Antropologia filozoficzna i kulturowa

10.10.2010 WYKŁAD I

Człowiek cel wychowanie

Człowiek w 2 kontekstach

1. Antropologia kulturowa - kim jest człowiek, jak go fizycznie widzimy

2. Człowiek od wewnątrzdlaczego człowiek jest tym, kim, czym jest?

Antropologia kulturowa wyjaśnia jego twory, mimo że celem jest człowiek.

Antropologia filozoficzna przedmiotem jest sam człowiek w swojej strukturze.

LITERATURA:

1. Kompiec M.A. „Ja człowiek” wyd. Lublin 2005

2. 
   F. Barth

3. A. Gingrich

4. R. Farlin Antropologia. 1 dyscyplina 4 tradycje; brytyjska, niemiecka, francuska i

5. S. Silverman amerykańska.

Egzamin - ustny lub na platformie. Materiał z 4 spotkań i na platformie.

Przypomnieć: podstawowe zagadnienia z filozofii.

1. Wielość zjawisk i badań określonych mianem antropologii

Termin-> antropologia->

Kiedyś filozofia, później psychologia, teraz antropologia

Pochodzenia etymologiczne:

Antropos - (filozoficznie człowiek)

Logos - (wiedza)

Antropologia to wiedza o człowieku.

Antropon - ludzkość, idea ogólna. Jak badać człowieka

Przyrodnicze nachylenie

Antropos - nachylenia filozoficzne

Logos - od logii (czytać, rozumieć)

Antropologia - to nauka wyjaśniająca kim jest człowiek, a nie opisywac stany w jakich człowiek występuje. Na czym polega proces wychowania.

2. Antropologię w pewnych nurtach traktuje się jako formę nienaukową z jednej strony jest:

dusza

człowiek

ciało

Tu wchodzimy na teren miary, a to nie podlega wyjaśnianiu.

Problem duszy jest także istotny, wyjaśnianiu życia, działania, musi się do czegoś odwoływać.

Psyche- dusza (wyjaśnianie duszy)

Logos-wiedza

Zachodzenie zagadnień antropologicznych na zagadnienia psychologiczne.

1. Psychologia zajmuje się człowiekiem w stanach zewnętrznych. Człowiekiem jako bytem doskonalącym się.

Antropologia kulturowa od strony kulturowej, społeczności.

Psychologia racjonalna kiedyś była częścią antropologii XVIII, XIX wieku wyodrębniła się jako nauka.

2. Podstawowym pytaniem „kim jest człowiek?”

- dlaczego istnieje?

-co człowiek tworzy

-w jaki sposób manifestuje swoje istnienie? (antropologia kulturowa)

Pierwszeństwo nauki: (od strony dyscyplin)

1. XVIII jaka powstała - antropologia przyrodnicza

2. XIX antropologia kulturowa (pochodną przyrodniczej)

3. Antropologia filozoficzna

Namysł nad człowiekiem pojawił się w V w. przed Chrystusem.

Prekursorem tego podejścia jest Protagoras Vw.p.n.e.

Sokrates->ojciec greckiej

Co powiedział? Człowiek jest miarą wszechmocy (dobrych, że są dobre; złych, bo są złe)

TEZA: pokazująca, że to człowiek jest podmiotem.

Sofist. Wyróżniamy w tradycji filozoficznej

Tales: wyjaśnianie świata, jaki on jest

Zmiana ustroju spowodowała, że człowieka trzeba przygotowywać. Każdy tzn. że musi być wychowywany, przystosowany.

Sokrates: człowiek - byt duchowy (napis na świątyni w Delpach)

GNOTISE AUTOM - poznaj samego siebie

To wyzwanie do poznania człowieka, nie świata natury, ale siebie, kim jesteś. Jakie jest znaczenie badań antropologii na terenie pedagogiki.

1. Przedmiot badań-człowiek, Atropos

Pedag. - człowiek jako ktoś doskonalący się w kontekście rozwoju

Jakie są podstawy, że człowiek rozwija się? Na czym to doskonalenie polega? Pedagogika wywodzi się z filozofii. Badania pedagogiczne muszą mieć na uwadze człowieka - punkt wspólny.

Antropoteizm - związany z Bogiem, człowiek jest przedmiotem ubóstwienia. Jest zarówno twórcą jak i odbiorcą religii. Cała natura ludzka jest boską.

