Państwo jest polityczną, suwerenną, terytorialną i przymusową organizacją społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo ma też granice terytorialnie. Jest niezależne i niepodległe.
Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy: stałą ludność, struktury karne, suwerenną władzę, określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe. określone zasady prawne
Państwo jest organizacją polityczną. Sensem jego istnienia, osią jego zainteresowania jest rządzenie społeczeństwem. Jest organizacją globalną, ogarniającą całe społeczeństwo. Państwo jest organizacją przymusową. Normy prawne pochodzące od państwa mogą być w razie potrzeby wymuszone fizycznie. Państwo dysponuje wszechstronnym i skutecznym arsenałem środków oddziaływania. Zdaniem politologów państwo cechuje: 1. suwerenność - państwo jest niezależne od innych organizacji państwowych w zakresie realizacji funkcji wewnętrznych i zewnętrznych państwa, 2. powszechność - cecha ta dotyczy powszechności zasad prawnych w państwie, które obejmują wszystkich obywateli w równym stopniu, 3. terytorium - to obszar lądowy i w głąb ziemi, jak i wody przybrzeżne, strefa powietrzna nad państwem, statki wodne, a także placówki dyplomatyczne.
Geneza państwa - ściśle określony zespół przyczynowo-skutkowy, który doprowadził do powstania nowego państwa na świecie. Teorie genezy państwa: teoria umowy społecznej, teoria patriarchalna, teoria psychologiczna, teoria teologiczna.
Termin umowa społeczna łączy w sobie wiele różnych teorii filozoficznych, których tematem są umowy dorozumiane, przy pomocy których ludzie tworzą narody i utrzymują porządek społeczny. Teoria umowy społecznej stanowi racjonalne uzasadnienie historycznie ważnego poglądu, że legalna władza państwowa musi wywodzić się od zgody społeczeństwa. Punktem wyjścia dla większości tych teorii jest heurystyczna analiza kondycji ludzkiej, określana jako "stan natury" lub "stan naturalny", czyli bez jakiegokolwiek porządku społecznego. W związku z tym, działanie jednostki jest ograniczone jedynie przez jej sumienie. Podążając tym torem, różni autorzy teorii umowy społecznej usiłują na wiele sposobów wyjaśnić, dlaczego w interesie własnym jednostki leży dobrowolna zamiana swobody działania, którą gwarantuje stan naturalny (zwany także "prawami naturalnymi") na korzyści wynikające z tworzenia struktur społecznych. Wspólnym pojęciem dla tych teorii jest suwerenna wola, którą na mocy umowy społecznej wszyscy członkowie społeczeństwa są zobowiązani szanować. Odmiany teorii umowy społecznej w znacznym stopniu różnią się definicją suwerennej woli, bez względu na to czy dotyczy to monarchii, oligarchii czy republiki lub demokracji. Zgodnie z teoria, którą jako pierwszy wyłożył Platon w Obronie Sokratesa. Kriton, członkowie społeczeństwa podświadomie zgadzają się na warunki umowy społecznej poprzez pozostanie w tym społeczeństwie. Zatem, związana ze wszystkimi formami umowy społecznej, wolność poruszania się jest fundamentalnym lub naturalnym prawem, dlatego społeczeństwo nie może wymagać od jednostki zamiany go na suwerenną wolę. Thomas Hobbes (1651), John Locke (1689) i Jean-Jacques Rousseau (1762) są najsłynniejszymi filozofami kontraktualizmu, który dał podwaliny współczesnej demokracji. Chociaż teoria praw naturalnych wpłynęła na rozwój liberalizmu klasycznego, to jej nacisk na indywidualizm i odrzucenie konieczności podporządkowania wolności jednostki suwerennej woli jest przeciwny ogólnym założeniom teorii umowy społecznej.
