GATUNKI RYB HODOWLANYCH W POLSCE
Karp - Cyprinus carpio Lin - Tinca tinca
Pstrąg tęczowy - Oncorhynchus mikiss ' Pstrąg źródlany - Salmo trutta morpha fario
Szczupak - Essox lucius
Sandacz - Lucioperca lucioperca
Sum - Thymallus thymallus
Głowacica - Hucho hucho
Cztery ostatnie gatunki hoduje się wyłącznie-jako materiał zarybieniowy.
Wśród ryb roślinożernych hoduje się sprowadzone z Dalekiego Wschodu
gatunki:
Amur biały - Ctenopharyngodon idelJa
Tołpyga biała - Hypophthalmichthys molitrix
Tołpyga pstra - Aristichthys nobilis
Zasilanie stawu w wodę
Do piętrzenia wody w stawach lub całkowitego jej spuszczenia, jak również do regulacji dopływu i odpływu wody ze stawu służą urządzenia zwane mnichami. Mnich składa się z pionowego stojaka zaopatrzonego w szereg wyjmowanych od góry zastawek oraz z części poziomej zwanej leżakiem, przepuszczającej wodę pod gro61ęT-Stoja£f"mnichów wpustowych umieszczone są w rowie doprowadzającym wodę do stawu, natomiast mnichów spustowych w stawie. Leżak mnicha odpływowego powinien być usytuowany nieco poniżej dna rowu głównego i łowiska. Takie położenie leżaka zapewnia sprawny odłów ryb a następnie całkowite osuszenie łowiska po spuszczeniu wody ze stawu. Kompleksy stawów otoczone są zwykle rowami odsiękowymi. Stawy karpiowe są najczęściej zasilane wodą z rzek, którą doprowadza się rowami z miejsca powyżej spiętrzenia. Rowy odprowadzające wodę ze stawów łączą się z rzeką poniżej spiętrzenia. Do regulacji spiętrzenia wody w rzece służą jazy.
Ilość wody potrzebna w gospodarstwie stawowym.
Do zalania 1 ha stawu na głębokość Im w ciągu dwóch tygodni potrzebny jest dopływ wody około 6 l/s. Dopływ wody 1 l/s zwykle wystarcza do uzupełnienia ubytków powstałych wskutek parowania wsiąkania lub przesiąkania przez groble. Przy silnym parowaniu i nieszczelnych groblach potrzebny jest dopływ wody 2-3 l/s /ha.
Rodzaje stawów ze względu na sposób zasilania wodą w hodowli ryb:
Stawy niespuszczalne
Nie mają urządzeń pozwalających na spuszczenie i zupełny odpływ z nich wody.
Rozkład mułu dna stawu przebiega bardzo wolno (brak dostatecznej ilości tlenu).
Nie uprawia się dna. Wydajność niska. Nie można odłowić wszystkich ryb
Walka z chorobami utrudnione.
Stawy spuszczalne
wyposażeniu w odpowiednie urządzenia. Pozwala to na stosowanie właściwej gospodarki wodnej, prawidłową obsadę rybną oraz umożliwia wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych
Stawy osuszalne
oprócz spuszczania wody istnieją warunki na osuszenie całego dna stawu. zapewnione odpowiednie spady dla odprowadzenia wody, oraz w dnie sieć rowów osuszających. Osuszanie dna stawowego - przyspiesza procesy mineralizacji substancji organicznej nagromadzonej w okresie letniej wegetacji, pozwala na stosowanie upraw mechanicznych i obsiewanie stawu roślinami uprawnymi, a także odkażanie. Osuszanie i obsiewanie stawów zwiększa ich wydajność produkcyjną.
Zabiegi zwiększające żyzność stawów oraz poprawę warunków higienicznych.
1.Osuszanie
2.Wapnowanie
3.Nawożenie
Osuszanie.