Antropozofia - z naturą mądrość człowieka. Największą popularność zdobył R. Steiner (Niemiec) założył towarzystwo antropozoiczne które stało się teorią edukacji. Łączył różne wątki: religijne, wschodu i chrześcijaństwo.

Wyniki nauk szczegółowych, głównie na gruncie biologicznym - jest kimś, kto się staje.

Dązymy do doskonałości, która będzie kresem ludzkiej wędrówki. Włączył formę reinkarnacji, że odradzamy się na przestrzeni nie tylko jednego życia. To zaowocowało powstaniem szkół Waldorfskich w Niemczech.

Wyzwalały element pewnych twórczych zdolności człowieka, muzyka, malarstwo, w celu wyzwolenia z człowieka przez sztukę.

Antropologia - sam termin został użyty w XVI wieku. Dzieło które pojawiło się M. Stundt „antropologia czyli o ludzkiej godności, naturze i właściwościach”. Pokazuje człowieka w porządku przyrodniczym, ale stara się wydobyć to co przewyższa byt naturalny ale posiada godność.

XIX wiek - znaczący wpływ na rozwój antropologii mają wyniki nauk szczegółowych: w tym powstaniu nauk społecznych: socjologia itd.

Wszelka wiedza opiera się na szukaniu jak największej ilości źródeł, które wpływają na obraz człowieka. Skoro tak jest, to czy antropologią jest synteza nauk o człowieku?

Czy jest nauką interdyscyplinarną, pokazuje jakąś grupę nauk kumulujących się.

Czy antropologia jest nauką autonomiczną?

mają własny cel wyjaśniania

mają własny przedmiot wyjaśnień

mają własną metodę

Wyróżniamy przedmiot

1. Materialny - człowiek

2. Formalny-każda nauka

Pedagogika zajmuje się człowiekiem, ale w jakimś aspekcie. Występuje korespondencja - człowiek nas interesuje, zachowujemy pewne…..

Antropologia filozoficzna - jest dziedziną autonomiczną.

Antropologia kulturowa - jest dziedziną różną.

Specj. Powołują się na badania biologiczne.

K. Lewi Strauss - nie potrzeba filozofii, ale jest potrzeba antropologii (po 3 latach)

GENEZA I ELEMENTY ANTROPOLOGII

2 dziedziny antropologiczne:

Antropologia dzieli się na 4 dziedziny:

1. Antropologia przyrodnicza

2. Antropologia teologiczna

3. Antropologia kulturowa

4. Antropologia filozoficzna (interesujące nas dziedziny)

Antropologia przyrodnicza - bada człowieka jako istotę ożywioną, człowiek jako byt uspołeczniony:

1. Ukazanie specyfiki budowy i czynności organizmu ludzkiego

2. Ustalenie wpływu środowiska naturalnego na organizm ludzki

Prekursorem - Hipokrates (ojciec lekarzy) pokazywał różnice człowieka w porządku geograficznym (uwarunkowania)

Dzisiaj:

1. Rozwój osobniczy człowieka

2. Powstanie człowieka jako gatunku biologicznego

3. Badaniu ras i ich zależności

Poszukuje czegoś więcej niż…..

Jak ciężko jest oddzielić część biologiczną od psychicznej.

ANTROPOLOGIA TEOLOGICZNA

Autonomiczna, bo odnosi się do konkretnego źródła poznawczego, którym jest objawienie. Pokazaniu człowieka w kontekście Boga. Człowiek w aspekcie zbawienia. Obecność Boga w człowieku.

Zagrożeniem jest nauki zakwestionują źródła, zaangażują inne badania, nauki.

24.10.2010 WYKŁAD II

Przedmiot antropologii kulturowej:

1. Fakt bytu ludzkiego - zewnętrzny i wewnętrzny sposób badania człowieka

Człowiek jako fakt neutralny tj. ukazanie tego faktu bez powoływania się na żadne teorie naukowe (opis bytu ludzkiego widziany od zewnątrz)

Fakty te muszą być również wolne od pewnych stanowisk światopoglądowych (dlatego, że światopogląd ma charakter indywidualny)

Jak badać człowieka, aby zachować tę neutralność?

