1.Pojęcie Prawa człowieka - termin ten powstał w okresie oświecenia .Pierwszy raz akcie prawnym użyty został w 1776r. Już wówczas obejmował on prawa pierwotne w stosunku do państwa i społeczeństwa. Obecnie pod pojęciem tym rozumie się najczęściej prawa przysługujące każdemu człowiekowi bez względu na jego przynależność państwową czy pozycję społ. W nauce pojęcie prawo człowieka rozumiane bywa również inaczej. Są autorzy, którzy obejmują nim materialne, socjalne oraz kulturalne przesłanki osobistej niezależności jednostki. Jeszcze inni uważają, że prawa człowieka to prawa zawarte w konstytucji poszczególnych państw przysługujące wszystkim jedn. podlegającym ich jurysdykcji a więc także i nie obywatelom. Zakres praw przyznanych w, danym kraju wszystkim ludziom można ustalić nie tylko z tekstu postanowień konstytucji czy ustaw, ale należy wziąć pod uwagę także orzecznictwo sądów powszechnych oraz konstytucyjnych-tam gdzie one istnieją. Niekiedy zakres pojęcia praw człowieka rozumiany bywa bardzo szeroko i odnosi się zarówno do wolności jedn. jak i do uprawnień będących podstawą żądania od państwa lub innego działania. Obejmuje prawa uznawane za naturalne i niezmienialnie oraz te, w których dostrzega się wyłącznie wyraz woli państwa.

Cechy charakterystyczne dla istoty pojęcia praw jednostki:

Powszechność wolności i praw człowieka przysługują każdemu człowiekowi z tego względu, że jest człowiekiem,

Równość „w prawie” oznacza że prawa stosowane są na równi wobec każdego człowieka „wobec prawa”

Pierwotność są to prawa wynikające z istoty faktu, że jesteśmy ludźmi. Jest to pierwotność względem państwa i w wyniku jego prawa twórczej działalności

Przyrodzoność to wartość będąca źródłem wszelkich wolności i praw. Oznacza iż wolności nie można się pozbyć

Niezbywalność ani sami przez własne działanie ani przez działanie innych organów nie możemy się pozbyć godności

Niepodzielność wolności i prawa uważa się za zbiór kompleks który nie może być w żaden sposób oddzielnie realizowany i traktowany

Zakres czas realizacji tych praw wszelkie prawa przysługują człowiekowi od momentu jego powstania i niekoniecznie do chwili jego śmierci.

2.Wolność a Prawo - pod tym pojęciem rozumie się normę prawną która przyznaje jednostce uprawnienie(a) jednocześnie nakładając na państwo obowiązek rozpatrzenia i ewentualnego zadośćuczynienia roszczeniem z którym wystąpić może jednostka powołująca się na tę normę prawną. Wystąpienie z roszczenia uzależnione jest od woli jednostki( może ona ale nie musi skorzystać z tego)

WOLNOŚĆ- jest to możliwość wyboru przez jednostkę różnego zachowania a więc możliwość postępowania wg własnej woli zainteresowanej osoby. W tym ujęciu prawo będzie równoznaczne z określeniem granic wolności. Państwu i jego organom umożliwia się podejmowanie działań ograniczających wtedy gdy istnieje odpowiednia norma prawna stanowiąca odpowiednia podstawę kompetencyjną. Norma ta musi mieć charakter powszechnie obowiązujący musi zostać uchwalona w odpowiedniej procedurze podana do publicznej wiadomości.

Możemy wyróżnić wolności:

-wolności obywatelskie- możność postępowania według własnej woli, daje człowiekowi sferę wolną od ingerencji państwowej, mają związek z koncepcją praw naturalnych

-Wolności prawnie reglamentowane- znajdują odbicie w przepisach prawnych i oznaczają te sfery postępowania jedn. które ograniczone zostały poprzez wprowadzenie norm prawnych

-Wolności prawnie niereglamentowane - to takie których nie można ująć w określone normy prawne albo ustawodawca nie jest w stanie wskazać na odpowiednie instytucje, które w sposób skuteczny pozwalałyby na sankcjonowanie określonych zachowań

-Wolności osobiste- dotyczą prywatnej sfery życia i zapewniają jedn. sferę wolną

-wolności polityczne-umożliwiają jedn. wpłynąć na kształt ustroju politycznego, zastrzeżone są dla obywateli, dotyczą sfery życia społecznego.

Prawo rozpatrujemy na różnych płaszczyznach:

*prawo wewnętrzne- zawarte w konstytucji ale nie zawsze

*prawo miedzynarodowe - wskazane są w aktach międzynarodowych o szczególnym znaczeniu ,brak hierarchii aktów prawnych

prawa podstawowe-to te które stanowią podstawę wspólnoty międzynarodowej. Rousseau uznawał prawo do wolności. Locke do własności i do życia

prawa i wolności konstytucyjne-to w prawie wewnętrznym to te które są w konstytucji dotyczą istotnych interesów obywateli i państwa bądź wywodzą się z jej postanowień

prawa podmiotowe-sytuacja prawna obywateli w skład której wchodzą roszczenia procesowe.

3.Prawo do podmiotowości prawnej - Sięgając wstecz konstytucje uznawały prawną podmiotowości każdej jednostki. Prawa i wolności obywatelskie określały granice kompetencji państwa i jego ingerencję w sferę realizacji przez jednostkę własnych potrzeb i interesów. Państwo ani żadne siły zewnętrzne nie powinny wtrącać się w sferę swobody i w żaden sposób nie mogą wpływać na decyzję jednostki. Obecnie według A. Burda istnieją dwie koncepcje uznawania prawa do podmiotowości prawnej-bardzo skrajne: KONCEPCJA UNIWERSALISTYCZNA-nadrzędnym celem jest interes państwa i traktowanie praw jednostki jako środka do realizacji tego celu. KONCEPCJA INDYWIDUALISTYCZNA-liczą się tylko cele i interesy jednostki a państwo jest jedynie instrumentem służącym do ich ochronie i realizacji.

4.Podmioty ochrony praw i wolności - Momentem powstania ochrony jest moment poczęcia a pełna realizacja prawa rozpoczyna się od momentu urodzenia dziecka żywym. Momentem końcowym obowiązywania prawa nie jest moment śmierci gdyż po niej prawa te będą realizować najbliżsi.

5.Status prawny jedn. a realizacja prawa i wolności -Ze względu na status prawny wyróżniamy następujące kategorie osób przebywających na terytorium określonego państwa: a) obywatele danego państwa* zasada prawa krwi (Polska) Dziecko przyjmuje obywatelstwo rodziców i roszczenie o obywatelstwo w oparciu o zasadę krwi* zasada prawa ziemi- stosuje się w Polsce na zasadach wyjątków *prawo opcji (wybór)- gdy rodzice są różnego obywatelstwa, to dziecko po ukończeniu 18 lat może podjąć decyzje o wyborze obywatelstwa. REINTEGRACJA- powrót do obywatelstwa. REPATRIACJA- jeżeli osoba jest w stanie wykazać pochodzenie z danego państwa - związane ze zdobywanie obywatelstwa przez cudzoziemców ( długotrwałe przebywanie na terenie danego państwa)

6.Prawa związane z egzystencją człowieka.

Prawa związane z egzystencją człow.- grupa praw które związane są z liberalarnymi koncepcjami i należą do tzw: pierwszej generacji praw człow. Można wyróżnić trzy płaszczyzny praw człow:1)psychiczna2)psychiczna 3)prawna. Pierwsza płaszczyzna obejmuje następujące wartości prawne chronione:

-prawo do życia

-wolności i bezpieczeństwo osobiste

-zakaz więzienia za długi

-zakaz tortur

-zakaz niehumanitarnego, poniżającego traktowania

-prawo do integralności fizycznej i psychicznej

-prawo do minimum egzystencji

Płaszczyzna 2-psychiczna-duchowa sfera bytu jedn. I zagwarantowanie wolności sumienia, wyznania oraz prawa do posiadania własnego światopoglądu. 3 płaszczyzna prawna- związana jest z uznaniem jedn. za podmiot prawny.

-prawo do podmiotowości prawnej czyli uznania osobowości każdej jedn. i uprawnienia jej do realizacji wszelkich praw z tego i wyłącznie z tego względu że jest istotą ludzką

-prawo do imienia i nazwiska czyli danych określających tożsamość konkretnych osób i których nadanie i używanie jest jedną z przesłanek upodmiotowienia jedn.

-prawo dziecka do obywatelstwa, wychowania się w rodzinie, do rzetelnego postępowania sądowego, prawo do obrony.

Pierwowzorem dla kreowania treści tych praw były koncepcje J. Locka opierające się na wolności jedn. umowy społecznej która doprowadziła do uznania iż państwo jest organizacją która nie tylko ma zapewnić warunki do nieskrępowanego rozwoju jedn. ale również uczestniczyć ma w zagwarantowaniu tej jedn. bezpieczeństwa również przed nadmierną ingerencją innych jedn.. Wyodrębniono pewną sferę tzn: triadę własności, wolności mienia i życia jako wartości wyznaczającej podstawę egzystencji jedn.

7.Liberalne prawa wolnościowe-treści tych praw powiązane są z założeniami liberałów. Doszło do wyselekcjonowana tzw: praw ochronnych tzn: takich które nie mogły być poddane jakiejkolwiek ingerencji ze strony państwa. Była to sfera pozostawiona do samodzielnej i nieskrępowanej działalności jedn. chroniona przez państwo szczególnie pod kątem ewentualnych naruszeń dokonywanych przez inne jedn. Przede wszystkim chodziło o ograniczenia wpływów państwa na postępowanie jedn. Ty zalicza się * prywatność* prawo do bycia pozostawienia samym sobie które obejmuje życie rodzinne, osobiste, zdrowie seksualność, nienaruszalność mienia domowego* wolność przemieszczania się, wyboru miejsca zamieszkania, osiedlania * wolność słowa, tolerancja (religijna) i związana z nią prawem do własnego światopoglądu i możliwości jego ogłoszenia.

8.Prawa demokratycznego uczestnictwa

Są to prawa które umożliwiają jedn. bezpośredni lub pośredni wpływ na funkcjonowanie państwa i podejmowanie decyzji o szczególnym dla państwa znaczeniu.

Prawa demokratycznego uczestnictwa dzielimy na:

-prawa polityczne (sensu strcto )

-prawa pilityczne (sensu largo)

prawa polityczne sensu stricto - to te wszystkie procedury i instytucje które zapewniają jedn. możliwość osobistego i bezpośredniego udziału w podejmowaniu najważniejszych decyzji państwowych (lub dotyczących określonych wspólnot np.: wspólnota samorządowa). Prawa wyborcze gwarantujące jedn. możliwość decydowania o wyborze określonych osób do składu organu przedstawicielskiego bądź jako piastunów innych organów państwowych np.: wybór prezydenta w RP, możliwość samodzielnego kandydowania i ubiegania się o stanowisko państwowe. Najczęściej realizacja tego prawa uzależniona jest od spełnienia przesłanek pozytywnych którymi jest osiągnięcie pełnoletności i posiadanie obywatelstwa przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych ( ubezwłasnowolnienie, zabranie praw publicznych). Można tu wyróżnić:

-prawo dostępu do urzędów publicznych

-prawo udziału w referendum, procedura służąca odwołaniu pochodzących z wyboru urzędników

-prawo do zgłaszania własnych projektów ustaw

Jest to uzależnione od możliwości państwa. Obowiązek nauki trwa do końca 18 roku życia a obowiązek nauczania do 16.

Obowiązki państwa:

-ma obowiązek stworzyć zespół szkół (warunki techniczne)

-zapewnienie kadry

-opracowanie programów

W Polsce przyjmuje się że za niektóre czynności edukacyjne mogą być pobierane opłaty w ramach funkcjonowania szkół wyższych. Każdy ma możliwość zakładania szkół i ich prowadzenia (szkoły prywatne). Dopuszczalne jest tu pobieranie opłat. Jest równouprawnienie szkół publicznych i prywatnych.

Uprawnienia jedn. w ramach prawa do nauki:

-roszczenie przyjęcia do szkoły

-do potwierdzenia zdobytej wiedzy i kwalifikacji (uprawnienie do uzyskania świadectwa, dyplomu)

-uprawnienie jedn. w zakresie o uwzględnienie zdobytych kwalifikacji przez organy państwowe i inne podmioty

-obowiązek uczęszczania na przyjęty w danym państwie system kolejnych etapów wykształcenia. Tutaj odpowiedzialność za naukę ponoszą rodzice

-wolność twórczej egzystencji naukowej

-wolność nauczania

-wol. ogłaszania wyników twórczości naukowej i artystycznej

-prawo dostępu do dóbr kultury

9.Pojęcie praw solidarnościowych-są to prawa podmiotów zbiorowości, sumy jedn. są to prawa narodu (ludu). Do tych praw zaliczamy:

-prawo do samostanowienia czyli decydowania o samym sobie. W tym ujęciu chodzi o prawo do powołania własnego państwa, uznania jego suwerenności przez inne państwa oraz tworzenia odpowiedniego systemu gwarancji

-prawo do pokojowego rozwoju. Każde z państw uznaje suwerenność w stosunku do innych państw

-prawo do korzystania z bogactw naturalnych, czerpania korzyści z uwzględnieniem zasad racjonalnej gospod.