Im warstwa osadów organicznych jest grubsza, tym osuszanie może bardziej przyczynić się do poniesienia żyzności stawu. Podczas właściwego osuszania w dnie powstają liczne spękania, sięgające w głąb warstwy mułu stawowego. Osuszanie stawu zapewnia lepszy dostęp tlenu do nie rozłożonych osadów dennych, ponieważ przy bezpośrednim kontakcie z powietrzem atmosferycznym proces mineralizacji przebiega bardziej intensywnie niż w przypadku. W dobrze osuszonym stanie, powstają głębokie spękania. Szczególnie korzystne warunki do mineralizacji dna występują w okresie wysokich temperatur. Po zalaniu stawu wodą zgromadzone w dnie substancje mineralne zwiększają żyzność stawu.
Wapnowanie .
Regularne wapnowanie dna stawowego jest podstawowym warunkiem utrzymania wysokiej żyzności, a co za tym idzie wydajności stawu; jest również niezastąpionym za biegiem dezynfekcyjnym. Właściwa zawartość związków wapnia w stawie zapewnia stabilizację pH w środowisku wodnym. Jest ona ważna dla życia zwierząt i roślin wodnych oraz niezbędna dla rozwoju bakterii, które biorą udział w mineralizacji substancji ,organicznych. . Wapnowanie dna oraz wody stawowej jest koniecznym warunkiem efektywnego działania nawozów organicznych i mineralnych. W przypadku stawów całkowicie jałowych, wapnowanie powinno być połączone z nawożeniem organicznym dna W stawach położonych na gruntach lekkich, ubogich w wapń i żwi^ki~ofganiczne, zaleca się stosować drobno zmielony węglan wapnia CaC03, czyli wapno nawozowe, natomiast w celu poprawy żyzności stawów położonych na gruntach ciężkich /gliniastych, ilastych/ należy stosować sproszkowane wapno palone CaO Substancja określana w handlu jako wapno nawozowe zawiera ok: 95% CaC03; wapno palone zawiera zwykle ok. 85% CaO; wapno gaszone /hydratyzowane/ ok. 65% CaO. Przy corocznym
wapnowaniu stawów stosuje się zwykle 200-400kg CaC03/ha lub 500-600 kg
CaO/ha. Niektórzy uważają, że dawka wapna nawozowego .nie powinna_ przekraczać 500 kg/łia^ Przy sporadycznym wapnowaniu /raz na kilka lat/ jednorazowo stosuje się dawki do 1000 kg CaC03/ha, 2500 kg CaO/ha lub 3300 kg Ca/OH/2/ha. Niezależnie od wapnowania dna stawowego Zaleca się również systematyczne, każdego roku, wapnowanie wody /po zalaniu stawu/ przy użyciu500 kg/ha CaC03, w trzech dawkach od maja do lipca, lub CaO w dawkach o połowę mniejszych. Odczyn wody bezpośrednio po wapnowaniu nie może przekraczać pH 10. Nadmierne wapnowanie wody ponad 200 kg CaO/ha może spowodować całkowite strącenie fitoplanktonu /drobnych roślin występujących w toni wodnej/. Przy stosowaniu wapna palonego "na wodę" należy ponadto pamiętać żeby nie spowodować poparzeń ryb szczególnie jeżeli przebywają one w tym okresie w pobliżu powierzchni wody, co może mieć miejsce w okresie deficytów tlenowych. Wapno nawozowe CaC03 ~jest prawie nierozpuszczalne w wodzie i dlatego powinno być jak najdrobniej zmielone. Rozpuszcza się ono natomiast stopniowo pod wpływem kwasu węglowego, z którym tworzy rozpuszczalny kwaśny węglan wapnia Ca/HC03/2. kwaśny węglan jest uwodnioną formą dwutlenku węgla. Utrzymanie się określonej ilości wapnia w formie roztworu w wodzie jest więc "regulowane" przez wytwarzanie się CO2 z rozpadu substancji organicznych. Niektórzy uważają że po zalaniu wodą stawu, zastosowany na dno CaC03 rozpuszcza się powoli /nawet do 1 miesiąca/.
