Sygnał - zmienne pole zjawiskowe, które może być w postaci drgań, hałasu, ciepła, pola magnet. / elektr. Wytrzymałość zmęczeniowa - wartość naprężenia, gdy dany element maszyny (koło toczące się po szynach) wytrzyma (nie zniszczy) przy naprężeniu 220 MPa 50*10do6 cykli. Prawo Hooke'a - naprężenie, które powstaje w materiale jest iloczynem odkształcenia i modułu Younga δ=epsilon *E. Tarcie występuje we wszystkich elementach współpracujących ze sobą, muszą być w technice smarowania i bez niego nastąpiło by uszkodzenie tego układu- zatarcie i zatrzymanie pracy urządzenia. Tarcie fizyczne suche - brak smaru pomiędzy częściami układu, może występować tylko w war laboratoryjnych w war technicznych trudne do uzyskania. Tarcie techniczne suche - współpraca szyna-koło jezdne, warstwa adsorbowana osiadają pomiędzy odpowiednimi częściami pyły, nie jest smarowana celowo. Tarcie mieszane - występuje środek smarrny wprowadzany przez człowieka, wyst styk powierzchniowy nierówności, jest nadal niekorzystny. Tarcie płynne - występuje środek smarny i warstwa adsorbowana, ale elementy metalowe nie stykają się ze sobą, opory wynikają tylko z oporów tarcia warstewki smarnej (filmu olejowego), elementy nie zużywają się, najlepszy typ tarcia. Wały i osie - elementy maszyn na których mocujemy inne elementy wykonujące ruchy obrotowe lub ruchy oscylacyjne. Wał podczas eksploatacji narażony jest najczęściej na przenoszenie momentu skręcającego i momentu zginającego a także w przypadku złożonym równocześnie może wystąpić moment zginający, ściskanie oraz rozciąganie, skręcanie. Osie nie przenoszą momentu skręcającego a jedynie moment zginający, mogą być stałe lub ruchome. Czop - miejsce w którym występuje styk elementu osadzonego na wale lub osi. Rodzaje w zależności od kształtu: czop walcowy. Czop szyjkowy, czop kulisty - najlepszy, kula ma największą powierzchnie styku, najmniejsze naprężenie, najdłuższa praca. Wały proste (gładkie), Proste stopniowe Korbowe-przesunięcie H korby w maszynach sortujących Wykorbiony. Wały kombinowane - łączy się dwa rodzaje wałów. Rodzaje pod względem cech technicznych: wał pełny-z pełnego materiału, Wał okrężny- wykonany z rury, znacznie lżejsze. Połączenia - odpowiednie skojarzenie i wiązanie poszczególnych elementów w jedną całość. Poł rozłączne - w dowolnym czasie możemy rozdzielić i nie uszkodzimy żadnego z elementów tworzących to połączenie: gwintowe, wpustowe, wielowypustowe, klinowe, kołkowe. Połączenie nierozłączne - nie możemy rozdzielić połączonych elementów bez uszkodzenia przynajmniej jednego z nich: spawane, zgrzewane, lutowane, poł klejone. Termiczne: charakterystycznym poł, które w określonych warunkach może być poł rozłącznym i nierozłącznym jest poł wykorzystujące zjawisko termiczne ciał stałych. Należą poł skurczowe, rozprężne, kombinowane. Połączenia cierne rozprężne - bez użycia siły zew. Wałek podgrzewamy do odpowiedniej temp która spowoduje rozszerzalność, a nie spowoduje przemian wałka ok. temp 350 C Chcemy element 1 poł z elem 2 wówczas z elem 2 nic nie robimy - temp otoczenia elem 1 oziębiamy do -193 C. Średnica wałka elem 1 zmniejszy swoją objętość, tym samym swobodnie wkładamy do elem 2 i pozostawiamy na wolnym powietrzu i średnica elem 1 się powiększy nastąpi zaciśnięcie wzajemne i połączenie elem. Połączenie cierne skurczowe - z elem 1 nie robimy nic, elem 2 podgrzewamy wówczas rośnie średnica elem, średnica otworu się powiększa i wkładamy elem 1 do elem 2 i pozostawiamy na wolnym powietrzu. Połączenia cierne kombinowane - elem oziębiamy (średnica maleje) elem 2 podgrzewamy (średnica rośnie) swobodnie