O tych prawach mówi się również w kontekście praw wspólnot o mniejszym charakterze np.: wspólnoty samorządowej którą tworzą mieszkańcy wspólnot zawodowych a także najmniejszej wspólnoty za którą uznaje się rodzinę. Można tu wyróżnić prawo do :

-zawarcia małżeństwa

-prawa rodziny obejmują sferę prawa do wychowania dzieci zgodnie z przekonaniami rodziców

-prawo do ochrony materialnej, duchowej swoich podstaw, swojej egzystencji

10.Prawa naruszalne i warunkowe. Można tu wyróżnić dwie koncepcje. Pierwsza koncepcja- prawa naturalne i pierwotne mają charakter nienaruszalny. W sytuacji, gdy państwo lub jakaś inna jedn. dopuszcza się swoim działaniem naruszania praw naturalnych pierwotnych niezbywalnych i niepodzielnych. Staje się możliwe skorzystanie z prawa do oporu czyli przeciwstawienia się czynnego, temu państwu lub jedn. Druga koncepcja-uznaje za nienaruszalne tylko te uprawnienia jedn. które wyraźnie wyłącza się z zakresu ustawodawczej możliwości ich ograniczenia. Po pierwsze są to te, których nie da się ograniczyć tzw.: wolności niereglamentowane (nie dające się ograniczyć lub te, co, do których stanowczo stwierdza się, że w żadnej sytuacji nawet w razie wprowadzenia stanu nadzwyczajnego nie mogą być ograniczone).

Oparcie jakichkolwiek nakazów lub zakazów na treści prawa stanowionego jest relatywne, niezmienialnie tzn: odnosząc się do praw wolności jedn. uprawnienia nie będzie można naruszyć ograniczyć bądź zmienić tylko tak długo jak długo nie zmieni się tego prawa.

Prawa wzruszalne (warunkowe)- są to te które z różnych przyczyn na podst. Różnych przesłanek w wielu krajach w odmiennym zakresie, ogranicza się na drodze wprowadzenia odpowiednich regulacji prawa pozytywnego. W Polsce zasady ograniczania oraz ochrony istoty praw jedn. określa art. 31 konst. RP. Są to zasady generalne, bezwzględnie obowiązujące. W innym ujęciu prawa warunkowe są to te które jedn. przysługują czasowo, bądź w związku z zaistnieniem określonego zdarzenia faktycznego a w związku z tym wygasają po upływie terminu, bądź ustaniu tego stanu.

11.Koncepcje wolności i praw podstawowych.

Prawa i wolności podstawowe to te które mają szczególną moc prawną wyższą od innych. Odgrywają one nie tylko doniosłą role w zapewnieniu jednostce sfery wolnej od ingerencji zewnętrznej, ale także w określeniu za funkcjonowania państwa traktowanego jako wspólnota jednostek. W prawie wewnętrznym są to prawa zawarte w konstytucji (ale nie zawsze) i obowiązuje w nich hierarchia aktów prawnych, gdzie na szczycie jest konstytucja. W prawie międzynarodowym to prawa i wolności uregulowane w akcie prawa międzynarodowego o szerszym znaczeniu, nie ma tu hierarchii aktów prawnych są to np.: Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka z 1950r, dwa pakty z1966r. PPOiP ; PPSGiK. Prawa i wolności podmiotowe- wg Nich każda jedn. Traktowana jest jako podmiot przysługującego jej zespołu praw ona sama decyduje o korzystaniu z nich i może zażądać od państwa ich ochrony. Prawa i wolności obiektywne- stanowią obiektywne zasady służące kształtowaniu ustroju politycznego i ekonomicznego państwa oraz kształtowaniu poszczególnych jego instytucji, ograniczają zakres kierowania przez państwo procesami społecznymi.

12. Źródła praw i wolności jedn.

Jest to każdy akt normatywny zawierający przynajmniej jedną normę prawną której przedmiotem regulacji są prawa jedn. Mogą być rozumiane dwojako: znaczenie materialne- czynniki i okoliczności którym prawo zawdzięcza swoje powstanie-znaczenie formalne- formy w jakich prawo zostaje wyrażone w jakich egzystuje. Źródła praw jedn. W trzech systemach: * system wewnętrzny1 konstytucje-w poszczególnych państwach w różny sposób regulują prawa jedn. 2 ustawy- żadna norma ustawowa nie może być sprzeczna z konstytucją 3 ratyfikowane umowy międzynarodowe 4 rozporządzenie z mocą ustawy- wydawane przez Prezydenta w czasie stanu wojennego ( może dotyczyć ograniczenia prawa i wolności obywatela) * system ponadnarodowy: organizacje ponadnarodowe; ( Unia Europejska, wspólnoty europejskie) tworzą własny, samodzielny system prawny wpływający z autonomicznego źródła prawa. Ich organy posiadają kompetencje ustanawiania norm prawnych obowiązujących w państwach członkowskich # prawo pierwotne- obejmuje układy tworzące wspólnoty europejskie i UE, aneksy do nich, traktaty je nowelizujące, Traktat Rzymski, Traktat Węgla i Stali, Traktat z Mastrich 92r. regulowało ono zagadnienia gospodarcze, administracyjne i techniczne. # prawo wtórne- następujące akty stanowione przez organ wspólnot: ~ rozporządzenia- wiążą one we wszystkich swoich częściach obowiązują bezpośrednio w każdym państwie członkowskim ~ dyrektywy- wiążą one państwo członkowskie którego dotyczą ale pozostawiają mu swobodę wyboru środków służących realizacji określonych przez siebie zadań ~decyzje- wiążą we wszystkich swoich częściach państwo członkowskie którego dotyczą ale mogą być też skierowane do osób fizycznych i prawnych. * system międzynarodowy: obejmuje on umowy, zwyczaje, zasady ogólne prawa międzynarodowego uznawane przez narody cywilizowane. Umowy międzynarodowe: ~o charakterze ogólnym- dotyczą szerokiego katalogu prawa jedn. I podstawowych zasad ich ochrony. Dzielą się one ze względu na zakres terytorialny i umowy ogólnoświatowe ( Karta NZ, PPOiP, PPGSiK) , regionalne ( EKPCZ, EKS) ~ umowy o charakterze szczegółowym- uchwalone w celu ochrony tylko pewnej kategorii praw jedn. lub praw określonej grupy ludzi. Dzielą się ze względu na zakres terytorialny: ogólnoświatowe uchwalone przez Zgromadzenie Ogólne ( NZ, MOP, UNESCO) regionalne konwencje dwustronne ( międzypaństwowe) Zwyczaj Międzynarodowy- dotyczy państw i organizacji które są podmiotami na arenie międzynarodowej. Ma zastosowanie w przypadku tych państw które są związane umową międzynarodową lecz nie muszą jej przestrzegać: zakaz ludobójstwa, niewolnictwa, niedyskryminacji rasowej, tortur, arbitralnego pozbawiania życia, porywania przeciwników politycznych, więzienia bez wyroku, niehumanitarnego traktowania. Zasady ogólne prawa międzynarodowego uznawane przez narody cywilizowane- Mają zastosowani w tych sytuacjach do których nie są stosowane dwa poprzednie:~ zasady prawa międzynarodowego dotychczas nie stosowane w danej sytuacji~ zasady prawa wewnętrznego wspólne systemom wszystkich grup państw np. zakaz nadużywania prawa, obowiązek naprawienia szkody itp. Na ich istnieje powołuje się Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Zasady ogólne prawa wewnętrznego- zasady wspólne konstytucjom wszystkich państw członkowskich lub wypływające z umów ratyfikowanych przez wszystkie państwa członkowskie. Na te zasady powołuje się Trybunał Europejski.

13.Prawa i wolności konstytucyjne

Prawa i wolności wskazane w konstytucji wynikają z jej postanowień -zajmują się nimi Trybunał konstytucyjny z 1985r. Dotyczą one istotnych problemów państwa i obywateli. Prawa podstawowe są nadrzędne wobec wolności konstytucyjnych. Stosunkowo cz3esto utożsamia się pojęcie praw i wolności konstytucyjnych z prawami podstawowymi. Jednak nie wszystkie prawa jednostki zawarte w konstytucji mają charakter praw podstawowych. Decyduje głownie o tym ich szczególna treść.

14.Zgadnienia bezpośredniego stosowania konstytucyjnych praw i obowiązków:

Konstytucja uznaje zasadę wolności i poddaje pod ochronę wolność jednostki. Państwo ma zapewnić najszerszy możliwy zakres wolności jednostce i może ograniczać jej wolność tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Podmiotem większości praw człowieka zagwarantowanych w konstytucji jest jednostka niezależnie od jej przynależności państwowej. Podmiotem praw związanych z udziałem w sprawowaniu władzy państwowej jest wyłącznie obywatel Polski. Przepisy konst. wymieniają-jako podmiot niektórych praw socjalnych (np. prawa do zabezpieczenia społecznego)-obywatela, ustawa zasadnicza nie zakazuje jednak rozszerzenia tych praw na cudzoziemców. Państwo powinno zapewnić podstawowe prawa socjalne wszystkim cudzoziemcom stale i legalnie zamieszkującym na jego terytorium. Tytuł roz. II Konstytucji „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela” wskazuje zakres podmiotowy zawartych w nim regulacji- odnoszą się one do statusu człowieka i obywatela. Należy to rozumieć jako rozróżnienie takich praw i wolności, które przysługują każdej osobie znajdującej się pod władzą RP oraz takich praw i wolności, które przysługują wyłącznie obywatelom polskim. Poszczególne prawa i wolności są adresowane albo do człowieka, każdego, wszystkich, albo też wyłącznie są adresowane tylko do obywateli. Jak widać z lektury szczegółowych postanowień roz. II, większość zawartych tam praw i wolności nie jest ograniczona wymogiem posiadania obywatelstwa, a ogólny wyraz znajduje to w art. 37, dającym prawo korzystania z wolności i praw zapewnionych w Konst. każdemu kto znajduje się pod władzą RP, określenie wyjątków od tej zasady, odnoszących się do cudzoziemców, pozostawiamy ustawie.

15.Miejsce międzynarodowych umów o prawach człowieka w systemie prawa polskiego: (Art. 9, 91, 188 Konstytucji):

-Rzeczypospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego, -Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi cześć porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, -Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, -Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.

16.Zasada presumpcji w stosowaniu prawa krajowego -Prawa międzynarodowe(traktaty umowy)- to uniwersalne prawa stanowoione. Z uniwersalnością tych praw związana jest zasada presumpcji w stosowaniu prawa krajowego. Polega ona na tym że przepisy prawa krajowego powinny być stanowione w ten sposób aby były one zgodne z wiążącymi dane państwo aktami prawa międzynarodowego kształtującymi treść i zasady interpretacji oraz ochrony wolności i praw jednostki. W rozumieniu tej zasady akty prawa międzynarodowego tworzą i wyznaczają określony uniwersalny charakter ochrony praw jedn. Uwzględniający specyfikę prawa krajowego dane państwo zawsze wyznaczyć musi(powinno) pewne minimalne standardy rozumienia treści wolności i praw oraz zakresu ich charakteru ich ochrony.

17.Prawno - naturalna koncepcja praw jednostki Koncepcje prawno - naturalne stanowią zróżnicowaną wewnętrznie grupę. Przyczyną tego jest możliwość przyjęcia różnych uzasadnień dla poglądów prawnonaturalnych - uzasadnień o charakterze filozoficznym, religijnym, socjologicznym, historycznym czy wreszcie biologicznym. Cechą wszystkich koncepcji prawnonaturalnych jest uznanie, że ludziom przysługuj ą pewne prawa przyrodzone oraz, że są oni z natury swej równi i wolni. Prawo pozytywne jedynie deklaruje istniejące już prawa naturalne, a nie ustanawia je. Do jego zadań należy przede wszystkim ich ograniczanie w interesie współżycia jednostek zorganizowanych w społeczeństwo. Ma ono w tym ujęciu charakter wtórny, a prawa naturalne -pierwotny. Stanowisko to koncentrując się na jednostce nie uwzględnia tego, że prawo i państwo są jej potrzebne dla rozwoju, dla realizacji praw naturalnych. Stąd też niektórzy zwolennicy koncepcji prawno -naturalnych zauważają, iż nie negują one wcale potrzeby ochrony przyrodzonych praw jednostki poprzez prawo pozytywne. Koncepcje prawno - naturalne wywieraj ą często wpływ na rozumienie znaczenia poszczególnych praw jednostki zarówno w skali międzynarodowej, jak i w skali pojedynczych państw. Nie musi to wcale prowadzić do nihilizmu prawniczego i negowania litery prawa pozytywnego, choć nie ulega wątpliwości, że jedną z funkcji prawa natury - zwłaszcza w ujęciu amerykańskiej natura! law jurisprudence -jest zwalczanie pozytywizmu prawniczego. Należy dodać, że po znacznym ograniczeniu roli koncepcji prawno - naturalnych w XIX w. po II wojnie światowej przeżywały one swoisty renesans.

