Bilans płatniczy usystematyzowane zestawienie transakcji ekonomicznych dokonanych w ściśle określonym czasie między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi.

Każdy z krajów dba o stan zbliżony do równowagi w bilansie płatniczym

Bilans handlu zagranicznego - zestawienie wartości wywozu (eksportu) i przywozu (importu) towarów, tzn. dóbr materialnych i usług, w danym okresie (najczęściej roku), sporządzany na podstawie fizycznego ich przemieszczenia przez granice celne kraju.

Może on obejmować także przeniesienie praw własności towarów (np. reeksport bez przywozu do kraju). Bilans handlowy może być dodatni (aktywny, czynny), gdy występuje przewaga wartości eksportu nad wartością importu, lub ujemny (bierny), gdy wartość importu jest wyższa od wartości eksportu.

Różnica pomiędzy wartością eksportu i wartością importu nazywana jest saldem bilansu handlowego lub eksportem netto dóbr i usług. Bilans handlowy jest częścią bilansu płatniczego.

Słaby kurs- korzystny dla eksporterów, nie korzystny dla importerów

Pełna otwartość gospodarki- duży eksport i duży import-> w zbliżonym stopniu wartość eksportu równoważy się z wartością importu-> układ najbardziej korzystny

Wielkość obrotu zdeterminowana przez wpływy z eksportu lub wydatki importowe-> otwartość pozorna -> o otwartości decyduje tylko eksport lub w przeważającym stopniu wartość importu.

Zbyt duży eksport w stosunku do importu- zadłużenie zewnętrzne gospodarki-> wpływami z eksportu nie pokryto importu.

Nadwyżka eksportu nad importem - nadmierna- eksportujesz dużo a mechanizmy finansowe nie dopuszczają importu, towary eksportowane cieszą się popytem na rynku obcym.

Kraje często spłacają swoje zadłużenie eksportem.

Polska -> nadwyżka importu nad eksportem

Zadłużenie zewnętrzne - deficyt- spłacanie przez podatki

Dobra kondycja- obniżenie podatków hamuje rozwój kapitału, hamuje poziom przedsiębiorczości

Duże zadłużenie - wyższe progi podatkowe

Instrumenty mówiące o dostosowaniu się gospodarki do koniunktury światowej- współczynnik elastyczności

Czynniki wpływające na import naszego kraju:

• Popyt rynku wewnętrznego

• Stopień zaspokojenia tego rynku

• Tempo wzrostu gospodarczego

• Technologia

• Wydajność pracy

• Zdolność do importu

Czynniki wpływające na eksport

• Zapotrzebowanie zagranicy na towary z naszego kraju

• Skala produkcji w danym kraju

• Czynniki instytucjonalne( te instytucje które wpływają na bilans płatniczy: podatki, instrumenty finansowe regulujące przepływy kapitału, towarów) i strukturalne

Współczynnik elastyczności popytu na import - określa, jak zareaguje popyt na import na zmianę czynnika .

Sektory importu:

• Sektor importu artykułów inwestycyjnych

• Sektor importu artykułów surowcowych

• Sektor importu artykułów konsumpcyjnych

Elastyczność popytu:

• określa stopień zmian popytu (intensywność reakcji) na zmianę czynnika oddziaływującego na popyt,

• jest stosunkiem względnej zmiany popytu do względnej zmiany czynnika (dochodu lub ceny)

• jest miarą procentowej zmiany popytu w stosunku do procentowej zmiany czynnika wpływającego na popyt.

E=1

e>1 silna reakcja ze strony importu na wzrost nakładów inwestycyjnych

e<1 silna reakcja -II-

Gospodarka narodowa nie nadąża z produkcją- musi się posiłkować środkami zagranicznymi- zadłużenie gospodarki narodowej

Import inwestycyjny ważniejszy niż import konsumpcyjny

E<1 wzrost nakładów Inwestycyjnych o jednostkę powoduje wzrost popytu importowego o mniej niż jednostkę, popyt zaspokojony z produkcji krajowej,

Import surowcowy względem produkcji przemysłowej

Relacja stopy zmiany importu surowcowego w stosunku do produkcji przemysłowej= krańcowa stopa importu surowcowego w stosunku do produkcji w relacji do przeciętnej stopy.

Import konsumpcyjny

E=1

E<1- wzrost cen importowych spowoduje spadek popytu o mniej niż jednostkę

e>1 -II-

Paradoks Veblena- Efekt Veblena (efekt demonstracji, efekt prestiżowy), zwany także paradoksem Veblena, dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr.

Efekt Veblena i efekt spekulacyjny.

