- są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. Do gruntu należy także przestrzeń znajdująca się nad i pod jego powierzchnią, ale tylko w granicach określonych przez jego społeczno-gospodarcze przeznaczenie (prawo to jest w odpowiedni sposób ograniczone, dotyczy to np. kopalin lub przeprowadzania przewodów nad gruntem).

Jedna nieruchomość może składać się z jednej lub kilku działek gruntu. Działki te nie musza do siebie przylegać.

Grunt to część powierzchni ziemskiej wytyczona umownymi liniami.

Jedna nieruchomość = jedno prawo własności.

Zasada SUPERFICIO SOLO CEDIT – wszystko, co jest trwale związane z gruntem należy do tego gruntu, np. drzewo. W konsekwencji losy prawne tych połączonych elementów odpowiadają losom prawnym tego gruntu.

Wyjątki:

Nieruchomość budynkowa lub lokalowa. Tylko w przypadku, gdy z mocy przepisów szczególnych może stanowić przedmiot odrębnego prawa własności.

Przypadek I: PRAWO DO UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO – grunt był własnością Skarbu Państwa lub odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego. Wtedy na 99 lat przyznawano prawo własności danej osobie, która mogła wybudować budynek na tym gruncie i był on w tym momencie jej własnością.

Osoba taka miała wtedy dwa prawa:

1. Prawo wieczyste do gruntu

2. Prawo własności do budynku

Prawa te były ze sobą związane nie można sprzedać gruntu bez nieruchomości i odwrotnie.

Przypadek II: GRUNTY WARSZAWSKIE- grunty należą do samorządu warszawskiego, a nieruchomość na tych gruntach należy do osób fizycznych.

Przypadek III: Art. 49 KC- urządzenia służące do odprowadzania pary, gazu, energii, jeśli należą do części składowych przedsiębiorstwa, to nie należą do części składowych nieruchomości

Przypadek IV: art. 279KC budynki i inne urządzenia wniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną stanowią jej własność, dotyczy to również drzew i innych roślin zasadzonych lub zasianych przez spółdzielnię

Przypadek V: w skład nieruchomości nie wchodzą włókna światłowodowe umieszczone w kablach sieci telekomunikacyjnej.

1. Budynki

Budynki- dzielimy na dwie grupy:

1. Trwale związane z gruntem – stanowią część składową gruntu, dzieląc jego los prawny

2. Nie związane trwale z gruntem – np. kioski

Budynek – to część gruntu, nie podlegająca osobnemu reżimowi prawnemu. Jest to obiekt budowlany trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, posiadający fundamenty i dach.

1. Części budynków

Części budynków (lokale) mogą być przedmiotem odrębnego prawa własności, jeśli przewidują to prawa szczególne. Jeśli przepis na to pozwala to lokal może stać się odrębną nieruchomością.

Grunt oraz pozostałe części budynku - pomieszczenia poza lokalami typu sień, korytarze, klatki schodowe są dobrem wspólnym i stanowią współwłasność lokali, lokatorzy mają wspólne prawo do nich, te prawa są również związane.

Księgi wieczyste – urzędowy rejestr powszechnie dostępny, prowadzony dla poszczególnych nieruchomości. Każda nieruchomość powinna mieć odrębną księgę wieczystą. Granice konkretnej nieruchomości wyznacza wpis w księdze wieczystej.

Księgi wieczyste obowiązuje zasada jawności – publiczny dostęp.

Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych – istota polega na ochronie zaufania/ dobrej wiary do księgi wieczystej. Przykładowo osoba może działać w zaufaniu do księgi wieczystej, że inna osoba jest rzeczywiście właścicielem danej nieruchomości – art. 6 KC.

1. Rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości

Rzeczy mogą być:

1. Oznaczone co do gatunku – to rzecz o cechach charakterystycznych dla większej grupy rzeczy, wskazanie cech rodzajowych pewnej klasy, np. samochód marki Mercedes,

2. Oznaczone co do tożsamości – rzecz charakteryzuje się cechami wyłącznie jej właściwymi np. samochód marki Mercedes o numerach rejestracyjnych XXXXX

Podział ten ma znaczenie w stosunku do zakresu obowiązków.

1. Części składowe

Część składowa rzeczy – wszystko, co nie może być od niej odłączone bez istotnej zmiany/ uszkodzenia istoty całej rzeczy lub bez istotnej zmiany/uszkodzenia części składowej (przedmiotu odłączonego). Owo połączenie powinno mieć charakter trwały co oznacza, że część składowa, do chwili zgodnego z prawodawstwem wyodrębnienia, nie może być odrębnym przedmiotem czynności prawnej i praw.

Pojęcie części składowych może dotyczyć zarówno nieruchomości jak i rzeczy ruchomych.

Częściami składowymi nieruchomości mogą być posadowione na niej budynki, trwałe urządzenia, nasadzenia oraz prawa związane z jej własnością, nierzadko nieruchomości mają też odmienną strukturę własności jak np. w przypadku tzw. "lokali wyodrębnionych", gdzie pozostałe składowe zabudowy jak klatki schodowe, dojazdy, sam budynek i pobliskie grunty zwykle stanowią współwłasność ("wspólnotę tę tworzą zarówno właściciele odrębnych lokali, jak i dotychczasowy właściciel budynku, z którego lokale zostały wyodrębnione")^[1]. Lokale te tworzy się zwykle ze współwłasności.

Wszystko to, co jest trwale związane z działką, według dawnej zasady superficies solo cedit, zwykle ma podobny stan prawny jak sama działka, od tej zasady jest wiele wyjątków np.:

• lokal mieszkalny (zwykle z dostępem doń poprzez współwłasność) lub lokal o innym przeznaczeniu może stanowić odrębną składową, jeśli ustanowiona zostanie odrębna własność lokalu,

• infrastruktura (np. służąca do doprowadzania wody, gazu ziemnego; grzewcza; kanalizacyjna; łącza prądu elektrycznego, Internetu, telewizji kablowej, przemysłowej itp.) będąc na trwałe wbudowana w nieruchomość, może nie należeć do części składowych działki lub budynku, jeżeli podmiot odpowiedzialny, zastrzegł (wyodrębnił) jej własność na terenie działki w odpowiedniej umowie.

1. Przynależności

Przynależności – zgodnie z definicją ustawową zawartą w Kodeksie Cywilnym, przynależnościami są rzeczy ruchome (samoistne, nie będące elementami innych rzeczy) pozostające w związku z inna rzeczą ruchomą albo nieruchomą, nazwaną rzeczą główną, są one potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem i pozostające z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi (np. kluczyki do samochodu; są rzeczą ruchomą i są związane z samochodem w ten sposób, że pozwalają do niego wejść i uruchomić silnik, a tym samym umożliwiają korzystanie z niego zgodnie z przeznaczeniem). Przez pozbawienie przynależności faktycznego związku z rzeczą główną przynależność nie traci swego charakteru (kluczyki nie przestaną być przynależnością samochodu jeśli wyjmiemy je z zamka lub stacyjki i schowamy je do szuflady w biurku).

Przynależnością nie może być rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej. Jedna rzecz główna może mieć kilka przynależności, ale jedna przynależność nie może mieć wielu rzeczy głównych. Możliwy jest tzw. kilkustopniowy związek przynależności (a polega on na tym, że przynależność może być rzeczą główną dla innych przynależności).

Czynność prawna, której przedmiotem jest rzecz główna, odnosi skutki także względem przynależności (chyba że inaczej stanowi przepis szczególny lub treść czynności prawnej). Oznacza to tyle, że rzeczy główne uczestniczą w obrocie prawnym razem ze swymi przynależnościami (art.52 KC). Jednak norma ta ma charakter względnie wiążący, więc jeżeli strony postanowią inaczej, przynależność niekoniecznie musi dzielić los prawny rzeczy głównej.

1. Pożytki

Pożytki - należą do przedmiotów stosunków cywilnoprawnych. Obejmują one jakieś dochody z rzeczy lub prawa.

Rodzaje:

• pożytki naturalne rzeczy – płody rzeczy i inne odłączone od niej części składowe, jakie wg zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy, np. przychówek zwierząt domowych, owoce zerwane z drzewa, piasek wydobywany z gruntu w sposób określony zasadami racjonalnej gospodarki;

• pożytki cywilne rzeczy – są to dochody, jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego. Dochody te mogą przybrać postać pieniężną lub niepieniężną (np. czynsz z tytułu dzierżawy gruntu – może być płacony w postaci pieniężnej lub płodów pochodzących z tego gruntu);

• pożytki prawa – dochody, które to prawo przynosi zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (chodzi tu o prawa podmiotowe, które nie dotyczą rzeczy, np. pożytkami z wierzytelności pieniężnej mogą być odsetki).

Uprawnionemu do pobierania pożytków przypadają:

• pożytki naturalne – które faktycznie zostały odłączone od rzeczy w czasie trwania tego uprawnienia.

• pożytki cywilne (rzeczy i prawa) – przysługują w stosunku do czasu trwania uprawnienia, niezależnie od tego, czy zostały pobrane (np. w razie zbycia rzeczy najętej – zbywcy należy się czynsz za okres do momentu zbycia, nawet, jeśli nie został pobrany).

Jeśli uprawniony do pobierania pożytków poczynił nakłady w celu uzyskania pożytków, które przypadły innej osobie – należy mu się od tej osoby wynagrodzenie za te nakłady (ale tylko do wysokości wartości pożytków).

Podmioty uprawnione do pobierana pożytków:

1. właściciel

2. samoistny posiadacz w dobrej wierze (dot. naturalnych pożytków odłączonych w czasie tego posiadania i cywilnych – jeśli stały się w tym czasie wymagalne)

3. podmiot użytkujący, dzierżawiący.

1. Przedmioty materialne niebędące rzeczami

Przedmioty materialne niebędące rzeczami – mają charakter materialny, ale nie są wyodrębnione z przyrody lub zindywidualizowane.

1. ciecze i gazy – nie występują w stanie zamkniętym np. woda w butelce i zarazem nie są kopalinami. Regulacje ich dotyczące to np. prawo wodne. Są to stawy itp., mogą one stanowić część nieruchomości.

2. kopaliny – minerały zalegające w ziemi. Po wydobyciu stają się rzeczami i podlegają np. prawu górniczemu, geologicznemu.

3. zwierzęta w stanie wolnym – podlegają szczególnemu reżimowi prawa łowieckiego, stanowią dobro ogólnonarodowe i są własnością Skarbu Państwa. Jest to zwierzyna swobodnie przemieszczająca się na polach i w lasach, oraz ryby żyjące w stanie wolnym.

1. Przedmioty niematerialne

Dobro niematerialne - to dobro występujące w obrocie cywilnoprawnym, nieposiadające postaci materialnej.

Regulacje prawne w zakresie dóbr niematerialnych

Problematykę dóbr niematerialnych regulują przepisy różnych gałęzi prawa, np. prawa administracyjnego lub karnego. Cechą wspólną regulacji dotyczących poszczególnych dóbr niematerialnych jest ukształtowanie praw uprawnionych jako cywilnych praw podmiotowych bezwzględnych, chroniących interesy osobiste i majątkowe.

Korzystanie z nich może wymagać istnienia materialnych nośników w postaci rzeczy.

Katalog dóbr niematerialnych

Za dobra niematerialne uznaje się:

• Energia – choć nie jest materialna, występuje w postaci mierzalnej dlatego może być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego. Regulacje to np. prawo energetyczne.

• Dobra osobiste

• Przedmioty własności intelektualnej

• Pieniądze

• Papiery wartościowe

1. Dobra o charakterze intelektualnym

Dobra intelektualne – utwory literackie, artystyczne, naukowe, wynalazki, wzory użytkowe itd. Dobra własności intelektualnej są wytworami myśli ludzkiej. Nie mają postaci materialnej. Nie należy ich utożsamiać z ich nośnikami np. książką. W tą grupę wchodzą także dobra przemysłowe, np. wynalazki. Ochrona praw podmiotowych dóbr intelektualnych regulowana jest bezwzględnie – erga omnes – skutecznie przeciw wszystkim.

Podział :

- prawa osobiste – prawa twórcy np. o decydowaniu o losach dzieła, są one niezbywalne

- prawa majątkowe – przysługują one twórcy i związane są z wykorzystaniem dzieła.

1. Dobra osobiste

Dobra osobiste – dobra przysługujące podmiotom stosunków cywilnoprawnych, prawa o charakterze bezwzględnym. Ich ochrona jest szczególnie intensywna – art. 24 KC. Mają one charakter niematerialny i niemajątkowy. Są to np. zdrowie, cześć, swoboda sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska.

1. Pieniądze

Pieniądze – pieniądz występuje w postaci określonych znaków pieniężnych – wtedy jest rzeczą.

Pieniądz jako:

- nośnik wartości innych świadczeń

- pieniądz, który ma moc umarzania innych zobowiązań – tą moc nadaje mu państwo, które jest emitentem pieniądza (ustawa o polskim złotym).

Pieniądz może mieć różne wartości:

- nominalna – wartość wyrażona w znakach np. jednozłotowa moneta to 1 zł.

- kruszcowa – wartość tego z czego pieniądz jest zrobiony ( w stanach występuje np. 20$ złotych, jednak nie występują one w obiegu)

BILONY – wartość nominalna złotówek w bilonach była mniejsza niż kruszcowa.

- kursowa – wartość pieniądza w relacji do innych walut

- wartość rynkowa – jest odpowiednikiem dóbr jakie można nabyć.

