Wykład 8 - 28.04.2009

UJĘCIE SYSTEMOWE.

!Ogólna teoria systemów.

• von Bertalanffy - 1954 r. - data powstania ogólnej teorii systemów. [Biolog, źródła swojej koncepcji upatrywał w cybernetyce, teorii informacji, teorii grafów i teorii decyzji]

• Funkcjonalne i strukturalne zasady do opisu przyrody i społeczeństwa.

• Początkowo biologiczna (Maturana) i socjologiczna (Luhmann).

!Właściwości systemów:

- uporządkowane elementy

- więcej niż suma części

- otwarte (informacje, materia, energia wchodzi i wychodzi z systemu; granica między systemem a otoczeniem ma pewien stopień przepuszczalności) i zamknięte (nie ma przepływu - np. maszyna);

- granice (określają stopień otwartości systemów)

- hierarchiczne uporządkowanie (w ramach systemu, systemy także są uporządkowane hierarchicznie a więc każdy jest częścią wyższego systemu i sam składa się z systemów niższych)

- struktura = elementy + relacje

- struktura wyznacza funkcje i ograniczenia

!Ujęcie systemowe:

• Źródła: Bertalanffy - definicja systemu

• Różne podejścia:

- komunikacyjne (Watzlawick, Satir, szkoła mediolańska): komunikacja w rodzinie

- strukturalne (Minuchin)

- strategiczne (M. Erickson, G. Bateson)

- poza (Bowenowska szkoła, koncepcja Olsona czy podejście Davida Fielda).

• Ujęcie rozwojowe E. Duvall

!System rodzinny:

1. Organizacja

• wyznacza strukturę (elementy + relacje między nimi)

• Y = X² - X (licznik)/2(mianownik)

• Zmiana organizacji = „śmierć systemu”

• Utrzymanie homeostazy

• Dążenie do stabilności i zmiany

2. Struktura rodziny

• „niewidzialna sieć wzajemnych oczekiwań warunkująca sposób, w jaki członkowie rodziny wchodzą ze sobą w interakcje” (Minuchin)

• urzeczywistnia organizację

• autonomiczna, samoregulująca

• (podstawowe) zasady funkcjonowania systemu: ekwifinalności (różne przyczyny mogą prowadzić do tego samego skutku) i ekwipotencjalności (ta sama przyczyna może wywołać różne skutki lub prowadzić do tego samego skutku różnymi drogami)

• w obrębie struktury rodziny wyróżniamy podsystemy (subsystemy):

- różnorodność

- wyodrębnianie ze względu na funkcję, płeć, pokolenie itd.

• doraźne (przymierza) i trwałe (koalicje)

• każdy element należy jednocześnie do wielu podsystemów

• granice - jasne, klarowne, półprzepuszczalne.

Minuchin wyróżnia:

- rodziny splątane (zmieszane, uwikłane)

- rodziny niezwiązane (niezaangażowane)

- rodziny funkcjonalne

3. Hierarchia - odnosi się do tego, kto posiada władzę i odpowiedzialność.

• granice między pokoleniami

• władza i odpowiedzialność

• jasna = zdrowa

4. Dynamizm - nieustanna wymiana informacji i materii.

5. Zdolność do utrzymania spójności.

6. Zdolność do utrzymania stałości.

7. Zdolność do rozwoju, zmiany.

8. Cyrkularność (G. Bateson): (przyczynowość cyrkularna)

• odrzucenie modelu linearnego

• przyczynowość kolista

• pętle sprzężeń zwrotnych

• dodatnich (do zachowań symetrycznych) - na zachowanie 1-ego partnera drugi partner interakcji reaguje tak, że wzmaga się zachowanie 1-ego (im bardziej, tym bardziej)

• ujemnych (do zachowań komplementarnych) - dążność do utrzymania spójności i stałości, na zachowanie 1-ego partnera 2-gi odpowiada w sposób dopełniający, komplementarny.

