WYKŁAD 2 (21.02.2000) / WYKŁAD 3 (28.02.2000)

Paradygmaty problemu społecznego

Paradygmat - zbiór fundamentalnych koncepcji i założeń, które wyjaśniają istotę jakiejś dziedziny wiedzy, które obowiązują w jakiejś dziedzinie w określonym czasie.

Paradygmaty problemu społecznego:

1. Paradygmat patologii

2. Paradygmat dezorganizacji

3. Paradygmat konfliktu wartości

4. Paradygmat dewiacji

5. Paradygmat opinii publicznej

6. Paradygmaty wielowątkowe

Ad.1 (paradygmat patologii)

Pozostałość po determinizmie.

Patologia to niezdrowy organizm.

Problem społeczny - coś co nie jest normalne; źli ludzi, którzy zakłócają porządek społeczny.

Jedyną metodą radzenia sobie z problemami społecznymi jest eugenika (kreowanie populacji poprzez dobór rasowy).

• Koncepcja Queen'a i Manna - punktem wyjścia dla badań powinna być koncepcja barier społecznych

• R.Mills - krytyk, uważał że zwolennicy tezy o patologii kierowani byli ideologią z której się wywodzili (klasa średnia, etyka protestancka, rejon rolniczy)

• Teoria naznaczenia - poszukiwanie kryteriów zachowań socjopatycznych.

• Poszukiwanie kryteriów patologii w badaniach międzykulturowych - implikacje w głównych systemach wartości.

Ad.2 (paradygmat dezorganizacji)

Wg Cooley'a społeczna organizacja to zespół stosunków między jednostką, a społeczeństwem. Dominujące praktyki życia społecznego to rytuały i mechanizmy. Formalizm to źródło dezorganizacji, ponieważ generuje nudę, nietolerancję, apatię.

Znaniecki, Thomas - dezorganizacja społeczna to zmniejszenie wpływu funkcjonujących norm postępowania na poszczególnych członków grupy. Społeczeństwo nie zdezorganizowane jest bezpieczne i stabilne. Natomiast rozpad społecznej organizacji zwiększa prawdopodobieństwo dezorganizacji osobowości.

Wg Millsa również ta koncepcja jest uwikłana ideologicznie. Dezorganizacja kładzie nacisk na rozkład tradycyjnych wartości, które w rzeczywistości nie podlegają rozkładowi. Społeczeństwo jest zawsze zdezorganizowane.

Gdzie jest zmiana, tam jest także dezorganizacja. Jej przeciwieństwem jest konformizm.

W.Ogburn - pojęcie luki kulturowej. Zmiana w sferze kultury materialnej odbywa się szybko i łatwo. Wymaga to jednak obudowy w sferze niematerialnej. Ludzie nie są bowiem przygotowani kulturowo do nowych oczekiwań. Dezorganizacja oparta na rozkładzie zasad i reguł społecznych jest zorientowana ideologicznie wobec przeszłości. Natomiast orientacja na lukę kulturową jest zorientowana ideologicznie wobec teraźniejszości, zwłaszcza na stosunki przemysłowo - handlowe.

Ad.3 (paradygmat konfliktu wartości)

Frank - problemy społeczne są rezultatem defektów w strukturze i funkcjonowaniu instytucji społecznych oraz niedostatków w sferze kulturowej.

Fuller:- wartości są istotne w przypadku problemów społecznych:

• mogą być bazą określania tego, co jest niepożądane

• jako ideowa przyczyna niepożądanych zachowań np. ideologia pieniądza może sprzyjać nieuczciwości.

Definicja problemu społecznego:

Problemy społeczne odzwierciedlają społeczne warunki postrzegane przez znaczną liczbę jednostek jako niepożądane, co staje się przesłanką do podjęcia jakiś działań.

Obiektywny wymiar problemów społecznych odnosi się np.: do bezrobocia i przestępczości. Obiektywne warunki są przypisane do wartości grupowych. Są to zdarzenia, które mogą być kontrolowane przez bezstronnego obserwatora.