Ustawodawca przyjmuję zasadę nominalizmu !! art. 358¹ § 1 KC.

NOMINALIZM – zobowiązanie pieniężne należy spełnić przez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili powstania zobowiązania. Dotyczy to tylko zobowiązań sensu stricte, gdzie przedmiotem zobowiązania od chwili powstania jest suma pieniężna.

Przeciwieństwo zasady nominalizmu WALORYZACJA zobowiązania pieniężnego.

Zasada waloryzacji jest wyjątkiem od zasady nominalizmu. Jest to przerachowanie zobowiązania pieniężnego przy zmianie systemu pieniężnego.

WALORYZACJA – opiera się na założeniu, że w razie zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, wierzyciel powinien otrzymać równowartość ekonomiczną (wyższą lub niższą) wierzytelności z chwili jej powstania. W niektórych sytuacjach nie sposób wcześniej (szczególnie w dłuższym okresie czasu) przewidzieć zmian ekonomicznych mających wpływ na wartość pieniądza. Zasada waloryzacji dotyczy tylko zobowiązań opiewających na świadczenia pieniężne i tylko takich, w których zmiana siły nabywczej pieniądza ma miejsce w czasie między zawarciem zobowiązania, a jego wygaśnięciem.

Waloryzacja:

1. Ustawowa

2. Sądowa – art. 358¹ § 3 i 4 KC.

3. Umowna - art. 358¹ § 2 KC.

Waloryzacja ustawowa – ustawodawca dokonuje interwencji na dwa sposoby (typy waloryzacji ustawowej)

- wprowadza jednorazowy akt ustawowy, który przerachowuje wszystkie zobowiązania

- ustawodawca w niektóre stosunki prawne (ze względu na pewne aspekty społeczne) wprowadza automatyczną waloryzację np. umowa dożywocia, gdzie w zamian za przeniesienie nieruchomości ten kto ją nabywa zobowiązuje się utrzymywać zbywcę do końca życia. Umowa ta może mieć postać pieniężną. Wtenczas kwota ta ulega zmianie wraz z wzrostem kosztów życia. Musi być ona (ta kwota) automatycznie waloryzowana.

Dla obrotu gospodarczego ważniejsze są waloryzacja sądowa i umowna.

Przedsiębiorcy nie mogą posługiwać się instrumentem waloryzacji sądowej ponieważ mają oni inny instrument, jakim jest waloryzacja umowna – w postaci odpowiednich klauzul zamieszczanych w umowach.

We wszystkich typach waloryzacji chodzi o inflację czyli spadek wartości pieniądza.

Klauzule:

1. Klauzula złota – za miernik wartości przyjmuję się cenę określonej ilości złota w chwili wymagalności zobowiązania,

2. Klauzula walutowa – zaplata może występować w obcej walucie, innej niż ta na która opiewa zobowiązanie,

3. Klauzula indeksowa – odnoszą się d innych mierników wartości, innych niż między innymi kruszec np. ceny węgla, miedzi, zboża itd. zapłać mi tyle ile w danym dniu będzie kosztowała tona zboża,

4. Klauzula walutowo – indeksowa – odnosi się do innych wskaźników, ogólnie obowiązujących i obiektywnych, np. średnia wartość zarobków/wynagrodzeń

Świadczenie pieniężne zachowuje się w specyficzny sposób w przypadku nie spełnienia go w terminie:

- opóźnienie zwykłe – przyczyny niezależne od dłużnika

- zwłoka – przyczyny zależne od dłużnika

Świadczenie pieniężne jest tzw. długiem oddawczym – świadczenie pieniężne jest uznawane za spełnione z chwilą, gdy pieniądze dotrą do wierzyciela.

Pieniądze i papiery wartościowe

Są szczególnymi rzeczami ruchomymi albo zapisem informacyjnym na rachunku bankowym (pieniądz bankowy). Pełnią co do zasady funkcję nośnika określonych wartości ekonomicznych i prawnych (wierzytelności). Są one w umowny sposób związane z właściwościami materii z jakiej zostały wytworzone, natomiast nie są przeważnie związane z wartością tej materii (z wyjątkiem pieniędzy w formie monet wykonanych z cennego metalu). Najczęściej wartość ekonomiczna lub prawna pieniędzy i papierów wartościowych wynika z umownej interpretacji, nadanej im przez obowiązujące przepisy prawa.

1. Papiery wartościowe

To dokument, który jest nośnikiem prawa (w którym jest inkorporowane prawo), co powoduje że niezbędną przesłanką tego prawa jest posiadanie dokumentu.

Aby tak było muszą być spełnione przesłanki:

1. Jest on przewidziany przez ustawodawcę (lista zamknięta – numerus clausus)

2. Musi zawierać pewną minimalną przewidzianą przez ustawodawcę treść

Klasyfikacja w punktu widzenia przedmiotu czyli rodzaju prawa inkorporowanego:

• wierzytelności pieniężne – możność żądania zapłaty określonej kwoty pieniężnej:

  1. weksel,

  2. czek,

  3. obligacje,

  4. bony skarbowe

• dokumenty, które opiewają na prawo do dysponowania rzeczą:

  1. listy przewozowe,

  2. morskie listy przewozowe (konosamenty),

  3. warranty składowe (prawo do dysponowania rzeczą, która znajduje się na składzie)

• prawa udziałowe w spółkach kapitałowych czyli akcje.

Dla papierów wartościowych charakterystyczna jest zasada legitymacji formalnej – ten kto dysponuje papierem wartościowym może żądać wykonania prawa bez wykazywania, że faktycznie mu to prawo przysługuje.

1. Przedsiębiorstwo

Termin przedsiębiorstwo jest używany w przepisach prawa cywilnego w różny sposób:

1. Podmiot stosunków cywilnoprawnych

   Ustawodawca używa tego określenia lecz w chwili obecnej jest ono martwe. Jednakże występuje ono często w przepisach prawa międzynarodowego (ustawodawca europejski)

2. Ustawodawca używa tego określenia dla oznaczenia jakiejś działalności „ w zakresie działalności przedsiębiorstwa” – określenie prowadzonej działalności

3. W znaczeniu przedmiotowym (art. 55² ,art. 75¹ , art. 55 ¹ KC)

Art. 55² KC

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Art. 75¹ KC

§ 1. Zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

§ 2. Zbycie przedsiębiorstwa należącego do osoby wpisanej do rejestru powinno być wpisane do rejestru.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub ustanowienia na nim użytkowania.

§ 4. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom o formie czynności prawnych dotyczących nieruchomości.

Art. 55¹ KC

Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Najbardziej dla tej definicji charakterystyczne jest:

1. Różne składniki (zorganizowany zespół składników) to co łączy te składniki to element organizacji i funkcjonalne działanie (czyli występuje osoba, którą nazywamy przedsiębiorcą)

2. Wartości, które łącznie zawarte w przedsiębiorstwie nie mogą być podmiotem obrotu, nie mogą występować odrębnie (bez przedsiębiorstwa) np.

   - zaufanie klienteli

   - renoma

   - pozycja dominująca

   - lokalizacja

   - stopień ściągalności wierzytelności itp.

Maja one wpływa na wartość przedsiębiorstwa ale są nieuchwytne.

Z przedsiębiorstwem mamy tak długo do czynienia jak długo zespół czynników może stanowić/ spełniać funkcję prowadzenia działalności.

1. Zbycie przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo to zbiór różnych przedmiotów cywilnoprawnych, co oznacza, że transakcja obejmuje rozmaite czynniki, gdzie każdy z nich podlega różnemu reżimowi prawnemu.

Dominujące stanowisko jest takie, że ten zbiór stanowi całość. Sprzedając ten zbiór sprzedajemy go w całości. Praktycznie to oznacza, że transakcja jest jedna, a jej przedmiotem jest przedsiębiorstwo.

Art. 55² KC Z praktycznego punktu widzenia oznacza to, że jeśli przedsiębiorca zbywa przedsiębiorstwo, zbywa także wszystko co wchodzi w skład przedsiębiorstwa. Nie ma znaczenia czy sprzedający wymieni wszystkie składniki w umowie sprzedaży, natomiast może wymienić te składniki których nie chce zbyć. Mogą to być np. środki pieniężne zgromadzone na rachunku. Wyłączenia mogą iść daleko byle nie doprowadziły do wyłączenia cech, gdyż wtedy nie będzie przedsiębiorstwa.

Zbycie przedsiębiorstwa – jest czynnością kauzalną. Może to być sprzedaż, darowizna, przeniesienie go celem zaspokojenia wierzyciela. Kauzę tę z reguły wskazuje czynność zobowiązująco-rozporządzająca, ale też z mocy wyraźnych postanowień umowy skutki te mogą być rozdzielone.

Umowa ta obejmuje jeden przedmiot, jakim jest zbywane przedsiębiorstwo. Następstwem zbycia przedsiębiorstwa jest przeniesienie praw podmiotowych do poszczególnych składników przedsiębiorstwa oraz innych korzystnych dla przedsiębiorstwa stanów faktycznych (wskazanych w KC, np. tajemnice przedsiębiorstwa).

Forma zbycia przedsiębiorstwa – zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym, pod rygorem nieważności.

W przypadku, gdy w skład zbywanego przedsiębiorstwa wchodzą nieruchomości – opierając się na założeniu, że przedsiębiorstwo zbywa się jedną czynnością prawną, obejmującą jeden przedmiot (przedsiębiorstwo) – cała umowa zbycia powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego.

Zbycie przedsiębiorstwa, jego wydzierżawienie lub ustanowienie na nim użytkowania winno być wpisane do odpowiedniego rejestru, ale tylko wówczas, gdy zbywca jest już w nim ujawniony.

1. Odpowiedzialność za długi związane z prowadzeniem zbytego przedsiębiorstwa

Do 2003 r. w skład przedsiębiorstwa wchodziły zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Miała tu miejsce solidarna odpowiedzialność za te długi nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego.

Nowelizacja KC z 2003 r. usunęła z katalogu składników przedsiębiorstwa postanowienie dotyczące długów i obciążeń związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Sama umowa o zbycie przedsiębiorstwa nie powoduje przejęcia długów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa (ponieważ nie są one jego składnikami). Nie ma jednak przeszkód, aby w umowie o zbycie przedsiębiorstwa, albo w umowie odrębnej zbywca i nabywca uregulowali tę kwestię.

Jeśli tego nie uczynią – zbywca nadal odpowiada za zaciągnięte przez siebie zobowiązania w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Zbywca odpowiada gdy na umowę o przejęciu długu nie wyraził wierzyciel – ale wówczas nabywca odpowiada względem zbywcy za to, że zbywca miał spełnić świadczenie.

Solidarna odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa: Art. 55⁴ KC stanowi, że nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem działalności przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, chyba, że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach mimo zachowania należytej staranności.

Odpowiedzialność solidarna nabywcy jest ograniczona do wartości nabywanego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego wg. stanu w chwili nabycia i wg. cen w chwili zaspokojenia wierzyciela.

Bez zgody wierzyciela odpowiedzialność solidarna nabywcy nie może być ani uchylona, ani ograniczona

1. Majątek

Ma znaczenie węższe niż mienie, to ogół aktywów przysługujących danej osobie.

Dany podmiot może mieć tylko jeden majątek (węższy lub szerszy).

Majątek odrębny – w znaczeniu węższym - określone składniki aktywów zostają wyodrębnione, podlegają one wtedy odrębnemu, szczegółowemu reżimowi prawnemu. Może występować tylko jeśli przepisy to przewidują. Np. majątek odrębny w małżeństwie. Małżonkowie mogą mieć majątek wspólny ale i każde będzie miało swój odrębny majątek.

Majątek wspólny- udział we wspólności majątkowej.

Majątek odrębny może także posiadać spółka cywilna. Wspólnik jest uczestnikiem wspólnego majątku wspólników oraz każdy ma majątek odrębny.

Ma to znaczenie prawne w czterech obszarach:

1. Zagadnienie sukcesji uniwersalnej – posiadanie przez inną osobę praw majątkowych

   - uniwersalne czyli pt. ogólnym, gdzie w następstwie jednego zdarzenia prawnego cały majątek przechodzi z osoby A na osobę B.

   - singularne czyli szczególne, gdzie przedmiotem przeniesienia jest jedno prawo/określony przedmiot.

   Człowiek za swojego życia nie może doprowadzić do sukcesji uniwersalnej. W przypadku śmierci, w konsekwencji dziedziczenia opieramy się na sukcesji uniwersalnej. Majątek, który może mieć charakter sukcesji uniwersalnej przechodzi na spadkobierców z wyjątkiem majątku odrębnego.

   Zaś w przypadku osób prawnych może mieć to miejsce w przypadku np. łączenia się.

2. Zagadnienie zarządu – przykładowo rodzice dziecka, które ma majątek zarządzają tym majątkiem, ale także zarządzają swoim.

3. Zagadnienie odpowiedzialności – wyróżniamy odpowiedzialność w rozumieniu długów w znaczeniu cywilnym (dłużnik odpowiada za swoje długi całym majątkiem obecnym i przyszłym) oraz odpowiedzialność za długi w przypadku dwóch majątków (odpowiedzialność ta kształtuje się różnie w zależności czy mowa o majątku wspólnym czy odrębnym – małżeństwo).

4. Zagadnienie surogacji – przedmioty majątkowe nabyte w zamian za przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego małżonka, stanowią majątek osobisty tego małżonka. Czyli jeśli coś wyszło z majątku odrębnego to to co w zamian weszło wchodzi do tego samego majątku.

