Co różni emocje od procesów poznawczych

EMOCJE:

-Powstają bez wysiłku

-Znacznie trudniej na nie wpływać niż na procesy poznawcze

-Związane są z procesami energetycznymi

-Mają zasadnicze znaczenie adaptacyjne - powstają w reakcji na wyzwania ze strony środowiska

-Są nieodłącznym elementem poznawania świata - emocje mogą istnieć bez elementarnych procesów poznawczych, ale nie odwrotnie; znajdują odzwierciedlenie w języku

-Mogą być niezależne od treści, powstawać bez konkretnego obiektu

-Są odczuwane jako uzasadnione, subiektywnie prawdziwe, niepodważalne

-Przeżywanie emocji związane jest z różnymi stanami fenomenologicznymi

-Powstawanie i przebieg procesów emocjonalnych jest ściśle związany ze zmianami na poziomie neurochemicznym - wydzielanie neurotransmiterów

-Mogą powodować zaburzenia w zachowaniu i funkcjonowaniu jednostki

Wymień i krótko opisz dowody na niezależność emocji wobec poznania

* w odniesieniu do wrażeń emocjonalnych obowiązuje efekt pierwszeństwa, w odniesieniu do pamięci-efekt świeżości

* brak korelacji pomiędzy prawdopodobieństwem przypominania sobie informacji a jej wpływem na ocenę globalną

* argumenty najsilniej wpływające na kształtowanie postawy nie są wcale najlepiej pamiętane

* preferencje kolorów nie są uzależnione od poznawczych czynników- barwy, nasycenia, jasności.

Wymień i krótko opisz dowody na pierwszeństwo emocji wobec poznania

-MATLIN, ZAJONC, MORELAND - badania nad efektem ekspozycji (efekt wzrostu atrakcyjności obiektów po kilku powtarzających się ekspozycjach) - bodźce, które były uprzednio widziane przez o.b. podobały się bardziej, niż niewidziane, niezależnie od tego, czy badany myślał, że są one „stare” czy „nowe”. Badani są bardziej pozytywnie ustosunkowani do obiektów wraz ze wzrostem liczby ekspozycji, niezależnie od procesu rozpoznawania (rozpoznawanie poprawia się wraz ze wzrostem liczby ekspozycji).

-WILSON - badania z wykorzystaniem słyszenia dychotomicznego - bodźce subiektywnie rozpoznawane jako już słyszane były bardziej lubiane, lecz niezależnie od tego efektu, stopień podobania się danych dźwięków zależał od obiektywnego dośw. związanego z ekspozycjami bodźców.

-WILSON, ZAJONC - analogiczne badania nad modalnością wzrokową - w wyniku dość. z danym bodźcem możliwe jest wykształcenie r-cji emocjonalnej na ten bodziec nawet wówczas, gdy doświadczeniu temu nie towarzyszy tak elementarny proces pozn. jak świadome rozpoznanie bodźca (pewne rozróżnienia, choćby elementarne czy minimalne muszą mieć miejsce, ale też muszą zachodzić na poziomie niedostępnym świadomości badanego).

-HYDE, JENKINS - badania dotyczące odtwarzania listy słów - niezależnie od tego, czy badani byli ostrzegani, czy nie, że będą musieli odtwarzać wyrazy, grupa dokonująca oceny na wymiarze „przyjemny - nieprzyjemny” miała lepsze odtworzenia (słowa były przyswajane jako „jednostki znaczeniowe” → zawartość semantyczna materiału werbalnego jest silnie związana z emocjami → to polepszenie zapamiętywania mogło być w dużej mierze spowodowane przez komponent emocjonalny).

-Badania dotyczące głębokości przetwarzania - potwierdzają znaczącą rolę emocji w procesach przetwarzania inf. - głębokie przetwarzanie polepsza rozpoznawanie, dlatego, że zmusza badanych do zwracania uwagi na większą liczbę szczegółów. Badani lepiej rozpoznawali twarze, gdy wcześniej mieli określić ich cechy osobowościowe niż gdy mieli rozpoznać płeć → generalnie: gdy dokonywana jest ocena przyjemności danej twarzy czy pewnych przymiotników, to badani angażują się w formy głębokiego przetwarzania inf.