18.Liberalna koncepcja praw jednostki XIX wieczne konstytucje regulacje praw jednostki powstały pod przemożnym wpływem liberalizmu (np.: konstytucja z Belgii z 1831 r.). Nie podkreślały już one prawno - naturalnego charakteru praw jednostki, ale traktowały je ,jako wyraz woli państwa, które jest w ich stanowieniu całkowicie suwerenne. Państwo miało być przy tym jedynie instrumentem zapewniającym porządek społeczny i bezpieczeństwo zewnętrzne, a dzięki temu chroniło ono i równocześnie stwarzało warunki dla tego, aby samo społeczeństwo i wchodzące w jego skład jednostki mogły się rozwijać. Jako regułę przyjęto, że prawa jednostki gwarantowane są tylko obywatelom danego państwa, a jedynie wyjątkowo osobom nie spełniającym tego wymogu. Postanowienia konstytucji stanowiły podstawę normatywnej regulacji praw obywatelskich, ale ze względu na swój ą ogólnikowość wymagały one rozwinięcia i konkretyzacji w ustawach zwykłych. U podstaw liberalnego katalogu praw jednostki leżała wolność osobista i swobodna inicjatywa gospodarcza, ochrona własności i posiadania, tolerancja religijna i ograniczanie wpływów Kościoła, wolność zrzeszania się, wolność słowa. Wolności te miały chronić jednostkę przed ingerencjami państwa, ale równocześnie liberalizm widział w państwie ich gwaranta przeciwko antyliberalnym siłom i zagrożeniom. Koncepcja liberalna traktowała jednostkę jako wyizolowane indywiduum. Jej podstawowym założeniem była teza o samoregulowaniu się wolnego społeczeństwa. Wyrażały ją wprost lub w sposób dorozumiały dzieła G. Helga, J. Benthama, A. Smłtha. Zakładała ona, że społeczeństwo składa się z równoprawnych, wolnych jednostek, które podczas realizacji swoich potrzeb i interesów napotykają na opór ze strony innych jednostek. Jednostki są przy tym skłonne do kompromisów i są w stanie same w sposób racjonalny oceniać problemy prawne, polityczne i gospodarcze. Koncepcja liberalna widziała w prawach jednostki także wyraz podziału kompetencji pomiędzy jednostką (społeczeństwem) a państwem. Wiązało się z tym przeciwstawianie sobie państwa i społeczeństwa, państwa i jednostki.

19.Koncepcja praw jednostki w socjalnym państwie prawnym Zadaniem państwa staje się kierowanie procesami rozwoju społecznego i zapewnienie sprawiedliwego podziału jego owoców. Nie czyni ono tego jedynie przy pomocy środków tradycyjnych (tzn. nakazów, zakazów), ale ma do dyspozycji szeroki wachlarz innych możliwości, aby kierować motywacją jedno stek korzystających z przysługujących im praw (np.: podatki, subwencje). Zakres tej działalności ograniczony jest jednak przez prawa jednostki. Państwo i społeczeństwo nie są wprawdzie traktowane jako przeciwstawne sobie siły, ale nie są też utożsamiane ze sobą. Socjalne państwo prawne z jednej strony jest oddzielone od społeczeństwa, co gwarantuje wolność indywidualną, lecz z drugiej strony jest ściśle z nim związane, dzięki czemu zapewniony jest postęp i sprawiedliwość społeczna. Uznane zostają jej więzi ze społeczeństwem zorganizowanym w państwo. Socjalne państwo prawne ma obowiązek troszczyć się o byt jednostki. Chodzi tu przede wszystkim o zapewnienie realizacji szans rozwoju indywidualnego zagwarantowanego w konstytucji. Stają się one celami działalności państwa. Wszystkie organy państwowe zobowiązane są tak wypełniać swoje funkcje, aby uwzględniać prawa jednostki i zapewniać ich wykonanie. Traktowanie praw jednostki jako celów działalności państwa nakładana na nie obowiązek podejmowania działań nie tylko o charakterze prawnym, ale również i politycznym, gospodarczym, kulturalnym, ekologicznym itd. aby wypełnić program sformułowany w postanowieniach konstytucji ich dotyczących. Zwraca się przy tym uwagę, że ma ono nie tylko zapobiegać bezpośrednim ich naruszeniom, ale powinno je chronić przed każdym działaniem, którego efekt może być niekorzystny dla nich. Prawa jednostki w socjalnym państwie prawnym wypełniają również określone funkcje społeczne, a korzystanie z nich (np.: z prawa własności) powinno być społecznie zorientowane. Socjalne państwo prawne uznając znaczenie praw socjalnych traktuje je jednak inaczej niż prawa polityczne i obywatelskie. Nie rodzą one po stronie jednostki roszczeń o określone zachowanie się państwa, roszczeń o określone świadczenia itp., ale stanowią nałożenie na państwo obowiązku podjęcia działań na rzecz ich realizacji.

20.Pojęcie i katalog wolności oraz praw osobistych-prawa i wolności osobiste są to te uprawnienia jedn. które zapewniają jej możliwość nieskrępowanego rozwoju na płaszczyźnie egzystencji fizycznej psychicznej i prawnej wolnego od jakichkolwiek ingerencji zewnętrznej. Katalog wolności i praw osobistych obejmuje swym zakresem również gwarancje jedn. zapewniające jej możliwość pełnej realizacji gwarantowanych wolności i praw oraz ochrony w sytuacji ich zagrożenia. Podstawowe prawa osobiste:

-prawo do życia: prawna ochrona życia, obowiązkiem państwa jest zapewnienie życia jedn.

Obowiązki państwa:

-państwo powstrzymuje się przed jakimikolwiek działaniami (faktycznymi i prawnymi) które umożliwiałyby w zgodzie z prawem pozbawienie życia własnych obywateli. Eliminuje się karę śmierci jako karę za dokonanie przestępstwa

-państwo zobowiązuje się do stworzenia regulacji prawnych i instytucji które służą zabezpieczeniu i ochronie życia jednostki

-moment powstania ochrony życia i ewentualna ochrona dziecka poczętego. Tutaj obowiązkiem państwa jest stworzenia takiej regulacji prawnej która umożliwia życie istocie ludzkiej jeszcze nie narodzonej, także wtedy gdy jest to związane z koniecznością ograniczenia uprawnień wolności, praw kobiety (matki, dziecka)np.: aborcja jest dozwolona w Polsce gdy:* życie kobiety jest zależne od dziecka * gdy płód jest uszkodzony lub martwy * gwałt

-ochrona życia aż do jej naturalnego zakończenia co obliguje państwo do wprowadzenia zakazu eutanazji czyli działania zgodnie z którym osoba trzecia działając jako pomocnik doprowadza do śmierci innej osoby działając na jej prośbę lub żądanie (są państwa w których eutanazji jest legalna: Belgia)

zakaz klonowania człowieka. Tu obowiązkiem państwa jest stworzenie regulacji prawnych które by potwierdzały istnienie tych zakazów i sankcjonowanie ewentualnych praktyk które zmierzałyby do klonowania ludzi(na gruncie prawa Polskiego można by było odnosić to do tego przepisu dotyczącego eksperymentu i zakazu przeprowadzania niektórych z nich.

Obowiązkiem jedn. jest :powstrzymywanie się przed działaniami których celem byłoby odebranie życia drugiej osobie: wojna, ludobójstwo, samobójstwo. Z prawnej ochrony życia nie można wyprowadzić prawa do śmierci. Jest to uprawnienie wyłącznie o pozytywnym charakterze.

Wolność od tortur nieludzkiego traktowania i karania: tortury mają dwa aspekty. Mają wywoływać cierpienie w sferze *psychicznej i *fizycznej

Wolność od eksperymentów- przeprowadzanych bez zgody zainteresowanych (eks. medyczne)

Wolność i bezpieczeństwo osobiste-chodzi tu o potwierdzenie zakazu nieuzasadnionego pozbawienia nas wolności, zatrzymania, odosobnienia, naruszenia nietykalności ludzkiej.

Każdą jedn. można zatrzymać w celu wyjaśnienia jednak:

-należy ją poinformować o przyczynach

-zapewnić dostęp do obrony

-umożliwić poinformowanie najbliższych

-umożliwić składanie wyjaśnień

-poinformować o przysługujących jej prawach

-humanitarnie traktować w miejscu zatrzymania

-zatrzymywać nie dłużej niż 48h przyczyn jest to termin ostateczny do upływu którego organy zatrzymujące muszą przekazać taką jedn. do dyspozycji sądu. Sąd ma 24h na podjęcie rozstrzygnięcia w przedmiocie dalszego zatrzymania konkretnej osoby. W przypadku gdy zatrzymanie było nie zgodne z prawem lub nieuzasadnione każdy może domagać się odszkodowania

21.Pojecie i katalog wolności oraz praw politycznych. Można tu wyróżnić:

-wolność tworzenia partii politycznych

-wolność zgromadzeń czyli dobrowolne zrzeszenie się co najmniej 15 osób zwłaszcza w celu wspólnych obrad lub w celu wyrażenia wspólnego stanowiska.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatel. i polit. To jest:1 protokół fakultatywny do paktów polit. i obywat. i 2 protokół fakultatywny do paktów polit. i obyw. w sprawie zniesienia kary śmierci * Międzynarodowy Pakt Spraw Gospod. Społ. Kulturalnych * Konwencja o niedyskryminacji kobiet * Konwencja Praw dziecka * Konwencja przeciwko torturom, oraz innemu okrutnemu niehumanitarnemu traktowaniu albo karaniu. Na arenie międzynarodowej można wyróżnić 3 rodzaje kontroli:

-kontrola sprawowana przez poszczególne organy ONZ. Ma ona charakter polityczny. Jej podstawą jest Karta Narodów Zjednoczonych, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

sprawowane przez międzynarodowe organy konwencyjne. Podstawa są tu konwencje w szczególności pakty

-kontrola sprawowane przez organizacje wyspecjalizowane np. MOP, WHO, UNESCO

22.Pojęcie i katalog praw i wolności ekonomicznych

Prawa ekonomiczne- są to te uprawnienia jedn. które stwarzają jej warunki umożliwiające nieskrępowany rozwój oraz czerpanie korzyści z określonych rzeczy, przedmiotów lub działalności. Wolność prowadzenia działalności gospodarczej przysługuje wszystkim podmiotom. Zasady prowadzenia działalności gosp:

-wielkość możliwych podmiotów prowadzących działalność gosp.

-równość ( brak dyskryminacji bądź uprzywilejowania, któregoś z podmiotów

-równość w zakresie własności

-wolność zatrudnienia

-wolnej konkurencji

Prawem ekonomicznym sensu stricte jest prawo np. do własności i prawo do ochrony własności. Własność jest to prawo podmiotowe, nienaruszalne. Można je ograniczyć. Mogą być na prawo nałożone np. służebność. Z własności nieruchomości można korzystać wyłącznie w sposób zgodny z jej społ.- gosp. Przeznaczeniem oraz zasadami współżycia społecznego. Własności możemy się wyzbyć nawet przez jej porzucenie. Możemy zniszczyć przedmiot naszej własności. Natomiast własność nieruchomości może być nam odebrana w drodze wywłaszczenia wtedy gdy jest to rzecz niezbędna dla realizacji określonego celu publicznego. Ale wywłaszczyć nas można ale jedynie za słusznym odszkodowaniem. Możemy wyróżnić własności formalne i faktyczne. To jest:

-wolność pracy( wolność podejmowania i wyboru zatrudnienia) Każdy zainteresowany w żaden sposób nie jest skrępowany prawnymi ograniczeniami w zakresie ubiegania się o uzyskanie określonego stanowiska oferowanego przez pracodawcę

-prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia

-ustawowo określone minimalne wynagrodzenie

-bezpieczne i higieniczne warunki pracy- jest to obowiązek pracodawcy, ma on obowiązek to wypełnić

-równouprawnienie mężczyzn i kobiet w zakresie świadczenia pracy.

W prawie ONZ-tu ekonom. Społ. I kulturalnego do tej kategorii zalicza się wolność tworzenia związków zawodowych i prawo do strajku. Jako kategorie praw typowo pracowniczych.

23.Pojęcie i katalog wolności oraz praw socjalnych

Są to te uprawnienia jedn. których celem jest zapewnienie podst. Środków umożliwiających jedn. oraz jej rodzinie egzystencję na podstawowym poziomie. Mówi się o nich jako uprawnieniach mających na celu zapewnienie sfery materialnego bytu jedn. i jej bliskich. Można tu wyróżnić:

-prawo do zabezpieczenia społecznego-przysługuje każdej osobie (zasada ekwiwalentności)

Zagrożenia i ryzyka prawa zabezpieczenia społ.* śmierć* starość* inwalidztwo-utrata zdolności do pracy* choroba-tymczasowa niezdolność do pracy* macierzyństwo * bezrobocie(17,5%)

Obowiązki państwa do zabezpieczenia społ:

+utworzenie struktur i instytucji powoływanych do udzielania pomocy: *finansowa * rzeczowa * edukacyjna -szkolenia

Jednostka ma obowiązek płacenia składek ubezpiecz. Przez pracodawcę lub samemu. Źródłem świadczeń bezpłatnych jest uiszczenie tych świadczeń przez zakład. 1,2,3 filar.

Obowiązkowy jest wybór funduszu emerytalnego a dobrowolny system emerytalny

-prawo do pomocy socjalnej- w takiej sytuacji jest taka jedn. która bez własnej winy nie jest w stanie utrzymać siebie i własnej rodziny. Jest to okres przejściowy, jest pomocą bezpowrotną. Przyjmuje postać zapomóg (finansowa) ale najczęściej rzeczową (ubrania wyżywienie opał). Jest to pomoc doraźna

-prawo do ochrony zdrowia-przysługuje każdemu. Jest to prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych

Obowiązki państwa w tej kwestii to:

Stwarzanie infrastruktury-instytucje powoływane do prowadzenia działalności leczniczej, zdrowotnej(system służby zdrowia)i zapewnienie kadry i obsługi w zakresie funkcjonowania tej służby

Zasady funkcjonowania tej służby:

*powszechność otwartość i dostępność do świadczeń służby

*bezpłatność o względnym charakterze oparte na zasadzie ekwiwalentności

-prawo do posiadania minimalnych warunków umożliwiających egzystencję jedn. i jej rodzinie. Identyfikuje się z prawe do pomocy socjalnej.