1. Mienie

Ma znacznie szersze: ogół aktywów danego podmiotu.

Mienie nigdy nie występuje w pojęciu długów, zawsze są to tylko aktywa.

W przypadku mienia nie mówimy o przynależności do danej osoby, może ono przynależeć do pewnego typu np. do państwa.

Szczególnym rodzajem mienia jest mienie państwowe, przysługujące Skarbowi Państwa oraz państwowym osobom prawnym, mienie samorządu terytorialnego.

art. 44 KC – mieniem jest własność i inne prawa majątkowe – czyli „mienie” ma to samo znaczenie co „prawa majątkowe" .

W odróżnieniu od „majątku" wyraz „mienie":

1. to tylko aktywa;

2. może być używany bez relatywizacji do oznaczonej osoby.

→ choć poprawne jest również wskazywanie na związek z jakimś typem osoby, np. art. 441 § 1 kc – mienie państwowe i podobnie mienie samorządu terytorialnego (art. 165 K).

1. Podmioty stosunków cywilnoprawnych – rodzaje

1. Osoby fizyczne

2. Osoby prawne

3. Jednostki organizacyjne określone w art. 33¹ KC

Ułomne osoby prawne – czyli jednostki organizacyjne, które charakteryzują się cechami charakterystycznymi dla osób prawnych, a do stania się pełną osobą prawą brakowało im tylko wyposażenia w osobowość prawną przez ustawę. Są to:

- Spółki osobowe

- Wspólnoty mieszkaniowe

- Stowarzyszenia zwykłe

1. Podmioty prawa cywilnego, których dotyczą unormowania szczególne

1. Konsument – osoba fizyczna dokonująca czynności prawnych, które nie są bezpośrednio związane z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

2. Przedsiębiorca

1. Podmiotowość człowieka i jego zdolność prawna

Polski system prawny uznaje każdego człowieka za podmiot praw i obowiązków.

Zaś pojęcie „osoba fizyczna” odnosi się do człowieka występującego w roli uczestnika stosunków cywilnoprawnych.

Zdolność prawna – jest atrybutem każdej osoby fizycznej i wyraża się tym, że osoba ta może (ale nie musi) być podmiotem praw i obowiązków.

Osoby fizyczne mają zdolność prawną od urodzenia aż do śmierci, przy czym bez znaczenia jest, czy osoba taka urodziła się zdrowa czy nie.
Określenie „człowiek” odnosi się do istoty żywej. Zdolność prawną uzyskuje więc tylko takie dziecko, które urodziło się żywe.

Status prawny nasciturusa

Nasciturus – mający się urodzić. Okres życia prenatalnego rozpoczyna się z chwilą poczęcia, a kończy z chwilą oddzielenia płodu od ustroju matki.

Status prawny nasciturusa nie jest wyraźnie określony w przepisach prawnych. Brak jest uregulowań generalny,. Obowiązuje natomiast szereg przepisów szczegółowych, broniących interesy człowieka, ze względu na zdarzenia, jakie miały miejsce w okresie jego życia prenatalnego, np.

• dziecko poczęte w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą lub zapisobiercą, jeżeli urodzi się żywe

• dziecko urodzone może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem

• dopuszczalne jest uznanie dziecka jeszcze przed jego narodzeniem

Zdolność prawna nasciturusa ma charakter warunkowy – przysługuje mu pod warunkiem zawieszającym, że nasciturus urodzi się żywy. Do tego czasu prawa podmiotowe nie mogą być wykonywane a jedynie zabezpieczone w oczekiwaniu, czy dziecko urodzi się żywe i w następstwie tego nabędzie je definitywnie.

Dziecko nienarodzone należy traktować jak urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyść. Dla dziecka poczętego ale jeszcze nie narodzonego ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia jego przyszłych praw. Kuratela ta ustaje z chwilą urodzenia dziecka.

1. Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej

Możność wywoływania skutków prawnych poprzez wykonywanie czynności prawnych. Zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Jest to atrybut osób fizycznych.

Posiadanie zdolności do czynności prawnych uzależnione jest od wieku, a także od tego czy dana osoba została ubezwłasnowolniona całkowicie czy częściowo.

Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych – stopień zdolności do czynności prawnych osób fizycznych związany jest z osiągnięciem koniecznej dojrzałości i sprawności umysłowej. Wyróżnia się:

• osoby pozbawione zdolności do czynności prawnych

• osoby posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych

• osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych

1. Ograniczona zdolność do czynności prawnych

Dotyczy osób fizycznych – małoletnich, którzy ukończyli 13 lat (ale jeszcze nie 18), wyróżniamy tu także osoby ubezwłasnowolnione częściowo oraz osoby którym ustanowiono tzw. doradcę tymczasowego, czyli doradcę dla osoby wobec której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie.

Możność dokonywania czynności prawnych przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych kształtuje się w zależności od rodzaju czynności prawnej.

Są czynności, których ta osoba nie może w ogóle dokonywać np. nie może sporządzić testamentu. Są czynności, które może dokonywać jedynie pod kontrolą i jest tu potrzebna zgoda jej przedstawicieli ustawowych (rodzice, opiekunowie, kuratorzy, doradcy tymczasowi), czasem sądu, oraz czynności które może dokonywać samodzielnie - przede wszystkim nie mających charakteru zobowiązującego albo rozporządzającego, np przyjęcie darowizny, ale również z mocy ustawy bez zgody może:.

• zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego

• rozporządzać własnym zarobkiem (chyba, że sąd opiekuńczy postanowi inaczej)

• swobodnie rozporządzać przedmiotami majątkowymi, które przedstawiciel ustawowy oddał osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych do swobodnego użytku (z wyjątkiem sytuacji, gdy zgoda przedstawiciela ustawowego nie wystarcza)

• zawrzeć umowy o pracę z zastrzeżeniem, że przedstawiciel za zgodą sądu może ten stosunek rozwiązać, jeśli sprzeciwia się on dobru tej osoby.

Przedstawiciele ustawowi mogą również dokonywać czynności prawnych w imieniu osób ograniczonych w zdolności do czynności prawnych (nawet bez ich udziału).

W przypadku, gdy czynność do wykonania której potrzebna jest zgoda a czynność ta dotyczy jednostronnej czynności prawnej, np. wypowiedzenia to zgoda przedstawiciela musi być dokonana najpóźniej w chwili dokonywania czynności. W innym przypadku będzie ona uznana za nieważną. Zaś jeśli chodzi o np. zawarcie umowy to zgoda ta może być dokonana (w postaci potwierdzenia) przed, po i w trakcie czynności. Jeżeli przedstawiciel zgody odmówi to czynność ta uznana jest za nieważną od początku. W przypadku, gdy przedstawiciel milczy to osoba, z którą ograniczony do czynności prawnej zawarł umowę może wyznaczyć termin do potwierdzenia. Gdy w wyznaczonym terminie tego potwierdzenia nie otrzyma to czynność ta jest nieważna od początku.

1. Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie – częściowe lub całkowite pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie następuje w formie orzeczenia sądowego.

Ubezwłasnowolnienie całkowite

Ubezwłasnowolnić całkowicie można tylko na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. To postanowienie zapada w szczególnym trybie – przed Sądem Okręgowym I Instancji oraz przed trzema sędziami zawodowymi.

Osoba, która ukończyła lat 13, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowitego ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Jeżeli rodzice dziecka zostaną całkowicie ubezwłasnowolnieni, sąd rodzinny postanawia o pozbawieniu ich władzy rodzicielskiej z powodu wystąpienia trwałej przeszkody w jej sprawowaniu (art. 111 § 1 KRO).

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Ubezwłasnowolniona częściowo może być tylko osoba pełnoletnia z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Są czynności, których ta osoba nie może w ogóle dokonywać np. nie może sporządzić testamentu. Są czynności, które może dokonywać jedynie pod kontrolą i jest tu potrzebna

zgoda jej przedstawicieli ustawowych (rodzice, opiekunowie, kuratorzy, doradcy tymczasowi), czasem sądu, oraz czynności które może dokonywać samodzielnie - przede wszystkim nie mających charakteru zobowiązującego albo rozporządzającego, np przyjęcie darowizny, ale również z mocy ustawy bez zgody może:.

• zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego

• rozporządzać własnym zarobkiem (chyba, że sąd opiekuńczy postanowi inaczej)

• swobodnie rozporządzać przedmiotami majątkowymi, które przedstawiciel ustawowy oddał osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych do swobodnego użytku (z wyjątkiem sytuacji, gdy zgoda przedstawiciela ustawowego nie wystarcza)

• Zawrzeć umowy o pracę z zastrzeżeniem, że przedstawiciel za zgodą sądu może ten stosunek rozwiązać, jeśli sprzeciwia się on dobru tej osoby.

Przedstawiciele ustawowi mogą również dokonywać czynności prawnych w imieniu osób ograniczonych w zdolności do czynności prawnych (nawet bez ich udziału).

W przypadku, gdy czynność do wykonania której potrzebna jest zgoda a czynność ta dotyczy jednostronnej czynności prawnej, np. wypowiedzenia to zgoda przedstawiciela musi być dokonana najpóźniej w chwili dokonywania czynności. W innym przypadku będzie ona uznana za nieważną. Zaś jeśli chodzi o np. zawarcie umowy to zgoda ta może być dokonana (w postaci potwierdzenia) przed, po i w trakcie czynności. Jeżeli przedstawiciel zgody odmówi to czynność ta uznana jest za nieważną od początku. W przypadku, gdy przedstawiciel milczy to osoba, z którą ograniczony do czynności prawnej zawarł umowę może wyznaczyć termin do potwierdzenia. Gdy w wyznaczonym terminie tego potwierdzenia nie otrzyma to czynność ta jest nieważna od początku.

Rozstrzyganie spraw o ubezwłasnowolnienie

Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów zawodowych, przy czym właściwy miejscowo jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w braku miejsca zamieszkania - sąd miejsca jej pobytu.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo, jej przedstawiciel ustawowy, prokurator. Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłosić już na rok przed dojściem do pełnoletniości osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Kto zgłasza wniosek o ubezwłasnowolnienie działając w złej wierze lub działając lekkomyślnie podlega karze grzywny do 1000 zł.

Osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania. Wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz - w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana - biegłego lekarza psychiatry lub neurologa.

Orzeczenie ubezwłasnowolnienia nie może nastąpić na czas określony. Obowiązuje ono aż do jego uchylenia albo zmiany. Sąd może z urzędu uchylić orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono.

Czynności prawne dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną są bezwzględnie nieważne.

Za osobę ubezwłasnowolnioną czynności dokonują przedstawiciele ustawowi:

1. Rodzice

2. Ustanowiony przez sąd opiekuńczy opiekun

1. Indywidualizacja osób fizycznych

Cechy osobiste człowieka - poprzez takie cechy, które mają doniosłe znaczenie na obszarze stosunków cywilnoprawnych, określając tożsamość człowieka i wyznaczają jego sytuacje prawną w społeczeństwie.

1. Nazwisko i imię – językowe oznaczenie indywidualnej osoby fizycznej. Imię i nazwisko są rejestrowane w księgach stanu cywilnego.

− wybór nazwiska zależy od przynależności do grupy rodzinnej, a imię od rodziców/opiekunów.

− zmiana nazwiska lub imienia dopuszczalna albo wraz ze zmianą stanu cywilnego albo z ważnych przyczyn ustalanych w trybie administracyjno-prawnym.

− istnieje generalny obowiązek ustalenia dla każdego człowieka jego nazwiska i imienia → zasada wyinterpretowana z systemu prawa na podstawie szeregu przepisów szczególnych.

− nie zawsze wymagane jest identyfikowanie podmiotu poprzez nazwisko, np. w przypadku masowych umów życia codziennego, czasem wystarczy jakieś inne oznaczenie osoby (np. numerka od garderoby) lub papierów wartościowych, jednak w przypadku większości ważnych (z reguły pisemnych) czynności prawnych, konieczne jest zidentyfikowanie przynajmniej poprzez nazwisko.* w przypadku wymagania od państwa uznania lub przymusowej realizacji jakiegoś stosunku prawnego z innym podmiotem, wymagane jest identyfikowanie poprzez nazwisko (przepisy kpc).

− Inne formy indywidualizacji osoby:

* pseudonimy (oznaczenia przesłaniające) –są dowolnie przybierane, a posługiwanie się nimi jest dozwolone.

* linie papilarne odciśnięte na dokumencie – mogą pełnić zastępczą rolę indywidualizującą osobę niepiśmienną (art. 79 kc).

→ zastosowania któregoś z dwu powyższych form indywidualizacji, nie powoduje jednak uchylenia zastosowania ogólnych norm o formie czynności prawnych.

1. Dodatkowe dane osobowe takie jak: data i miejsce urodzenia, imiona rodziców, nazwisko rodowe matki (lub ojca, jeżeli je zmienił)

2. Stan rodzinny – pochodzenie człowieka od określonych rodziców oraz związanie małżeństwem

3. Płeć

4. Wiek

5. Stan cywilny

1. Zdolność prawna osób fizycznych

Zdolność prawna – zdolność/ możność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych. Zdolność prawna jest atrybutem osób fizycznych, jednostek organizacyjnych którym przepisy szczególne przyznają taką zdolność oraz osób prawnych (w tym Skarbu Państwa).