pozostawiamy w temp otoczenia. Połączenia spawane - elementy łączone muszą być ogrzane do tem topnienia metalu a nastepnie w kotlince który jest topiony łączy się. Prowadząc spawanie może być elektryczne (elektroda wprowadzana) Zgrzewanie - nie ma dodatkowego elementu, są tylko materiały łączone poprzez materiał przepływa prąd elektryczny, wytwarza się duże ilości ciepła aby nadtopić element, gdzie powstaje zgrzeina na części dolnej i górnej powstaną przebarwienia metalu. Stosowane materiały przewodzące prąd elektryczny można zgrzewać. Połączenie zgrzewane nie mają możliwości dociskania. Lutowanie - musi być doprowadzony trzeci materiał łączący, którym mogą być luty miękkie np cyny, ołowiu, antymonu temp topnienia 180-260, luty twarde tam gdzie występują drgania np. srebra i stopy srebra temp przekracza 600. Połączenia klejone - najbardziej nowocześnie połączenia stosowane, odporne na wysoką temp oraz inne czynniki atmosferyczne zastosowanie np. w statkach kosmicznych w warstwach ochronnych wykłada się specjalnymi płytkami o odporności termicznej połączone specjalnym klejem. Łożyska: łożyska toczne - podst elem pierścień zewnętrzny (osadzony w otworze korpusu maszyny lub urządzenia), pierścień wewnętrzny (kojarzony jest z wałkiem lub osią, wałek lub oś osadza się w otworze pierścienia wew), elementy toczne (są to takie elem łożyska które oddzielają pierścień zew od pierścienia wew i umożliwiają ruch względny tych dwóch pierścieni). W budowie łożysk stosuje się różne elem toczne (bryły geometryczne) mogą być: kulka - łoż kulkowe, wałeczek - wałeczkowe, igiełka - igiełkowe, stożek ścięty - stożkowe, baryłka. Łożyska w zależności od przenoszenia sił: poprzeczne (nie powinny przenosić sił wzdłużnych, dopuszczalne tylko z błędów osiowania lub wynikające z montażu urządzenia), wzdłużne (nie mogą pod żadnym względem przenosić sił poprzecznych), skośne (przenoszą częściowo siły poprzeczne i siły wzdłużne. Koszyczek jest elem łożyska tocznego zbudowany najczęściej z cienkiej blachy, połączony nitami i mający za zadanie utrzymanie równych odstępach od siebie elementów tocznych łożyska. Łożyska igiełkowe mogą mieć koszyczki ale zdarza się ze go nie ma, igiełki dotykają na zewnątrz siebie. Nośność łożysk spoczynkowa (tocznego) zależność do przenoszenia obciążeń tocznych. Grupa pozornie jednakowych łożysk - montaż selektywnych elementów tocznych, nikt ich nie mierzy (górna i dolna tolerancja) czyli te które mieszczą się w danej grupie tolerancji. Łożyska ślizgowe - poprzeczne nazywamy elementy maszyn które obejmuje czop wału i zapewnia poślizg pomiędzy powierzchnia czopa a pow tego elem. czop wałka jest ruchomy, łoż ślizgowe jest ruchome, korpus pasowania ciasne. Trzeba smarować smary stałe, olejowe, mieszanki półplastyczne, aby był poślizg. Łożyska ślizgowe - bezpośredni kontakt z powierzchnią panewki łożyska, zaleta - znaczne tłumienie drgań, wady - wydzielanie dużych ilości ciepłą podczas ruchu obrotowego, kłopot z odprowadzeniem ciepła. Łożyska toczne - brak takiego styku - powierzchnia czopa nie ma styku z pow łożyska osadzona ciasno w otworze pierścienia wew, zalety - można uzyskać bardzo dużą dokładność osiowania, zachowanie współosiowania, wydzielają się niewielkie ilości ciepła podczas ruchu obrotowego, nie jest bardzo czuła na dostateczne smarowanie, wady - przenosi ono drgania z elementów wirujących wału na korpus maszyny. Nośność ruchoma łożysk tocznych poprzecznych nazywamy zdolnością łożyska do przenoszenia obciążenia poprzecznego, przy którym grupa pozornie jednakowych łożysk wykona 1 milion obrotów pierścienia wew przy nieruchomym