Obowiązki państwa:

* jedn. musi mieć zagwarantowanie (lokal) i zabezpieczone potrzeby w zakresie np. odzieży (pokarmu)

*prowadzenie noclegowni, jadłodajni, łaźni publicznych

24.Pojęcie i katalog wolności oraz praw kulturalnych

Są to te uprawnienia jedn. które mają na celu zagwarantowanie jej odpowiedniego rozwoju intelektualnego. Można tu wyróżnić:

-prawo do nauki (jest to także prawo ekonomiczne)

-obowiązek nauki. Państwo ma obowiązek zagwarantowania bezpłatnej nauki na stopniu podst.. W miarę możliwości państwa powinny zapewnić bezpłatną naukę w zakresie szkolnictwa średniego i wyższego.

pretoriańskiego. Prawo pretoriańskie było wynikiem działania Trybunału Spraw. I oparcia swych wyrzeczeń w dużej mierze na postanowieniach europejskiej Konwencji ochrony Praw Człowieka i podst. Wolności oraz orzecznictwie trybunału Praw człowieka działającym w Strchrasburgu. Pojęcie prawa pretoriańskiego odnosi się do charakteru działania trybunału Spraw. Który stał się w praktyce strażnikiem indywidualnych uprawnień jedn. Od 1988r trybunał Spraw. Działa w dwojakiej firmie:* wyodrębniono sąd 1 instancji * działa jako trybunał składający się z 15 sędziów (sędzią Trybunału jest przedstawiciel obecnie każdego z państw członkowskich). Organizacja dzieli się na dwie izby 5 osobowe i 4 izby 3 osobowe. Na czele stoi przewodniczący, wybierają go sami sędziowie , bezwzględną liczba głosów. Jeżeli obraduje w pełnym składzie to kworum wynosi co najmniej 7 sędziów. Orzeczenia i ich charakter: orzeczenie odpowiada typowemu wyrokowi sądowemu przy czym w uzasadnieniu najczęściej Trybunał oddaje się do wniosków przedstawiciela prze rzecznika generalnego. Wyrok składa się z sentencji uzupełnione o przedstawienie motywów którymi kierował się Trybunał. Motywy te i sentencja poprzedzone są opisem faktów i norm prawnych które są niezbędne dla zrozumienia jego istoty. Orzeczenia wydawane są po rozprawie w języku używanym jako język postępowania. Jeden z języków państw członkowskich w języku francuskim. Ogłoszenie ma charakter publiczny a po ogłoszeniu następuję publikacje o w dzienniku urzędowym. Orzeczenia ogłasza się w wersji pierwotnej , ogłoszonej przez Trybunał. Jest to element gwarancji że nie doszło do jakichkolwiek zmian. Autentyczną wersją orzeczenia jest wersja językowa która charakteryzowała postępowanie przed Trybunałem. Orzeczenia mają moc obowiązującą od chwili ich ogłoszenia. Orzeczenie w którym orzeka się obowiązek zapłacenia sumy pieniężnej ma stronę inną niż państwo członkowskie czy organy wspólnoty mogą stać się przedmiotem przymusowego postępowania które będzie prowadzone na terytorium państw członkowskich. Zgodnie z zasadami postępowania egzekucyjnego, właściwymi dla tego państwa. W przypadku gdy orzeczenie dotyczy odszkodowania zasądzonego na rzecz jedn. (podmiotów indywidualnych osób fizycznych i prawnych). Przeprowadzone ma być także odpowiednie postępowanie egzekucyjne o ile właściwy organ Unii nie podejmuje się wykonywania długiego oręczenia. Orzeczenia trybunału dotyczące aktów indywidualnych bądź aktów normatywnych Unii, wywołują skutki z mocą ostateczną co oznacza uchylenie z chwilą wydania takiego aktu (jego pierwotną nieważność) . w sytuacji której Trybunał orzeka o bezczynności organów orzeczenie może wskazać zasady i normy jego wydania. Są dwa modele dostosowania się do orzeczeń w zakresie stwierdzenia kolizji między normami krajowymi a wspólnotami. Pierwszy model -oddziaływanie wprost tzn: stosuje się postanowienia prawa wspólnotowego nawet gdy przepisy prawa wewnętrznego pozostają z nimi w oczywistej sprzeczności. Drugi model- państwo członkowskie po orzeczeniu Trybunału zmienia najpierw normę prawa krajowego a tym samym dostosuje się do wymogów unijnych. Dotyczy to aktów o najwyższej mocy prawnej choć np. Niemcy odnoszą ten model również do całej dziedziny uprawnień socjalnych jedn. o ile są one bardziej rozbudowane niż we wspólnocie.

25.Pojęcie i katalog podstawowych obowiązków jedn.

Obowiązek-to nakaz lub zakaz określonego zachowania się jedn. którego nie spełnienie zagrożone jest zastosowaniem sankcji przewidzianych przez przepisy prawa. Wykonywanie obowiązku łączy się z istnieniem przymusu państwowego. W tym wypadku to państwo ma podstawę prawną umożliwiającą żądanie odpowiedniego zachowania się jedn.

Podstawowe obowiązki jedn.-to te których charakter i znaczenie jest najważniejsze z punktu widzenie funkcjonowania państwa i jednostek. W innym ujęciu to te które definiuje się w konstytucji, wreszcie jeszcze w innym, to te które tworzą źródło kreowania treści innych obow. Aktem prawa międzynarodowego, który w największym stopniu odwołuje się do obowiązku jest Afrykańska Karta Praw Człowieka i Narodów. Podstawowe obowiązki w RP *art. 82-86 w konstytucji

*wierność w ujęciu biernym-powstrzymywanie się przed działaniami wymierzanymi w dobro państwa polskiego (dotyczy przede wszystkim cudzoziemców) czynnym-podejmowanie wszystkich działań służących pogłębieniu dobra państwa polskiego

*ponoszenia ciężarów publicznych-podatków i opłat i innych działań przeciwdziałania przez dane państwo. Obowiązek ten może wynikać tylko z ustawy, podlega temu każdy bez względu na status jedn.

*przestrzegania prawa- związane jest to z zwierzchnictwem terytorialnym-jurysdykcji krajowej podlega czyn popełniony przez każdą osobę nie zależnie od tego czy jest obywatelem czy cudzoziemcem. Decydujące jest miejsce czynu i jego skutek. A więc każdy cudzoziemiec co dopuścił się czynu zabronionego w RP będzie mógł być osądzony przez Polski wymiar sprawiedliwości na podstawie prawa polskiego. Personalnym-obywatel polski podlega prawu polskiemu i jest zobowiązany do jego przestrzegania niezależnie od miejsca w którym się znajduje.

26.Zakres i charakter obowiązywania norm prawnych dotyczących wolności i prawa jedn.

Problem podmiotowego, przedmiotowego, czasowego i przestrzennego zakresu obowiązywania norm prawnych rozpatruje się odrębnie dla norm prawa międzynarodowego, ponad narodowego i wewnętrznego. A) w prawie Międzynarodowym normy można podzielić na dwie kategorie:~ uniwersalną ( Międzynarodowy Pakt Prawa Człow.) obejmują normy o zakresie uniwersalnym * PODMIOTO- zawarte w nich prawa posiada każdy człon.* PRZEDMIOTOWO- służą dla ochrony każdego dobra które przyczynia się do spełnienia godności osobowej* CZASOWO- zakres czasowy ich obowiązywania nie jest ograniczony co do przyszłości, ale zgodnie z Konwencją Wiedeńską nie odnosi się do stanów które miały miejsce przed ich wprowadzeniem w życie * TERYTORIALNIE-zagwarantowane w nich prawa mają zastosowanie niezależnie od terytorium. ~ograniczoną- normy te ze względu na ich zróżnicowanie nie można omówić łącznie. Zawarte w traktatach normy chroniące prawa określonych kategorii podmiotów mają dwojaki charakter . jedne mieszczą się w ramach powszechnej ochrony praw człow. Inne regulują wyłącznie kwestie specyficzne dla danej grupy osób i mają charakter partykularny. Rozmaicie określony jest zakres przedmiotowy, jedne z nich rozwijają i praktykują prawa norm o charakterze uniwersalnym, inne wprowadzają nowe prawa. Zakres terytorialny również jest zróżnicowany. W przypadku traktatów regionalnych ograniczony jest on do danego regionu, traktaty bilateralne- dwa państwa, ale są traktaty i konwencje obejmujące cały świat. Zakres czasowy rzadko jest ograniczony, z reguły zakłada się ich trwałość przy obowiązywaniu zasady ( lex retro non agit)B) w prawie Ponadnarodowym- akty prawa ponadnarodowego Unii Europejskiej, jeżeli zawierają normy dotyczące prawa jednostki to rozciągają z zasady podmiotowy zakres ich obowiązywania na wszystkie osoby znajdujące się na terenie obowiązywania prawa wspólnoty. Zakres terytorialny norm dotyczących jedn. Stanowionych przez Unię Europejską ograniczony jest do obszaru zajmowanego przez państwa UE. Zakres czasowy jest nieograniczony. C) w prawie wewnętrznym- w każdym państwie część praw podstawowych przysługuje tylko obywatelom a z pozostałych mogą korzystać zarówno obywatele, cudzoziemcy, bezpaństwowcy. Do praw najczęściej zastrzeżonych dla obywateli państw należą prawa apolityczne konstytucje szeregu państw lub ustawy rozwijające ich postanowienia rozszerzając obowiązywanie regulacji praw podstawowych także na osoby prawne prawa cywilnego, przy czym jedne państwa ograniczają się tylko do osób krajowych a inne tego nie stosują. O tym czy dany podmiot posiada osobowość prawną decyduje prawo cywilne poszczególnych krajów. Zakres czasowy i terytorialny praw podstawowych związany jest ściśle z zakresem aktów w którym są one zawarte tzn. z Konstytucją.

27.Kolizja i konkurencja praw człowieka Kolizja praw jednostki występuje gdy w tej samej sytuacji różne jednostki powołują się dla ochrony swoich interesów na różne przysługujące im prawa. Postuluje się różne sposoby rozstrzygania kolizji:

• Należy przyznać pierwszeństwo w oparciu o rangę ograniczeń praw jednostki w systemie prawa (tzn. w takiej rangi akcie prawnym są zawarte te ograniczenia)

• Powinno się przyznawać pierwszeństwa prawu mniej ograniczonemu w myśl zasady in dubio pro libertate

• Nie można przyznawać pierwszeństwa w oparciu o zasadę in dubio pro libertate, gdyż interes jednostki może ograniczyć wolność drugiej jednostki i należy to wziąć pod uwagę.

W praktyce orzecznictwo sądów z reguły nie stosuje się konsekwentnie do żadnej z tych zasad. Sądy starają się w każdej rozpatrywanej przez siebie sprawie oddzielnie stwierdzić jakie prawa i interesy jednostek wchodzą w grę, które z nich zostały naruszone i z jaką intensywnością i w oparciu o to podejmuj ą decyzję. Należy zauważyć, że obowiązek rozwiązywania kolizji spoczywa również na ustawodawcy. Jeśli zauważy on, że niektóre regulacje prawne rodzą nieporozumienia i pro wadzą do kolizji powinien on je zmienić.

Konkurencja praw jednostki występuje, gdy w jednym przypadku ten sam podmiot może powołać się dla ochrony swoich interesów na różne przysługujące

28.Horyzontalne obowiązywanie praw jedn.- pod pojęciem tym należy rozumieć ich obowiązywanie w stosunkach między osobami fizycznymi albo między osobami fizycznymi z jednej strony a osobami prawnymi z prawa cywilnego z drugiej: wertykalne- państwo-jedn. Bezpośrednie horyzontalne obowiązywanie polega na traktowaniu konstytucyjnie gwarantowanych praw jedn. jako obiektywnych zasad wiążących podmioty stosunków cywilno-prawnych i mogących stanowić podstawę roszczeń cywilno- prawnych.. Natomiast pośrednie horyzontalne obowiązywanie- oddziaływanie konstytucyjnie gwarantowanych praw jedn. jako klauzul generalnych lub wartości wyrażonych w konstytucji pomocnych przy dokonywaniu wykładni norm prawa cywilnego prawa te nie mogą stanowić podstawy dla roszczeń cywilno-prawnych.

29.Materialne i formalne gwarancje wolności i praw jednostki

Pod pojęciem gwarancji praw jednostki należy rozumieć czynniki i środki służce zapewnieniu ich realizacji. W nauce prawa przyjęto różne podziały gwarancji praw jednostki:

Do często występujących typologii gwarancji należy ich podział na: gwarancje materialne i formalne. Te pierwsze w nauce prawa w państwach realnego socjalizmu _rozumiane_byly jako ogól czynników i środków warunkujących w danym systemie społecznym realizacje praw jednostki (np.: stosunki własnościowe, kulturę polityczną społeczeństwa, tradycje).
Gwarancje formalne (prawne lub instytucjonalne) to całokształt środków prawnych i środków o charakterze instytucjonalnym, które państwo stworzyło i stosuje dla zapewniania realizacji praw jednostki. Niektórzy dzielą gwarancje formalne na pośrednie i bezpośrednie. Ta pierwsza grupa nie jest nakierowana przede wszystkim na zapewnienie przestrzegania praw jednostki, ale należące do niej gwarancje przyczyniają się do tego, gdyż stwarzają możliwość oddziaływana jednostek na państwo (np.: prawa polityczne), albo też tak określają zasady funkcjonowania i organizacji organów państwowych, aby ułatwić realizację praw jednostki (np.: zasada podziału władzy, zasada niezawisłości sędziów).