Atrybucja jako źródło emocji. Wyjaśnij w kontekście mechanizmów atrybucyjnych, dlaczego kobiety mogą reagować silniejszymi emocjami poczucia winy niż mężczyźni w sytuacji niezrealizowania oczekiwań innych.

Atrybucja odnosi się do tego jak ludzie wyjaśniają przyczyny swojego bądź cudzego zachowania. W zależności od tego, czemu przypiszemy przyczynę zdarzenia, inne będą emocje.

-stałe + wewnętrzne = dyspozycje, zdolności, wgląd

-stałe + zewnętrzne = trudność zadania

-zmienne + wewnętrzne = wiedza, wysiłek, umiejętności

-zmienne + zewnętrzne = szczęście, pech, przypadek

Kobiety mają tendencję do przypisywania w negatywnych (pesymistycznych) sytuacjach przyczyn swoim wewnętrznym cechom. W przeciwieństwie do mężczyzn, którzy przypisują przyczyny czynnikom zewnętrznym. W efekcie kobiety reagują silniejszym poczuciem winy, jakoby to one zawiniły w sytuacji niezrealizowania oczekiwań, podczas gdy mężczyźni usprawiedliwią się czynnikami zewnętrznymi;)

Nerwowe mechanizmy powstania emocji:

-Drażnienie struktur podkorowych powoduje powstanie emocji niezależnie od obecności bodźców ze środowiska

-Zmiany w poziomie neurotransmiterów powodują powstanie emocji.

-Zmniejszenie poziomu norepinefryny i serotoniny jest związane z nastrojem depresyjnym

-Agresja jest związana z niskim poziomem serotoniny.

-Substancje biochemiczne wzbudzające lęk to: dioxyna, yochimbina, amfetamina

LAZARUS:

Złość:

-funkcja adaptacyjna: usunąć źródło szkody

-temat relacyjny: inni winni mojej szkodzie lub frustracji

-komponenty oceny bodźca:

-ocena pierwotna:

ważny dla realizacji celu

niezgodny z realizacją celu

ocena wtórna:

-odpowiedzialność innych

Smutek:

- funkcja adaptacyjna: uzyskać pomoc

- temat relacyjny: nieodwracalna strata

- komponenty oceny bodźca:

∙ ocena pierwotna:

~ ważny dla realizacji celu

~ niezgodny z realizacją celu

∙ ocena wtórna:

~ niski (niepewny potencjał radzenia sobie z problemem)

~ pesymistyczne przewidywania

Lęk:

- funkcja adaptacyjna: unikać potencjalnej szkody

- temat relacyjny: niejasne zagrożenie egzystencji

- komponenty oceny bodźca:

∙ ocena pierwotna:

~ ważny dla realizacji celu

~ niezgodny z realizacją celu

∙ ocena wtórna:

~ niski (niepewny potencjał radzenia sobie z emocjami)

39. Wymień i krótko opisz przykłady na to, że lęk wpływ na procesy poznawcze, odnosząc się do aspektu złożoności procesów poznawczych

• Lęk wpływa na:

a) uproszczenie procesów poznawczych (podobnie jak wysiłek fizyczny)

b) ograniczenie uwagi

c) powierzchowne, uproszczone procesy przetwarzania informacji - silniejsza iluzoryczna korelacja, peryferyczne komunikaty, zmniejszona pojemność pamięci roboczej

Stronniczość przetwarzania w lęku

Mathews - lęk i niepokój mają związek z automatyczną stronniczością przetwarzania, która jest inicjowana nieświadomie, lecz w konsekwencji prowadzi do kierowania uwagi na środowiskowe sygnały zagrożenia, ułatwiając przyswajanie inf. o niebezpieczeństwie.