pierścieniu zew. Nośność ruchowa łożysk tocznych wzdłużnych nazywamy taką zdolność łożyska do przenoszenia obciążenia wzdłużnego przy którym grupa pozornie jednakowych łożysk wykona 1 mln obrotów dowolnego z pierścieni. Nośność spoczynkową łożysk tocznych poprzecznych nazywamy zdolność łożyska do przenoszenia trwałego obciążenia poprzecznego, przy którym następuje odkształcenie elementów tocznych i równe 0,001 średnicy elementu tocznego. Nośność spoczynkowa łożysk tocznych wzdłużnych - zdolność do przenoszenia obciażń tocznych (jak poprzednie). Grupa pozornie jednakowych łożysk - montaż selekcyjnych elem tocznych, nikt ich nie mierzy (górna i dolna tolerancja) czyli te które mieszczą się w danej gr tolerancji. Materiały stosowane na łożyska ślizgowe: żeliwo (rudy żelaza i domieszką węgla), staliwo (wytop stali), brązy( stopy miedzi i cynku), masy plastyczne( teflony), mosiądz (stopy miedzi i cynku), specjalne twarde gumy, drewno (statki morskie, podwodne, drewno gwajakowe). Prędkość krytyczna - prędkość która powoduje że dwa elem współpracują ze sobą tracą kontakt ze swoimi powierzchniami. Przekładnie - urządzenie które powoduje zmniejszenie lub zwiększenie prędkości obrotowej (liniowej) w stosunku do prędkości uzyskiwanej od silnika napędowego. Rodzaje: mechaniczne, elektryczne, hydrauliczne, pneumatyczne, multiplikująca (zwieksza obroty), redukująca (zmniejsza obroty). Średnica podziałowa na kole zębatym śr teoret która obliczana jest jako iloczyn modułu koła zębatego i liczby zębów z*t=pi*d d=z*t/pi MODUŁ koła zebatego m=t/pi d=m*z. Jakość jest miarą przydatności użytkowej danej maszyny lub urządzenia. 1.Badania i prace rozwojowe, intensywne działania działu marketingu, badanie zapotrzebowania zakup, przekazanie wyników do biura projektowego. 2.Projektowanie projekt urządzenia, koszt. 3.Specyfika wymagań, omówienie właściwości maszyny, wymagań 4.Opracowanie technologii produkcji, zakup potrzebnych elementów, wykonani tych elem które można wykonać 5.Zakup materiałów 6.Oprzyrządowanie, specjalne przyrządy pozwalające na dokładność wykonania np. odpowiedni kąt, płaskoś, chropowatość grzybka 7.Produkcja do wykonania w warsztacie 8.Sterowanie produkcją, czuwanie nad nią 9.Kontrola, kontrole ostateczne, między operacyjne (najbardziej skuteczna) 10.Próby montaż próby rurkowe, odbiorcze, eksploatacyjne 12.Sprzedaż. Niezawodność - prawdopodobieństwo poprawnej pracy maszyny lub urządzenia w określonym czasie i określonych warunkach zgodnych z założeniami poczynionymi w fazie projektowania i w fazie wytwarzania urzadzenie składa się ze 100 elem. Parametry niezawodności: n - l. elem. urządzenia, m- l. elem. uszkodzonych w czasie np. 2 lat. n(+) - l ele nieuszkodzonych w czasie np. 2 lat p(+) - prawdopodob wystapienia uszkodzenia R(+) - prawdopodob nie wystapienia uszkodzenia (dobrej pracy) P(+) i R(+) wzajemnie się wykluczają P=m/n R= n(+)/n P+R=m/n + n(+)/n=1. Sprzęgło - zespół elementów które służy do połączenia wału napędzającego z wałem napędzanym. Sprzęgła nierozłączne - takie które umożliwiają połączenie wału napędzającego z napędzanym tylko podczas postoju maszyny. Sprzęgła rozłączne - cechą charakterystyczną jest to że mogą on być włączone i wyłączone względem wału napędzającego i napędowego w czasie pracy maszyny. Sprzęgła sztywne - kat obrotu koła napędzanego = kat obrotu koła napędzającego. Sprzęgło oponowe - połączenie kształtownikiem przypominającym oponę. Sprzęgła nierozłączne podatne skrętnie, kąt obrotu wału napędzanego jest opóźniony w stosunku do wału napędzającego, ugięcie śruby osadzone w tulejce gumowej - napędzająca. S. nierozłączne