TYPY PAŃSTW WSPÓŁCZESNYCH "Typ państwa wyznaczają podobne stosunki społeczno-ekonomiczne oraz podobny status ludzi" (E. Zieliński). Na podstawie tej definicji wyróżniamy 4 podstawowe typy państw: 1. Państwo niewolnicze - cechuje je występowanie właścicieli niewolników, oraz niewolników będących ich własnością. Kształtują się między nimi stosunki zwierzchnictwa i podporządkowania. Właściciele niewolników są warstwą panującą i posiadającą prawa obywatelskie, niewolnicy natomiast pozbawieni są praw i swobody. 2. państwo feudalne - występuje tu feudalna własność ziemi należącej do stosunkowo małej części ludności (np. rycerstwa, duchowieństwa). Stosunki zwierzchnik - podporządkowany kształtują się na zasadzie poddaństwa chłopów feudałom. W tym systemie warstwy podporządkowane (chłopi) podlegają pewnej ochronie prawnej. 3. państwo kapitalistyczne - charakteryzuje się występowaniem prywatnej własności środków produkcji oraz wytwórców sprzedających swoją siłę roboczą. Główną siłą społeczną są właściciele środków produkcji, lecz grupy społeczne korzystają z formalnie równych praw. Ten typ dzielimy na państwo wczesnokapitalistyczne i państwo liberalno - demokratyczne. 4. państwo socjalistyczne - Charakteryzuje się ono daleko posuniętą uniformizacją stosunków społeczno-ekonomicznych i politycznych. Istnieje tu społeczna własność środków produkcji pozostających w rękach państwa i swobodni wytwórcy zatrudnieni w państwowych zakładach.
FORMA PAŃSTWA Forma państwa to całokształt sposobów i metod sprawowania władzy przez rządzących. Składają się na nią cztery elementy: forma rządów, suweren, ustrój terytorialny oraz reżim polityczny. Arystoteles dokonał podziału państw ze względu na ich formę na: monarchie i tyranie (rządy jednoosobowe), arystokracje i oligarchie (rządy kolegialne) oraz politee i demokracje (rządy ludu).
FUNKCJE PAŃSTWA
1.wewnętrzne (tradycyjne; konserwatywne; liberalne) ----- 1. prawodawcza - państwo za pośrednictwem swojego aparatu tworzy prawo, które obowiązuje na jego terytorium 2. porządkowa - państwo jest zobowiązane do zachowania porządku i bezpieczeństwa na całym terytorium jego jurysdykcji 3. administracyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać krajem za pomocą aparatu administracyjnego
2.wewnętrzne (socjalistyczne; interwencjonistyczne; etatystyczne) ----1.gospodarczo-organizacyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać gospodarką i finansami kraju 2. socjalna - państwo jest zobowiązane zapewnić swoim obywatelom minimum środków do życia 3. kulturalno-oświatowa - państwo jest zobowiązane zorganizować system edukacji i instytucji kulturalnych, szerzących rozwój intelektualny obywateli
3.zewnętrzne ---- 1.obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa przez niwelowanie zagrożenia agresją ze strony innych państw 2. kontakt z innymi państwami - państwo
PAŃSTWO PRAWA Państwo prawne to takie, w którym rządzi się na podstawie prawni i zgodnie z treścią prawa. Rządy prawa są nie tylko zasadą konstytucyjną czy wartością wyrażoną przez inne przepisy prawne, lec/ także stanem faktycznym. Państwo prawne to takie, w którym:
organy są tworzone, zorganizowane J kontrolowane zgodnie z prawem,
kompetencje organów państwa są uregulowane przez prawo i granice władczej ingerencji są rzeczywiście szanowane przez państwo.