• Badanie faktu od zewnątrz

• Badanie faktu powinno opierać się na opisie

• Metoda opisu będzie się kształtować w trakcie opisu

• Możemy uzasadnić czyny człowieka

3 elementy ukazujące naturę bytu człowieka

społeczeństwo

1. Człowiek jest nieprzystosowany do życia w naturze tj. człowiek rodzi się z pewnymi brakami (forma tłumaczenie działań ludzkich) co człowiek nam gwarantujeodsłania

Człowiek tworzy społeczeństwo; w opisie człowieka pojawiają się relacje międzyosobowe (bardzo rozbudowane)

narzędzia

2. Człowiek jest twórcą narzędzi, człowiek jest zdolny do tworzenia narzędzi, które są racjonalne, tez który je stworzył ma naturę bytu racjonalnego. Człowiek ujawnia się w tym co stworzył.

3. Przedmiotem komunikacji, myśli i zwane najdoskonalszym człowieka jest język. Nawet kłamiąc odsłaniamy się.

Stany człowieka:

1. Poznanie

2. Działa moralnie

3. Człowiek jest bytem kontemplatywnym, refleksyjnym (ma sens wyrażania siebie jako podmiotu, wyrażania pewnych przeżyć - sztuka, muzyka, plastyka

Ta droga jako sposób jest bardziej właściwa antropologii filozoficznej (która uwzględnia fakty zewnętrzne i wewnętrzne)

Ja doświadczam tylko swoich wewnętrznych stanów

Co my doświadczamy w sobie

Fakty (elementy) bytu widziane od wewnątrz.

1. Doświadczenie faktu imawencji (?) doświadczamy samego siebie, jako podmiotu swoich aktów

-ja wiem

-ja śpiewam

-ja rozumię

2. Fakt transcendencji - czyli zwrócenia uwagi, że ja jako podmiot nie wyczerpuję się w żadnym z tych swoich aktów

Człowiek to nie jest suma jego aktów. W tym ujęciu ten czynnik wykracza poza swoje granice, czynnik transcendencji wykracza poza mnie. Człowiek pozostaje pewną tajemnicą. Nie jesteśmy w stanie do końca odkryć samego siebie.

Co my możemy? Moglibyśmy zrobić? to nie jest elementem antropologii

Celem antropologii jest wyjaśniać i pokazywać jaki jest człowiek i jego natura.

Socjologia:

1. Metoda pozytywistyczna

2. Comt

Kolonie były we władaniu Wielkiej Brytanii. Problem dotyczący niewolnictwa. W tym czasie postało Towarzystwo Ochrony Tubylców, które przeciwstawiało się niewolnictwu i handlowi niewolnikami. Towarzystwo było szeroko zakrojonym kołem dyskusyjnym, które wskazywało że wykorzystywanie człowieka łamie jego prawa. Pojawiły się 2 odłamy:

1. Pomagał tubylcom + ewangelizacja

2. Badał ludność tubylczą. Badania stały się usystematyzowane i z pewną tezą naukową. Analiza różnic moralnych między ludźmi jednej krwi. Natomiast różnice kulturowe wynikają z czynników środowiskowych (antropologia kulturowa)

Królewski Instytut /antropologiczny (pierwszy instytucjonalny początek antropologii kulturowej) - i ta nauka najbardziej rozwinęła się w Wielkiej Brytanii.

Spór trwa do dziś: natura vs. kultura w kształtowaniu człowieka

Dziś: spór ideologiczny (dlatego, że razizm jest urzędowo negowany)

Antropologia kulturowa charakteryzuje się:

1. Jest interdyscyplinarna, styka się ona z takimi naukami jak: socjologia, etnologia, etnografia, językoznawstwo, historia sztuki, literaturoznawstwo, muzykologia, etologia (sposoby zachowania się zwierząt)

2. Jest nauką badającą początki, rozwój oraz istotę gatunków ludzkich (od genezy poprzez funkcjonowanie do istoty funkcjonowania

3. U podstaw antropologii leży jedno istotne założenie o godności gatunku ludzkiego i zmienności kulturowej (założenie przyjęte bez uzasadnienia)

Różnorodne podejście do przedmiotu antropologii

Zasadniczym przedmiotem antropologii jest nie człowiek a kultura rozumiana jako całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność i obyczaje (również prawo) nabywane przez człowieka jako członka społeczeństwa.

Odwrotnie niż w filozofii:

Człowiek tworzy kulturęczłowiek jest twórcą kultury

W antropologii kulturowej: szukanie człowieka w kulturze, to ona wyznacza czym jest człowiek

W ramach badań antropologii kulturowej 3 podejścia:

1. Podejście odkrywczo-systematyzujące (!!!)

Poszukuje podstaw i funkcji kultury w społeczeństwach

Metoda - jak to badać to najważniejsze w tym podejściu

Podejście to opiera się na szeroko ujętej definicji kultury i w ramach jej będzie pokazywać i porównywać jak te elementy będą kształtować się w różnych społeczeństwach.