Gwarancje bezpośrednie mają przede wszystkim za zadanie zapewnienie pełnej realizacji praw jednostki. Można do nich zaliczyć między innymi: kontrolę konstytucyjności ustaw, sądownictwo powszechne i administracyjne, instytucję ombudsmana. Wychodząc z tego założenia L. Wiśniewski zaproponował podział gwarancji praw jednostki na:

1.Gwarancje ustrojowe - obejmują najważniejsze zasady konstytucyjne określające ustrój państwa oraz wywierające równocześnie najbardziej znaczny wpływ na treść oraz na zabezpieczenie praw jednostki.

2.Gwarancje prawno - instytucjonalne - tworzą one:

a) reguły obowiązujące w procesie normatywnego kształtowania praw i wolności obywatelskich

b) system ochrony i kontroli przestrzegania praw i wolności

c) normy i instytucje gwarantujące dochodzenie praw i wolności obywatelskich w postępowaniu administracyjnym i sądowym

3.Gwarancje społeczne i normalne - są to instytucje społeczne i stany faktyczne stymulujące przestrzeganie norm moralnych i prawnych

4.Gwarancje materialne - obejmują dobra materialne umożliwiające jednostce korzystanie z przysługujących j ej praw.

30.Zagrożenia i naruszenia praw jednostki -Zagrożenia praw jednostki są to czynniki ograniczające całkowicie możliwości ich realizacji tę w mniejszym albo większym stopniu utrudniające. Ze względu na wielorakość zagrożeń, różny stopień ich intensywności, zakres itp.: nie jest możliwe wyczerpujące przedstawienie wszystkich z nich. Nieustanny rozwój cywilizacji prowadzi stale do powstania nowych zagrożeń. Naruszenia praw jednostki występuje wtedy, gdy jakiś podmiot całkowicie lub częściowo ogranicza możliwość ich realizacji działając w sposób niezgodny z prawem. Samo działanie powodujące naruszenia może przybierać różne formy, ale musi być to działanie, a nie np.: jego zamiar. Pojęcie naruszenia należy także rozszerzyć na te wypadki, gdy dany podmiot był prawnie zobowiązany do działania, a mimo to jego odmówił bądź też nie działał w pełnym zakresie przewidzianym przez prawo.

31.Przesłanki ograniczeń wolności i praw człowieka:

Prawa jednostki nie mogą być traktowane w sposób abstrakcyjny. Każda jednostka żyje w społeczeństwie, a stanowione przez nie prawo musi uwzględniać nie tylko jej interesy ale także i interesy ogółu. Rodzi to z kolei konieczność ograniczania praw jednostki aby zapobiec realnym lub tylko potencjalnym ich kolizjom z interesami całego społeczeństwa. Związki i wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi prawami jednostki również implikują potrzebę ich rozgraniczenia, określenia ich granic. Zagadnienia związane z ograniczeniami praw jednostki: -bezpieczeństwo jednostki co do zdrowia, życia, mienia, moralności społecznej, środowiska naturalnego, wolności i praw innych osób. Należy pamiętać że w sytuacji spełnienia choćby jednej przesłanki określonej w przepisie art.31 ust.3 Konstytucji RP budziły i nadal budzą żywe zainteresowanie nie tylko tych, którzy stanowią prawo, ale także tych którzy je stosują i interpretują; -osobiste te ograniczenia związane są z określeniem zakresu podmiotowego praw jednostki. Niektóre prawa przysługują tylko pewnym kategoriom osób np. obywatelom, kobietom. W szczególnych przypadkach prawa jednostki mogą zostać dodatkowo ograniczone ze względu na podległe jej reżimom specjalnym wynikającym np. ze stosunku podległości służbowej (urzędnicy, żołnierze); -immanentne są to granice wyznaczone przez znaczenie pojęć użytych w normach prawnych dotyczących praw jednostki (np. wyznanie, sumienie, informacja) i związane z istotą chronionego przez nie dobra; -systemowe ograniczenia te wynikają z miejsca normy prawnej w hierarchii aktu prawnego, jego budowy lub związków i zależności pomiędzy poszczególnymi prawami jednostki.

32. Klauzule ograniczające prawa i wolności jedn.

Zagadnienia związane z ograniczeniami praw jedn. budziły i nadal budzą zainteresowanie nie tylko tych którzy stanowią prawo ale także tych którzy je stosują i interpretują. Jednak w literaturze teoretycznej na ten temat w aktach prawnych czy też w orzecznictwie sądów nie doszło do wprowadzenia zasad i poglądów które byłyby powszechnie zaakceptowane i przyjęte. Zgodnie z zasadą wyrażoną w przepisach art. 31 ustawy 3 Konstytucja RP ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być: ~ustanowione tylko w ustawie czyli przewidziane przez prawo ~ i tylko wtedy gdy są konieczne w demokratycznym państwie. Zatem granice gwarantowanych konstytucyjnie wolności i praw jedn. musi po 1 przewidywać ustawa w sposób wyczerpujący, czytelny, jasny dla obywatela oraz nie budzący wątpliwości kto, kiedy i dlaczego musi się zachować w określony sposób zgodnie z zasadą precyzyjności. Po2 teksty tych aktów prawnych muszą, być powszechnie dostępne, jeżeli jest to niemożliwe po przez publikacje powinny być ogłoszone w inny sposób np. po przez rozplakatowanie, przez radio. Po 3 działanie organizujące wolność i prawo jedn. muszą być dostatecznie uzasadnione. Do sytuacji mogących uzasadnić te ograniczenia zaliczamy: * zbrojne konflikty (wojny) * wewnętrzne kryzysy polityczne * epidemie oraz kryzysy ekonomiczne. „Pojęcie konieczne w demokratycznym państwie” określa pod kątem następujących przesłanek - zagrożenia dla tych państw oraz jedn. które muszą mieć charakter rzeczywisty, nie zaś potencjalny czy hipotetyczny. Trzeba je odnosić do charakteru państwa, ponieważ państwo państwu nierówne- ponadto konieczne w demokratycznym państwie określa się pod kątem następujących zagrożeń: *bezpieczeństwa państwa zew. i wew. * moralności społecznej * bezpieczeństwa jedn. co do życia zdrowia i mienia * środowiska naturalnego * wolności i praw innych osób. Należy pamiętać że w sytuacji spełnienia chociażby jednej przesłanki określonej w przepisie art. 31 ust 3 konstytucja RP będziemy mieć do czynienia z ograniczeniami wolności i praw jedn, koniecznymi w demokratycznym państwie.

33.Pojęcie i formy ochrony i wolności praw człowieka Pojęcie i formy ochrony praw jednostki

Pojęcie ich ochrony należy pod nim rozumieć ogół środków oraz działalność mająca na celu zapewnienie i realizację tych praw.

Ochrona praw jednostki przez organy między - i ponadnarodowe lub wewnętrzne w poszczególnych państwach może przybierać różne formy. Wyróżniamy wśród nich:

ochronę represyjną Mamy z nią do czynienia wtedy, gdy nastąpiło naruszenie praw jednostki lub norm prawnych ich dotyczących i jednostka wzywa odpowiedni organ do ochrony jej praw. Organ ten e ramach swoich kompetencji orzeka sankcję wobec tego, kto naruszył prawa jednostki (np.: ukaranie, odszkodowanie, nakazanie przywrócenia stanu poprzedniego).

ochronę prewencyjną Ochrona ta występuje jeśli jednostka wzywa odpowiedni organ aby podjął on działania mające na celu zapobieganie naruszeniu jej praw lub zmniejszenie niebezpieczeństwa ich naruszenia. Dzięki tej formie ochrony praw jednostki, których treść nie jest w pełni zdefiniowana uzyskuj ą konkretny kształt zmian dojdzie do ich ewentualnego naruszenia.

Według austriackiego badacza tego zagadnienia F. Ermacory wyróżnia się: ochronę praw człowieka w wąskim tego słowa znaczeniu .Jest to suma środków prawnych lub o charakterze quasi prawnym, które państwo stworzyło i stosuje aby zapewnić realizację praw człowieka proklamowanych i ujętych w normach prawnych- ochronę praw człowieka w szerokim tego słowa znaczeniu Obejmuje ona każdy środek w danym systemie społecznym, który oddziaływuje na system polityczny w kierunku zapewnienia realizacji praw człowieka (są to środki o różnorodnym charakterze: materialne, polityczne, oświatowe itp.)

Obejmuje ona każdy środek w danym systemie społecznym, który oddziaływuje na system polityczny w kierunku zapewnienia realizacji praw człowieka (są to środki o różnorodnym charakterze: materialne, polityczne, oświatowe itp.) b) Pojęcie systemu ochrony praw jednostki

Różne formy działalności podejmowanej w ramach ochrony praw jednostki są ze sobą wzajemnie połączone, posiadają równocześnie pewien zakres autonomii. Można je łączyć w układy uporządkowane według określonych kryteriów. Tak powstałe układy określa się mianem systemów.

Kryterium pomocnym przy wyodrębnieniu poszczególnych systemów może być płaszczyzna na jakiej podejmowana jest działalność mająca na celu zapewnienie i realizację praw jednostki. Można więc w oparciu o nią mówić o następujących systemach ochrony praw jednostki: wewnątrzpaństwowy (dalej będę używała dla niego określenia: system wewnętrzny), ponad narodowym i międzynarodowym.

Systemy te oddziaływują wzajemnie na siebie wpływając na powstawanie nowych regulacji prawnych, ewolucje orzecznictwa sądowego itp. Oczywiste jest, iż z jednej strony prawo międzynarodowe wpływa na kierunek i treść aktów normatywnych i decyzji dotyczących praw jednostki podejmowanych przez organy wewnętrzne poszczególnych państw, czy też na prawo i decyzje organów o charakterze ponadnarodowym. Z kolei standardy przyjmowane w prawie wewnętrznym oddziały wuj ą na rozwiązania przyjmowane w aktach prawa międzynarodowego, czy ponadnarodowego oraz działalność organów między - i ponadnarodowych.

34.Pojęcie systemu ochrony wolności i praw jednostki

Posiadają również pełen zakres autonomii. Można je łączyć w układy uporządkowane wg określonych kryteriów. Tak pozostałe układy określa się mianem systemów. Systemy ochrony praw jedn: wewnątrzpaństwowy, ponadnarodowy, międzynarodowy. Systemy te oddziaływują wzajemnie na siebie, wpływając na podstawie nowych regulacji prawnych, ewolucję, orzecznictwa sądowego itp.. Z jednej strony prawo międzynarodowe wpływa na kierunek i treść aktów normatywnych i decyzji dotyczących praw jedn. podejmowanych przez organy wewnętrzne poszczególnych państw, czy też na prawo i decyzje organów o charakterze ponadnarodowym. Z kolei standardy przyjmowane w prawie wewnętrznym oddziaływują na rozwiązania przyjmowane w aktach prawa międzynarodowego czy ponadnarodowego oraz na działalność organów międzynarodowych i ponadnarodwych.

35.ONZ system ochrony i wolności praw jedn.

System ONZ - prawa ochrony praw jedn. w systemie Narodów Zjednoczonych. Są tu zasady na których opiera się całokształt działalności Narodów Zjednocz. w obszarze praw człow. i wolności. Po 1* pierwotną odpowiedzialność za promocję poszanowanie i ochronę praw jedn. ponoszą władze poszczególnych państw.* ochrona praw jedn. jest przedmiotem prawowitej troski społeczności międzynarodowej8 społeczność międzynarodowa powinna popierać proces zmierzający do umocnienia i rozwoju praw człow. ale także demokracji i praworządności a także podejmować skuteczne kroki aby zapobiegać gwałceniu tych praw i eliminować fakty najcięższego gwałcenia tych praw* istnieje zależność między demokracją a rozwojem i poszanowaniem praw jedn. Akty w zakresie ochrony praw człow. w zakresie ONZ-tu:*Karta Narodów Zjednoczonych * Powszechna Deklaracja Praw Człowieka * Traktatowa Ochrona Praw Człow. *

w Polsce, a gdy zwróci się o to do niego Marszałek Sejmu musi składać wyjaśnienia z poszczególnych spraw.

36.Powszechna Deklaracja Praw Człowieka-charakter prawny i znaczenie

Ma postać rezolucji Ogólnego Zgromadzenia ONZ a zatem nie jest wiążącą strony umową międzynarodową. Pozostawia państwom swobodę w zakresie realizacji jej postanowień, nie przewiduje środków kontroli. Uchwalona 10.12.1948r . Nie ma wiążącej mocy prawnej. Zasady w niej wyrażone wywarły wpływ na dalsze umowy międzynarodowe i prawa wewnętrzne poszczególnych państw. Jest swoistym kodeksem moralno-politycznym. Ustanawia uniwersalny, równy i wspólny standard w zakresie ochrony praw człow. dla wszystkich ludzi. Art. 2 Deklaracji wprowadza zasadę niedyskryminacji. Nikt nie może być dyskryminowany w korzystaniu z praw Deklaracji bez względu na jakiekolwiek kryterium. Prawa zawarte w Deklaracji można podzielić na kategorie: bez względu na różnice rasy, kolor skóry, płeć, język, wyznanie, poglądy polityczne, pochodzenie, majątek, urodzenie itd. Można wyróżnić prawa fundamentalne-prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego, poniżającego traktowania, równości wobec prawa, życia prywatnego, ochrony prawnej, prawa do osobowości prawnej. Prawa obywatelskie- swoboda poruszania się i osiedlania, małżeństwa , zakładania rodziny, własności, wolności myśli, sumienia , wyznania. Prawa polityczne-wolność przekonań wypowiedzi, zrzeszania się, sprawowania władzy, dostępu do urzędów pub. Prawa społeczne i ekonomiczne- prawo do pracy, do wyboru zatrudnienia, do wynagrodzenia, tworzenia zw. zawodowych, do nauki, do udziału w życiu kulturalnym.