-— metody rządzenia rzeczywiście stosowane przez aparat państwa i przez grupę rządzącą są zgodne z prawem, - nadużycie władzy lub fakty bezprawnego działania państwa są stosunkowo rzadkie, a jeśli się zdarzają, to obywatele i ich stowarzyszenia nie są bezradne, mają prawne środki obrony swych interesów prawnych,
jest przestrzegana zasada formalnej sprawiedliwości, która głosi, że podmioty wyróżnione na podstawie dowolnej cechy uznawanej za doniosłą (np. wiek, płeć, zawód) powinny być traktowane jednakowo, równość wobec prawa, możliwa dzięki zasadzie formalnej sprawiedliwości, powinna wspierać się na równości w prawie, czyli na takiej treści prawa, która nie dyskryminuje nikogo i nie tworzy przywilejów.
-- prawo jest jawne, jest ogłaszane we właściwym czasie, aby wszyscy mieli równą szansę poznać jego treść.
W tym celu, aby obywatele nie byli bezradni wobec naruszania prawa przez państwo, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo działań nie praworządnych, istnieją w samym prawie liczne instytucje nazywane gwarancjami rządów prawa. Gwarancje instytucjonalne można podzielić na trzy kategorie: ustrojowe, legislacyjne i proceduralne.
Totalitaryzm - charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów dyktatorskich system rządów dążący do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb i masowej monopartii. Termin został utworzony przez włoskiego filozofa Giovanniego Gentile, ideologa Włoch faszystowskich - samych faszystowskich Włoch nie uważa się jednak przeważnie za państwo totalitarne. Głównymi teoretykami genezy totalitaryzmu są, np.: Hannah Arendt i Karl Popper. Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z brakiem tradycji demokratycznej lub - jak w przypadku Niemiec - rozczarowania demokracją, jej kryzysem lub niedostatkiem. Przykładami państw totalitarnych były narodowo-socjalistyczna III Rzesza, stalinowski Związek Radziecki lub Chiny Mao Zedonga. Totalitarny system rządów istnieje do chwili obecnej w Korei Północnej. Charakterystycznymi cechami państw totalitarnych są autokratyzm (w szczególności zasada wodzostwa), kontrolowanie przez aparat władzy wszystkich dziedzin życia i ingerencja w przekonania, poglądy, zachowania obywateli, a także rozbudowana propaganda (m. in. fałszująca obraz rzeczywistości) i pełna kontrola nad siłami zbrojnymi, policją i wymiarem sprawiedliwości - wykorzystywanymi jako elementy systemu terroru i represji przeciwko społeczeństwu. Dwaj współcześni politolodzy, Zbigniew Brzeziński i Carl Friedrich, wyróżnili kilka cech, które występując jednocześnie w danym państwie, świadczą o jego totalitaryzmie. Są to:jedna ideologia, jedna partia, kult jednostki otaczający wodza, aparat przymusu politycznego i represji, gospodarka centralnie sterowana, brak wolnych mediów wobec ich podporządkowania władzy, militaryzacja i tzw. państwo policyjne.
Autorytaryzm to system rządów bezpartyjnych, opartych na autorytecie charyzmatycznego przywódcy, a często także na armii. Szczególnie rozpowszechniony w Europie w I połowie XX w., powstawał najczęściej wskutek nieefektywnego funkcjonowania systemów demokratycznych. W przeciwieństwie do systemów totalitarnych, nie opiera się na uniwersalnej ideologii, ani na masowym terrorze, a ogranicza się do represjonowania tych, którzy otwarcie go krytykują i dążą do jego obalenia. Autorytarny system rządów często zachowuje pewne cechy i instytucje demokracji jak na przykład wybory, które jednak - podobnie jak w totalitaryzmie - nie mają większego znaczenia prawnego i politycznego. Z drugiej strony brak tu charakterystycznej dla totalitaryzmu ścisłej kontroli państwa nad wszystkimi aspektami życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego obywateli. Warto zwrócić uwagę, że wielu ludzi błędnie utożsamia autorytaryzm z totalitaryzmem (choć ten drugi system musi nosić cechy pierwszego). Jako swego rodzaju forma pośrednia między demokracją a totalitaryzmem, jest krytykowany za łatwość, z jaką może przerodzić się w ten ostatni. Geneza słowa autorytaryzm nie pochodzi od auto- (samemu-, osobiście-, samodzielnie-), ale od słowa autorytet. Przykładami reżimów autorytarnych były rządy Kemala Paszy (Atatürka) w Turcji, Józefa Piłsudskiego i jego następców w Polsce, Antonio Salazara w Portugalii, Juana Perona w Argentynie, gen. Francisco Franco w Hiszpanii, gen. Augusto Pinocheta w Chile i "rządy pułkowników" w Grecji.