Subiektywny wymiar to uświadamiane przez ludzi warunki traktowania tych wyznawanych przez siebie wartości.

Każdy problem społeczny ma swoją historię:

• faza świadomości

• faza determinacji politycznej

• reforma

Merton - ukryte problemy społeczne to zjawiska, zachowania sprzeczne z panującymi wartościami, ale które nie są za takie uznane. O tym uznaniu decyduje opinia publiczna, która jednak nie zawsze trafnie określa punkt styczności.

Opinia publiczna niesie 2 zagrożenia:

• może się mylić, przeoczyć lub źle zrozumieć zachowania sprzeczne z systemem wartości

• może wyolbrzymiać zagrożenia, fantazjować

W tym paradygmacie podstawowym kryterium oceny, że coś jest problemem społecznym są wartości grupowe.

Ad.4 (paradygmat dewiacji)

Punktem wyjścia są niepożądane zachowania.

Z początku sądzono, że źródłem problemów społecznych są:

• niski poziom inteligencji

• brak zdolności

• agresywne instynkty

W latach 30-tych zaczęto prowadzić badania nad przestępczością. Na nich E.Sutherland oparł swoją koncepcję asocjacji:

• wyuczone zachowania są rezultatem ścisłych związków jakie mamy z innymi ludźmi

• uczymy się postaw wobec praw, technik popełniania przestępstw

• nawiązanie do anomii (Durkheim) - prowadzi ona do dyssatysfakcji

Typy przystosowania (wg R.Mertona):

Typy przystosowania	Cele kulturowe	Zinstytucjonalizowane środki
Konformizm	+	+
Innowacja	+	-
Rytualizm	-	+
Wycofanie (marginalizacja, społeczne wykluczenie)	-	-
Bunt	+ -	+ -

Leo Srole:

Wskaźniki:

• anomia jest w takim społeczeństwie w jakim panuje przekonanie o obojętności przywódców społeczności lokalnej wobec potrzeb jednostki

• nie wiele da się osiągnąć w takim społeczeństwie, którego funkcjonowania nie da się przewidzieć i które zdaniem jego członków działa chaotycznie

• poczucie bezsensu

• przekonanie, że nie można liczyć na swoje otoczenie

Anomia rośnie gdy istnieje duża rozbieżność między rolami, a strukturą.

Realną alternatywą jest wybór między:

1. środkami realizacji nieakceptowanymi przez społeczeństwo

2. rezygnacja z celów społecznie akceptowanych

Howard Beckert:

2 kategorie zasad:

1. zasady twórców

2. zasady tych, którzy narzucają realizację

Istnieje hierarchia wiarygodności. Ludzie sięgają do systemu wartości tych, którzy stoją wyżej w hierarchii pozycji społecznych.

Wg Lemmerta reakcja grupy jest silniejsza niż naznaczenie. Społeczne sankcje wywołują wtórną dewiację - utrwalenie roli dewianta.

Krytyka:

1. Pomijanie form dewiacji nieszkodliwych

2. Takie rozumienie uwalnia jednostkę od odpowiedzialności za zachowanie - dewiant postrzegany jako ofiara

3. Uproszczona wizja przyczyn dewiacji

4. Pierwotna przyczyna nie leży w samych etykietach, ale w różności sytuacji społecznych: bieda itp.

Współczesne rozumienie dewiacji:

1. Dewiacje nie są przejawem anormalnych skłonności - margines społeczny, choroby psychiczne

2. Są to zachowanie ludzi, często wrażliwych, mniej zaradnych, ludzie uwikłani w sytuacje trudne życiowo i nie dające się rozwiązać (np.: samobójcy)

3. Zachowania dewiacyjne traktuje się jako normalną reakcję normalnych ludzi w szczególnie niekorzystnych sytuacjach środowiskowych

Ad.5 (paradygmat opinii publicznej)

Wydaje się, że opinia publiczna jest krytykiem wrażliwym, wyrażającym uznanie czegoś za problem społeczny:

• dostarcza socjologicznie uosobionego, alternatywnego osądu, oceny

• jest to źródło informacji o wielu podmiotach

• znacząca jest wiedza na temat publicznych koncepcji tego, co jest pożądane lub nie - pozwala to przewidzieć reakcje na sytuacje niepożądane

Wątpliwości:

1. Punkt widzenia znaczącej większości jest bardzo zróżnicowany - zwłaszcza w dużych społeczeństwach. Przekonania i wartości mogą być kłopotem.