Selektywna stronniczość uwagi u osób o wysokim poziomie lęku - lęk jako cecha wiąże się z ogólną stronniczością uwagi w kierunku wykrywania zagrożenia, a w miarę narastania lęku jako stanu, stronniczość ta zaczyna się koncentrować na specyf. zagrożeniach związanych z przewidywanym stresującym wydarzeniem.

Umiarkowanie zagrażające bodźce przykuwają uwagę niezależnie od jej aktualnego ukierunkowania. Ponieważ uwaga jest wtedy automatycznie kierowana na zagrożenie, dochodzi do konkurowania o zasoby poznawcze, co przejawia się pogorszeniem wykonywania bieżących zadań obciążających poznawczo.

40. Mechanizmy wpływu lęku na procesy poznawcze i wynikające stąd sposoby opanowywania lęku

Rola oczekiwań i kontrolowanego przetwarzania inf. w lęku

Tradycyjne teorie emocji podkreślają rolę kontrolowanego przetwarzania w generowaniu emocji - np. przy bodźcach wywołujących panikę wykazano, że sygnały z ciała nie wywołują ataków paniki, jeśli nie towarzyszą im katastroficzne interpretacje.

Brak paniki wskutek wyjaśnienia źródeł objawów - łatwo dostępne wyjaśnienie objawów jest w stanie przerwać/chronić przed napadem paniki, niewyjaśnione pobudzenie bardzo skutecznie wywołuje negatywne doświadczenia emocjonalne.

Wpływ oczekiwań dotyczących kontroli nad objawami- postrzegana kontrola nad objawami ma krytyczne znaczenie w zespole paniki (którego jednym z symptomów jest „obawa przed utratą kontroli”) → Istotną rolę w wywoływaniu napadów paniki mają treści poznawcze.

Rola fizjologicznego sprzężenia zwrotnego w panice - fałszywe przekonania o pobudzeniu fizjolog. wystarczają by wywoływać napad paniki u pacjentów lękowych, niezależnie od rzeczywistych zmian fizjolog.

Wrażenia cielesne i oczekiwania dotyczące lęku u osób bez skłonności lękowych - interakcja sygnałów płynących z ciała z oczekiwaniami negatywnych skutków ma krytyczne znacznie dla wywoływania lęku - ani same inf. z ciała, ani same oczekiwania nie wystarczają do wywołania tej emocji. Oczekiwania negatywnych emocji i dramatycznych konsekwencji stanowią istotną determinantę lęków i napadów paniki.

Sposoby radzenia sobie z lękiem

• Terapia behawioralna - odwarunkowywanie, desensytyzacja

• Terapia poznawcza - zmiana przekonań, założeń na swój temat, implozja

• Terapia psychoanalityczna

Czynniki wywołujące wstyd i poczucie winy

-Sytuacje, które wywołują poczucie winy - kłamstwo, oszukiwanie, kradzież, nie udzielenie pomocy innym, złamanie diety - czyli przekroczenie standardu moralnego

-Poczucie winy jest związane z silną refleksją nad własną odpowiedzialnością - wynika z zainteresowania tym, jaki wpływ ma nasze zachowanie na innych

Źródła poczucia winy

-Zinternalizowany standard zachowania

-Dyspozycyjna atrybucja zachowania i jego skutków

-Uwewnętrzniony lęk przed karą

-Sytuacje wywołujące wstyd - niepowodzenia, niewłaściwe zachowanie się w towarzystwie, niestosowane ubranie, publiczne oceny, ujawnienie przed innymi tego, co pragniemy ukryć

-Tak jak poczucie winy powstaje na skutek refleksji, w jaki sposób nasze zachowanie wpływa na innych, tak wstyd jest indukowany w momencie, gdy podmiot zaczyna się zastanawiać, jak inni oceniają jego zachowanie - powstaje więc głównie w obecności innych osób

-Źródła wstydu

-Zainteresowanie wrażeniem wywołanym na innych

-Wiedza na temat rzeczywistych lub domniemanych oczekiwań ze strony innych

-Przekonanie o tym, że inni negatywnie oceniają nasze zachowanie (jako przekroczenie standardów)

-Reakcja na rozbieżność pomiędzy „ja realnym” a „ja idealnym”