Naród jest zbiorowością terytorialną o określonym składzie etnicznym; wspólnotą o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzoną w procesie dziejowym, przejawiającą się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.
CZYNNIKI NARODOTWÓRCZE Jednym z istotnych wyróżników narodu, jest kwestia istnienia świadomości narodowej, czyli kwestia postrzegania własnej zbiorowości jako narodu. Przykładowo grupy etniczne spełniające obiektywne warunki zaistnienia narodu: wspólna kultura, język, religia, historia czy pochodzenie etniczne, których członkowie nie postrzegają siebie jako naród, nie są uznawane jako narody, np. tubylcze plemiona afrykańskie. Poza tym nie wszystkie te elementy muszą współistnieć: np. Belgów uznaje się za jeden naród, chociaż mówią dwoma językami: flamandzkim i walońskim. Amerykanie mają różne pochodzenie etniczne, ale łączy ich historia i styl życia. Chińczycy posługują się różnymi językami, ale łączy ich to samo pismo. Przyjmuje się, że narody europejskie tworzone były na bazie istniejących państw lub w odniesieniu do państw, które istniały w przeszłości. Natomiast w przypadku narodów azjatyckich przyjmuje się, że na ich wyodrębnianie się miały wpływ przede wszystkim odrębność religijna i kulturowa. Naród - wspólnota ludzi zamieszkujących teren, o wspólnej przeszłości historycznej, wspólnym języku, własnej kulturze.
Państwo jest polityczną, suwerenną, terytorialną i przymusową organizacją społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo ma też granice terytorialnie. Jest niezależne i niepodległe.
Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy: stałą ludność, struktury karne, suwerenną władzę, określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe. określone zasady prawne
Państwo jest organizacją polityczną. Sensem jego istnienia, osią jego zainteresowania jest rządzenie społeczeństwem. Jest organizacją globalną, ogarniającą całe społeczeństwo. Państwo jest organizacją przymusową. Normy prawne pochodzące od państwa mogą być w razie potrzeby wymuszone fizycznie. Państwo dysponuje wszechstronnym i skutecznym arsenałem środków oddziaływania. Zdaniem politologów państwo cechuje: 1. suwerenność - państwo jest niezależne od innych organizacji państwowych w zakresie realizacji funkcji wewnętrznych i zewnętrznych państwa, 2. powszechność - cecha ta dotyczy powszechności zasad prawnych w państwie, które obejmują wszystkich obywateli w równym stopniu, 3. terytorium - to obszar lądowy i w głąb ziemi, jak i wody przybrzeżne, strefa powietrzna nad państwem, statki wodne, a także placówki dyplomatyczne.
Geneza państwa - ściśle określony zespół przyczynowo-skutkowy, który doprowadził do powstania nowego państwa na świecie. Teorie genezy państwa: teoria umowy społecznej, teoria patriarchalna, teoria psychologiczna, teoria teologiczna.