to tarczowe, łupkowe, stożkowe, oponowe. Sprzęgło podwójne - zębate (uzębienie 1 elem wewnętrznie, a drugiego zew. Musza mieć takie same prędkości obrotu, bo inaczej żeby nie trafią we wręby; cierne. Sprzęgła bezpieczeństwa: kształtowe tarczowe nierozłączne z wbudowanym wkrętem z kołkiem, pełni on f bezpiecz łączącym dwie tarcze i wewnątrz wkręt na otwór na kołek, który ulega ścięciu przy przekroczeniu odpowiedniego momentu pędu, maszyna po ścięciu kołka ulegnie zatrzymaniu. Kształtowo-cierne ma odp kształt z wykonanym wgłębieniem, w którym znajduje się kulka w powierzchni bocznej ze sprężyną o stałej sprężystości k, sprężyna dociska kulę sprawia że oba elementy napędzający i napędzane są połączone, możemy regulować docisk sprężyny dokręcając ją. Gdy obciążenie maszyny siła obciążająca maszyne będzie większa od siły docisku sprężyny to kulka wyskoczy z wgłębienia i będzie obrót elem napędzającego a nie będzie ruchu elem napędzanego czyli maszyna nie będzie pracować. Sprzęgła jednokierunkowe - przenoszą obroty w jednym kierunku, zapadkowe, cierne- przenoszenie obrotu odbywa się na zasadzie sił tarcia występujące między elem napędzającym napędzanym i pośredniczącym, może być nim kulka. Przemieszczenia wałów podczas łączenia sprzęgieł, jeżeli wały wychodzą z tarcz sprzęgowych występują błędy: poprzeczne przemieszczenia osi wałów, przemieszenie kątowe - objawia się w negatywnej pracy urządzenia a szczególnie pobudza do aktywności wibroakustycznej (duży poziom drgań i hałasu). wzdłużne przemieszczenie wałów, wał nigdy nie jest osadzony w próżni, przemieszczenie takie grozi tym iż wysunie się wał z łożyska jeśli się tak stanie gdy nie wiemy jak czop był umieszczony, na końcu wału może być inne urządzenie które może być dociskane przemieszczenie powoduje nieprzewidziane kolizje w strukturze maszyny lub urządzenia. Skręcanie/odchylenie kątowe osi wału powoduje to nie przyleganie tarcz, zerwanie śrub, w tedy występuje awaria urządzenia. Sprzęgła nowoczesne: wielotarczowe podwójne, cierne, sterowane hydraulicznie, praca polega na docisku płytek ciernych do płytek stalowych, praca na zasadzie sił tarcia, moment przenoszący obrotowy powinien być mniejszy od momentu sił tarcia. Sposób pracy: na wałku osadzone są 2 koła zębate,do nich przykręcone kosze zębowe, sprężyny sprawiają, że płytki nie są dociskane do siebie (tłoczki są pod sprężyną), płytki są luźno ułożone, w wałku są otwory i nimi podaje się olej pod określonym ciśnieniem. W celu sterowania podawany jest olej jednym rodzajem otworów, drugi rodzaj otworów do podawania oleju w celu chłodznia, zacisk płytek ciernych do stalowych - sprężanie, jeśli otworami podajemy olej i gdy on naciśnie na tloczek to przesunie się tłoczek w lewo i nastapi docisk płytek ciernych do stalowych, sprzężenie i przemieszczenie napędu tylko kolo z lewej strony, koło z prawej nie jest jeszcze sprzężone, olej płynie w dół (w lewo w górę) i przesuwa tłoczek, który naciska na płytki z prawej i w efekcie sprzeżenie koła z wałem [Docisk płytek do siebie następuje w wałku wywierconych otworach (podawanie oleju w celu sterowania, podawanie oleju w celu chłodzenia) podaje się olej do płytek ciernych i stalowych]. Zastosowanie w przekładniach pałer-szift, przełączone pod obciążeniem. Sprzęgło odśrodkowe - na wałku osadzony obudowa w której mamy wirnik. W wirniku mamy zbieraki i klocki szczękowe włożone swobodnie, siła odśrodkowa działa na klocek, elem te zbudowane ze stali, a na śred zewn wyłożona materiałem ciernym. Powierzchnia dotykowa ma duży współczynnik tarcia, w czasie małej prędkości obrotowej - postoju