Edward Taylor XIX w.

Metoda: zbieranie danych i porównywanie w różnych społeczeństwach.

Natura relacji i człowieka jako bytu religijnego. Taylor - opierał się na badaniach innych, źródłach opracowanych przez innych co mu zarzucano. W latach 30. Pojawia się nowa metoda: badania terenowe (Malinowski). Ta metoda wywołała przewrót w antropologii kulturowej.

Badania terenowe polegały na:

1. Systematycznej dokumentacji danych: zbieranie, zestawienie wszystkich elementów wpływających na życie danej wspólnoty

- wszystkie elementy kultury lokalnej wpływają na całość kultury

-każda kultura stanowi zintegrowany mechanizm

2. Obserwacji uczestniczącej: osobiste uczestnictwo we wspólnocie badanej tj. trzeba żyć z tymi ludźmi aby ich poznać (źródłowe poznanie)

2. Podejście teoretyczne - poszukiwanie racji istnienia danych stanów kulturowych

Wskazanie czynników kształtujących funkcjonowanie kultury, które nie są bezpośrednio w doświadczaniu. A więc pokazanie takich struktur w kulturach które decydują o sposobie funkcjonowania człowieka.

Antropologia wiąże się z socjologią. Podstawą funkcjonowania kultury jest rytuał. Związany także z religią, ale całe nasze życie składa się z rytuałów. Odkrycie tych rytuałów będzie nam wyjaśniać człowieka.

Levi Strauss zakładał że istnieje trwała, niezmienna i głęboka struktura oraz jej zmienne i powierzchowne przejawy.

Wzór

Odkryć człowieka to odkryć wzór. Tym wzorem wspólnym dla wszystkich ludzi jest mit.

Mit kazirodztwa to jest wspólny zakaz kazirodztwa we wszystkich kulturach

Pychoalnaliza - archetyp społeczny-wzór-mit tkwi w kulturze, a my go powielamy.

My mity na różne sposoby realizujemy lub przezwyciężamy.

Lata 50.,60.,70. Levi Strauss uważał, że inne nauki są niepotrzebna.

Rozważania teoretyczne doprowadzały badaczy do tłumaczenia świata.

12.12.2010 WYKŁAD III

Antropologia na ostatnim zjeździe:

-ujęcie człowieka: dusza

Człowiek to jedność psychofizyczna. Człowiek to całość.

Człowieka analizujemy na 2 sposoby:

-od zewnątrz

-od wewnątrz

Nie ma możliwości wyjścia z „ja”.

Relacyjność człowieka ujawnia się w fakcie immanencji czyli doświadczaniu „ja” jako podmiotu wszystkich aktów „moich”. Tutaj odsłania się relacyjność w 2 aspektach (czynnikach):

1. To co posiadam, wytwarzam (mój zegarek, moja praca, coś co jest moje)

2. Samego człowieka - fizjologiczny aspekt (są we mnie, ale nie można mówić o oddychaniu, głodzie w aspekcie konkretnym).

Następne aspekty:

• Czynności poznawcze (stwierdzamy poznanie zmysłowe, intelektualne są podporządkowane jakiemuś podmiotowi;

• Czynności działania (miłość to działanie moralne, nie może być samo w sobie, znowu nas odnosi do jakiegoś podmiotu)

Doświadczenie „ja” w kontekście wszystkich aktów „moich” stanowi podstawę uznania kogoś za podmiot, ostatecznie za człowieka, jednocześnie stanowi o jedności tego bytu. „Ja” jest podmiotem aktów moich. Odnosimy się do wszystkich aktów. „Ja” stanowię o sobie poprzez swoje ciało. Analizujemy go od strony „ja”, które utożsamia się z ciałem i duszą.

Ważny element - „transcendencji” - człowiek nie jest samą aktów moich (odkrywanych). Człowiek przekracza te akty. Może tworzyć wciąż nowe, co świadczy o doskonałości człowieka (nie byłoby twórczości). Człowiek pozostaje wciąż tajemnicą. Wciąż może tworzyć nowe akty, człowiek się zmienia: progres-regres.