Termin umowa społeczna łączy w sobie wiele różnych teorii filozoficznych, których tematem są umowy dorozumiane, przy pomocy których ludzie tworzą narody i utrzymują porządek społeczny. Teoria umowy społecznej stanowi racjonalne uzasadnienie historycznie ważnego poglądu, że legalna władza państwowa musi wywodzić się od zgody społeczeństwa. Punktem wyjścia dla większości tych teorii jest heurystyczna analiza kondycji ludzkiej, określana jako "stan natury" lub "stan naturalny", czyli bez jakiegokolwiek porządku społecznego. W związku z tym, działanie jednostki jest ograniczone jedynie przez jej sumienie. Podążając tym torem, różni autorzy teorii umowy społecznej usiłują na wiele sposobów wyjaśnić, dlaczego w interesie własnym jednostki leży dobrowolna zamiana swobody działania, którą gwarantuje stan naturalny (zwany także "prawami naturalnymi") na korzyści wynikające z tworzenia struktur społecznych. Wspólnym pojęciem dla tych teorii jest suwerenna wola, którą na mocy umowy społecznej wszyscy członkowie społeczeństwa są zobowiązani szanować. Odmiany teorii umowy społecznej w znacznym stopniu różnią się definicją suwerennej woli, bez względu na to czy dotyczy to monarchii, oligarchii czy republiki lub demokracji. Zgodnie z teoria, którą jako pierwszy wyłożył Platon w Obronie Sokratesa. Kriton, członkowie społeczeństwa podświadomie zgadzają się na warunki umowy społecznej poprzez pozostanie w tym społeczeństwie. Zatem, związana ze wszystkimi formami umowy społecznej, wolność poruszania się jest fundamentalnym lub naturalnym prawem, dlatego społeczeństwo nie może wymagać od jednostki zamiany go na suwerenną wolę. Thomas Hobbes (1651), John Locke (1689) i Jean-Jacques Rousseau (1762) są najsłynniejszymi filozofami kontraktualizmu, który dał podwaliny współczesnej demokracji. Chociaż teoria praw naturalnych wpłynęła na rozwój liberalizmu klasycznego, to jej nacisk na indywidualizm i odrzucenie konieczności podporządkowania wolności jednostki suwerennej woli jest przeciwny ogólnym założeniom teorii umowy społecznej.
TYPY PAŃSTW WSPÓŁCZESNYCH "Typ państwa wyznaczają podobne stosunki społeczno-ekonomiczne oraz podobny status ludzi" (E. Zieliński). Na podstawie tej definicji wyróżniamy 4 podstawowe typy państw: 1. Państwo niewolnicze - cechuje je występowanie właścicieli niewolników, oraz niewolników będących ich własnością. Kształtują się między nimi stosunki zwierzchnictwa i podporządkowania. Właściciele niewolników są warstwą panującą i posiadającą prawa obywatelskie, niewolnicy natomiast pozbawieni są praw i swobody. 2. państwo feudalne - występuje tu feudalna własność ziemi należącej do stosunkowo małej części ludności (np. rycerstwa, duchowieństwa). Stosunki zwierzchnik - podporządkowany kształtują się na zasadzie poddaństwa chłopów feudałom. W tym systemie warstwy podporządkowane (chłopi) podlegają pewnej ochronie prawnej. 3. państwo kapitalistyczne - charakteryzuje się występowaniem prywatnej własności środków produkcji oraz wytwórców sprzedających swoją siłę roboczą. Główną siłą społeczną są właściciele środków produkcji, lecz grupy społeczne korzystają z formalnie równych praw. Ten typ dzielimy na państwo wczesnokapitalistyczne i państwo liberalno - demokratyczne. 4. państwo socjalistyczne - Charakteryzuje się ono daleko posuniętą uniformizacją stosunków społeczno-ekonomicznych i politycznych. Istnieje tu społeczna własność środków produkcji pozostających w rękach państwa i swobodni wytwórcy zatrudnieni w państwowych zakładach.
FORMA PAŃSTWA Forma państwa to całokształt sposobów i metod sprawowania władzy przez rządzących. Składają się na nią cztery elementy: forma rządów, suweren, ustrój terytorialny oraz reżim polityczny. Arystoteles dokonał podziału państw ze względu na ich formę na: monarchie i tyranie (rządy jednoosobowe), arystokracje i oligarchie (rządy kolegialne) oraz politee i demokracje (rządy ludu).