37.System ochrony praw jednostki w PPOiP-PPOiP został uchwalony 16. 12 . 1966 r przez Zgromadzane Ogólne ONZ. Wszedł w życie po ratyfikacji przez co najmniej 35 państw co nastąpiło, że wszedł w życie w 1976r. Jest to wiążąca umowa międzynarodowa a toteż jego postanowienia maja wiążącą moc prawną. Państwa które ratyfikowały PPOiP zobowiązały się do przyjęcia odpowiednich środków ustawodawczych. koniecznych do realizacji zawartych w nim praw. Każdej osobie której prawa zawarte w pakcie zostały naruszone ma być zapewniony skuteczny środek ochrony praw.

W przypadku zaistnienia wyjątkowego niebezpieczeństwa strona Paktu może czasowo zawiesić wykonywanie zobowiązań wynikających z Paktu ale nie może to dotyczyć np. prawa do życia. Wyjątkowe niebezpieczeństwo musi być urzędowo ogłoszone i podjęte środki muszą być proporcjonalne do zagrożeń. PPOiP zawiera stosunkowo rozbudowany system ochrony praw jedn. Obejmujący: sprawozdania państw, skargi państw, petycje indywidualne. Sprawozdania są formą obowiązkową dla państw- stron Paktu. Skargi i petycje mają charakter fakultatywny. Dla sprawowania wszystkich trzech funkcji kontrolnych utworzono specjalny organ Komitet Praw Człowieka(składa się on z 18 członków osób o wysokim poziomie moralnym i uznanej kompetencji w dziedzinie praw człow0. Pełnią oni funkcje we własnym imieniu. Członkowie wybierani są na okres 4 lat przez państwa strony i skład ma odzwierciedlać zróżnicowanie geograficzne ONZ. Sprawozdania państwa przekazują Sekretarzowi Generalnemu ONZ a on przekazuje je do Komitetu Praw Człow w celu rozpatrzenia. Dotyczą one środków przedsięwziętych w celu realizacji praw zawartych w Pakcie oraz postępu dokonanego w dziedzinie korzystania z tych praw. Sprawozdania mają charakter obligatoryjny. Skargi państw mają charakter fakultatywny. Przedmiotem skargi jest naruszenie praw człow. . Jedno państwo zawiadamia pisemnie drugie że jego zdaniem nie wykonuje ono postanowień Paktu. Jeżeli sprawa nie zostanie załatwiona każde z państw może skierować skargę do Komitetu Praw Człow. Komitet dąży do polubownego jej załatwienia.

38.System ochrony w ramach Paktu praw Gosp, Socjalnych i Kulturalnych

Uchwalony 16.12.1966r. wszedł w życie w 1976r. Zobowiązuje państwa do podjęcia odpowiednich kroków w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji praw gwarantowanych w pakcie. Postanowienia paktu mają zatem charakter progresywny -narastający- zawarte w nim prawa będą realizowane stopniowo w miarę posiadanych i rozwijanych przez państwa możliwości. Inaczej niż w przypadku PPOiP państwa nie muszą zagwarantować realizacji praw zawartych w pakcie niezwłocznie po jego ratyfikacji a stopniowo mają podjąć działania w tym kierunku. Realizacją postanowień Paktu jest więc procesem długotrwałym w początkowych art. Mówi się o prawie narodów do samostanowienia, równości mężczyzn i kobiet i niedyskryminacji w korzystaniu z praw zawartych w Pakcie. Pakt gwarantuje: prawo do pracy, do wynagrodzenia, do wyboru miejsca zamieszkania do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, do tworzenia konferencji zw. zawodowych, do zabezpieczeń społecznych, do strajku, do ochrony rodziny, prawo matki do opieki przed i po urodzeniu dziecka, do ochrony zdrowia , do wypoczynku, do udziału w życiu kulturalnym, do wolności pracy , życia twórczego. Na podstawie Paktu działa komitet Praw Ekonomicznych, gosp, socjal, kult. Ten Komitet początkowo działał w postaci specjalnej grupy roboczej. W 1985r grupa ta przekształciła się w Komitet . Skład (18 ekspertów osób o uznanej kompetencji w dziedzinie Praw Człowieka) Wybierani są oni na 4 lata przez Radę Społ-Gosp. Spośród kandydatów proponowanych przez strony paktu. Państwa strony paktu maja obowiązek przedkładać Sekretarzowi Generalnemu ONZ sprawozdania dotyczącego środków oraz postępu dokonanego w zakresie przestrzegania praw uznanych w Pakcie. Sekretarz Generalny przekazuje kopie Radzie społ-gosp. I Komitetowi. Sprawozdanie państwa powinno wskazywać środki podjęte w celu realizacji postanowień Paktu. Czynniki utrudniające wprowadzenie ich w życie oraz postęp dokonany w tej dziedzinie. Państwo przedkłada sprawozdanie w ciągu 2 lat od wejścia w życie w stosunku do niego aktu a kolejne sprawozdania co 5 lat. Komitet rozpatruje sprawozdanie w ciągu 2 dni. W tym czasie wysłuchuje oświadczenie przedstawicieli państwa. Może żądać wyjaśnień, uzupełnienie informacji. Na zakończenie Komitet formułuje raport zawierający konkluzje, wnioski, sugestie, zalecenia.

39.Ponadnarodowy system ochrony wolności i praw jedn.

System ponadnarodowy odnosimy do sytemu unii europejskiej w obecnym kształcie. Organem ochronnym jest Trybunał Sprawiedliwości działający w Luxemburgu. Doszło do ukształtowania prawa w zakresie funkcjonowania wspólnoty europejskiej prawa

zawartych w pakcie postanowień o znaczeniu ogólnym, skarga dotyczy norm prawa gwarantowanych paktem, które państwo wyłączyło wobec siebie zgodnie z postanowieniami art4 paktu, w toku badania skargi ustalono, że naruszenie prawa nie miało faktycznie miejsca. Zgodnie z art. 2 ust.1 paktu państwo strona paktu zobowiązało się do przestrzegania i zapewnienia praw wszystkim osobom znajdującym się na terytorium państwa-strony i podlegają jego jurysdykcji. Oprócz tych przesłanek komitet bada czy wobec danej skargi wyczerpane zostały wszystkie środki krajowe, czy wobec danej skargi nie toczy się inna procedura międzynarodowa. Warunki wniesienia skargi: wynikają z art. 1,2,3,5 protokołu fakultatywnego oraz odpowiednich przepisów- zasad postępowania KPCZ: skarga musi dotyczyć jednego lub więcej praw gw. Paktu, w zasadzie skarga musi być wniesiona przez samą ofiarę, Komitet może jednak przyjąć skargę wniesiona przez inne osoby, jeśli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że ofiara nie jest w stanie tego uczynić lub wskazać swego przedstawiciela, państwo przeciwko któremu skarga jest skierowana musi być stroną protokołu fakultatywnego 1966, skarga musi dotyczyć osoby lub osób, które podlegają jurysdykcji państwa przeciwko któremu skierowana jest skarga, podnoszone naruszenie praw człowieka musi dotyczyć wydarzenia mającego miejsce w dniu lub po dniu wejścia w życie danego protokołu w stosunku do danego państwa, skargę można też wnieść gdy samo wydarzenie inicjujące miało miejsce przed dniem wejścia w życie lecz skutki tych wydarzeń same w sobie stanowią naruszenie paktu, komitet bada czy zostały wykorzystane wszystkie dostępne krajowe środki ochrony prawnej, skarga nie może być rozpatrzona przez komitet jeśli dotyczy sprawy, która jest rozpatrywana w ramach innej procedury międzynarodowej. Skarga powinna zawierać dane osobowe, charakter działania osoby składającej skargę lub dlaczego dana osoba działa w imieniu ofiary, kogo skarga dotyczy (państwo), udokumentowanie sprawy, jakie środki krajowe zostały wyczerpane.

40.Charakter i znaczenie protokołów fakultatywnych

I Protokół fakultatywny-do Paktu praw obywatelskich i polit. uchwalony w 12 .1966r wszedł w życie 1976r. Jest to dokument wymagający odrębnej ratyfikacji. Państwa które go ratyfikowały uznają kompetencje Komitetu Praw Człow. do przyjmowania i badania petycji indywidualnych id osób uznających się za ofiary naruszenia Praw człow. W państwie które jest stroną protokołu. II protokół fakultatywny do Paktów Praw Obyw, polit w sprawie orzeczenia o zniesieniu kary śmierci. Przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne z 15 .12. 1989r Kara śmierci w krajach które przystępują do protokołu nie będzie wykonywana, zostanie usunięta z Kodeksu Karnego. Wyjątkiem może być popełnienie najcięższych zbrodni wojennych. Komitet uprawniony jest do rozpatrywania skarg państwowych i indywidualnych składanych w związku z postanowieniami protokołu.

41.Charakter prawny rozstrzygnięć Komitetu Praw Człowieka:

Na zakończenie postępowania Komitet przyjmuje, o ile to możliwe w drodze konsensusu „stanowisko” w sprawie. Nie ma ono charakteru wiążącego strony. W swojej formie podany jest do wyroku sądowego i zawiera obszerne uzasadnienie. Publikowane są również zdania odrębne. Gdy Komitet Praw Człowieka stwierdzi, że skarga spełnia odpowiednie warunki, rozpoczyna się procedura ustalania faktów, czyli badanie meritum skargi, przy czym komitet pozostaje w kontakcie zarówno z autorem skargi, jak i z zainteresowanym państwem. Procedura kontrolna kończy się uchwała podejmowaną większością głosów, w której Komitet wyraża pogląd w kwestii, czy nastąpiło naruszenie praw człowieka. Jeśli Komitet uzna że państwo pogwałciło Pakt, wówczas kieruje doń zalecenie podjęcia stosownych środków na rzecz autora skargi. Charakter zalecanych środków zależy oczywiście od rodzaju stwierdzonych naruszeń. Niekiedy Komitet domaga się jedynie wypłacenia odpowiedniego odszkodowania. W niektórych sprawach Komitet zaleca również by państwo podjęło odpowiednie kroki, by analogicznie naruszenia praw człowieka nie powtarzały się w przyszłości. Komitet Praw Człowieka wyznacza termin nie przekraczający 180 dni, w którym państwo powinno nadesłać informacje o podjętych środkach. Na tym kończy się procedura kontrolna, a Komitet nie dysponuje środkami gwarantującymi wykonanie swych poleceń. Procedura kontrolna inicjowana skargą indywidualną trwa z reguły 2-4 lat. Komitet może w tym czasie domagać się od autora skargi przedłożenia dodatkowych informacji.

42. Charakter prawny rozstrzygnięć Europejskiego Trybunału Praw Człowieka:

Na zakończenie postępowania ETPCZ wydaje orzeczenie, które podejmuje większością głosów. Trybunał a właściwie jego członkowie mogą składać Votum separatum. Orzeczenie jest ostateczne o czym mówi art.52 Europejskiej konwencji Praw Człowieka i ma charakter wiążący dla państwa przeciwko któremu skierowana była skarga (zrt.53 EKPCZ). Nad jego wykonaniem czuwa Komitet Ministrów, któremu Trybunał je przekazuje. Orzeczenie nie tylko rozstrzyga o naruszeniu EKPCZ, ale może zasądzać też na rzecz ofiar tego naruszenia odszkodowanie. Komitet Ministrów egzekwuje wykonywanie orzeczeń i podejmuje rezolucję wzywające państwo, które dopuściło się naruszenia EKPCZ do złożenia informacji o sposobie wykonywania orzeczenia ETPCZ. Rezolucja określa tez czas, w jakim państwo powinno zastosować się do orzeczenia ETPCZ. Jeżeli państwo nie zastosuje się do rezolucji to wówczas Komitet sprawą tą zajmuje się ponownie w ciągu 6 miesięcy. Gdyby zaistniała potrzeba ponownego zajęcia się sprawą to w szczególnych wypadkach mógłby on zastosować art.8 Statusu Rady Europy przewidujący możliwość zawieszenia lub nawet wykluczenia z Rady Europy Państwa dopuszczającego się ciężkich naruszeń praw człowieka.