Zdolność prawna jest na gruncie polskiego prawa niestopniowalna. Można ją mieć albo nie. Zakres, w jakim można z niej korzystać, definiuje osobny atrybut podmiotu prawa – zdolność do czynności prawnych. Jednakże na mocy zdolności prawnej każda osoba fizyczna może dokonywać czynności prawnych w zakresie drobnych bieżących umów dotyczących życia codziennego.

Nabycie zdolności prawnej

Osoba fizyczna nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia. Specyficzną, warunkową zdolność prawną posiada dziecko poczęte, które może być podmiotem praw i obowiązków, pod warunkiem, że w chwili nabycia prawa jest już poczęte oraz jeżeli urodzi się żywe. Jeżeli dziecko urodzi się martwe czynność prawna, na mocy której nabyłoby prawo w chwili urodzenia, jest nieważna.

Utrata zdolności prawnej

Utrata zdolności prawnej przez osobę fizyczną następuje z chwilą jej śmierci lub w następstwie uznania za zmarłego.

1. Ochrona dóbr osobistych

Dobra osobiste – są atrybutem każdej osoby fizycznej. Pojęcie to odnosi się do uznanych przez system prawny wartości, obejmujących fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność oraz godność i pozycję w społeczeństwie.

Są to dobra nieodłącznie związane z człowiekiem i to bez względu na stan psychiki i stopień wrażliwości. Należą do kategorii dóbr niemajątkowych.

Komercjalizacja dóbr osobistych – nowe zjawisko polegające na traktowaniu dóbr osobistych jako reprezentujących same przez się wartość rynkową i w związku z tym zbywane podobnie jak towar – odpłatnie (np. zapłata za pozowanie do obrazu).

Typologia dóbr osobistych nie musi mieć charakteru zupełnego i rozłącznego. Wyróżnia się następujące typy dóbr osobistych:

• życie, zdrowie i nietykalność cielesna

• wolność – w tym wolność w sensie przestrzennym, jak i wolność od presji psychicznej

• cześć człowieka – w tym cześć zewnętrzna (dobra sława, dobre imię) oraz cześć wewnętrzna (godność osobista, wyobrażenie o sobie). Ochrona czci objęta jest zakresem ochrony w granicach przeciętnych ocen stosowanych w społeczeństwie. Naruszenie czci może nastąpić np. ustnie, listownie, w piśmie procesowym, w książce, radiu, Internecie.

Bezprawność negatywnej oceny wyłącza: rzetelna krytyka, satyryczny charakter utworu. Ponadto wykazanie przez dziennikarza, że przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych wypełnił obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności.

• swoboda sumienia – zwłaszcza konstytucyjna wolność sumienia i religii

• nazwisko i pseudonim – każdy może żądać, aby inna osoba bezprawnie nie używała jego nazwiska lub pseudonimu. Uprawniony może też żądać, aby jego nazwisko nie było ujawniane w określonej sytuacji

• stan cywilny – w szczególności przynależność do określonej płci, a także relacje rodzinne. Osoba zainteresowana może żądań nie tylko właściwego ujawniania tych danych w aktach stanu cywilnego, ale również zakazania innym osobom, aby bezprawnie nie określały się np. jako mąż, rodzic, rodzeństwo czy dziecko

• wizerunek – generalny zakaz rozpowszechniania czyjegoś wizerunku bez zgody osoby na nim przedstawionej, wyjąwszy wizerunek:

  • osoby powszechnie znanej, której wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych

  • osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza

Rozpowszechnianie wizerunku bez zgody osoby na nim przedstawionej jest dopuszczalne tylko w szczególnych sytuacjach przewidzianych prawem (listy gończe, oskarżeni na sali sądowej). Ponadto w braku wyraźnego zastrzeżenia nie jest wymagana zgoda od osoby przedstawionej na wizerunku, która otrzymała za to zapłatę (np. pozowanie do zdjęć)

• tajemnica korespondencji – naruszenie tajemnicy korespondencji polegać może na:

  • otwarciu listu przez osobę nieuprawnioną,

  • włamaniu się do przewodu służącego do przekazywania informacji,

  • przełamaniu elektronicznego, magnetycznego lub innego zabezpieczenia,

  • zaniedbaniu przez nadawcę starań, aby informacje dot. sfery prywatnej adresata nie były mu przekazywane w sposób nie zapewniający poufności

• nietykalność mieszkania – przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony. Naruszenie tego dobra może polegać także na utrudnieniach stwarzanych przez współlokatora w korzystaniu z mieszkania

• twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska – chodzi tu o niemajątkowe wartości, jakie dla autora i wynalazcy stanowi fakt, że jest on twórcą pewnego pomysłu

• kult po zmarłej osobie bliskiej – prawo bliskich do pochowania zwłok, ich przeniesienia, ekshumacji, ustalenia napisu nagrobnego, pielęgnacji grobu, odwiedzania, odbywania ceremonii religijnych, wybudowania nagrobka

• integralność seksualna – zwłaszcza niedopuszczalność gwałtu, molestowania seksualnego

Podmiotowe prawa osobiste należą do klasy praw podmiotowych bezwzględnych i są skuteczne erga omnes, z wyjątkiem podmiotu uprawnionego.

Są to prawa niemajątkowe, niezbywalne i niedziedziczne – gasną wraz ze śmiercią podmiotu uprawnionego.

KC chroni tylko przed bezprawnym naruszeniem dóbr osobistych, natomiast nie wymaga, by naruszenie było zawinione. W związku z tym niewłaściwe jest powoływanie się na cele lub intencje działania naruszyciela, jako podstawę oceny, czy było ono bezprawne.

Art. 24 KC ustanawia domniemanie bezprawności czynu naruszającego dobro osobiste. Jednak o bezprawności można mówić mając na względzie dopiero prawo podmiotowe, a nie jedynie dobro osobiste.

Dopiero naruszenie (zagrożenie) prawa osobistego uzasadnia zastosowanie środków ochronnych. Naruszenie (zagrożenie) dobra stanowi jedynie przesłankę domniemania, że podmiotowe prawo osobiste zostało naruszone (zagrożone).

• np. pozbawienie kogoś wolności stanowi naruszenie dobra osobistego, lecz nie prawa osobistego, jeżeli nastąpiło na podstawie odpowiedniej decyzji kompetentnego organu państwowego

Domniemanie bezprawności ma charakter ogólny – każde naruszenie dobra osobistego, bez konieczności wskazania podstawy prawnej naruszenia należy zakwalifikować jako naruszenie prawa osobistego

Uchylenie bezprawności naruszenia dobra osobistego może mieć miejsce w przypadku:

• zgody uprawnionego – uzasadnia to konstrukcja prawa podmiotowego zakładającego swobodę korzystania z niego. Zgoda nie może być jednak udzielona, gdy jest to sprzeczne z bezwzględnie wiążącymi normami lub zasadami współżycia społecznego (np. niedopuszczalność eutanazji).

Zgoda może się odnosić tylko do naruszeń własnego prawa osobistego i nie jest skuteczna, gdy działania czyjeś nieodłącznie naruszają zarazem dobra osobiste innej osoby

Zgoda dotyczy jedynie konkretnego działania osoby ingerującej w cudzą sferę dóbr osobistych i ma charakter odwołalny do czasu podjęcia ingerencji.

• działanie na podstawie przepisu lub w wykonaniu prawa podmiotowego, np. obowiązkowe szczepienie, ogłaszanie listów gończych, ograniczenie wolności człowieka w zakładach karnych

• zakaz nadużywania prawa osobistego – nie można z niego czynić użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego, np. odmowa dopuszczenia do telefonu dla osoby chcącej wezwać pogotowie do ofiary na podstawie powołania się na nietykalność mieszkania.

W razie bezprawnego naruszenia lub zagrożenia prawa osobistego uprawnionemu przysługują następujące środki ochronne w postaci powództw o:

• ustalenie

• zaniechanie

• usunięcie skutków naruszenia

• zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczny

Ustalenie – orzeczenie ustalające, że określone prawo osobiste przysługuje danej osobie – orzeczenie takie niekiedy wystarcza, aby zapobiec dalszym naruszeniom albo aby uchylić niebezpieczeństwo dokonania naruszeń

Zaniechanie – roszczenie o zaniechanie działań zagrażających dobrom osobistym lub je naruszającym jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy istnieje uzasadniona obawa dalszych naruszeń

Usunięcie skutków naruszenia – roszczenie o usunięcie skutków naruszenia może znaleźć zastosowanie jedynie wówczas, gdy nastąpiło już naruszenie dobra osobistego. Art. 24 KS wskazuje, że dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia może polegać na złożeniu oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (np. sprostowanie, przeproszenie).

Zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczny – z żądaniem takim może wystąpić ten, którego dobro osobiste zostało bezprawnie naruszone.

• zadośćuczynienie pieniężne – odpowiednia suma pieniężna przyznawana przez sąd z tytułu doznanej krzywdy temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone. Ma ono charakter kompensacyjny – opiera się na założeniu, że wprawdzie pieniądze nie mogą rekompensować doznanej krzywdy, ale mogą ja jednak łagodzić

• zapłata na cel społeczny – ten, czyje dobro osobiste zostało naruszone może żądać od sprawcy naruszenia zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez siebie cel społeczny

Roszczenia powyższe przysługują alternatywnie.

Żadne przepisy pozakodeksowe, regulujące w swoisty sposób ochronę poszczególnych/wszystkich dóbr osobistych nie eliminują wskazanych wyżej roszczeń ochronnych – wyznaczają one bowiem minimalny standard ochronny, przysługujący każdej osobie fizycznej

1. Konstrukcja osób prawnych – pojęcie

Art. 33 KC Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Osoby prawne kształtujemy na dwa sposoby:

1. Ustawodawca podaje pewne cechy osób prawnych czyli formułuje ogólną definicję osoby prawnej.

2. O tym czy dana jednostka organizacyjna jest osobą prawną decydują przepisy, które nazywają dane jednostki osobami prawnymi, jeśli nie jest to wskazane w akcie mówiącym o danej jednostce to nie jest ona osobą prawną.

Przykładowo ustawa o NBP mówi, że jest on osobą prawną.

Ustawodawca może także definiować typ czyli np. ustawa o szkolnictwie wyższym – uniwersytet jest osobą prawną.

Funkcje osób prawnych:

1. Jest to dogodna dla obrotu gospodarczego forma koncentracji kapitału

2. Prowadzi do ograniczenia odpowiedzialności (i ryzyka) uczestników (udziałowców) organizacji obdarzonej osobowością prawną – w zasadzie do wysokości wniesionego kapitału

Niewiele jest przepisów ogólnych, są natomiast odrębne ustawy np. KSH, prawo spółdzielcze czy ustawa o NBP

1. Powstanie osób prawnych

Powstanie osoby prawnej regulują ustawy pozakodeksowe, konstruujące rozmaite zdarzenia prawne wywołujące ten skutek prawny.

Typologia zdarzeń/sposoby powstawania osób prawnych wywołujące powstanie osoby prawnej (wg kryterium stopnia wpływu państwa na powstanie osoby prawnej:

• Tzw. system aktów organów państwa – najbardziej tradycyjne powstanie osoby prawnej, wymaga indywidualnego aktu władzy państwowej (ustawa, rozporządzenie, decyzja administracyjna), który kreuje osobę prawną

• Tzw. system koncesyjny – do powstania osoby prawnej potrzebne jest grono inicjatywy oraz indywidualna zgoda państwa

• System rejestracyjny (normatywny) – państwo w przepisach ustaw określa tylko przesłanki konieczne do powstania osoby prawnej. Powstaje ona wtedy bez potrzeby indywidualnej decyzji władzy publicznej.

W przypadkach, gdy dla danego rodzaju osób prawnych zostało przewidziane prowadzenie rejestrów, a zarazem przepisy szczególne nie stanowią inaczej – jednostka organizacyjna z tą chwilą uzyskuje osobowość prawną.

Nie obowiązuje generalny nakaz prowadzenia rejestrów, aczkolwiek tylko w odniesieniu do nielicznych osób prawnych nie został on ustanowiony (np. gmin, szkół wyższych).

Nazwa osoby prawnej – indywidualizuje osobę prawną w obrocie cywilnoprawnym. Pełni analogiczną funkcję do imienia i nazwiska osoby fizycznej. Nazwę ustala akt erekcyjny osoby prawnej (ustawa, rozporządzenie, umowa, statut)

Siedziba osoby prawnej – ustalana jest w akcie erekcyjnym w sposób dowolny – nie musi być związana z faktyczną działalnością. Jeśli akt erekcyjny nie określa siedziby osoby prawnej – wtedy siedzibą jest ta miejscowość, w której ma swoją siedzibę jej organ zarządzający. Przez siedzibę należy rozumieć jedynie miejscowość, a nie adres lokalu.

Organy osoby prawnej - Art. 38. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.

Teoria organów prawnych – organ stanowi integralny składnik osobowości osoby prawnej, wyznaczone jej strukturą organizacyjną. Człowiek może skutecznie występować w roli organu, jeżeli:

• struktura organizacyjna danej osoby prawnej przewiduje określony rodzaj organu z wyznaczeniem związanych z nim kompetencji lub sfery działania uznanych za działania osoby prawnej

• nastąpi zgodne ze strukturą organizacyjną osoby prawnej powołanie na to stanowisko

• osoba powołana do sprawowania funkcji rzeczywiście działa w tym charakterze.