Warunki powstawania wstydu (osobowościowe i percepcyjne) i warunki powstawania poczucia winy (poznawcze); kiedy może powstać poczucie winy i wstyd, a kiedy do ich powstania nie dojdzie ze względu na wymienione grupy czynników

Warunki powstawania wstydu:

-Osobowościowe

- Zainteresowanie wrażeniem wywołanym na innych

- Po odniesieni niepowodzenia dokonywana jest całościowa ocena JA

- Wewnętrzna ocena zachowań, myśli i uczuć

-Percepcyjne

- Ocenienie sytuacji jako niepowodzenia w stosunku do norm zasad i celów

- Wiedza na temat rzeczywistych lub domniemanych oczekiwań ze strony innych

- Przekonanie o tym, że inni negatywnie oceniają nasze zachowanie (jako przekroczenie standardów)

- Reakcja na rozbieżność pomiędzy „ja realnym” a „ja idealnym”

Do powstania wstydu nie dojdzie, jeśli:

• nastąpi zewnętrzna ocena (zdarzenie zostanie ocenione jako niezależne od danej osoby)

• atrybucja będzie miała charakter szczegółowy (skupiony na konkretnych zachowaniach) a nie całościowy

• normy, zasady i cele zostaną tak zmienione, że dane zdarzenie nie będzie interpretowane jako porażka

Warunki powstawania poczucia winy

• Poznawcze

- Rozwinięcie struktur poznawczych dotyczących norm moralnych i poczucia moralnego zobligowania do ich realizacji

- Silna refleksja nad własną odpowiedzialnością - wynika z zainteresowania tym, jaki wpływ ma nasze zachowanie na innych

- Po odniesieni niepowodzenia dokonywana jest szczegółowa ocena JA - uwaga skupia się na określonych działaniach JA.

- Zinternalizowany standard zachowania

- Dyspozycyjna atrybucja zachowania i jego skutków

- Uwewnętrzniony lęk przed karą

- Wewnętrzna ocena zachowań, myśli i uczuć

Do powstania poczucia winy nie dojdzie, jeśli:

• nastąpi zewnętrzna ocena (zdarzenie zostanie ocenione jako niezależne od danej osoby)

• atrybucja będzie miała charakter całościowy (skupiony na całości JA) a nie szczegółowy

• normy, zasady i cele zostaną tak zmienione, że dane zdarzenie nie będzie interpretowane jako porażka

58. Różnice pomiędzy wstydem a poczuciem winy

Erikson - wstyd poprzedza poczucie winy. Wstyd łączy się z określonymi czynnościami ciała, a w szczególności z wypróżnianiem. Wstyd i zwątpienie powstają w II stadium rozwoju wg Eriksona jako przeciwieństwo autonomii, która jest osiągnięciem - wstyd i zwątpienie wynikają z niezdolności dziecka do pełnego kontrolowania funkcji ciała. W III stadium pojawia się poczucie winy (jako przeciwieństwo inicjatywy), które pełni funcie naprawczą.

Wstyd:

- Jest wynikiem niepowodzenia w stosunku do norm, zasad i celów, kiedy człowiek dokonuje całościowej oceny JA

- Doświadczenie osoby odczuwającej wstyd łączy się z pragnieniem ukrycia się, zniknięcia lub śmierci

- Jest to stan b. intensywny, negatywny i bolesny

- W jego wyniku dochodzi do zakłócenia bieżącego zachowania, splątania myśli i do niemożności mówienia

- Fizycznym objawem jest skurczenie ciała

- Do wstydu prowadzi dokonywana przez jednostkę interpretacja zdarzenia (społecznego lub prywatnego) lub moralności czynów.

Poczucie winy:

-Jest konsekwencją porażki, gdy uwaga skupia się na określonych działaniach lub cechach, które doprowadził do tej porażki.

- Charakteryzuje się ono skupieniem uwagi na czynach i zachowaniach, którego mogą zaradzić skutkom porażki (przez odwrócenie skutków porażki lub zapobieżenie ponownemu jej poniesieniu).