Możemy śledzić zachowanie człowieka, ale…Człowiek stanowi o samym sobie „samostanowi” o sobie. Człowiek jest osobą, to podkreśla całość, stanowi o sobie w aspekcie doskonalenia ciała.

Właściewe podejście antropologiczne do człowieka pojawia się na początku XX wieku. Dlaczego jest? Kim jest? Max Scheler (niemiecki filozof).

Sokrates poszukiwał pewnej jedności. Szukanie tego, co składa się na człowieka.

Istotne nazwiska w powojennym okresie:

• Ingarden

• Karol Wojtyła - na nowo odsłonił człowieka, jako całość, jako osobę

• Krąpiec

Osoba - persona (akta personalne) -> pochodzi z gr->pros opon (gr. Maska)

Wyraz twarzy, maskę z daleka było widać, w starożytnym teatrze, tuba (za maską). W starożytności dopiero Sokrates wprowadził trzeciego aktora. 2 aktorów grało tylko, wcześniej zmieniano maski. Maska pokazywała charakter bohatera, stanowiła punkt, na który odnosimy się do kogoś. Z poza maski pojawiały się treści.

Człowiek jako osoba jest podmiotem, który wyłania z siebie akty świadomego i wolnego człowieka. My jesteśmy tacy, jak nas widać, ale zaraz z nas wyłaniają się inne akty.

Analiza samego człowieka pojawiła się w V w.p.n.e. Jezus Chrystus jest jedną naturą, ale w 3 osobach.

Jedność, mimo zmian, jakie w nas zachodzą. Człowiek nie jest bytem statycznym, określonym-> jest dynamiczny, zdolny do zmian, rozwoju, spotencjalizowany. To nie znaczy, że człowiek nie konstynuuje się. Jest jednością substycjom….która może się doskonalić. Jest bytem spotencjalizowanym. Zamina, dynamizm, ruch w człowieku, by określić zmiany rozwojowe, ale nie wiecznie zmieniające się.

Człowiek - osoba

Charakter poprzez cechy które mi przysługują.

Pierwsze 4 - transcendencja (przekraczają człowieka wobec świata przyrody.

1. Pierwsza istotna - zdolność do poznawania innego człowieka. Człowiek jest zdolny doskonalić się, indywidualnie też, może poznać, ale nie musi. Wyrazem doskonałości człowieka jest „twórczość” (wszelka, ukazana na zewnątrz).

Ja wiem i potrafię przekazać innym, komuś drugiemu. W tym kontekście mówimy też o kulturze.

Agri (rolnictwo, przetwarzanie ziemi)

Cultura (łac.)

Colere - przetwarzać

Cyceron - użył animi (uprawa duszy, przetwarzanie ducha). Tak nim pokierować aby wydał plony. Jak poznajemy, tak tworzymy. Jak projektujemy, tak tworzymy.

Zachwianie natury i przeciwstawienie człowiekowi. Nie możemy doskonalić ciała, kosztem umysłu (chodzić tylko na siłownię, rezygnować z edukacji). W drugą stronę geniusz (kujon)ale słaby fizycznie. Ginie bo zachwieje harmonię (wszystko musi być wyważone ciało + umysł)

Kultura - poznajemy, tworzymy skolerowane ściśle związane ze sobą…

2. Cecha to zdolność do działania moralnego. Kieruje się do dobra, odpowiedzialności, wszelkie działanie, pokierowanie. Nie jest dobry z natury, trzeba tę stronę doskonalić.

Wychowanie - usprawnianie woli do dobra. Człowiek jako osoba jest zdolny. Niedoskonali się - degeneruje się.

3. Cecha - wolność decyzja, odsłania wolność (wszystko co mogę? Dzisiaj). Wolność wynika z decyzji i z nią łączy się odpowiedzialność. Mogę - człowiek nie może wszystkiego, gdyż ogranicza go natura.

Czynnikiem jest moment decyzji, to jest oznaka wolności.

Moralność jest jedna, etyk wiele - jak określić działanie jako dobre? Co to jest dobro? Ta, która odczytuje człowieka i stanowi o jego dobru. Kim jest człowiek? I co służy jego rozwojowi?

4. Religijność - pokazanie, że człowiek przekracza ten świat i odnosi się do czegoś wyższego (cmentarze, pomniki - tajemnica życia i śmierci). Człowiek zamierza komuś, czemuś. Ateista wierzy, że nie ma nic. Zawierzamy jakimś elementom (wróżenie, horoskopy). To jest ten czynnik zawierzający. Szukamy czegoś więcej, na ile jesteśmy zdolni żeby odkryć co to jest wiara. Ważny jest np. szeroki zakres wiedzy z katechety.