Działanie organu osoby prawnej liczy się jako działanie jej samej nie tylko w zakresie czynności prawnej, ale i innych działań. Z tego względu osoba prawna ponosi odpowiedzialność także za czyny niedozwolone (delikty) jej organu.

Art. 39. § 1. Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy umowa została zawarta w imieniu osoby prawnej, która nie istnieje.

Jeśli ktoś bezpodstawnie występując w roli organu osoby prawnej zawiera umowę – to umowa taka nie wywołuje skutków prawnych. Gdyby jednak druga strona nie wiedziała o tym, że zawiera umowę z rzekomym tylko organem – wówczas ustawa chroni jej dobrą wiarę. Osoba fizyczna bezpodstawnie przyjmująca rolę organu osoby prawnej obowiązana jest nie tylko do zwrotu tego, co otrzymała od drugiej strony, ale ponadto także do naprawienia wyrządzonej swoim działaniem szkody.

Bezpodstawne występowanie w roli organu osoby prawnej może polegać na:

• przypisywaniu sobie tego stanowiska przez kogoś, kto w ogóle nie został na nie powołany

• przekroczeniu zakresu kompetencji, jaki struktura organizacyjna osoby prawnej wyznacza danemu organowi

Art. 42. § 1.  Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora.

§ 2. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację.

Ustawodawca ma tu głównie na względzie interesy wierzycieli osoby prawnej, która nie prowadzi działalności, ale ma majątek i może nim odpowiadać za swoje zobowiązania. W przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym ustanowiony został syndyk, który reprezentuje upadłego – nie ma potrzeby powoływania kuratora.

1. Rejestry i ich znaczenie

Przepis art. 14 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej kształtuje system rejestracji przedsiębiorców oparty na dwóch podstawowych tj. KRS oraz Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), w którym przedsiębiorcy mają obowiązek się zarejestrować, w zależności od wybranej formy prawnej.

Można wskazać na co najmniej 4 kluczowe cechy, które charakteryzują zarówno system KRS jak i system CEIDG.

Funkcje KRS i CEIDG:

• Oba rejestry są jawne, co oznacza, że w pierwszej kolejności realizują one funkcję informacyjną (są jawne = funkcja informacyjna)

• Zarówno KRS jak i CEIDG mają charakter powszechny. Ogólny wymóg zarejestrowania działalności gospodarczej wynika z art. 14 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej

• Funkcja legalizująca

• Obydwa rejestry pełnią funkcję kontrolną

Rejestry są jawne, dostępne publicznie.

Rejestry to wpisy (dane o podmiocie ujawnione na podstawie organu postanawiającego-sądu) oraz zbiór dokumentów ( dokumenty, które są podstawą wpisu oraz dokumenty, które podmiot zobowiązany jest do złożenia, ale nie dają one podstawy do wpisu np. lista wspólników).

Art. 37 § 1 KC Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób prowadzenia regulują odrębne przepisy.

Oznacza to, że wpis do rejestru jest zdarzeniem konstytutywnym, czyli z jego chwilą uzyskuje się osobowość prawną.

Z tego przepisu wynika:

1. Nie ma jednego rejestru dla wszystkich osób prawnych

2. Co do zasady podmiotowości osobowość prawną uzyskuje się z chwilą wpisu do rejestru

   Wyjątki:

   - gminy

   - Państwowe szkoły Wyższe

   - Skarb Państwa

Reguły wspólne dla wszystkich rejestrów:

1. Wpis do rejestru osoby prawnej prowadzi do jej powstania czyli ma charakter konstytutywny. Bez wpisu nie powstanie.

2. Domniemanie prawdziwości wpisów rejestrowych czyli domniemanie, że to co zostało zamieszczone w rejestrze jest zgodne z rzeczywistością

3. Zasada jawności rejestrów. Są one publicznie dostępne.

4. Całe postępowanie ma charakter formularzowy

1. Zdolność do czynności prawnych osób prawnych

Zdolność do czynności prawnych osób prawnych jest zawsze nieograniczona. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na statucie.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych – i to od razu w pełnym zakresie – przysługuje osobie prawnej i innym jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje jednak zdolność prawną łącznie. Wspomniane podmioty nabywają jednocześnie zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru. Wśród osób prawnych możemy wyróżnić np.: spółkę akcyjną, spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, spółdzielnię, fundację, bank; natomiast jednostki organizacyjne (niebędące osobami prawnymi), którym jednak prawo przyznaje zdolność do czynności prawnych, to m.in.: spółka jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna. Warto pamiętać, że spółka cywilna jest jedynie umową cywilnoprawną, a nie podmiotem praw i obowiązków. Podmiotowość prawną posiadają tylko i wyłącznie jej wspólnicy i to oni występują w obrocie prawnym.

Zdolność do czynności prawnych w wypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych ustaje wraz z chwilą ich likwidacji lub upadłości. Z tego względu należy stanowczo odróżniać od zdolności prawnej – zdolność do czynności prawnych.

Zakres zdolności prawnej jest u osób prawnych węższy niż u osób fizycznych: osoba prawna nie może być ubezwłasnowolniona, uznana za zmarłą, nie może sporządzać testamentu, być spadkobiercą, nie może zawierać małżeństwa, sprawować władzy rodzicielskiej, mieć obowiązków alimentacyjnych itd.

Podmioty te realizują swoja zdolność do czynności prawnych przez działalność organów, a w ich braku – przez powołanego sądownie kuratora (do zadań kuratora należy przede wszystkim niezwłoczne powołanie właściwych organów, a w razie potrzeby – likwidacja podmiotów.

1. Dobra osobiste osoby prawnej

Dobra osobiste – Art. 43 KC Przepisy o ochronie dóbr osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

Dobra osobiste osób prawnych mają niemajątkowy i niezbywalny charakter. Można wyróżnić następujące typy dóbr osobistych przysługujących osobom prawnym:

• dobra sława (dobre imię, dobra reputacja) – odpowiednik dobrej czci osoby fizycznej

• nazwa – indywidualizuje osobę prawną

• nietykalność pomieszczeń

• tajemnica korespondencji

• sfera prywatności

1. Rodzaje osób prawnych

1. Państwowe osoby prawne np. Skarb Państwa i inne państwowe osoby prawne

2. Jednostki samorządu terytorialnego – gmina, związki międzygminne, powiat, województwo

3. Korporacyjne i fundacyjne osoby prawne

1. Państwowe osoby prawne

Państwowe osoby prawne dadzą się wyróżnić ze względu na ich majątkowe i strukturalne powiązanie z państwem. Do państwowych osób prawnych zalicz się Skarb Państwa i inne państwowe osoby prawne.

1. Skarb Państwa

Skarb Państwa to inaczej państwo jako określona organizacja polityczna.

Role Skarbu Państwa (wypełnia on zadania publiczne):

1. Sfera imperium czyli sfera władczych działań państwa

2. Sfera stosunków cywilnoprawnych (gospodarczych) – wtedy mówimy o Skarbie Państwa (łc. Fiskus)

Skarb Państwa jest osobą prawną o specyficznym charakterze:

1. Nie ma trybu powstania nie jest wpisywany do rejestru

2. Nie ma siedziby

3. Nie ma swoich organów

4. Sam odpowiada za swoje zobowiązania (nie inne osoby prawne za niego ani on za nie)

Działalność Skarbu Państwa w stosunkach cywilnoprawnych – działa on przez swoje jednostki organizacyjne – STATIONES FISCI

Stationes fisci – nie mają odrębnej podmiotowości – np. urząd wojewódzki, urząd skarbowy, komenda Policji. Na ich czele stoi wojewoda i zarządza mieniem skarbowym (środkami finansowymi itp.), a także reprezentuje Skarb Państwa w stosunkach cywilnoprawnych – wykonuje zastępstwo procesowe z wyjątkiem Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, która jest specjalną jednostką Skarbu Państwa i reprezentuje go w szczególnych sprawach.

Reprezentacja Skarbu Państwa:

1. Kierownicy jednostek organizacyjnych reprezentują SP w zakresie powierzonego im mienia i kompetencji ich urzędu

2. W razie naruszenia przez organy SP przepisów o ustawy o uprawnieniach SP – nie stosuje się art. 39 KC przewidującego bezwzględną nieważność czynności prawnej – należy stosować art. 103§2 KC, który w odniesieniu do umowy zawartej przez rzekomego pełnomocnika zastrzega tylko sankcję zawieszonej bezskuteczności, dopuszczającą potwierdzenie umowy.

Jeśli nie jesteśmy w stanie ustalić do kogo należą dane obowiązki to zwracamy się do Ministra Skarbu Państwa.

Rada Ministrów w granicach wyznaczonych ta ustawą może powierzyć kompetencje innym kierownikom niż tym, którzy są do tego przeznaczeni.

1. Inne państwowe osoby prawne

Należą do nich inne niż Skarb Państwa jednostki organizacyjne, posiadające osobowość prawną, której mienie jest w całości mieniem państwowym np. przedsiębiorstwo państwowe, spółka akcyjna, jeśli wszystkie akcje należą do Skarbu Państwa.

Powoływane są one na podstawie państwowych ustaw np. NBP

Niektóre instytucje państwowe powoływane do pełnienia funkcji publicznych wyposażone są w osobowość prawną, aby mogły wspierać realizację swoich zadań własną działalnością gospodarczą np. państwowe szkoły wyższe.

Mają własny majątek, są wyodrębnione z SP ale ich mienie jest państwowe, mają odrębną podmiotowość.

Jeśli ulegną likwidacji to ich majątek przechodzi na SP. Podobnie jest przy zyskach, jeśli taka jednostka ma zysk to przechodzi on na SP.

SP przez swoje różne jednostki oddziałowuje na te podmioty.

1. Jednostki samorządu terytorialnego

Konstytucja nadaje im osobowość prawną.

Są to samorządowe osoby prawne. Przysługuje im zarządzanie mieniem samorządowym.

Należą do nich:

1. Gmina

2. Związki międzygminne

3. Powiat

4. Województwa samorządowe

1. Gminy

Jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego.

Gmina jako jednostka władzy ma podwójną rolę:

1. Władzy publicznej

2. Działania podmiotu

Dla uzyskania przez nią osobowości prawnej nie jest konieczna rejestracja.

Maja one własny majątek i nie odpowiadają za zobowiązania innych jednostek komunalnych, ale ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania gminy.

Nie mają wyodrębnionych organów, które by miały wyłącznie kompetencje w sferze stosunków cywilnoprawnych. Ale kompetencje same w sobie występują.

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, gminę reprezentuje wójt, burmistrz i prezydent.

Jednak ta reprezentacja może wymagać dodatkowych zezwoleń np. kontrasygnaty skarbnika.

1. Związki międzygminne

Tworzone są przez gminy w celu wykonywania zadań publicznych.

Wyposażone w osobowość prawną, podlegają rejestracji specjalnej, osobowość prawna powstaje w wyniku wpisania do rejestru, mogą dokonywać czynności cywilnoprawnych w obrocie, wtedy są reprezentowane przez zarząd związku międzygminnego.

1. Powiat; województwo

Powiat – jest lokalną wspólnotą samorządową, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy określonego terytorium.

Ma osobowość prawną i wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Spełnia dwie funkcje: publiczną i funkcję w obrocie cywilnoprawnym.

Funkcjonuje zgodnie z ustawą o samorządzie powiatowym.

Oświadczenia woli składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd.

Województwo to regionalna wspólnota samorządowa, którą tworzą mieszkańcy całego województwa.

Województwo samorządowe- jest osobą prawną i ma mienie, którym zarządza.

Do województwa stosuje się ustawę o samorządzie województwa, która reguluje utworzone przez województwo osoby prawne np. spółki, które realizują określone zadania gmin, powiatu czy województw np. oczyszczanie miast.

Do funkcji województwa należą:

1. Funkcja publiczna

2. Funkcja cywilnoprawna – reprezentowana jest (składa oświadczenia woli) przez marszałka i członka zarządu chyba, że statut stanowi inaczej.

1. Korporacyjne i fundacyjne osoby prawne

Korporacyjne osoby prawne – w ich strukturze funkcjonują członkowie, którzy poprzez wniesione udziały lub składki tworzą majątek osoby prawnej, a poprzez swoje uprawnienia decydują o jej działalności (może to być realizacja celów gospodarczych jak i niegospodarczych). O bycie osoby prawnej decyduje zawsze pewne grono osób. W strukturze występują członkowie i to oni tworzą byt tej osoby prawnej. Najważniejsi są więc ludzie. Są to np. stowarzyszenia, partie polityczne, spółki handlowe, związki zawodowe.

Osoby prawne typu fundacyjnego- nie ma tutaj członków, natomiast występuje instytucja założyciela (fundatora), który wyposaża osobę prawną w pierwotny majątek, określa jej strukturę organizacyjną i cele działania.

Ważny jest tutaj majątek. np. fundacje, państwowe szkoły wyższe itd.

1. Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną

Przepis art.33¹ §1 KC (do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej to odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna) odnosi się do „jednostek organizacyjnych”, i to określonych w szczególnych przepisach prawnych, a nie dowolnie tworzonych przez osoby fizyczne.

Przepisy te przyznają im zdolność prawną, a więc kwalifikację bycia samodzielnym podmiotem praw i obowiązków – odrębnym od osób (fizycznych lub prawnych) będących uczestnikami takiej jednostki organizacyjnej.

1. są nimi np. osobowa spółka handlowa (art. 8 ksh), wspólnota mieszkaniowa, stowarzyszenia zwykłe

2. nie są nimi np. stationes fisci i spółka cywilna → jednostki organizacyjne które choć są regulowane przez prawo, to prawo nie przyznaje im zdolności prawnej.