- Działania naprawcze mogą być skierowane na siebie lub innych. Jeśli nie podejmuje się takiego działa to poczucie winy może się zmienić we wstyd

- Odczuwany ból skierowany jest na przyczynę niepowodzenia lub na przedmiot szkody

- Nie jest to uczucie tak intensywnie negatywne jak wstyd

- JA pozostaje oddzielone od przedmiotu, dzięki czemu intensywność emocji jest zmniejsza i łatwiej się jej pozbyć

- Nie jest to emocja autodestrukcyjna - a przez to jest bardziej użyteczna w motywowaniu określonych zachowań i działań naprawczych

. Świadomość własnego stanu emocjonalnego a kontrola agresji.

-Wg Leonarda Berkowitza skierowanie uwagi na własne negatywne uczucia może regulować jawne skutki negatywnych reakcji afektywnych.

-Badani, u których wzbudzono świadomość własnych uczuć, stwarzali „odpowiednie możliwości radzenia sobie”, biorąc pod uwagę stosowane normy społeczne. Nie dopuszczali oni do tego, aby zły nastrój w sposób otwarty prowadził do surowej oceny obiektu.

. Cechy i funkcje agresji wrogiej - ekspresywnej i instrumentalnej.

Agresja wroga

-Reakcja z wrogą intencją powstająca na skutek frustracji, rzeczywistego lub domniemanego zagrożenia ze strony innych.

-Zachowanie jest spostrzegane jako agresywne, gdy:

- spowodowało uszkodzenie ciała

- sprawca mógł przewidzieć skutki swojego czynu

- zrobił to intencjonalnie

- zrobił to z powodów nie zawinionych przez ofiarę

Socjobiologiczne „funkcje” agresji

-Agresja wewnątrzgatunkowa:

- uzyskiwanie władzy i dominacji

- związana z seksem

- matczyna

- wynikająca z przegęszczenia - czynnik kontrolujący ilość populacji

-Agresja międzygatunkowa:

- napastnicza

- terytorialna

Jak powstają lęki paniczne - mechanizmy poznawcze i fizjologiczne?

Panika: intensywny, krótkotrwały okres przerażenia.

Związana jest z fobiami lub lękami.
Powoduje bardzo silne pobudzenie AUN -
Hiperwentylacja, CO2, mleczan sodu, sugestia (np. pokazanie pozornie rosnącego tętna) może wywołać napady paniki.

• Wrodzony mechanizm paniki jako ostrzeżenie przed uduszeniem

• Mechanizm - w dolnej części pnia mózgu są komórki reagujące na poziom CO2 we krwi, połączone z ciałem migdałowatym.
  Korelacja poziomu CO2 z stanem fizjologicznym tworzy bodźce warunkowe.
  

• Myśl o podwyższonym tętnie pobudza pamięć epizodyczną o ataku paniki, hipokamp => ciało migdałowate.
  

• Nadczynność w prawym zakręcie hipokampa - skłonności do paniki gdy jest nadmiernie ukrwiony.

Lęk paniczny może być spowodowany:

• substancjami psychoaktywnymi,

• niektórymi lekami (np. penicyliną prokainową),

• nadużyciem kofeiny.

Napady lęku towarzyszą czasem :

• chorobom serca (zwłaszcza zespołowi wypadania płatka zastawki dwudzielnej),

• nadczynności tarczycy,

• guzowi chromochronnemu nadnerczy,

• mogą należeć do obrazu napadu padaczkowego.

• zespołowi abstynencji alkoholowej

• mogą być częścią obrazu depresji

Współistnieje z

• innymi zaburzeniami

• zaburzeniami psychicznych (depresja i nerwica)

W grupie chorych z zaburzeniem panicznym często stwierdza się

• duże trudności socjalne,

• brak rozwoju związku ze swoim partnerem,

• zależność finansową od bliskiej osoby,

• gorszy ogólny stan zdrowia fizycznego.

Technika neutralizacji lęku - Wolpego i Lazarusa.