sprężyny obwodowe ściskają do środka segmenty. Sprzęgła elektromagnetyczne - ma elektro magnesy, są najczęściej stos w urządzeniach , gdzie wymaga się dokładnej regulacji prędkości obrotowej, kontrola z poślizgiem (zanim nastąpi sprężenie) sprzęgła stos gdzie są duże odległości między wałami. Sprzęgła Cardana - stos gdzie duża odległość między wałem napędzanym a napędzającym i gdzie osie wału nie stanowią jednej płaszczyzny, mogą być łamane podwójnie pojedyncze. Hamulce - urządzenie które służy do wytrącenia energii mechanicznej elementu, zespołu elementów będących w ruchu np. obrotowym liniowym, posuwisto zwrotnym, zamiana energii mechanicznej na cieplną. H klockowe na urządzeniu dociskającym współczynnik tarcia powinien być jak największy. H szczękowe elem które zatrzymają są w kształcie szczęki, sprężyna ściągająca, obecne cylinderki, zacisk szczęk. H tarczowy tarcza zatrzymywana przez docisk elem szczęka cierna klockiem i dociskając do tarczy powoduje jego zatrzymanie. H taśmowy stos w wyciągarkach stos obciążniki lub siła z silnika taśma zaciska się na obwodzie skuteczne hamulce możliwość kilkukrotnego owinięcia taśmy wokół osi. H zwrotny jednokierunkowe hamowanie, występuje mechanizm zapadkowy. H odśrodkowe działanie polega ze elem pod wpływem siły odśrodkowej dociska do obwodu bębna i tym samym hamuje przy odpowiedniej prędkości kątowej. Hamulec ten jest h bezpieczeństwa. Stosowany jest w wirówce do odwirowania śmietany z mleka. H kombinowane obecna przesuwka, jego przesunięcia docisk stożków do siebie następuje hamowanie jest też sprzęgło i jeżeli duża prędkość to sprzegło nie przenosi hamowania i nie hamuje. H stożkowy jest h kontrolnym skł się z dwóch układów części sprzęgłowej i hamulcowej . Maszyny przepływowe - urządzenie przez które przepływa płyn i napotyka na swej drodze inne elem które są wprawione w ruch poprzez siłe nacisku płynu na te elem. Schemat wentylatorów: promieniowego: obudowa, wałek z tarczą umocowanymi śmigiełkami lub łopatkami, śmigła proste lub krzywoliniowe mają większą sprawność. Przepływ pow jest w kierunku promieniowym, w obudowie obraca się tarcza i wciąga powietrze z otoczenia w kierunku promieniowym jest wprowadzenie. Osiowe wejście powietrza od zewnątrz, transport powietrza do miejsca skierowanego w kierunku osiowym kierownica odpowiednie ukształtowanie w korpusie, kanał wyżłobiony w elem który za zadanie ma ukierunkować przepływające powietrze medium. Pompy: zębatka jest w górnych elem korpusu a elem robocze to koło zębate, od dołu jest wejście (komora ssąca), u góry komora wyjściowa (komora tłoczna). Gdy luz przekroczy wartość graniczną to olej będzie przenikał do innych stref między zębnych - przeciek wewnętrzny pompy zębatej, nie uzyskujemy ciśnienia, wydajności pompy. Pompy poddaje się regeneracji, pokryć warstwą chromu otwory wewnątrz korpusu lub średnice wewnętrzną wymienia się koła zębate na nowe. P śrubowe skł się z korpusu i elem śrubowych jako gwint trapezowy, prostokątny, ciągły kontakt zwojów śruby z tłoczonym olejem długość wędrówki jest podyktowana ilością zwojów na śrubie a ta odległością k ssącego od tłoczącego, kierunek tłoczenia można zmieniać poprzez zmianę obrotu śrub. P łopatkowa skł z korpusu kanałów wlotowych i wylotowych oraz z wirnika na którym osadzone są łopatki. Wirnik z łopatkami osadzony jest mimośrodowo względem otworu na korpusie. Zmiana komory ssącej w korpusie: poprzez zmianę kierunku wirnika, przez zmianę mimośrodu np. w dół jest ujemny w górę jest dodatni. Pompa łopatkowa: wirnik osadzony mimośrodowo, ma łopatki, jeżeli e=0 brak mimośrodu, to brak strefy rozprężania