Odpowiedzialność z KSH – dopiero w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okazuje się bezskuteczna.

Odpowiedzialność z KC – odpowiedzialność subsydiarna pojawia się już z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna.

1. Reżim prawny „ułomnych osób prawnych”

Reżim prawny - W myśl art. 33 ¹ KC do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

Podmioty wyposażone w zdolność prawną mają także zdolność sądową. Natomiast jednostki wyposażone tylko w zdolność prawną różni od osób prawnych odpowiedzialność za zobowiązania – za ich zobowiązania subsydiarnie odpowiadają ich członkowie.

W przeciwieństwie do odpowiedzialności solidarnej, która ma charakter równorzędny podmiotów odpowiedzialnych, odpowiedzialność subsydiarna jest odpowiedzialnością wtórną. W pierwszej kolejności odpowiada dłużnik (np. jednostka organizacyjna wyposażona tylko w zdolność prawną), a dopiero w dalszej kolejności podmiot ponoszący odpowiedzialność subsydiarną (np. jej członkowie – całymi swoimi majątkami).

Określenie przesłanki zaktualizowania się odpowiedzialności subsydiarnej członków jednostki organizacyjnej

• ksh – egzekucja z majątku wspólnika dopiero w przypadku, gdy egzeku­cja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, jednak wierzy­ciel może wnieść powództwo przeciwko dłużnikowi, zanim egzekucja z ma­jątku spółki okaże się bezskuteczna.

• kc – od­powiedzialność subsydiarna członków jednostek organizacyjnych powstaje już z chwilą, gdy wspomniana jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna → okoliczność ta uzasadnia nie tylko wniesienie powództwa wierzyciela przeciwko członkowi(om) jednostki organizacyjnej, ale też pro­wadzenie przeciwko nim postępowania egzekucyjnego na podstawie uzyska­nego tytułu wykonawczego.

Regulacja tej kwestii zawarta w KSH – jako lex specialis – uchyla zastosowanie ogólnej normy art. 33' § 2 kc.

1. Spółki osobowe

SPÓŁKA JAWNA
Spółka jawna powstaje z chwilą jej zarejestrowania, umowa musi być zawarta w formie pisemnej (pod rygorem nieważności). Brak jest minimalnych wymagań kapitałowych. Nie posiada ona jednak osobowości prawnej, a wszyscy wspólnicy solidarnie, całym majątkiem, odpowiadają za zobowiązania spółki.

Spółkę może reprezentować każdy wspólnik, a jej majątek stanowi własność wspólników. Sp. jawna może zaciągać zobowiązania i nabywać prawa. Sprawy spółki prowadzą wspólnicy, a zasady prowadzenia spraw spółki powinny być zawarte w umowie spółki. Uchwała wspólników wymagana jest, kiedy choćby jeden z nich sprzeciwi się prowadzeniu spraw. W sprawach przekraczających zwykły zarząd wymagana jest zgoda wszystkich wspólników. Każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw może wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić szkodę, bez uchwały wspólników. Nie można powierzyć prowadzenia spraw wyłącznie osobom trzecim.

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład (pieniężny, przeniesienie własności rzeczy lub praw, lub przeniesienie prawa ich używania) lub nabyte przez nią już w czasie jej istnienia.

Odpowiedzialność wobec wierzycieli następuje w pierwszej kolejności z majątku spółki a następnie z całego majątku osobistego wszystkich wspólników.

Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i stratach spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Nie jest możliwe wyłączeniu wspólnika z udziału w zyskach, ale możliwe jest zwolnienie wspólnika z udziału w stratach.

Rozwiązanie spółki następuje w chwili wystąpienia z niej wspólnika lub jego wierzyciela, jego śmierci lub ogłoszenia upadłości. Rozwiązanie spółki powodują również przyczyny przewidziane w umowie spółki, jednomyślna uchwała wszystkich wspólników, wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika, prawomocne orzeczenie sądu.

SPÓŁKA PARTNERSKA
Spółka partnerska to spółka osobowa, która jest utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą (nazwą). Konieczne jest wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców w ramach Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).Spółka partnerska posiada zdolność prawną a jej tworzenie nie ma minimalnych wymagań kapitałowych. Każdy wspólnik może reprezentować spółkę. Następuje ograniczenie odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w trakcie prowadzenia działalności przez innych partnerów. Spółka nie posiada jednak osobowości prawnej, a koszty jej rejestracji są dość wysokie. Firma spółki powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera oraz określenie wykonywanego w spółce wolnego zawodu. Umowa powinna być zawarta w formie pisemnej.

Wspólnicy wnoszą wkład tworzący majątek spółki, który, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, uważa się pod względem wartości za równy. Nie zostały określone minimalne ani maksymalne wysokości wkładu. Wkładem może być wszystko, co ma wartość majątkową (np. pieniądze, rzeczy ruchome i nieruchomości, prawa do używania rzeczy, wierzytelności, świadczenie na rzecz spółki pracy, ustanowienie na rzecz spółki prawa korzystania z dóbr niematerialnych).

Sprawy spółki prowadzone są zgodnie z zapisami umowy.  Przepisy prawa pozwalają na ustanowienie zarządu spółki partnerskiej i to zarząd prowadzi jej sprawy.

Wspólnicy spółki partnerskiej nie ponoszą odpowiedzialności za jej zobowiązania powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce ani za zobowiązania będące następstwem działań osób zatrudnionych w spółce, które podlegały kierownictwu innego partnera. Natomiast za zobowiązania spółki niezwiązane bezpośrednio z wykonywaniem wolnego zawodu, wszyscy partnerzy odpowiadają solidarnie.

Rozwiązanie spółki następuje:
- z przyczyn przewidzianych w umowie
- po jednomyślnej uchwale wszystkich partnerów
- jeżeli partnerzy utraca prawo do wykonywania wolnego zawodu
- prawomocne orzeczenie sadu
- jeżeli w spółce pozostanie tylko jeden partner, który może wykonywać wolny zawód związany z przedmiotem działalności spółki; Taka spółka musi zostać rozwiązana do roku od zaistnienia powyższego zdarzenia.

SPÓŁKA KOMANDYTOWA
Spółka ta nie ma osobowości prawnej, ale posiada zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych ( ułomna osoba prawna ). To oznacza, że może być podmiotem prawa i obowiązków (zdolność prawna) oraz własnym działaniem (konkretnie działaniem osób uprawnionych do reprezentowania spraw spółki) dokonywać czynności prawnych.

Charakterystyczną cechą spółki komandytowej są wspólnicy, którzy ją tworzą:

• Komplementariusz- odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (odpowiedzialność bez ograniczeń). Odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki została ukształtowana w analogiczny sposób jak odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej. Komplementariusz reprezentuje spółkę, jeżeli na mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie został tego prawa pozbawiony

• Komandytariusz- odpowiada za zobowiązania tylko do określonej w umowie kwoty tzw. sumy komandytowej, wolny jest natomiast od odpowiedzialności w zakresie wniesionego wkładu. Może reprezentować spółkę, ale tylko jako pełnomocnik. W sytuacji, gdy przekroczy zakres umocowania, będzie działał bez niego, tudzież nie ujawni swego pełnomocnictwa, odpowiadał będzie za skutki swych działań tak samo jak komplementariusz. Komandytariusz będzie odpowiadał również bez ograniczenia za zobowiązania spółki komandytowej, gdy jego nazwisko/firma ujawnione zostanie w firmie(nazwie) spółki.

Umowę spółki komandytowej jesteśmy zobowiązani zawrzeć w formie aktu notarialnego. Taki obowiązek nakładają na nas przepisy. Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Wpis ma charakter konstytutywny, co oznacza, że wywołuje on określone skutki prawne. Od momentu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym spółka komandytowa staje się tzw. jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.

Nie ma minimalnej wielkości wkładu toteż nie musi on przedstawiać dużej wartości. Wkłady mogą mieć różną postać. Może być nimi zarówno gotówka, własność jak i inne prawa do rzeczy ruchomych lub nieruchomości. Wkład mogą stanowić także inne prawa np. do niematerialnych składników majątku a także prawa obligatoryjne np. akcje. Także usługi i praca na rzecz spółki mogą stanowić wkład, nie ma natomiast możliwości aby jako wkład uznać prowadzenie spraw spółki(zarządzanie nią).

SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA
Spółka komandytowo-akcyjna jest jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej której Kodeks spółek handlowych przyznał zdolność prawną. Spółka ta może zatem we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. 
Istota sp.k.a. polega na współpracy między wspólnikiem aktywnym - komplementariuszem oraz wspólnikiem pasywnym - akcjonariuszem. Minimalny kapitał potrzebny do zawiązania tej spółki. wynosi bowiem podobnie jak w przypadku sp.z o.o. 50 000 zł. Wkładem może być gotówka lub aport. Inaczej niż w przypadku spółki cywilnej czy jawnej wkładem nie może być natomiast praca na rzecz spółki, usługi lub prawo niezbywalne.

Bardzo ważnym elementem każdej spółki komandytowo-akcyjnej jest jej statut. To na bazie tego dokumentu funkcjonuje każda sp.k.a. Podpisując statut stajemy się założycielami spółki. Statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Za zobowiązania wobec wierzycieli w spółce komandytowo-akcyjnej, bez ograniczeń odpowiada co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz). Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Wyjątkiem jest sytuacja, w której w nazwie spółki zawrzemy nazwisko lub nazwę akcjonariusza. Odpowiada on wówczas wobec osób trzecich na takich zasadach jak komplementariusze.

Komplementariusze prowadzą sprawy spółki i reprezentują ją. Mogą oni zostać pozbawieni tego prawa wyłącznie na mocy zapisów statutu lub gdy taką decyzję podejmie sąd. Jeżeli statut nie zawiera regulacji, które by pozwalały na pozbawienie komplementariusza prawa do reprezentacji spółki wówczas można tego dokonać poprzez zmiany w statucie. Wymagana jest przy tym zgoda wszystkich pozostałych komplementariuszy.

Akcjonariusz może reprezentować spółkę wyłącznie jako pełnomocnik. Ponosi on pełną odpowiedzialność wobec osób trzecich, gdy dokona w imieniu spółki czynności prawnej, a nie ujawni swego pełnomocnictwa, przekroczy jego zakres lub będzie działał bez pełnomocnictwa. Akcjonariusz odpowiada również wobec osób trzecich za zobowiązania spółki, gdy jego nazwisko lub firma zostanie umieszczone w firmie spółki.

Rozwiązanie spółki może nastąpić w skutek

• z przyczyn przewidzianych w statucie;

• ogłoszenia upadłości spółki;

• uchwały walnego zgromadzenia;

• z innych przyczyn przewidzianych prawem lub statutem

Finalnym krokiem w likwidacji spółki jest złożenie w Krajowym Rejestrze Sądowym wniosku o jej wykreślenie. Spółka przestaje istnieć z chwilą usunięcia jej z rejestru.

1. Spółki kapitałowe

SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką kapitałową. Posiada ona osobowość prawną i może ją utworzyć jedna lub więcej osób. Celem zawiązania spółki może być wszelka działalność dozwolona przez prawo, a więc nie tylko działalność gospodarcza. Założycielami(wspólnikami) spółki z o.o. mogą być osoby fizyczne, prawne, a także osobowe spółki handlowe. Do obowiązków spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy prowadzenie pełnej księgowości.
Zawiązanie spółki następuje z chwilą zawarcia umowy spółki lub z chwilą złożenia jednostronnego oświadczenia woli. Niezależnie, którą z dwóch form wybierzemy to w każdym przypadku wymagany jest przy tym podpis notarialny. Jeżeli chcemy zmienić umowę spółki to decyzja taka wymaga uchwały zgromadzenia wspólników. Decyzja o zmianie umowy spółki musi być dodatkowo notarialnie zaprotokołowana a także zgłoszona w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Powstanie spółki z o.o. wymaga: zawarcia umowy spółki, wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, wniesienia przez wspólników wkładów, powołania zarządu i rady nadzorczej spółki.

Minimalny kapitał wymagany do założenia spółki z o.o. wynosi 5 000 zł. Tworzą go udziały wniesione przez poszczególnych udziałowców. Udziały mogą, ale nie muszą być równe, a minimalna wartość jednego udziału nie może być niższa niż 50 zł. Wkładem mogą być: gotówka, rzeczy np. maszyny, prawa np. do znaków towarowych, patenty itp. Zgodnie z przepisami musimy pokryć kapitał zakładowy do momentu rejestracji spółki.

Obowiązkiem zarządu jest prowadzenie księgi udziałów. Wpisuje się do niej nazwisko, imię albo firmę (nazwę) i siedzibę każdego wspólnika, adres, liczbę i wartość nominalną jego udziałów. Wspólnicy mają prawo przeglądać księgę udziałów.

Organy w spółce z o.o.

• zgromadzenie wspólników- jest to najważniejszy organ w spółce. Tworzą go wszyscy wspólnicy. Zgromadzenie wspólników podejmuje uchwały większością głosów a zwoływane jest przez zarząd, radę nadzorczą, komisje rewizyjna oraz upoważnionych przez sąd wspólników. Może być zwyczajne albo nadzwyczajne.