43. Charakter rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości:

Wyrok podobnie jak inne uchwały Trybunału, zapada większością głosów, w przypadku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego. Wyrok jest zawsze motywowany. Każdy z sędziów ma prawo dołączyć opinię odrębną określającą jego stanowisko w danej sprawie. W praktyce motywacje wyroków są za reguły bardzo obszerne, przy czym sędziowie często korzystają z prawa do dołączenia opinii odrębnych. Wyrok jest podpisywany przez przewodniczącego sekretarza, odczytuje się go na publicznym posiedzeniu Trybunału. Wyrok wydany przez Trybunał wiąże tylko strony i tylko w odniesieniu do rozstrzygniętego sporu. Trybunał zatem nie jest związany precedensami. Nie mniej jednak Trybunał z reguły podobnie jak inne sądy, w interesie jednolitości orzecznictwa, stosuje się w praktyce do orzeczeń wydanych przez siebie w podobnych sprawach, jakkolwiek stwierdzić można różne i sprzeczne ze sobą tendencje w wydanych przez Trybunał wyrokach i opiniach doradczych. Zarówno STSM jak MTS wielokrotnie powoływały się na normy ustalone w poprzednio wydanych orzeczeniach. Wyrok wydany przez Trybunał jest ostateczny. W przypadku sporów co do znaczenia lub zakresu wyroku Trybunał, na wniosek jednej ze stron, obowiązany jest dać swoją interpretację. Rewizja wyroku jest możliwa tylko w przypadku odkrycia faktu nie znanego Trybunałowi i stronie żądającej rewizji wyroku, w chwili wydania wyroku, a który to fakt mógłby mieć decydujący wpływ na wydanie wyroku, z zastrzeżeniem jednak że nie znajomość tego faktu nie była zawiniona na skutek niedbalstwa. Żądanie rewizji powinno być zgłoszone w ciągu 6 miesięcy od chwili odkrycia nowego faktu i nie później niż w ciągu 9 lat od wydania wyroku. Bardziej szczegółowe przepisy dotyczące postępowania przed Trybunałem zawarte są w regulaminie uchwalonym przez Trybunał.

44.Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

Jest to dokument składający się z 6 części. Odnosi się do uprawnień związanych z pojęciem godności człowieka, równości , wolności i solidarności. Karta ta nie ma jeszcze w chwili obecnej charakteru powszechnie obowiązującego, stanie się tak dopiero po przyjęciu jej przez państwa członkowskie i organy Unii, Radę , komisje i parlament. Niewątpliwie już obecnie akt ten stanowi kompleksowe potwierdzenie najważniejszych uprawnień jedn. Jego treść w pełni nawiązuje do standardu wyznaczonej przez europejskie konwencje o ochronie a także do poszczególnych konstytucyjnych ustawodawstw krajowych. Po raz pierwszy znalazło się w nim bezpośrednie odwołanie od godności człowieka( nie ma takiego w europejskiej konwencji). Wznowiono równouprawnienie mężczyzn i kobiet. Ponadto szeroko określono zasady praw ekonomicznych i socjalnych. Organem ochrony w dalszym ciągu jest Trybunał Sprawiedliwości. Ponadto potwierdza się tez możliwość występowania uprawomocnionych z petycją do ombudsmana oraz do parlamentu europejskiego tu za pośrednictwem każdego z jego członków.

45. Środki ochrony wolności i praw jednostki w RP:

I-podstawowym środkiem ochrony wolności i praw w RP jest droga sądowa, bo tylko w tej procedurze możliwe jest ich dochodzenie przez jednostkę. Wynika to z ogólnej zasady art.45, a mianowicie prawa do sądu, a dodatkowe podkreślenie znajduje się w art.77 ust.2, który zakazuje zamykania drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych wolności i praw oraz w art.78, które formułuje zasadę dwuinstancyjności postępowania (ale zarazem dopuszcza ustanowienia wyjątków). W tym kontekście Konstytucja podkreśla też zasadę Cywilnej Odpowiedzialności państwa (samorządu) za niezgodne z prawem działanie funkcjonariuszy. II-następnym środkiem ochrony jest Skarga Konstytucyjna. Skargę konstytucyjną może wnieść każdy bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego w razie naruszenia jego Konstytucyjnych praw i wolności, ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd lub organ administracji publicznej. W Polsce przyjęto wąską wersję skargi konstytucyjnej bo kierować ją można tylko przeciwko normie prawnej, która była podstawą takiego orzeczenia. III-wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich, z którym każdy może wystąpić o pomoc w ochronie swych wolności i praw naruszonych przez organy władzy publicznej (art.80).

46.Rola sądów w ochronie wolności i praw jedn RP

Praw do sądu gwarantuje je się każdemu zawarte jest w konstytucji i aktach prawa międzynarodowego. Obowiązek państwa to stworzenie odpowiednich organów ochrony sadowej ( sądy powszechne mają charakter powszechny-podmiotowy). PODMIOT-każdy ma do niego dostęp. Wyróżniamy : sąd rejonowy-grodzkie- (przyjęły funkcje Komisji do spraw wykroczeń) sąd okręgowy-odwołania do orzeczeń 1 instancji, sąd apelacyjny. Charakteryzują się jednolitą strukturą organizacyjną, działają na podstawie jednego prawa: sądy szczególne- wojskowe i administracyjne Sąd najwyższy- cywilne wojskowe administracyjne pracy ubezpieczeń społecznych, nadzór nad orzecznictwem innych sądów. Obowiązki:

-jedn. musi mieć zagwarantowany dostęp do sądu

-stworzenie jedn. odpowiednich warunków i możliwości uczestnictwa w postępowaniu sądowym-wyposażenie jej w prawa procesowe

-jawność

-prawo do szybkiego rozstrzygnięcia sprawy, konieczność przeprowadzania rzetelnego postępowania opartego na faktach obiektywnych (bardzo często dochodzi do sytuacji w której każda strona może wystąpić z roszczeniem w sprawie przewlekłości postępowania czyli nadmiernemu i nie uzasadnionemu przedłożeniu postępowania sądowego

-zagwarantowane prawa do egzekwowania orzeczeń i umożliwienie oraz pomoc w egzekucji tych orzeczeń.

W kontekście realizowania tego prawa pamiętać trzeba o obowiązkach jedn: zasada pisemności-wymóg pisma procesowego,obrona bierna-nie branie udziału poza przebywaniem. prawa do prywatności: do bycia pozostawionym samemu sobie. Prywatność jest pewną sferą zachowań jedn. jej wewnętrznych przeżyć które z punktu widzenia tej jedn. nie powinny być znane lub dostępne bez jej zgody i wiedzy osobom trzecim (dotyczy to zwłaszcza życia rodzinnego, sfery intymności każdej osoby, seksualności zdrowia. Prywatność i jej zakres różnie odnosi się do konkretnych kategorii osób Inaczej rozumie się prywatność (a w zasadzie jej granice) osoby publicznej, osoby powszechnie znanej) oraz osoby w ogóle nie uczestniczącej w życiu publicznym. Koncepcja Warnera i Wilsona. Praw osobiste: do pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, tajemnica korespondencji, ochrona minimum domowego, prawo do ochrony danych osobowych, prawo do osiedlania się opuszczania terytorium, prawo rodziców do wychowania dzieci, wolność sumienia i religii, wolność słowa, zakaz wydalania obywatele z terytorium ojczyzny, prawo do azylu

47. Ombudsman - cechy i modele

Parlament, organy administracji państwowej i sądy wypełniają wprawdzie określone zadania w zakresie ochrony praw jednostki, ale same wyposażone są równocześnie środki stosowania przymusu i korzystając z nich same przyczynić się mogą do ograniczenia lub naruszenia tych praw. Pierwszy ombudsman powstał na początku XVIII w. w Szwecji. W krajach, które zdecydowały się na stworzenie u siebie tego organu nie recypowano bez zastrzeżeń wzorca szwedzkiego. Powstały organy o różnych nazwach. Poszczególne kraje budowały własne systemy kontroli administracji włączając do nich ombudsmana. Stosując konieczne dla konstrukcji modelu ogólnego uproszczenia można za L. Garlickim podać cztery podstawowe cechy ombudsmana:

1. Jest to samodzielny organ państwowy, oddzielony w sposób wyraźny od administracji i sądownictwa, opierający z reguły swoje istnienie na normach konstytucyjnych"

2. jest to organ, którego funkcje mieszczą się w ramach funkcji kontrolnej parlamentu i którego związki z parlamentem wzmocnione są w wielu krajach poprzez fakt jego powoływania przez parlament.

3.jest to organ wypełniający zadania dwojakiego rodzaju. "Z jednej strony bowiem wysłuchuje on skarg na nieprawidłowe działania administracji, a niekiedy i sądownictwa, oraz podejmuje kroki w celu naprawienia tych nieprawidłowości. Z drugiej strony informuje parlament, a niekiedy i opinię publiczną o stanie praworządności (przestrzegania praw) w funkcjonowaniu administracji. Interesuje go zawsze legalność działania organów administracji, a nieraz i sądownictwa.

4.jest to organ działający w sposób mało sformalizowany i dzięki temu łatwo dostępny dla obywatela. Nie rozstrzyga on z reguły napływających do niego skarg i jedynie w nielicznych krajach (np.: w Austrii) może udzielać zaleceń innym organom państwowym. Podział nie odbywa się według rozmaitych kryteriów:

- Ze względu na strukturę wewnętrzną wyróżniamy urząd monokratyczny (klasyczny) i kolegialny (występuje np.: w Austrii).

- Ze względu na terytorialny zakres działania można mówić o ombudsmanie:

centralnym, regionalnym (na szczeblu kraju związkowego w państwach federalnych -np.: USA), lokalnym, municypalnym.

- Według kryteriów zakresu zadań można dokonać podziału na: ombudsmana ogólnego i wyspecjalizowanego (np.: RFN istnieje rzecznik do spraw wojskowych).

- W oparciu o kryterium usytuowania ombudsmana wśród organów państwowych wyróżnia się ombudsmana powoływanego przez parlament i powoływanego przez głowę państwa.

W większości państw, w których istnieje ombudsman jednostka lub grupa osób może bezpośrednio zwracać się do niego ze skargami. W pewnych krajach (np.: Wielka Brytania, Francja) istnieje pośredni tryb wpływania skarg do ombudsmana. Chociaż ombudsman z reguły nie rozstrzyga spraw dysponuje możliwościami ustalania prawdy materialnej, rzeczywistego stanu rzeczy. Ma dostęp do różnych akt, dokumentów, może dokonywać wizji lokalnych, wizytować badane instytucje itp.

Jak wynika z dotychczasowych rozważań ombudsman nie zastępuje innych organów państwowych w ich działaniu na rzecz ochrony praw jednostki, ale w istotny sposób ją uzupełnia. W poszczególnych krajach w różnym zakresie obywatele korzystają z możliwości zwrócenia się do ombudsmana.

48.RPO i jego rola w polskim systemie ochrony wolności i praw jednostki:

RPO jest samodzielnym organem konstytucyjnym. Przedmiotem jego zainteresowań jest sfera funkcjonalna władzy wykonawczej. Najwłaściwszym określeniem ustrojowego charakteru urzędu rzecznika jest uznanie go za organ ochrony prawa. Zdania rzecznika są bowiem zorientowane na ochronie praw i wolności człowieka i obywatela zawartych w konstytucji i innych aktach normatywnych. RPO jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu. Musi posiadać obywatelstwo PL, wyróżniać się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym i nieskazitelną opinią. Przysługuje mi immunitet i nietykalność, a odpowiada on jedynie przed Sejmem. Rzecznik jest organem jednoosobowym, ale ustawa przewiduje powołanie trzech jego zastępców. Zadania swoje wykonuje przy pomocy Biura RPO. Biuro to mieści się w Warszawie ale przewiduje się tez powoływanie biur terenowych. Działalność RPO w pierwszym rzędzie zorientowana jest na ochronę jednostki, dlatego konstytucja gwarantuje każdemu dostęp do ochrony przez Rzecznika. Działalność Rzecznika dotyczy zarówno ochrony praw i wolności obywateli jak i bezpaństwowców oraz cudzoziemców, tych ostatnich tylko w zakresie praw i wolności jakie przysługują im w Polsce. Rzecznik bada działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do realizacji praw i wolności, a więc jego właściwość obejmuje działanie wszystkich organów władzy publicznej, lecz należy wspomnieć ze możliwe jest także wyjście rzecznika poza aparat publiczny i samorządowy. Zadaniem rzecznika jest też informowanie parlamentu o stanie przestrzegania praw, wolności człowieka i obywatela. Rzecznik kontroluje działalność wyżej wymienionych podmiotów pod kątem naruszenia prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości. Rzecznik ma większy zakres działania niż sąd może bowiem wkraczać w sferę tzw. uznania administracyjnego. Realizacja powyższych zadań występuje w dwóch podstawowych formach: A. Wystąpienia i interwencja w sprawach indywidualnych -łączą interwencje RPO bezpośrednio z obywatelem. Punktem wyjścia dla podjęcia czynności przez Rzecznika w sposób bezpośredni z obywatelem jest powzięcie informacji o konkretnym przypadku naruszenia praw lub wolności jednostki. Choć rzecznik może działać w własnej intencji to jednak z reguły działa na wniosek obywateli. Nie jest konieczne aby wnioskodawca wykazywał naruszenie swoich praw lub wolności. Wniosek jest wolny od opłat, nie wymaga szczególnej formy, ale musi zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy. Interwencja następuje w formie wystąpienia, które kierowane jest do organu, instytucji lub organizacji, które w swej działalności naruszyły prawa i wolności obywatelskie, z tym że nie może naruszyć niezawisłości sędziowskiej. Rzecznik może też zwrócić się do organu nadrzędnego nad tym organem ze wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych przez prawo, może także żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych wobec pozwanego. Adresat wystąpienia ma obowiązek poinformować rzecznika w terminie 30 dni o podjętych działaniach. Rzecznikowi nie przysługują kompetencje do zmiany, uchylenia, czy zawieszenia danego aktu, czy też do nakazania załatwienia danej sprawy w określony sposób, może on jedynie sugerować, zwracać uwagę lub zwracać się do organów nadrzędnych czy też w przypadkach nadzwyczajnych przedkładać określone sprawy Sejmowi i Senatowi. Poza wystąpieniami może on: żądać wszczęcia postępowań cywilnych, postępowania przygotowawczego przez uprawnionego oskarżyciela w sprawach przestępstwo ścigane z urzędu, wnosić o kasacją w postępowaniu cywilnym i karnym, zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego i w nim uczestniczyć na prawach przysługujących prokuratorowi, wnosić rewizje nadzwyczajne od orzeczeń NSA, wziąć udział w postępowaniu przed TK dotyczącego skargi konstytucyjnej. B. Wystąpienia, inicjatywy, wnioski dotyczące ogólnych problemów wolności i praw obywatela -rzecznik może: przedstawiać właściwym, organom, organizacjom, instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony praw i wolności obywateli oraz usprawnienie trybu załatwiania ich spraw, nie są to wystąpienia wiążące adresata, ale wynika z nich obowiązek zajęcia stanowiska w określonym terminie, występować z wnioskiem do organów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych ale tylko w sprawach dotyczących praw i wolności obywatela itp. Na tle wszystkich działań RPO ma obowiązek corocznie przedkładać Sejmowi i Senatowi sprawozdanie ze swej działalności oraz ze stanu przestrzegania praw człowieka w Polsce, a gdy zwróci się o to do niego Marszałek Sejmu musi składać wyjaśnienia z poszczególnych spraw.