Posiadanie takich dóbr jest środkiem dowartościowania się, dlatego popyt na nie jest tym większy, im mniej ludzi je posiada, i - paradoksalnie - rośnie wraz z ceną. Przyczyna tego zjawiska tkwi w chęci ukazania przez najzamożniejsze grupy społeczne swojego statusu materialnego za sprawą posiadanych dóbr luksusowych. Przykładami tego rodzaju dóbr są rzadkie dzieła sztuki i markowe ubiory znanych projektantów mody.

Efekt snoba - zjawisko ekonomiczne polegające na ograniczaniu zakupu pewnych dóbr lub całkowite zaniechanie ich nabycia, ponieważ są one chętnie nabywane przez inne gospodarstwa domowe. W tym zjawisku krzywa popytu położona jest poniżej krzywej popytu dla typowego konsumenta, a jej opadająca tendencja jest znacznie silniejsza.

E=0 - popyt sztywny

Współczynnik elastyczności dochodowej

reakcja popytu na zmianę dochodu, miernikiem tej reakcji jest współczynnik dochodowej elastyczności popytu

Dochodowa elastyczność popytu jest relacją między procentową zmianą popytu a procentową zmianą dochodów nabywców. Mówi nam ona, o ile procent zmieni się popyt, jeżeli dochody nabywców zmienią się o 1%.

Dochody rosna - popyt rośnie

Popyt kierowany na import

Podaż eksportowa

Współczynnik elastyczności podaży eksportowej

W jakim stopniu zmieni się stopa eksportowa jeśli zmiany ceny zmienie się o jednostke

Jeśli popyt rośnie- rośnie cena

Rosnąca cena skłania do zwiększenia eksportu

Spadek ceny eksportu- podaż eksportu ograniczona

Wzrost eksportu- kolejny spadek ceny

E=1 - zmiana ceny rynku zagranicznego o jednostkę spowoduje spadek eksportu o jednostkę

e>1 - spadek ceny o jednostkę spowoduje spadek eksportu o więcej niż jednostkę PRESJA POPYTOWA, NIERÓWNOWAGA

e<1 - spadek ceny o jednostkę s[powoduje spadek eksportu o mniej niż jednostkę

e=0 - pomimo spadku cen nie m reakcji, podaż sztywna

e<0 ceny spadają, i aby utrzymać dotychczasowe wpływy eksportu należy zwiększyć eksport.

Kraje monokulturowe- kiedy e<0

Stymulant- popyt zagranicy- zależy od:

• Zapotrzebowania

• Ceny

• Dochodów

• Poziomu rozwoju gospodarczego i technologii

Popyt zagranicy - silny stymulator - opłaca się krajowi zaciągnąć dług- dla zwiększenia eksportu

Koniunktura na tynku światowym

4 fazy koniunktury:

• Kryzys- występuje nagle, relatywnie krótki

• Recesja - konsekwencje kryzysu, długa faza

• Ożywienie- długa faza

• Wzrost gospodarczy - wzrost PKB

2008- kryzys głęboki - dotknął bardziej kraje dobrze rozwinięte niż mało rozwinięte,

najkrótszy cykl koniunkturalny- 24/h

Najpopularniejszy cykl- cykl 4 letni

Co 30 lat dość głębokie kryzysy

Skala korzyści - funkcjonowanie na rynku zagranicznym zwłaszcza związane z wymianą zagraniczną

Mierzone są one grupą wskaźników zwaną terms of trade (warunki handlu, finansowe)

TERMS OF TRADE

1. nominalne (cenowe) relacja względnych cen dewizowych towarów eksportowanych do zmian względnych cen towarów importowanych przez dany kraj w określonym czasie.

2. ilościowe ( realne) zmiany ilości towarów (przy nie zmiennej strukturze) jakie musi eksportować dany kraj, aby móc importować określone ilości innych towarów; współczynnik ten dobrze odzwierciedla rzeczywiste zmiany korzyści z wymiany międzynarodowej.

3. czynnikowe (faktorialne) zmiany relacji czynników produkcji zawartych w towarach eksportowanych do zmian czynników produkcji zawartych w towarach importowanych.

4. W praktyce najczęściej obliczane są cenowe terms of trade, gdyż występują trudności w mierzeniu innych rodzajów tego współczynnika.