i sprężania jednakowe objętości przestrzeni między zębowej, brak tłoczenia, ssania, jest mieszania oleju. Pompa Vickiersa (podwójnego działania) wirnik osadzony centrycznie w stos do otworu w korpusie, brak mimośrodu, ma łopatki, zmienność komór wirnika wynika z tego ze otwór w korpusie nie jest kołowy, jest owalny, skł się z 4 łuków, środek otworu korpusu leży w środku wirnika, łopatki nie biegną promieniowo, posiada 2 komory ssące i tłoczące, brak jednostronnego obciążenia łożyska pompa obciążeniowa. Pompy tłokowe: ręczne posiada korpus, tłok, dźwignia ręczna, jeśli dźwignia poruszamy do gory u dołu zawór ssący, zawór otwiera się, jeśli jest otwarty gromadzi się olej jeśli jest pełny ruch dźwigni to działamy w prawo to tłok się obniża zmniejsza się przestrzeń zamyka się zawór a otwiera się zawór zwrotny umieszczony w tłoku pompy, przenika olej. Graniczne położenie dźwigni ponownie ruch jest do góry rośnie objętość w przestrzeni i zawór tłoczny po otwarciu umożliwia wypłynięcie oleju z przestrzeni. Promieniowa pompa tłokowa: korpus nieruchomy z otworami - cylindry, w nich osadzone tłoczki, wirnik osadzony mimośrodowo, skierowany ku dołowi, im większy kąt obrotu tym większe wysunięcie tłoczka z otworu wirnika 180 największe wysunięcie tłoczka z wirnika, max objętości pod tłoczkiem. Od 0-180 objętość pod tłoczkiem rośnie w pun 180 zwrot do 360 maleje objętość. Wzrost V pod tłoczkiem przy obrocie od 0-180 spadek V pod tłoczkiem przy obrocie od 180-360. Zamknięty cykl pracy tłoczka, ssącego olej przy kącie 360 zostaje cały wtłoczony do komory tłocznej. Gdy mimośród przesuniemy do góry(dodatni) powoduje zamiane komory ssącej na tłoczną i kanał ssący na tłoczny, gdy zmienimy kierunek obrotu również będzie taka zmiana komory i kanału. Pompa odśrodkowa skł się z korpusu i wirnika (łopatki krzywoliniowe) zmienne pole wirujące na łopatkach które nabiera energie i zabiera nam olej który przekazuje do komory dyfuzora i przekazuje do dalszych miejsc. Pompy geotorowe skł się z korpusu posiadającego wybrania i wirnika posiadającego występki. Ilość wybrań w korpusie musi być o 1 więcej niż występów w wirniku, suma objętości zawartych pomiędzy powierzchnią wybrań w korpusie i pow występów w wirniku jest w każdej fazie obrotu stała, w każdej fazie obrotu musi być styk występu wirnika z wybraniem w korpusie, jeśli go nie ma, to następuje przejście oleju z 1. przestrzeni ograniczonej do 2. przestrzeni sąsiedniej - przeciek wewnętrzny pompy, styk - zachowanie szczelności. Tłokowa pompa osiowa o korpusie obrotowym i nieruchomym - tłok/cylindry ruchy posuwisto zwrotny. Zawory- regulują ciśnienie wytwarzane przez pompy; do regulacji ciśnienia: zawór bezpieczeństwa (do sieci równolegle) kulkowy - ustawia się w nim pożądane cisn., składa się z korpusu, elem sprężystego (spręzyna nawijana w postaci blaszki) i elem zamykającego, śruby, olej doprowadzony przewodem hydraulicznym, przy 15 MPa zawór się nie otworzy jak jest ustawiony na 20 MPa, jeśli układ np. się nagrzeje to wzrasta cisn, wzrasta prędkośc silnika obrotowego i pojawi się 22 MPa, wówczas kulka ulegnie przesunieciu pod wpływem oleju i ugnie sprężyne, powstaje szczelina i uwalnia nadmiar ciśn., pitting bardzo szybko się pojawia; zawór bezpieczeństwa stożkowy- zasada działania taka sama, zamiast kulki - powierzchnia stozkowa, jest lepszy bo ma wieszką powierzchnię przylegania, dłuzsza praca - pitting po długim czasie [zuzycie zmęczeniowe elementów maszyn pracujących w styku skoncentrowanym i w obecności środka smarnego np. oleju zawór bezpieczeństwa tłoczkowy - tłoczek zamykający przejście + spręzyna, takie samo działanie, zawory regulacji wydajności: iglicowy odcinający - pokrętło u góry, iglica na dole, zamyka połączenie z otworem bocznym, iglica przechodzi do góry i przepływ oleju, pozwala na regulację przepływu ciśn., odkręcanie - wiekszy, dokręcanie - mniejszy przepływ. zawór przepustnicowy kulisty odcinający - połącz w korpusie ustawione w osi otworów, zawory sterowania kierunku przepływu - kulkowy zawór zwrotny ze spręzyną - kulka + spręzyna, przepływ tylko w 1 kierunku, bo będzie dociskał kulkę, podobne do zaw bezpiecz włacza się go do sieci szeregowo, lub zawór zwrotny bez sprężyny - blaszka=klapa, jeżeli duze cisn blaszka się odgina i płynie medium. Transport wew - przemieszczanie wszelkiego rodzaju materiałów i produktów na terenie zakładu produkt lub usługowego - hale produkt, otoczenie tych hal, ale na terenie zamkniętym - ogrodzonym. TR Ślimakowy - stosow do materiałów sypkich - mąka, mleko w proszku, kasze; przenośnik ślimakowy - korpus (rynna), wew niej umieszczona rura na której zawinięta jest spirala z blachy - slimak, komora załadowcza, komora wyładowcza, do k. załad wsypujemy kaszę, slimak się obraca i na swoich zwojach przenosi ziarna do k. wyład, dł transp 20-30mm kier trans zalezy od kier obrotu slimaka, kier nawiniecia spirali slimaka, możemy zmieniać ten kier. TR Pneumatyczny - poprzez ruch powietrza, ssący stosow tam gdzie zachodzi potrzeba pobierania materiału z kilku miejsc POMPA PRÓŻNIOWA - wytwarza ciśn., zasysa materiał, przewody rurowe, urządz w kształcie cylindra (odbieralnik) polącz z filtrem (zawsze razem), na jego końcu dozownik, filtr pow musi być zasysany pow czystym, dozownik musi zapenic odpow ciśn. całego ukł transportującego. tłoczący - pobieramy z 1 miejsca i tłoczymy do kilku miejsc, POMPA SPRĘŻARKOWA - wytwarza nadcisn, przewód transport (instalacja rurowa), odbieralnik i filtr pow (zawsze razem, dozownik, zbiornik wyrównawczy - zawsze w nim sprzężone pow o określ cisn zgromadzone np. na wypadek zabraknięcia pradu, a w ukł są jeszcze resztki prod, zawory sterujące - przepuszcz sprzez pow [odbieralnik, filtr pow, dozownik - wspólne elem obu transp]. filtry- rurowy (podwójny - ma 2 równolelge polacz rury) - rury, zawór 3- połozeniowy (1 i 2 otwarte na 2 rury, 3 otwarty na 1 rure, bo jak jedna się zaklei można ja oczyścić a praca może odbywac się na drugiej rurze). rama filtracyjna - podłacza się przewód, nieczystości zostają na tkaninie filtrac, im ram jest więcej tym wieksza jest czystość i lepszy efekt filtracji, wszystko pod określ cisn. - możliwość demontacji prasy i oczyszcz otworków w ramach, oczyszcz tkaniny lub wymiany ich, ale podczas czyszcz prase trzeba wyłączyć i nie można na niej wtedy pracować filtr dyskowy - elem przekroju są w kształcie dysków (częśc zew), obudowa, u góry przykrecona pokrywa, uszczelka, rura, czystość i szczelność, wykonane z blachy kwasoodpornej i odpornej na korozję (np. filtracja mleka) nierdzewna blacha, na rurze umieszczone wkładki (z siatki tkaniny filtrac) mleko po przejściu przez nie jest odbierane na dole jako mleko oczyszczone filtr cylindryczny -obudowa, wew centrycznie osadzone elem, na które nałożona siatka f. lub tkanina f, mleko przechodzi przez wiele walców, na których znajduje się siatka f lub tkanina f, na pocz filtracja jest taka na jaką jest obliczona, a potem oczka siatki/tkaniny są zalepiane tłuszczem, zanieczyszcz, wiec wydajność spada, opory wzrastają - sposoby filtracji by nie było spadku wydajności filtr: przy stalym cisn/ przy stalej prędkości homogenizacja - ujednorodnienie jakiejś subst (mleko, soki owocowe), by to nastapiło