49.Modele skargi konstytucyjnej

Model skargi konstytucyjnej wyrażony jest w oparciu o różne kryteria:

-skarga o uniwersalnym zakresie podmiotowym i przedmiotowym. Oznacza to że ze skargą może wystąpić każdy bez jakichkolwiek ograniczeń w zakresie jakiegokolwiek naruszenia konstytucyjnie określonych wolności i praw

-skarga o wąskim zakresie przedmiotowym to taka której przedmiotem mogą być naruszenia tylko określonych odpowiednio wyodrębnionych wolności praw jedn. (występuje Hiszpania). W wypadku tego rodzaju skarg kwestionowane mogą być naruszenia tylko praw podstawowych

-skargi które dotyczyć mogą wyłącznie rozstrzygnięć indywidualnych przyjmujących postać decyzji, wyroków (Węgry)

0skarga powszechna (actio popularis) sytuacja w której najczęściej identyfikuje się z uprawnieniem sądownictwa powszechnego, do rozstrzygania spraw których przedmiotem jest badanie ewentualnych naruszeń konstytucyjnych gwarantowanych wolności i praw jedn.

50.Skarga konstytucyjna w RP. Każdy obywatel może skorzystać z przysługującego mu prawa do wniesienia skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego, jeśli dojdzie do wniosku, że prawomocny wyrok lub ostateczna decyzja (np. prawomocne orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego) została wydana na podstawie przepisu lub aktu prawnego niezgodnego z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej np. obywatel uzna, że przepis prawny, na którym oparto wyrok sądowy, jest niezgodny z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa lub zasadą ochrony własności. Wbrew nazwie skarga ta nie ma charakteru powszechnego, bowiem wnieść ją może każdy obywatel tylko we własnej sprawie, o ile jego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone. Prawo do wniesienia skargi przysługuje również cudzoziemcom oraz bezpaństwowcom (w tych przypadkach wyłączono kwestie związane z prawem azylu), a także osobom prawnym (tylko jednak w zakresie praw i wolności ich dotyczących). Jeśli np. konkretna osoba zdecyduje się na wniesienie skargi konstytucyjnej, będzie musiała skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego, ponieważ tylko oni mogą sporządzić taką skargę. Jedynie samodzielnie we własnej sprawie skargę konstytucyjną może sporządzić tylko sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych. Osoby, które nie są w stanie opłacić kosztów sporządzenia skargi przez adwokata lub radcę prawnego, mogą zwrócić się do sądu rejonowego swego miejsca zamieszkania z wnioskiem o ustanowienie dla nich adwokata lub radcy prawnego z urzędu, W przypadku uwzględnienia takiego wniosku nie będą musiały płacić za sporządzenia skargi konstytucyjnej. W skardze konstytucyjnej można zaskarżyć np. ustawę, rozporządzenie, zarządzenie, akt normatywny lud przepis prawny, na podstawie którego wydano prawomocny wyrok, ostateczną decyzję lub inne ostateczne rozstrzygnięcie. Obywatel nie może skarżyć się na określone orzeczenie sądu lub organu administracji publicznej, ponieważ Trybunał nie jest kolejną instancją odwoławczą, z której mogłyby skorzystać osoby niezadowolone z wyroku sądu lub decyzji administracyjnej. Skargę konstytucyjną należy złożyć do Trybunału Konstytucyjnego w ciągu 2 miesięcy, od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji czy innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Nie wlicza się do tego okresu czasu trwania postępowania o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, który ma sporządzić skargę konstytucyjną. Skargi wniesione po upływie tego terminu nie zostaną rozpatrzone przez Trybunał Konstytucyjny.

51.Petycja indywidualna do Komitetu Praw Człowieka

Petycja indywidualna jest trzecim elementem systemu Kontroli przewidzianego przez PPOiP. Instytucje te -reguluje nie sam pakt ale osobny Protokół Operacyjny do niego. Petycje indywidualne są instytucją fakultatywną utworzoną dla lepszego zapewnienia realizacji celów PPOiP i wypełnienia jego postanowień. Komitet Praw Człowieka może przyjmować i rozpatrywać petycje pochodzące od jedn. podległych jurysdykcji państwa które ratyfikowało protokół i twierdzą że stały się ofiarami naruszenia przez państwo praw zawartych w PPOiP. Można wyróżnić następujące przesłanki petycji: zasada subsydiarności- oznacza że można wystąpić dopiero po wykorzystaniu wszystkich dostępnych wewnętrznych środków zaradczych. Zakaz kumulacji- ta sama sprawa nie może być już rozpatrzona przez inny międzynarodowy organ do spraw rozstrzygania sporów. Interes osobisty- jedn występująca z petycją powinna stwierdzić że naruszenie praw zawartych w PPOiP dotyczy jej osobiście. Interes prawny-jedn. występująca z petycją powinna mieć w tym interes prawny tzn: naruszone muszą zostać jej prawa gwarantowane w PPOiP. Interes aktualny-naruszenie praw jedn. występującej z petycją musi być realne a nie hipotyczne. petycja musi dotyczyć państwa -strony protokołu Operacyjnego. Przesłanką formalną jest wymóg formy pisemnej

52. Procedura postępowania przed Komitetem Praw Człowieka:

Skarga może być wnoszona do KPCZ za pośrednictwem Wysokiego Komisarza ONZ, do Spraw Praw Człowieka na piśmie w dowolnym języku, jednak ze względu na utrudnienia wynikające z liczby pracowników przy sekretariacie KPCZ lepiej jest wnieść skargę w jednym z języków opcjonalnych, nie ma ustalonej formy skargi, choć KPCZ udostępnia wzór skargi. Etapy badania przez Komitet: 1.skarga musi być zarejestrowana, 2.skarga jest analizowana przez Komitet pod kątem jej dopuszczalności, bierze się pod uwagę: przesłanki Ratione personae- ze względów personalnych, polega to na stwierdzeniu legitymacji biernej i czynnej, komitet bada czy skarga została złożona przez właściwy podmiot przeciwko właściwemu podmiotowi. Legitymację czynną posiada tylko ta jednostka której prawa zostały naruszone. Dodatkowe kontrowersje budzą artykuły, które dają możliwość złożenia skargi przez tzw. ofiary potencjalne oraz tzw. ofiary pośredni. Natomiast legitymację bierną posiada państwo, które naruszyło prawa zawarte w pakcie. Przesłanki Ratione Temporis: ze względu na czas skarga jest ważna kiedy dotyczy faktu zaszłego po wejściu w życie paktu wobec państwa, którego ona dotyczy. Jednak są odstępstwa: uznaje się skargę kiedy naruszenie paktu trwa nadal po dniu wejścia w życie lub jego skutki które same w sobie stanowią naruszenie paktu mają charakter trwały, skarga może dotyczyć naruszeń, które miały miejsce po dniu wejścia w życie protokół wobec którego skarga została wniesiona. Protokół nie ustanawia żadnych innych terminów do wniesienia skargi. Przesłanki Ratione Materiae -Protokół mówi że skargę mogą wnosić osoby które wiedzą, że którekolwiek z ich zawartych w pakcie zostało naruszone, zaś art3 protokołu nakazuje uznać za niedopuszczalne skargi niezgodne z postanowieniami paktu. Skarga musi dotyczyć naruszenia praw gwarantowanych paktem, zarzut niedopuszczalności skargi ze wzgl. na ratione materiae może być podnoszony gdy skarga dotyczy praw nie gwarantowanych paktem, skarga dotyczy szczegółowych praw niesłusznie wywodzonych i zawartych w pakcie postanowień o znaczeniu ogólnym, skarga dotyczy norm prawa gwarantowanych paktem, które państwo wyłączyło wobec siebie zgodnie z postanowieniami art4 paktu, w toku badania skargi ustalono, że naruszenie prawa nie miało faktycznie miejsca. Zgodnie z art. 2 ust.1 paktu państwo strona paktu zobowiązało się do przestrzegania i zapewnienia praw wszystkim osobom znajdującym się na terytorium państwa-strony i podlegają jego jurysdykcji. Oprócz tych przesłanek komitet bada czy wobec danej skargi wyczerpane zostały wszystkie środki krajowe, czy wobec danej skargi nie toczy się inna procedura międzynarodowa. Warunki wniesienia skargi: wynikają z art. 1,2,3,5 protokołu fakultatywnego oraz odpowiednich przepisów- zasad postępowania KPCZ: skarga musi dotyczyć jednego lub więcej praw gw. Paktu, w zasadzie skarga musi być wniesiona przez samą ofiarę, Komitet może jednak przyjąć skargę wniesiona przez inne osoby, jeśli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że ofiara nie jest w stanie tego uczynić lub wskazać swego przedstawiciela, państwo przeciwko któremu skarga jest skierowana musi być stroną protokołu fakultatywnego 1966, skarga musi dotyczyć osoby lub osób, które podlegają jurysdykcji państwa przeciwko któremu skierowana jest skarga, podnoszone naruszenie praw człowieka musi dotyczyć wydarzenia mającego miejsce w dniu lub po dniu wejścia w życie danego protokołu w stosunku do danego państwa, skargę można też wnieść gdy samo wydarzenie inicjujące miało miejsce przed dniem wejścia w życie lecz skutki tych wydarzeń same w sobie stanowią naruszenie paktu, komitet bada czy zostały wykorzystane wszystkie dostępne krajowe środki ochrony prawnej, skarga nie może być rozpatrzona przez komitet jeśli dotyczy sprawy, która jest rozpatrywana w ramach innej procedury międzynarodowej. Skarga powinna zawierać dane osobowe, charakter działania osoby składającej skargę lub dlaczego dana osoba działa w imieniu ofiary, kogo skarga dotyczy (państwo), udokumentowanie sprawy, jakie środki krajowe zostały wyczerpane.

53.Procedura postępowania przed Trybunałem Praw Człow.

Europejski Trybunał Praw Człow. rozpoznaje wszystkie sprawy dotyczące interpretacji i stosowania europejskiej Konwencji Praw Człow. i jej protokołów. Trybunał rozpoznaje sprawy na wniosek państw organizacji pozarządowych grup osób oraz osób indywidualnych, które uważają że padły ofiarą naruszenia przez państwo stronę praw zawartych w Konwencji i jej protokołach. Można wyróżnić postępowanie merytoryczne- postępowanie w sprawie skargi rozpoczyna się po podjęciu przez ETPCz decyzji o jej dopuszczalności. Trybunał może rozpatrywać sprawę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych przewidzianych prawem wewnętrznym zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego i jeśli sprawa została wniesiona w ciągu 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji. Skarga nie może być anonimowa nie może być identyczna ze sprawą już rozpatrzona przez Trybunał lub ze sprawą która została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia jeśli nie zawiera nowych istotnych informacji. Każda skarga indywidualna jest niedopuszczalną jeśli nie daje się pogodzić z postanowieniem Konwencji lub jej protokołów jeśli jest w sposób oczywisty nie uzasadniona lub stanowi nadużycie prawa do skargi. Po uznaniu skargi za dopuszczalną Trybunał kontynuuje rozpatrywanie sprawy z udziałem przedstawicieli stron i jeżeli zachodzi potrzeba podejmuje dochodzenie. Może poprosić strony o zajęcie stanowiska na piśmie wzywać je osobiście na swoje posiedzenia przesłuchiwać świadków, odbywać wizje lokalne i korzystać z pomocy ekspertów. Postępowanie polubowne- po uznaniu skargi przez Trybunał za dopuszczalną strony mogą jeszcze zawrzeć porozumienie. Trybunał pozostaje do dyspozycji zainteresowanych stron celem polubownego załatwienia sprawy na zasadach poszanowana praw człowieka w rozumieniu konwencji i jej protokołu. Postępowanie powyższe jest poufne. Jeśli zdołano doprowadzić do polubownego załatwienia sprawy Trybunał skreśla skargę z listy spraw w formie decyzji, która ogranicza się do krótkiego przedstawienia faktów i przyjętego rozwiązania. Na zakończenie postępowania trybunał wydaje orzeczenie, które podejmuje większością głosów. Jest ono ostateczne i ma charakter wiążący dla państwa przeciwko któremu skierowana była skarga. Orzeczenie Trybunału nie tylko rozstrzyga o naruszeniu Konwencji ale może zasądzać też na rzecz ofiary tego naruszenia -odszkodowanie. Nad wykonanie naruszenia czuwa Komitet Ministrów któremu Trybunał je przekazuje.

---