FUNKCJE PAŃSTWA
1.wewnętrzne (tradycyjne; konserwatywne; liberalne) ----- 1. prawodawcza - państwo za pośrednictwem swojego aparatu tworzy prawo, które obowiązuje na jego terytorium 2. porządkowa - państwo jest zobowiązane do zachowania porządku i bezpieczeństwa na całym terytorium jego jurysdykcji 3. administracyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać krajem za pomocą aparatu administracyjnego
2.wewnętrzne (socjalistyczne; interwencjonistyczne; etatystyczne) ----1.gospodarczo-organizacyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać gospodarką i finansami kraju 2. socjalna - państwo jest zobowiązane zapewnić swoim obywatelom minimum środków do życia 3. kulturalno-oświatowa - państwo jest zobowiązane zorganizować system edukacji i instytucji kulturalnych, szerzących rozwój intelektualny obywateli
3.zewnętrzne ---- 1.obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa przez niwelowanie zagrożenia agresją ze strony innych państw 2. kontakt z innymi państwami - państwo
PAŃSTWO PRAWA Państwo prawne to takie, w którym rządzi się na podstawie prawni i zgodnie z treścią prawa. Rządy prawa są nie tylko zasadą konstytucyjną czy wartością wyrażoną przez inne przepisy prawne, lec/ także stanem faktycznym. Państwo prawne to takie, w którym:
organy są tworzone, zorganizowane J kontrolowane zgodnie z prawem,
kompetencje organów państwa są uregulowane przez prawo i granice władczej ingerencji są rzeczywiście szanowane przez państwo.
-— metody rządzenia rzeczywiście stosowane przez aparat państwa i przez grupę rządzącą są zgodne z prawem, - nadużycie władzy lub fakty bezprawnego działania państwa są stosunkowo rzadkie, a jeśli się zdarzają, to obywatele i ich stowarzyszenia nie są bezradne, mają prawne środki obrony swych interesów prawnych,
jest przestrzegana zasada formalnej sprawiedliwości, która głosi, że podmioty wyróżnione na podstawie dowolnej cechy uznawanej za doniosłą (np. wiek, płeć, zawód) powinny być traktowane jednakowo, równość wobec prawa, możliwa dzięki zasadzie formalnej sprawiedliwości, powinna wspierać się na równości w prawie, czyli na takiej treści prawa, która nie dyskryminuje nikogo i nie tworzy przywilejów.
-- prawo jest jawne, jest ogłaszane we właściwym czasie, aby wszyscy mieli równą szansę poznać jego treść.
W tym celu, aby obywatele nie byli bezradni wobec naruszania prawa przez państwo, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo działań nie praworządnych, istnieją w samym prawie liczne instytucje nazywane gwarancjami rządów prawa. Gwarancje instytucjonalne można podzielić na trzy kategorie: ustrojowe, legislacyjne i proceduralne.
Totalitaryzm - charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów dyktatorskich system rządów dążący do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb i masowej monopartii. Termin został utworzony przez włoskiego filozofa Giovanniego Gentile, ideologa Włoch faszystowskich - samych faszystowskich Włoch nie uważa się jednak przeważnie za państwo totalitarne. Głównymi teoretykami genezy totalitaryzmu są, np.: Hannah Arendt i Karl Popper. Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z brakiem tradycji demokratycznej lub - jak w przypadku Niemiec - rozczarowania demokracją, jej kryzysem lub niedostatkiem. Przykładami państw totalitarnych były narodowo-socjalistyczna III Rzesza, stalinowski Związek Radziecki lub Chiny Mao Zedonga. Totalitarny system rządów istnieje do chwili obecnej w Korei Północnej. Charakterystycznymi cechami państw totalitarnych są autokratyzm (w szczególności zasada wodzostwa), kontrolowanie przez aparat władzy wszystkich dziedzin życia i ingerencja w przekonania, poglądy, zachowania obywateli, a także rozbudowana propaganda (m. in. fałszująca obraz rzeczywistości) i pełna kontrola nad siłami zbrojnymi, policją i wymiarem sprawiedliwości - wykorzystywanymi jako elementy systemu terroru i represji przeciwko społeczeństwu. Dwaj współcześni politolodzy, Zbigniew Brzeziński i Carl Friedrich, wyróżnili kilka cech, które występując jednocześnie w danym państwie, świadczą o jego totalitaryzmie. Są to:jedna ideologia, jedna partia, kult jednostki otaczający wodza, aparat przymusu politycznego i represji, gospodarka centralnie sterowana, brak wolnych mediów wobec ich podporządkowania władzy, militaryzacja i tzw. państwo policyjne.
