Ht

	Tabela XXI-4 cd.
Produkt	Wskazania	Firma
szczepionki
Recombivax	zapalenie wątroby typu B	Merck
Cotnvax	H. influenzae typu B, wirusowe zapalenie wątroby typu B	Merck
Tritanrix-HB	wirusowe zapalenie wątroby typu B, krztusiec, tężec	SmithKline Beecham
Primavax	wirusowe zapalenie wątroby typu B, krztusiec, tężec	Pasteur Merieux MSD
Lymerix	borelioza	SmithKline Beecham
przeciwciała monoklonalne
inne produkty
DNaza (dornaza a)	mukowiscydoza	Genentech
P-Glukocere-brozydaza	choroba Gauchera	Genentech

Wg G. Walsh Biopharmaceutical benchmarks. Nature Biotechnology 18, 831, 2000.

białek, jest testowanych klinicznie. Szacuje się, że ponad kilkadziesiąt mi­lionów pacjentów leczy się korzystając z farmaceutyków otrzymanych dzię­ki współczesnej biotechnologii. Przytaczając dane na temat istniejącej skali produkcji biotechnologicznej, nie sposób nie odnieść się do fali krytyki i wątpliwości, jakie pod adresem współczesnej biotechnologii zgłaszają różne środowiska. Warto więc podkreślić, że bez wykorzystania produktów otrzymanych na drodze inżynierii genetycznej, takich np. jak ludzka insuli­na, nie można by dziś leczyć, o wiele bardziej skutecznie niż przed laty, ludzi chorych na cukrzycę czy inne choroby. W wielu krajach, w tym również w Polsce, zostały upowszechnione szczepienia przeciwko wirusowemu zapa­leniu wątroby typu B, wyłącznie z wykorzystaniem szczepionek wyproduko­wanych metodami biotechnologicznymi. Dzięki biotechnologii współczesna medycyna osiągnęła pewien standard zarówno w zakresie leczenia, jak i za­pobiegania. Poziom usług medycznych, który nawet w krajach biedniejszych jest znacząco wyższy niż przed laty, nie byłby do utrzymania, jeśliby zrezy­gnowano z praktycznych osiągnięć biotechnologii.

Już ponad 20-letnia praktyka wykorzystania produktów biotechnolo­gicznych w medycynie potwierdza, że powstające w koncernach biotechno­logicznych farmaceutyki są bardziej specyficzne i bezpieczniejsze w użyciu. Ich wytwarzanie jest prostsze niż na przykład na drodze syntezy chemicznej i mogą być one produkowane w dużych ilościach. Większość z biopreparatów

582

wytwarzano do tej pory w mikroorganizmach, drożdżach czy liniach komórko­wych. Duże nadzieje pokłada się w możliwościach klonowania i tworzenia stad hodowlanych transgenicznych krów, kóz czy owiec wytwarzających specyficzne biopreparaty. Przykładem może być sklonowanie transgenicznej owcy („Dol­ly") wytwarzającej, jako składnik mleka, ludzki czynnik DC.

Jednocześnie współczesna medycyna i biotechnologia medyczna stoją wobec nowych wyzwań wynikających z potrzeby jeszcze bardziej skuteczne­go zapobiegania i leczenia chorób. Postęp wiedzy w różnych obszarach me­dycyny pokazuje, że choć statystycznie rzecz biorąc wielu chorym można pomóc, to jednak nierzadko nie udaje się to w wielu indywidualnych sytu­acjach. Wiele schorzeń, jak np. choroby nowotworowe, mają swoją indywi­dualną i osobniczą specyfikę. W konsekwencji przyjęte metody leczenia sprawdzają się dla pewnej, czasami niewielkiej grupy pacjentów, ale nie sta­nowią skutecznej terapii dla większości. Dziedziną, która, jak się ocenia, przyniesie w tym przedmiocie rozwiązania na przyszłość, jest zintegrowana genomika, łącząca wiedzę z zakresu genetyki, biologii molekularnej, bioin-formatyki i biotechnologii. Pozwoli ona na zindywidualizowaną diagnozę oraz nakreślenie swoistego profilu genetycznego i terapeutycznego dla każ­dego pacjenta. Szukanie nowych rozwiązań w zakresie zapobiegania i le­czenia wynika z tego, że w sferze zjawisk biologicznych każdemu działaniu towarzyszy określone przeciwdziałanie. Terapia antywirusowa przeciwko HBV u osób przewlekle chorych na żółtaczkę zakaźną typu B wywołuje po­jawienie się nowych szczepów wirusa opornych na stosowane leki, ale także ich ucieczkę spod kontroli, jaką do niedawna zapewniały dostępne rekom-binowane szczepionki produkowane metodami biotechnologicznymi. Jak się okazuje, między innymi wprowadzenie przed 20 laty szczepień przeciw­ko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B spowodowało pojawienie no­wych szczepów wirusa, przeciwko którym istniejące szczepionki nie zapew­niają ochrony.

Postępowi wiedzy w zakresie etiologii nowych chorób towarzyszy świado­mość, że znaczna ich część ma swoje źródło w zagrożeniach nie dających się obecnie przewidzieć. Wynikają one ze stosowania określonych narzędzi ba­dawczych oraz sposobów produkcji leków i szczepionek, a nawet z pozoru od­ległych od medycyny dziedzin, takich jak technologia żywienia zwierząt hodo­wanych na potrzeby konsumpcyjne człowieka (BSE i inne choroby prionowe). Zoonozy, takie jak ptasia grypa i inne, które potencjalnie mogą przyjąć postać pandemii, powodują, że problem dawno przesta! być zagrożeniem tylko dla zamkniętej grupy ludzi mających w pracy kontakt ze zwierzętami.

W światowej literaturze podnosi się również problem katastrofalnego stanu epidemiologicznego w niektórych ubogich rejonach świata, zwłaszcza w odniesieniu do AIDS. Zagrożenia w tej dziedzinie nie stanowią proble­mu wyłącznie tych krajów. Są one konsekwencją luki cywilizacyjnej i tech­nologicznej, którą kraje bogate powinny pomóc wypełnić krajom biednym. Zagrożenia epidemiologiczne bowiem nie znają granic w dobie globalizacji

583

---