• Czyli morfogeneza (+) i morfostaza (-), (równowaga jest homeostazą)

!W ujęciu Schaffera:

- 4 cechy: całościowość, cyrkularność, związki między podsystemami i dążenie do stabilności zmiany

- model wzajemnych wpływów w rodzinie autorstwa Belsky-ego

relacja małżeńska

zachowanie i rozwój oddziaływania

niemowlęcia rodziców

Zach -> relacja -> oddz

Relacja -> zach -> oddz -> relacja

!W ujęciu Davida Fielda - jesteśmy dorosłymi dziećmi, dzieciństwo nadal na nas oddziałuje. Narzędzie do badania systemów tej koncepcji przetłumaczone przez M. Ryś.

!5 aksjomatów komunikacji Watzlawick (67)

• nie można się nie porozumiewać (każde zachowanie jest komunikatem)

• każdy komunikat ma aspekt treściowy i relacyjny (komunikat to nie tylko treść, ale też ustalanie stosunku do danej osoby)

• w relacji trwa nieustanna wymiana komunikatów, a partnerzy mają tendencję do punktacji zdarzeń

• komunikacja następuje digitalnie i analogowo (werbalnie i niewerbalnie)

• każda wymiana komunikatów jest albo komplementarna (uzupełniająca się) albo symetryczna (będąca dążeniem do równorzędności)

!4 wadliwe style komunikacji (V. Satir), opisane na podst. obserwacji sesji terapeutycznych:

- styl zjednywacza (przepraszanie, okazywanie uległości, swojej bezradności służy zdobyciu uczuć)

- styl obwiniacza (osoba ukrywa swoją samotność i złą samoocenę przez odgrywanie silnej, zarządzającej)

- styl komputerowo - racjonalny (nieokazywanie emocji, sztywna pozycja ciała, używanie trudnych słów)

- styl mąciciela (rozładowywanie napięcia przez odwracanie uwagi na coś co nie jest związane z tematem)

- STYL POPRAWNY

!Model kołowy Olsona:

• 3 wymiary funkcjonowania rodziny

1. spójność

2. adaptacyjność (zakres w jakim system rodzinny jest elastyczny i zdolny do zmiany)

3. komunikacja

• 4 poziomy spójności: brak więzi, podział, powiązanie i splątanie

• 4 poziomy adaptacyjności: sztywność, ustrukturowanie, elastyczność, chaos

• 4x4 = 16 typów rodzin (4 typy umiarkowane - rodziny zrównoważone, 8 typów pośrednich w których mamy na jednym wymiarze skrajność, a na drugim umiarkowanie, 4 typy skrajne)

!Rodzina dysfunkcjonalna - jak rozumieć objaw (pacjenta z objawem)?

• Psychoanaliza - objaw objawem pacjenta: konflikt wewn.

• Psychologia behawioralna - objaw objawem pacjenta: nieadaptacyjne nawyki

• Ujęcie fenomenologiczne - objaw objawem pacjenta: wyraz cierpienia jednostki

• Ujęcie systemowe: Oznaczony Pacjent (OP):

- kozioł ofiarny (1-sze teorie systemowe traktowały oznaczonego pacjenta jako kozła ofiarnego, najsłabsze ogniwo systemu. Dziś się od tego odchodzi.)

- wyraziciel patologii systemu

- element sekwencji zdarzeń (terapeuta widzi tylko fragment pętli sprzężeń zwrotnych)

- sposób utrzymania homeostazy.

!Proces tworzenia trójkątów (Minuchin)

• Triangulacja (tworzenie się patologicznych triad - kiedy konflikt między rodzicami nie jest jawny a każde z rodziców dąży do pozyskania dziecka, dziecko przeżywa konflikt wewn. zw. z lojalnością wobec rodziców; objawy nerwicowe)

• Koalicja (konflikt jest jawny, najczęściej jest to koalicja z rodzicem, który przeciąga na swoją stronę dziecko: najczęściej dominująca matka, która wchodzi w koalicję z dzieckiem przeciwko niezaangażowanemu ojcu)

• obejście konfliktu przez atakowanie (atakowanie dziecka, aby poradzić sobie z własnym konfliktem - zaburzenia zachowania)

• obejście konfliktu przez podtrzymanie (nadopiekuńczy rodzice skupiają się na dziecku zamiast rozwiązać swój konflikt - objawy psychosomatyczne).

4

---