• Zarząd- może się składać ze wspólników lub z osób nie będących współwłaścicielami spółki. Zarząd może być jedno lub kilkuosobowy. Zadaniem zarządu jest prowadzenie spraw (zarządzanie) spółki oraz reprezentowanie jej. Członkowie zarządu są powoływani i odwoływani uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• rada nadzorcza i komisja rewizyjna - są organami kontrolnymi powoływanymi przez wspólników na okres kadencji. Sprawują stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, ale nie mają uprawnień do wydawania poleceń związanych z zarządzaniem spółką. Nie mogą liczyć mniej niż 3 członków. Powołanie rady nadzorczej i komisji rewizyjnej jest w zasadzie fakultatywne. Dopuszczalne jest powołanie tych dwóch organów łącznie.

Odpowiedzialność wspólników

Bardzo ważną cechą spółki z o.o. jest fakt, że wspólnicy nie odpowiadają majątkiem osobistym za jej zobowiązania. Odpowiedzialność wspólników ograniczona jest tylko do wielkości wniesionych wkładów. Oznacza to w praktyce, że wspólnicy nie muszą spłacać długów spółki. Inaczej to wygląda w przypadku członków zarządu. Jeżeli bowiem nie ma możliwości wyegzekwowania od spółki spłaty długów wówczas za jej zobowiązania odpowiadają członkowie zarządu solidarnie całym swoim majątkiem.

Odpowiedzialność solidarna oznacza, że wierzyciel może wybrać od kogo chce dochodzić należności od spółki, od członków zarządu, czy zarówno od spółki jak i zarządu. Odpowiedzialność członka zarządu nie trwa jednak wiecznie. Ustaje po trzech latach od momentu rejestracji spółki.

SPÓŁKA AKCYJNA
Spółka akcyjna jest spółką kapitałową posiadającą osobowość prawną, co oznacza, że jest wyodrębnionym organizacyjnie i majątkowo podmiotem prawa. Podobnie jak w przypadku spółki z o.o., spółkę akcyjną wolno nam założyć w dowolnym celu (np. kulturalnym, charytatywnym) byle by nie był on sprzeczny z prawem. Najczęściej jednak spółka prowadzi działalność gospodarczą i jest przedsiębiorcą.

Zawiązać spółkę akcyjną może jedna lub więcej osób. Powstanie spółki akcyjnej wymaga dokonania następujących czynności:

1. Zawiązanie spółki - w tym podpisanie statutu przez założycieli. Założycielem może być jedna osoba lub kilka osób. Zawiązanie spółki skutkuje powstaniem spółki akcyjnej w organizacji. Statut powinien mieć formę aktu notarialnego, a osoby go podpisujące stają się założycielami spółki. Statut razem ze zgodą na związanie spółki, zgodą na brzmienie statutu oraz objęciem akcji przez założycieli składają się na tzw. umowę założycielską.

Pozostałe po zawiązaniu spółki, czynności wymagane do utworzenia spółki akcyjnej to:

2. Wniesienie wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego. Minimalny kapitał niezbędny do utworzenia spółki akcyjnej zgodnie z przepisami Kodeksu Spółek Handlowych wynosi bowiem aż 100 000 zł

Kapitał zakładowy dzieli się na akcje, czyli udziały w spółce, o równej wartości nominalnej. Wartość nominalna każdej akcji to minimum 1 grosz. Akcje należą do akcjonariuszy i mogą być przedmiotem obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW).

Akcjonariusze czerpią dochody z tytułu np. dywidendy, która przydzielana jest proporcjonalnie do posiadanych udziałów. Akcje mogą być: imienne i na okaziciela, aportowe i gotówkowe, zwykłe i uprzywilejowane.

Kapitał zakładowy stanowią wkłady wniesione do spółki. Wkładem mogą być zarówno pieniądze jak i aporty(np. maszyny, budynki). Nie mogą natomiast stanowić wkładu praca i usługi na rzecz spółki oraz prawa niezbywalne(np. użytkowanie). Wkłady pieniężne jesteśmy zobowiązani opłacić przed zarejestrowaniem spółki w wysokości sięgającej co najmniej 25 proc. ich wartości nominalnej.

3. Ustanowienie organów spółki.

4. Wpisu do rejestru sądowego.

Odpowiedzialność akcjonariuszy

Akcjonariusze nie odpowiadają własnym majątkiem za zobowiązania spółki. Ich odpowiedzialność ograniczona jest tylko do wysokości wniesionego do spółki kapitału.

Organy spółki akcyjnej

Spółka akcyjna może działać tylko przez swoje organy: walne zgromadzenie, zarząd oraz radę nadzorczą.

Zarząd

Zarząd jest to obowiązkowy organ spółki akcyjnej. Powoływany jest przez radę nadzorczą maksymalnie na okres 5 lat. Zarząd reprezentuje spółkę na zewnątrz i prowadzi jej sprawy. Członkami zarządu mogą być wyłącznie osoby fizyczne, akcjonariusze jak również osoby z poza spółki. Jeżeli statut nie stanowi inaczej to zarząd podejmuje uchwały większością głosów.

Rada nadzorcza

To organ kontrolny w spółce. Składa się z minimum 3 członków a w sp. publicznych(notowanych na giełdzie) min. 5, powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Rada nadzorcza ma prawo badać wszystkie dokumenty. Przepisy prawne nie pozwalają aby w spółce akcyjnej członek rady nadzorczej zasiadał jednocześnie w innych organach spółki(np. zarządzie).

Akcjonariusze mogą brać udział w walnym zgromadzeniu osobiście, a także przez pełnomocników. Możliwe jest również głosowanie za pośrednictwem pełnomocników, ale tylko wówczas gdy pełnomocnictwo udzielone jest na piśmie i dołączone do protokołu walnego zgromadzenia.

Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut lub przepisy kodeksu stanowią inaczej.

Walne zgromadzenie

Walne zgromadzenie akcjonariuszy to organ w skład, którego wchodzą udziałowcy spółki. Decyduje o najważniejszych sprawach związanych z działalnością w spółki. Akcjonariusze mogą brać udział w walnym zgromadzeniu osobiście, a także przez pełnomocników.

Możliwe jest również głosowanie za pośrednictwem pełnomocników, ale tylko wówczas gdy pełnomocnictwo udzielone jest na piśmie i dołączone do protokołu walnego zgromadzenia. Walne może także wydawać uchwały we wszystkich sprawach, o ile nie należą one do kompetencji zarządu lub rady nadzorczej.

Może być zwyczajne lub nadzwyczajne.

Rozwiązanie spółki akcyjnej

Rozwiązanie spółki może nastąpić:

• z przyczyn przewidzianych w statucie;

• w wyniku uchwały walnego zgromadzenia;

• w skutek upadłości (bankructwa);

• z innych przyczyn wymienione w kodeksie spółek handlowych

1. Fundacje

Reżim prawny ustawa o fundacjach z 6 kwietnia 1984r. (tekst jednolity z 1991r.).

Cel utworzenia fundacji jest dowolny (społeczno-gospodarczy).

Istota powstania – fundacja zakładana jest przez założycieli, mogą nimi być dowolne osoby fizyczne, a także dowolne osoby prawne.

Nasz reżim prawny dotyczy tylko fundacji założonych w Polsce zgodnie z polskimi przepisami.

Fundację mogą ustanowić osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce bądź zagranicą.

Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium RP.

Dokumenty niezbędne do ustanowienia fundacji:

1. Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego przez fundatora. Zachowania tej formy nie wymaga się, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie. Obowiązkowymi składnikami tego oświadczenia jest właśnie forma aktu notarialnego i wskazanie celu fundacji a także składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację.

Fundację można ustanowić w testamencie.

Spadkobierca musi przeżyć spadkodawcę.

Wyjątki:

1. Nasciturus

2. Fundacja w testamencie może być ustanowiona jako spadkobierca

1. Statut fundacji art. 5 ustawy o fundacjach: Fundator ustanawia statut fundacji, określający jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków […] i inne.

Wartość przekazana na fundację, która prowadzi działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż 1000 zł.

Art. 7 ustawy o fundacjach: Fundacja podlega obowiązkowemu wpisowi do KRS. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do KRS.

O wpisaniu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego sąd zawiadamia ministra właściwego ze względu na zakres jego działania oraz cele fundacji, zwanego dalej "właściwym ministrem", a gdy terenem działalności fundacji ma być jedno województwo - także wojewodę właściwego ze względu na siedzibę fundacji, zwanego dalej "właściwym wojewodą", przesyłając jednocześnie statut.

Minister może być wskazany przez fundatora. Jeżeli tego nie uczyni lub jeśli wybrany minister będzie niewłaściwy to Sąd rejestrowy przesyła dokumenty do ministra właściwego. (chyba !!)

Organem obligatoryjnym dla fundacji jest zarząd. Kieruje on działalnością fundacji i reprezentuje ją na zewnątrz.

Art. 13. ustawy o fundacjach

Właściwy minister lub [wojewoda] <starosta> może wystąpić do sądu o uchylenie

uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo z

postanowieniami statutu fundacji lub z przepisami prawa. Organ ten może jednocześnie

zwrócić się do sądu o wstrzymanie wykonania uchwały do czasu rozstrzygnięcia

sprawy.

Art. 14. ustawy o fundacjach

1. Jeżeli działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub

postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, organ, o którym mowa

w art. 13, może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia tych uchybień w

działalności zarządu albo może żądać dokonania w wyznaczonym terminie

zmiany zarządu fundacji.

2. Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 1, albo w razie dalszego

uporczywego działania zarządu fundacji w sposób niezgodny z prawem,

statutem lub celem fundacji, organ, o którym mowa w art. 13, może wystąpić do

sądu o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego.

3. Zarządca przymusowy reprezentuje fundację w sprawach wynikających z zarządu,

w tym również w postępowaniu sądowym; jest on obowiązany wykonywać

czynności potrzebne do prawidłowego działania fundacji.

4. Sąd uchyli swe postanowienia o zawieszeniu zarządu fundacji i wyznaczeniu zarządcy

przymusowego na wniosek zarządu fundacji, jeżeli z okoliczności wynika,

że działania, o których mowa w ust. 1, zostaną zaniechane.

Statut powinien regulować to co stanie się z majątkiem fundacji po jej rozwiązaniu.

1. Pojęcie konsumenta

Art. 22¹ KC. Za konsumenta uważa się osobę fizyczną, dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą bądź zawodową.

Konsumentem może być człowiek.

Rola człowieka jako konsumenta musi być realizowana w formie czynności prawnej.

Czynność osoby fizycznej (człowieka) nie może być w sposób bezpośredni związana z jej działalnością gospodarczą lub zawodową – osoba chroniona rzeczywiście ma być stroną słabszą.

Tylko bezpośredni związek czynności prawnej z działalnością gospodarczą lub zawodową każe przyjąć, że osoba fizyczna nie występuje w roli konsumenta.

Definicja konsumenta odnosi się tylko do stosunków cywilnoprawnych – a ściślej – prawno prywatnych.

Szczególny reżim konsumencki:

1. Prawo do namysłu – prawo do odstąpienia od umowy w krótkim czasie

2. Prawo do informacji

3. Zakaz wprowadzania klauzul abuzywnych, niekorzystnych dla konsumenta (zakaz wprowadzania tego co narusza prawa konsumenta w sposób nierównomierny)

1. Pojęcie przedsiębiorcy

Podstawowym aktem regulującym zasady podejmowania działalności gospodarczej jest ustawa z 2.07.2004 o swobodzie działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 1 tej ustawy, reguluje ona podejmowanie, wykonanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium RP oraz zadania organów w tym zakresie. Zgodnie z art. 4 tej ustawy:

1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Prowadzenie działalności gospodarczej we własnym imieniu oznacza, że działalność ta powinna być wykonywana samodzielnie w tym znaczeniu, że prowadzi ją konkretny podmiot, który w ramach stosunków prawnych jest podmiotem w sensie prawnym samodzielnym, a wszystkie prawa i obowiązki z wykonywania działalności uzyskuje bezpośrednio. Samodzielność oznacza możliwość podejmowania decyzji.

Działający we własnym imieniu staje się więc podmiotem praw i obowiązków związanych z wykonywaną przez siebie działalnością. Oznacza to, że w rezultacie dokonywanych przez siebie w obrocie gospodarczym transakcji, podmiot ten staje się bezpośrednio uprawniony lub bezpośrednio zobowiązany.

Definicja przedsiębiorcy została zawarta też w art. 43¹ KC. Zgodnie z tym artykułem przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna o której mowa w art. 33¹ §1 KC, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Art. 33¹§1 mówi o ułomnych osobach prawnych i ich odpowiedzialności za zobowiązania: do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

Definicja ma walor uniwersalny. Zaznaczyć należy, że w przepisach szczególnych zawarte są także inne definicje przedsiębiorcy, które mają zastosowanie tylko i wyłącznie na użytek tychże przepisów szczególnych.

Tytułem przykładu wymienić tu można ustawę o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów.

1. Firma

Art. 43²KC [pojęcie firmy] – Przedsiębiorca działa pod firmą. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Przedsiębiorca ma obowiązek działać pod firmą oraz ujawnić firmę w rejestrze.

Firma nie może być zbyta.

Nazwa przedsiębiorstwa jest oznaczeniem indywidualizującym przedsiębiorstwo w obrocie cywilnoprawnym.

Firma to imię i nazwisko (osoba fizyczna) lub dowolnie ukształtowane wyrażenie (osoba prawna i jednostka organizacyjna z art. 33¹KC). Jeśli imię i nazwisko dołączone jest do firmy w przypadku osoby prawnej (lub jednostka organizacyjna z art. 33¹KC) to tylko dla ukazania związku między ta osobą a powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy.