musi być rozbicie większych cząst na mniejsze homogenizator: pompa nurnikowa *3, mech korbowo-nurnikowy, zawór ssący (nurnik) i tłoczący, głowica homogenizujaca i zawór homogeniz, zawór bezpieczeństwa, manometr. Układ korbowy obraca się w lewo - wysuw tłoka z nurnika - zawór ssący otwiera się, w tym czasie zawór tłoczący zamknięty i cylinder wypełnia się mlekiem, gdy z pkt zwrotnego nurnik przesuwa się w prawo to zamknięcie zaworu ss, a otwarcie zaworu tł, mleko znajduj się w cylindrze przejdzie do komory, manometr wskaże cisn mleka, zawor bezpiecz ma czuwac nad tym cisn, mleko przechodzi do zaworu homogeniz i wchodzi do szczeliny - tam właściwy proces homogenizacji (rozdrabniania tłuszczu) przepływ laminarny (warstwowy) - Re=1200-1600, posredni i turbulentny (burzliwy) Re<2300 kryterium podzialu na przepływy podaje l Reynoldsa Re= v*d/ν czynn wpływające na homogenizacje: temp, cisn, prędkość przepływu (w szczelinach), konstrukcja -rodzaj, konstrukcja zaworu homogeniz (płaski czy stożkowy) wirówki - b.wys Pr obrot: normalne - uzysk przysp dośrodk an<3000*g ultrawirówki - uzysk przysp wieksze niż 3000*g filtracyjne - musi być w nich czynnik, który sprawia, że zachodzi filtracja, komora olejowa i tłok mają możliwość wykonania ruchów oscylac - mogą przesuwać się w prawo i w lewo, stozek zasilaj będzie przesuwać się wzdłuż osi - ruch osiowy, zasilanie - doprowadz mleka, stożek wykonuje ruch obrotowy i osiowy, gdy coś się obraca stożek jest zbieżny w kier zasilania, pojawi się u podstawy najwieksza siła dośrodk i mleko będzie wciągane,ze stożka otworami do pierścienia wchodzi mleko, cz ta wyłożona jest siatką filtracyjna, w bębnie znajdują się otworki 3-5 mm,przez siatke f odpływa oczyszczone mleko, nieczystości gromadzą się w 1 miejscu i są odprowadzane, aby łatwiej oczyścić przewodem specjalnym doprowadza się nią wode/środki myjace i efekt mycia ma lepszy skutek sedymentacyjna - nastepuje osiadanie cząst stałych w fazie rozproszonej pod wpływem siły ciężkości, wys obroty, beben wiruje na wspólnej osi, w niej jest rura z mlekiem, które chcemy oczyścić, tu jest rozpływ mleka, podczas obrotu wykorzystuje się różnicę gęstości mleka czy smietany, frakcje najcięższe osiadają na sciance bebna, a mleko osadza się gdzie indziej (w słupku) mleko odprowadzane jest jako czyste sedymentacja - opadanie frakcji pod własnym ciężarem, mleko ma większą masę właściwą, uzyska większą siłe dośrodk, osadza się dalej od osi niż smietana bo ma wiekszą mase separator-bąk - gł wałek w pionie, do niego przymocow są tzw talerze - otwarte i zamknięte (od góry) żeby nie było przejścia subst, którą chcemy odwirować, zasilanie mleka do bąka wirówki oddzielającej jest od cz dolnej, mleko dostające się między talerze razem z nimi wiruje (przysp na każdym prom będzie inne), bak separatora wykorzystuje różnicę w sile dośrodk, która wychodzi z gęstości środka, mleko na najdalej oddalonych talerzykach gromadzi szlam, który jest zanieczyszczeniem, śmietana gromadzi się przy osi baka i wyprowadz jest na zew, mleko odtłuszczone(plazma) odprowadzana do paczkowania lub dalszego przetwórstwa środki myjace - podział ze wzgl na zdolność myjacą (zwilżania pow którą myjemy) max napiecie powierzchniowe - kat równy 180 stopni, srednie napiecie kąt miedzy 90-180 stopni, poniżej 90 stopni płyn się rozlewa, ma dobrą zwilżalność maszyny używane w przemysle miesnym - do zgrubnego rozdrabniania - noże taśmowe, krążkowe, nozyce jako gilotyny, piła ręczna napędzana elektr, piła hydrauliczna, maszyna płytowa, dokładne rozdrabnianie - wilki - tylko do rozdrabn, kutry- rozdrabn i mieszanie mięsa.