Autorytaryzm to system rządów bezpartyjnych, opartych na autorytecie charyzmatycznego przywódcy, a często także na armii. Szczególnie rozpowszechniony w Europie w I połowie XX w., powstawał najczęściej wskutek nieefektywnego funkcjonowania systemów demokratycznych. W przeciwieństwie do systemów totalitarnych, nie opiera się na uniwersalnej ideologii, ani na masowym terrorze, a ogranicza się do represjonowania tych, którzy otwarcie go krytykują i dążą do jego obalenia. Autorytarny system rządów często zachowuje pewne cechy i instytucje demokracji jak na przykład wybory, które jednak - podobnie jak w totalitaryzmie - nie mają większego znaczenia prawnego i politycznego. Z drugiej strony brak tu charakterystycznej dla totalitaryzmu ścisłej kontroli państwa nad wszystkimi aspektami życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego obywateli. Warto zwrócić uwagę, że wielu ludzi błędnie utożsamia autorytaryzm z totalitaryzmem (choć ten drugi system musi nosić cechy pierwszego). Jako swego rodzaju forma pośrednia między demokracją a totalitaryzmem, jest krytykowany za łatwość, z jaką może przerodzić się w ten ostatni. Geneza słowa autorytaryzm nie pochodzi od auto- (samemu-, osobiście-, samodzielnie-), ale od słowa autorytet. Przykładami reżimów autorytarnych były rządy Kemala Paszy (Atatürka) w Turcji, Józefa Piłsudskiego i jego następców w Polsce, Antonio Salazara w Portugalii, Juana Perona w Argentynie, gen. Francisco Franco w Hiszpanii, gen. Augusto Pinocheta w Chile i "rządy pułkowników" w Grecji.
Naród jest zbiorowością terytorialną o określonym składzie etnicznym; wspólnotą o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzoną w procesie dziejowym, przejawiającą się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.
CZYNNIKI NARODOTWÓRCZE Jednym z istotnych wyróżników narodu, jest kwestia istnienia świadomości narodowej, czyli kwestia postrzegania własnej zbiorowości jako narodu. Przykładowo grupy etniczne spełniające obiektywne warunki zaistnienia narodu: wspólna kultura, język, religia, historia czy pochodzenie etniczne, których członkowie nie postrzegają siebie jako naród, nie są uznawane jako narody, np. tubylcze plemiona afrykańskie. Poza tym nie wszystkie te elementy muszą współistnieć: np. Belgów uznaje się za jeden naród, chociaż mówią dwoma językami: flamandzkim i walońskim. Amerykanie mają różne pochodzenie etniczne, ale łączy ich historia i styl życia. Chińczycy posługują się różnymi językami, ale łączy ich to samo pismo. Przyjmuje się, że narody europejskie tworzone były na bazie istniejących państw lub w odniesieniu do państw, które istniały w przeszłości. Natomiast w przypadku narodów azjatyckich przyjmuje się, że na ich wyodrębnianie się miały wpływ przede wszystkim odrębność religijna i kulturowa. Naród - wspólnota ludzi zamieszkujących teren, o wspólnej przeszłości historycznej, wspólnym języku, własnej kulturze.