Konieczna jest zgodna na umieszczenie imienia i nazwiska w firmie osoby prawnej, też gdy ta osoba przestała być członkiem spółki w razie śmierci zgoda małżonka i dzieci.

Nakaz umieszczania oznaczenia formy prawnej w firmie (np. spółka z o.o.).

Firma powinna dostatecznie odróżniać się od firm innych przedsiębiorców.

Firma podlega szczególnej ochronie:

1. Zasada wyłączności firmy

2. Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania działania, chyba że nie jest ono bezprawne.

Dopuszczalna jest zmiana firmy – podlega to rejestracji.

Firma, pod którą przedsiębiorca działa, nie może zawierać informacji (zwrotów, słów, skrótów itp.), które mogłyby wprowadzić w błąd (w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu i miejsca jego działalności czy źródeł zaopatrzenia).

1. Pojęcie przedstawicielstwa i pełnomocnictwa

Teoria przedstawicielstwa – w przypadku osób prawnych w Polsce nie istnieje, co nie oznacza, że nie ma instytucji przedstawicielstwa.

Przedstawicielstwo to działanie w cudzym imieniu, polega ono na tym, że ktoś, zwany przedstawicielem, dokonuje z jakąś osobą trzecią czynności prawnej, która ma bezpośredni wywrzeć skutek prawny w cudzej sferze prawnej, a mianowicie reprezentowanego.

Z treści czynności prawnej musi wynikać, że osoba która jej dokonuje, występuje w roli przedstawiciela – w przeciwnym wypadku należy przyjąć, że osoba taka działa we własnym imieniu. Ponadto oświadczenie musi wskazywać osobę reprezentowanego.

Ze względu na kryterium umocowania wyróżniamy pełnomocnictwo i przedstawicielstwo ustawowe:

1. Pełnomocnictwo – źródłem umocowania jest jednostronne oświadczenie woli reprezentowanego, zwanego mocodawcą; przedstawiciela nazywamy pełnomocnikiem

2. Przedstawicielstwo ustawowe – źródłem umocowania są inne zdarzenia prawne niż czynność prawna reprezentowanego:

• Ustawa może bezpośrednio określać zdarzenia kreujące umocowanie przedstawiciela ustawowego ( np. rodzice są z mocy ustawy przedstawicielami małoletniego dziecka)

• Ustawa może też przyznać określonym organom państwowym kompetencje do ustanawiania przedstawiciela ( np. ustanawiani przez sąd opiekunowie).

1. Przedstawicielstwo organizacyjne - przedstawicielstwo, które dotyczy reprezentacji jednostki organizacyjnej nie będącej osobą prawną, nie mającą organów.

W obrocie gospodarczym mamy pełnomocnictwo, które może przybrać postać prokury.

1. Pełnomocnictwo

Pełnomocnictwo wynika z czynności prawnej, ustalanie pełnomocnictwa to czynność prawna, jednostronnie upoważniająca.
Pełnomocnik- działa w imieniu mocodawcy i na jego rachunek. Mocodawca daje możliwość, a nie narzuca obowiązek na pełnomocnika do reprezentowania.

Rodzaje pełnomocnictwa:

1. Prokura – najszerszy zakres zastosowania, dostępna tylko dla przedsiębiorców, wpisywana do rejestru

2. Ogólne: obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu, udzielana na piśmie pod rygorem nieważności, zwykła forma pisemna z odręcznym podpisem

3. Rodzajowe: do konkretnego rodzaju czynności, brak ograniczeń

4. Szczególne: do jednej szczególnej czynności, brak ograniczeń.

Pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie z wyjątkiem sytuacji:

1. Jeżeli pełnomocnictwo zawiera umocowanie do dokonania czynności prawnej, dla której pod sankcją nieważności przewidziana została forma szczególna – w takim wypadku pełnomocnictwo musi zostać udzielone w tej samej formie.

2. Jeśli dla określonych rodzajów pełnomocnictw szczególny przepis wymaga określonej formy np. pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga formy pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym

Ustanowienie dalszych pełnomocników jest dopuszczalne, ale tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z następujących okoliczności:

1. Z treści oświadczenia

2. Z ustawy np. pełnomocnictwo procesowe

Pełnomocnictwo gaśnie z różnych przyczyn:

1. Na skutek okoliczności zawartych w treści samego pełnomocnictwa np. termin wykonania pewnej czynności, ustanie stosunku podstawowego

2. Z powodu odwołania pełnomocnictwa – można w każdym czasie i bez konieczności uzasadnienia. Odwołanie pełnomocnictwo jest czynnością jednostronna

3. Z powodu śmierci pełnomocnika lub mocodawcy

4. Likwidacji osoby prawnej

5. Zrzeczenie się pełnomocnictwa

Stosunek podstawowy – sprzężony z pełnomocnictwem stosunek prawny łączący mocodawcę z pełnomocnikiem, a którego podstawą nie jest pełnomocnictwo lecz odrębne zdarzenie prawne. Stosunek ten wskazuje w jakim celu pełnomocnictwo zostało udzielone np. umowa o pracę z mocy której sprzedawca sklepowy jest zobowiązany do zawierania określonych umów z klientami. Nie jest to przesłanka konieczna.

1. Pełnomocnik rzekomy

Jest to osoba, która dokonuje czynności prawnych w cudzym imieniu, nie mając w ogóle umocowania, albo przekraczając jego granice.

Działania bez należytego umocowania nie pociągają za sobą bezpośrednich skutków dla reprezentowanego. Ustawa przewiduje jednak od tej reguły wyjątki:

• Mające na względzie interesy reprezentowanego

1. Zawarta przez rzekomego pełnomocnika umowa nie jest bezwzględnie nieważna, lecz może być przez reprezentowanego potwierdzona-druga strona staje się wolna dopiero po upływie terminu wyznaczonego do potwierdzenia umowy

2. Jednostronne czynności prawne dokonane przez rzekomego pełnomocnika są od razu nieważne, chyba że ten któremu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu wiedział, że osoba składająca to oświadczenie woli nie ma stosownego umocowania i mimo to zgodził się na to działalnie. Czynność ta może zostać potwierdzona przez reprezentowanego.

Jeżeli reprezentowany nie potwierdzi czynności prawnej jest ona nieważna i nie pociąga żadnych konsekwencji prawnych dla reprezentowanego ani dla rzekomego pełnomocnika. Rzekomy pełnomocnik jest jednak obowiązany do zwrotu tego co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody.

• Mające na względzie interesy osób dokonywających w dobrej wierze czynności prawnych z rzekomym pełnomocnikiem

1. Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania – czynność ta jest ważna, chyba, że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub mogła się dowiedzieć.

Reprezentowanemu przysługuje roszczenie i zwrot dokumentu pełnomocnictwa po wygaśnięciu umocowania. Przeciwko rzekomemu pełnomocnikowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze.

1. Prokura

Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców.

Prokurentem może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych.

Prokura ma następujące cechy:

1. Nie każdy może jej udzielić,

2. Umocowanie prokurenta określa ustawa,

3. Zakres umocowania jest niezwykle szeroki, obejmuje czynności związane z prowadzeniem działalności,

4. Obowiązkowy wpis do rejestru przedsiębiorców wpis obligatoryjny o charakterze deklaratoryjnym

5. Odwołalności prokury nie można wyłączyć.

Prokura ma stanowić instrument ułatwiający obrót, zapewniający tym samym bezpieczeństwo kontrahentów.

Cechy wspólne dla pełnomocnictwa i prokury:

1. Są to stosunki szczególnego zaufania

2. Działają w cudzym imieniu ze skutkami prawnymi dla mocodawcy

3. Przedstawiciel składa własne oświadczenie woli, ale w cudzym imieniu

4. Samo udzielenie pełnomocnictwa/prokury jest czynnością jednostronną niezależnie czy pełnomocnik/prokurent się na to godzi czy nie. Tak więc zgoda nie ma znaczenia dla czynności umocowania.

Występuje tu także stosunek podstawowy czyli np. umowa o pracę.

Prokurę można ustanowić tylko przedsiębiorca podlegający obowiązkowemu wpisowi do odpowiedniego rejestru. Określenie „podlega” oznacza, że może to być przedsiębiorca, który jeszcze do tego rejestru nie został wpisany ale będzie w przyszłości np. spółka kapitałowa w organizacji.

Rejestr o którym mowa to KRS. Art. 36 ustawy o KRS ustanawia zamkniętą listę podmiotów podlegających wpisowi.

Grupa przedsiębiorców zawiera w sobie podgrupę przedsiębiorców podlegających wpisowi do KRS oraz podgrupę osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (ich wpisuje się do CEIDG).

1. Zakres prokury i sposób jej wykonywania

Zgodnie z art. 109²§1 zd 2KC (zd- zdanie) do prokury nie stosuje się przepisu art. 99§1 KC.

Oznacza to, że prokurent, któremu udzielono prokury na piśmie nie może dokonać czynności dla której jest wymagana forma szczególna np. aktu notarialnego, jeśli jest to tylko czynność mieszcząca się w zakresie umocowania prokurenta.

Zakres, który określa ustawa nie może być ograniczony ze skutkiem wobec osób trzecich.

Mocodawca nie może go skutecznie ograniczyć ani zmienić.

Zakres umocowania prokurenta czynności sądowe i pozasądowe (art. 109¹ §1 KC).

Prokura obejmuje jedynie tego konkretnego przedsiębiorstwa, które prokury udzieliło i tylko czynności związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Przepis ten jest bezwzględnie obowiązujący czego konsekwencją jest art. 109¹ §2 KC nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

Dwa wyjątki:

1. art. 109⁵ KC prokura oddziałowa (jest to sytuacja, w której przedsiębiorstwo ma oddziały; można tu ograniczyć zakres prokury tylko do czynności wykonywanych w ramach danego oddziału)

2. art. 109⁴ §1 KC prokura łączna (więcej niż jeden prokurent)

W stosunkach zewnętrznych zakres umocowania prokurenta ustanawia ustawa, jednak nic nie stoi na przeszkodzie aby prokurent był ograniczony w stosunkach wewnętrznych. W przypadku, gdy umocowanie prokurenta zostało wewnętrznie ograniczone, a mimo to dokona on czynności, które przekraczają 100 000 zł to w stosunku do osób trzecich czynność nadal będzie ważna, natomiast będzie musiał on ponieść karę (np. sankcję) w stosunkach wewnętrznych, nawet w sytuacji, gdy osoba trzecia wiedziała, że prokurent działa bez umocowania.

Czynności prokurenta to np. umowy sprzedaży, dostawy energii, materiałów, surowców, umowy darowizny. Może on także formułować pozwy, wnosić je do sądu, formułować ugody i wiele innych.

Aktywność prokurenta:

1. albo składa on oświadczenia w imieniu mocodawcy

2. albo je przyjmuje

Jeżeli prokurent będzie przekraczał zakres swoich wewnętrznych kompetencji naraża go to na odpowiedzialność wobec mocodawcy.

Według art. 109² §1 KC stanowi, że prokura powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności jest to forma wymagana przez ustawodawcę, dokument ten może być sporządzony zarówno odręcznie jak i drukiem komputerowym ale koniecznie własnoręcznie podpisany.

Prokura powstaje i staje się skuteczna z momentem, w którym oświadczenie pisemne dotrze do prokurenta, tak aby mógł on się z nim zapoznać.

Prokura nie obejmuje następujących czynności:

1. Czynności niezwiązanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa

2. Czynności wymienionych w art. 109³ KC a więc:

1. Do zbycia przedsiębiorstwa

2. Do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania

3. Do zbywania i obciążania nieruchomości

   (jest tu wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności)

1. Przenoszenia prokury – art. 109⁶ KC. Prokura nie może być przeniesiona

2. Udzielania pełnomocnictwa ogólnego.

Stosunek prokury oraz stosunek podstawowy istnieją zasadniczo niezależnie od siebie. Dla stosunków zewnętrznych ma znaczenie głównie treść umocowania wynikającego z ustawy. Ewentualnie ograniczenia lub obowiązki (instrukcje) nałożone na prokurenta w zawartej przez niego umowie z mocodawcą wiążą tylko strony stosunku wewnętrznego.

Sposób udzielana prokury:

1. Łączna – można ustanowić kilku prokurentów, wszyscy muszą się podpisać na dokumencie prokury, dochodzi tu do ograniczenia sposobu wykonywania prokury

2. Samodzielna

art. 109⁶ KC prokura nie może być przenoszona, czyli nie można udzielić substytucji w zakresie swojej prokury.

Ale prokurent może udzielić pełnomocnictwa:

1. Szczególnego

2. Rodzajowego

Nie może udzielić pełnomocnictwa ogólnego.

Wygaśnięcie prokury:

1. Wykreślenie z KRS przedsiębiorcy

2. Ogłoszenie upadłości

3. Śmierć prokurenta

4. Likwidacja przedsiębiorstwa

5. Przekształcenie przedsiębiorstwa

6. Ponadto z uwagi na to, że prokurentem może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawych to prokura wygasa w razie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego prokurenta.

Odwołanie prokury jest jednostronna czynnością prawną. Oświadczenie o odwołaniu prokury musi być skierowane do prokurenta.

Dopuszczalne jest odrzucenie prokury.

Wygaśnięcie, udzielenie itp. prokury należy zgłosić do KRS. Wpisy te mają charakter obligatoryjny ale deklaratoryjny.