To są te cechy, które wyróżniają człowieka ze świata przyrody, jak go rozumieć, kim jest…

CECHY POKAZUJĄCE TRANSCENDENCJĘ wobec społeczeństwa

1. Godność - człowiek jest bytem godziwym. Cecha ta pokazuje wyjątkowość człowieka, który jest zawsze celem działań. Nigdy nie może być traktowany jako środek do celu. Godność jest deptana, gdy człowiek nam przeszkadza, gdy znika człowiek jako cel.

2. Zupełność - człowiek w społeczeństwie jest autonomiczny i suwerenny, a społeczeństwo jest dla człowieka, a nie człowiek dla społeczeństwa (nazizm, komunizm) wszystko za względu na naród. Partia jest wszystkim, człowiek niczym.

Człowiek sam stanowi o grupie. Człowiek żyje w społeczeństwie, może się wyizolować ale nie jest w stanie żyć bez niego.

3. Człowiek jest podmiotem względem prawa. Prawo jest dla człowieka, a nie człowiek dla prawa. Człowiek nie może być podporządkowany prawu. Najgorszemu zbrodniarzowi należy się proces. Prawo stanowione jest w sposób jednoznaczny. Bardzo łatwo skazać niewinnego. Proces jest po to by dopasować człowieka do konkretnego wykroczenia. Po wojnie (Deklaracja Praw Człowieka) to jest ochrona człowieka.

To są 3 cechy określające człowieka w społeczeństwie.

Wychowanie jest procesem społecznym, przeanalizować je można i przyjąć jako swoje. Zwróćmy uwagę na 2 pierwsze cechy:

• Zdolność do poznania łączy się z doskonaleniem intelektualnym. Nie można pominąć zmysłów, które są warunkiem koniecznym w procesie poznania. To co dotyczy zmysłów jest zawsze jednostkowe i konkretne. Każdy z nas widzi rzeczywistość inaczej. Porządek zmysłowy staje się podstawą do analizy - odkrywania i odczytywania świata.

Zmysły: zewnętrzne (wzrok, słuch, węch) i wewnętrzne (pamięć, wyobraźnia, intelekt, intuicja - czytanie pomiędzy - zmiana zmysłu wspólnego potrafi połączyć w jedno.

Co ja sobie mogę przedstawić, tym łatwiej mogę (pamięć wspomaga, mogę przywołać w pamięci różne obrazy).

Intelekt - nie bazuje na żadnych danych jednostkowych.

Komunikacja - język jest znakiem pojęć. W języku posługujemy się terminami ogólnymi, chodzi o to by przedstawić je komuś. Poznanie, wyróżnianie w znaku i ten ktoś rozumie w kontekście tej rzeczy.

Przykład - zobrazowana forma rzeczywistości - istotny element. Element poznania powstaje w kontekście rzeczywistości.

Przykład - element stanowi istotny…

Człowiek jest zdolny do refleksji nad poznaniem samego siebie. Ja mogę analizować siebie, jako podmiot poznający.

Ja mam świadomość samego siebie

Ja + kino + ekran - widzę siebie

Jak to przebiega, a nie wygląda. To co w nas zachodzi.

Działanie moralne:

Doskonalenie człowieka w aspekcie wolitywnym. To działanie rozgrywa się w samym człowieku, ale ujawnia się na zewnątrz w postaci czynu.

Aby zachodziły działania:

1. Mysi być cel działania (motyw). Ktoś komu trzeba pomóc. Jeśli ja zadziałam

2. Wzór działania - namysł nad wyborem sposobu działania

3. Decyzja - (czyli wybór konkretnego sposobu działania). Gdy podejmuję decyzję to zmuszam się do działania, przyjmuję jako moje i biorę za nie odpowiedzialność (czynnik autodeterminacji). Ktoś mi doradza, ale decyzja jest moja

4. Czyn - po decyzji. Wychowanie - przygotowanie do podjęcia właściwej decyzji.

Wychowanie na każdy element zwracamy uwagę, na całościowy rozwój człowieka

Edukacjamy możmy się specjalizować, podkreślić zdolności

Szkoła ma kształcić, a nie wychowywać. Niektórzy rodzice uważają, że szkoła wyręczy ich w wychowywaniu.

Co jest ważne w przedmiocie i uczniu?

---