Techniką kontroli poznawczej jest emitowanie przez człowieka autowerbalizacji

uspokajających(autoperswazji) takich jak: ”uspokój się”,”wszystko będzie dobrze” itp.

Czynności te należą również do szeroko pojętego tłumienia, jednak w tym wypadku jednostka

nie eliminuje samych bodźców emocjorodnych , lecz tylko usiłuje modyfikować niepożądany

stan emocjonalny dodatkowymi wskazówkami werbalnymi. Technikę tę wykorzystują w swojej

psychoterapii Wolpe i Lazarus. Wprowadzili oni procedurę neutralizacji lęku opartą na założeniu

zaczerpniętym z teorii uczenia się:” jeżeli jakiś bodziec awersyjny trwa przez jakiś czas i zostaje usunięty bezpośrednio po wystąpieniu określonego sygnału, to należy się spodziewać wytworzenia związku warunkowego między owym sygnałem a zespołem zmian następujących w organizmie po usunięciu negatywnej stymulacji.” Sygnał taki nabierze zdolności do wywoływania stanu odprężenia, poczucia ulgi, zmniejszenia napięcia. Lazarus i Wolpe stosowali wobec pacjentów kilkunastosekundowy szok elektryczny i wyłączali go , gdy badany powiedział do siebie „uspokój się” lub „odpręż się” . W ten sposób dana instrukcja osłabia lęk i staje się narzędziem do kontroli wewnętrznej, możliwym do wykorzystania w przyszłych sytuacjach lękotwórczych.

- Techniki modyfikacji zachowania

* desensibilizacja - jako sposób radzenia sobie z lękiem (metoda odczulania, uniewrażliwienie), wykorzystywana do leczenia stanów lękowych, czy agresji wywoływanej przez sytuacje neutralne lub nawet porządne (kontakty interpersonalne, kontakt z psami czy kotami, kąpiel w jeziorze itp.) Metoda opracowana przez Wolpego, zakłada, że niepożądane reakcje powstały w wyniku uczenia się i można się ich oduczyć. Metoda składa się z 3 etapów:

1) psycholog lub pedagog stara się poznać bodźce i reakcje powodujące lęk, agresje lub wrogość. Należy tez określić zależność miedzy rodzajem bodźca a siłą reakcji lękowej i ułożyć hierarchiczną listę bodźców od najsłabszych do najsilniejszych (np. gdy człowiek boi się węzy będzie to: rozmowa o wężach, obrazki z wężami, oglądanie węża na ekranie telewizora, obserwacja węża w ZOO, zabawa z wężem).

2) badacz poszukuje określonych sytuacji o wartości nagradzającej, które mogą zneutralizować reakcję lękową tzw. sytuacje neutralizujące. Typowym przykładem jest relaksacja, która polega na rozluźnianiu i ćwiczeniu mięsni. Może to być tez ciekawa zabawa, wyszukane pożywienie, środki farmakologiczne.

3)ostatni etap to właściwa desensibilizacja, coraz silniejsze bodźce lękotwórcze zostają zestawione z sytuacjami neutralizującymi. W ten sposób można wyleczyć 60-90% przypadków. Są to wyniki lepsze niż np. krótkotrwała psychoterapia.

Teoria Higginsa jako koncepcja opisująca zależność między procesami poznawczymi a emocjami.

-Emocje wynikają z rozbieżności w strukturze „ja” - pomiędzy aktualną reprezentacją własnej osoby i standardami „ja”

-„Ja realne” - reprezentacja cech, które podmiot uznaje za takie, które go aktualnie opisują

-„Ja realne” - reprezentacje cech i właściwości, które podmiot chciałby posiadać (nadzieje, życzenia, pragnienia dotyczące siebie)

-„Ja powinnościowe” - reprezentacje cech i właściwości, które podmiot uważa za takie, które powinien posiadać (zobowiązania, powinności, normy moralne, które podmiot powinien przestrzegać)

-Standardy „ja” („ja idealne” i „ja powinnościowe”) mogą być rozpatrywane z perspektywy własnej lub innych osób

---