5. Towarowe - informacja o sytuacji towaru- tendencjach cen grupy towarów na tle innych towarow

Międzynarodowa standardowa klasyfikacja handlowa- standard international trade classification

0-4 - produkty o niskim stopniu przetwórstwa - żywność i napoje

5-9- wysoki stopień przetwórstwa- środki transportu, wyroby elektroniczne

3 rodzaje cen:

• Ceny producentów-(np ropa naftowa ) nie można negocjować

• Bieżące ceny według warunków INCOTERMS

• Ceny giełdowe

FOB- free on bard- dotyczy transportu morskiego - koszty załadunku towaru, zamocowanie w ładowniach

Towar mija burtę statku- wtedy importer ponosi koszty

CIF-cost, insurance freight - zawierają ubezpiecznie

CIP- carriage and insurance paid to - kiedy towar transportowany jest trasą zwyczajową- dostarczenie do pierwszego przewoźnika kraju

Towar musi być ubezpieczony w obiektywnie wiarygodnym towarzystwie ubezpieczeniowym

LLOYDS- londyńskie towarzystwo ubezpieczeniowe

EXW- ex Works- z zakładu (pojęcie oznaczające, że sprzedający nie ponosi kosztów transportu, ponosi je kupujący)

DAF- Delivered at Frontier (Dostarczone na granicę ... oznaczone miejsce). Jest to formuła incoterm z grupy D. Oznacza, że sprzedający zobowiązany jest do dostarczenia towaru do granicy kraju kupującego.

Just In tiem - dokładnie na czas

Formuły

• LOCO- sprzedający pozostawia towar do dyspozycji kupującego w miejscu jego powstania lub w miejscu gdzie się znajduje w momencie podpisania kontraktu

• FRANCO- strony precyzują miejsce do którego sprzedający musi dostarczyc towar na własny koszt i ryzyko

Giełdy towarowe

Tradycyjna forma postepowania przy zawieraniu kontraktów albo przyjęty jednolity sposób interpretacji terminologii stosowanej w handlu to zwyczaj handlowy

Uzans handlowy- zwyczaj handlowy stwierdzony, potwierdzony i zalecony przez miarodajną instytucje krajową zajmującą się handlem międzynarodowym, mp przez Izbę Przemysłowo- handlową. Uzanse określają warunki dostawy i prawa i obowiązki stron

Giełda- stałe miejsca spotkań, z góry wyznaczone, w określonym czasie spotykaja się podmioty chcące zbyć lub nabyć dany towar, spotykaja się regularnie

Główne centra finansowe świata- Londyn, Tokio, Nowy Jork - > giełdy pap wartościowych oraz giełdy towarowe

Najstarsza giełda towarowa - Landon Metal Exchange - LME

Comex- giełda towarowa w NY - metale, złoto, ropa naftowa

Funkcje giełdy-

• Cenotwórcza- jej notowania- podstawa w rozliczeniach w kontraktach międzynarodowych

• Przyczynek do tworzenia standardów klasyfikacyjnych techniczno- technologicznych

• Przyczynek do tworzenia zwyczajów handlowych

• Przyczynek do tworzenia uzansów handlowych

Cechy towaru giełdowego

• Wysoko standaryzowany (jednorodny)

• Relatywnie niewielka ilość standardów klasyfikacyjnych

• Możliwy do przechowywania w składach giełdowych

• Posiadający pełne cechy zamienności

Władze giełdy:

Transakcje na giełdzie:

• Rzeczywiste- z przeniesieniem prawa własności ze sprzedającego na kupującego - spot (natychmiastowe) i terminowe ( na towary w drodze, na załadowanie, na dostarczenie)

• Nierzeczywiste - spekulacyjne (long(hossa) i short (bessa), borrowing i lending, arbitrażowe(granie na różnych giełdach tym samym towarem , korzystanie na różnicach w notowaniach), operacyjne, hedgingowe( hedging sprzedaży, zakupu)

Hedning kupna - najpierw sprzedaż, podpisywana jest umowa na kupno. Jest prawem nie jest obowiązkiem

Rozliczenia na rynku międzynarodowym

Brak pośrednictwa pieniądza

Transakcje barterowe klasyczne	Transakcje równoległe
Równoważność	Równoważność
Równoczesność	Brak równoczesności
Jeden akt kupna, sprzedaż	Dwa akty: kupna i sprzedaży

Kompensaty częściowe

COUNTER TRADE	TRANSAKCJA WZAJEMNA
Buy back agrement	Inwestycja pod klucz
Offset agrement	Transakcja równoważna warunkowa
Long term kompensatory	Porozumienie długookresowe
Counter purchase trade	Transakcja wiązana

Instrumenty dotyczące eksportu

Vers voluntaring

Subwencje xp export

Dumping (polityka przedsiębiorców) restrains

Subwencje- są polityką rządową, trudniej z nią walczyć

Subwencje eksportowe- zwiększenie strumienia eksportu

Dumping sporadyczny - nadwyżka produkcyjna

Dumping drapieżny- wykorzystywany do osłabienia lub nawet do wyeliminowania zagranicznej konkurencji