2. Duży wpływ grup znaczących na definiowanie zachowań jako problem społeczny (jaki jest stopień przesady opinii publicznej ?)

Ważne są pytania:

1. Czy w toku definiowania problemów społecznych można wyeliminować wartości ?

2. Jeśli wartości nie można wyeliminować, to które wartości przyjęto by za kryterium ?:

• życie

• godność

• zasoby

• wolność

• odpowiedzialność

Pojawił się pomysł, aby prowadzić badania międzynarodowe i wypracować wspólne wartości.

3. Dlaczego pewne wartości mogłyby być uznane za wiodące?

4. Czy te wartości można ewaluować (poddać oszacowaniu) i za pomocą jakich narzędzi ?

3 paradygmaty:

• Można prowadzić badania a równocześnie dyskutować nad rolą wartości w definiowaniu problemów społecznych

• Trzeba wyrzucić definicję problemu społecznego ze słownika, aby zachować neutralność

• J.Manis - problemy społeczne są społecznymi warunkami identyfikowania równocześnie przez badania naukowe i wartości określone jako niekorzystne z punktu widzenia ludzkiej pomyślności.

Ad.6 (paradygmaty wielowątkowe)

Dominował w nauce od 10 - 20 lat

Patrz:

• funkcjonalizm

• teoria konfliktu

• interakcjonizm

	FUNKCJONALIZM	TEORIA KONFLIKTU	INTERAKCJONIZM
Wizja społeczeństwa	System wzajemnie powiązanych i złożonych części	Grupy walczące o ograniczone dobra	Jednostki tworzące consensus
Wizja jednostki	To ludzie realizujący społecznie oczekiwane cele	Pozycja społeczna decyduje o cechach jednostki	Ludzie to symbole w rękach manipulatorów
Sposób postrzegania zmiany społecznej	Zmiana jako siła destruktywna	Zmiana jest nieuchronna, ustawiczna	Pojawia się gdy brak zgody w kwestii oczekiwanych zadań
Źródło problemów społecznych	Problemy społeczne wywołane dysfunkcjonalnymi działaniami lub dezorganizacją systemu społecznego	Problemy społeczne pojawiają się wtedy gdy grupa jest przekonana iż jej interesy nie są realizowane i dlatego podejmują działania zmierzające do przezwyciężenia dostrzeżonych mankamentów, niedociągnięć, nierówności itp.	Problemy społeczne powstają wówczas gdy określone warunki są definiowane jako stygmatyzujące (napiętnowane) lub niezgodne z normalnymi społecznymi oczekiwaniami
Kluczowe pojęcia	Wzajemna zależność, integracja, stabilność, równowaga	Konflikt, korzyść, władza, dominacja, przymus	Zgoda, interpretacja, społecznie wykreowana rzeczywistość

Jednostka działa w środowisku:

• jako organizm

• jako członek grupy

• jako osobowość w kulturze

SOCJOLOGICZNE ASPEKTY PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH WYKŁAD 2 (21.02.2000) / WYKŁAD 3 (28.02.2000)

1

4

Wpływ osób z wyższą pozycją

Wpływ osób o tej samej pozycji

Wpływ osób z niższą pozycją

ŚRODOWISKO FIZYCZNE

Uległość - współpraca - dominacja

JEDNOSTKA

Poglądy - postawy - działania

SPOŁECZEŃSTWO

KULTURA

Prawo

Obyczaj

Moralność

Dewiacja

Nonkonformizm

Konformizm: rzeczywisty; oportunizm; legalizm

0

NORMA

ZACHOWANIE

---