Dumping stały- ma cło antydumpingowe, eliminacja konkurencji

Procedura antydumpingowa:

1. skarga

2. wszczęcie postępowania

3. kwestionariusz

4. wizyty, weryfikacje

5. cła tymczasowe

6. zobowiązania czasowe

7. cła ostateczne

System z Bretton Woods - system walutowy, który stworzył podstawy relacji międzynarodowych w sferze zarządzania systemami monetarnymi. Był pierwszym w pełni negocjowalnym systemem monetarnym kierowanym przez rządy państw.

GATT(międzynarodowe porozumienie handlowe podpisane 30 października 1947 w Genewie przez 23 państwa członkowskie ONZ. Zaczęło obowiązywać od 1 stycznia 1948. Do 1994 GATT był organizacją międzynarodową skupiającą 128 państw, w tym 100 stałych członków) WTO(organizacja międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT)

Główne instytucje

• Bank światowy

• Międzynarodowy fundusz walutowy

Nie udzielają pożyczki w transzach

Warunkiem udzielania nastepnej transzy jest właściwe wykorzystanie transzy poprzedniej

Cele:

- funkcja prorozwojowa- użyczanie pożyczek na cele rozwojowe

- przeznaczanie środków na spłatę zadłużenia

IBRD- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, International Bank for Reconstruction and Development, popularnie nazywany Bankiem Światowym, wraz z afiliowanymi przy nim: Międzynarodową Korporacją Finansową i Międzynarodowym Stowarzyszeniem Rozwoju stanowi największą międzynarodową organizację finansową udzielającą pomocy kredytowej przede wszystkim krajom rozwijającym się.

IDA -miedzynarodowe stowarzyszenie rozwojowe- to organizacja utworzona 24 sierpnia 1960 jako organ wspomagający Bank Światowy. Władze Banku są jednocześnie władzami Stowarzyszenia. Siedziba IDA mieści się w Waszyngtonie. Organizacja ma na celu pomoc najbiedniejszym krajom świata poprzez udzielanie im bardzo korzystnych pożyczek.

Członków IDA można podzielić na dwie grupy:

* kraje o wysokim dochodzie narodowym, które nie korzystają z kredytów

* kraje rozwijające się, które zaciągają kredyty

IFC- miedzynarodowa korporacja finansowa

powstała w 1956 r. jest jedną z organizacji afiliowanych przy Międzynarodowym Banku Odbudowy i Rozwoju.

Mimo posiadania statusu organizacji niezależnej MKF ściśle współpracuje z Bankiem Światowym i stanowi istotne uzupełnienie jego działalności. Jest największą międzynarodową organizacją finansową udzielającą pomocy finansowej sektorowi prywatnemu i spółdzielczemu krajów rozwijających się. Obecnie do MKF należą 182 kraje.

Statutowy cel wspierania rozwoju sektora prywatnego MKF realizuje poprzez udzielanie długoterminowych kredytów, organizowanie pożyczek konsorcjalnych, nabywanie udziałów w przedsiębiorstwach, udostępnianie pomocy technicznej, działalność doradczą dotyczącą wyboru technologii, licencji, marketingu.

MIGA- jest członkiem Grupy Banku Światowego oraz jednym z podmiotów ponadnarodowej polityki gospodarczej.

Zadania agencji:

* zwiększenie przepływu kapitału pomiędzy krajami rozwiniętymi a krajami rozwijającymi się, a także pomiędzy rozwijającymi się

* zapewnienie doradztwa w zakresie zwiększania atrakcyjności inwestycyjnej dla zagranicznych inwestorów

* udzielanie gwarancji od ryzyka niehandlowego

* uczestnictwo w dialogu między państwem inwestującym a importerem kapitału i instytucjami zajmującymi się transferem

* współpraca z instytucjami ubezpieczeniowymi

Towar ubezpieczony na 110% wartości towaru

Wlane zgromadzenie

Rada giełdy

Sąd rozjemczy, komisje giełdy (dyscyplinarna, notowań, utrzymania składów)

Bez pośrednictwa peniądza

Rozliczenia za pośrednictwem pieniądza

Z częściowym pośrednictwem pieniądza

Bezpośrednie- efektywne wypłaty z budżetu państwa UE środków wpierających

Pośrednie - ulgi podatkowe ułatwienia - o charakterze fin- kredyt, o charakterze fiskalnym i podatkowym

---