Wapno to ma słabe działanie odkażające i nie .nadaje się do zwalczania pasożytów i bakterii chorobotwórczych. Nie zabije również wielu pożytecznych organizmów, stanowiących pokarm ryb i z tego względu wydaje się najwłaściwsze w przypadku przesadek I i II. W wyniku prawidłowego wapnowania kwaśny węglan wapnia stabilizuje pH wody i dna na 8,5. Dawniej uważano, że wapno należy stosować jedynie w celu odkwaszania gleby. Bowiem wapń wiąże kwasy wytwarzające się stale przy procesach rozkładu. Bardzo ważna rola wapna polega na magazynowaniu dwutlenku węgla.
Dezynfekcja stawów
1. Do odkażania używa się wapna świeżo palonego, sproszkowanego przechowywanego w suchym miejscu pod dachem, w przeciwnym bowiem razie traci ono szybko swe właściwości żrące. Suche bryły wapna powinny być sproszkowane mechanicznie.
2 Na oczyszczone najlepiej jeszcze mokre dno stawu rozsiewa się równomiernie miał wapienny tak aby cała powierzchnia była biała w dawce określonej przez Pracownię/ 10-25 q/ha.
3.Po rozsianiu wapna staw nawadnia się, lecz tylko w takim stopniu, aby wodą pokryte było tylko dno. Za pomocą grabi żelaznych porusza się górną warstwę gleby w celu dokładnego rozpuszczenia wapna i wytworzenia się mleka wapiennego.
4.Brzegi stawu i jego urządzenia techniczne odkaża się przez polewanie rozcieńczonym mlekiem wspieranym,
5.Po upływie 6-10 dni, jeżeli staw napełnia się wodą i jeśli ma być bezpośrednio po dezynfekcji zarybiony ponownie ją spuszcza w celu przepłukania zbiornika
6.Jeżeli staw nie będzie w najbliższej przyszłości zarybiony należy pozostawić mleko wapienne do zupełnego jego wyschnięcia celem dodatkowego odkwaszenia dna stawu.
7.Pracownicy podczas przeprowadzania odkażania powinni być zaopatrzeni w ochronne okulary ponieważ wapno niegaszone wywołuje głębokie zmiany zapalne śluzówki i zmętnienie rogówki oka.
8.Stawy hodowlane, odrostowe, rowy dopływowe i odpływowe, jazy, ujścia rzek należy odkażać bezpośrednio po odłowach. Im temperatura środowiska wyższa tym działanie odkażające silniejsze.
9.Zimochowy należy zaraz po osuszeniu dna odkazić, nie później niż w czerwcu.
Pielęgnacja stawów
Szkodliwy wpływ roślinności twardej wynurzonej:
1.wypłycanie zbiorników wodnych i powodowanie przez to jeszcze bujniejszego orostu
2.zacienianie wody i hamowanie procesów przyswajania dwutlenku węgla, a przez to mniejszenie produkcji pokarmu naturalnego dla ryb
3.utrudnianie rybom poszukiwania pokarmu, zarówno w wodzie jak i w dnie stawu
4.wyczerpywanie cennych związków pokarmowych z dna i tworzenie po obumarciu roślin mało wartościowego i trudno rozkładającego'się osadu (zakwaszanie środowiska)
5.pogarszanie stanu zdrowotnego ryb
6.utrudnianie odławiania ryb i kontroli ich przyrostów
7.liczniejsze występowanie szkodników ryb
8.nadmierne wyparowywanie wody przez tkanki roślin
Typy stawów w obiektach karpiowych
W obiektach karpiowych znajdują się różnego rodzaju stawy o określonym przeznaczeniu.
1.Stawy tarlakowe i zimochowy dla tarlaków.
2.Tarliska i ogrzewalniki - 0,1% powierzchni gospodarstwa
3.PrzesadkiI-3,0%
4.PrzesadkiIl-10,0%
5.Stawy kroczkowe - 14%
6.Stawy towarowe - 70 %
7.Zimochowy dla narybku - 1%
8.Zimochowy kroczkowe - 1,5%
9.Magazyny towarowe - 0.4%
Ponadto na terenie gospodarstwa rybackiego powinny się znajdować takie pomieszczenia jak:
-sieciarnia, do przechowywania sprzętu rybackiego
-magazyn pasz, nawozów mineralnych itp.
- wiaty (zadaszenia) mieszczące łódki, kosiarki, itp.
Charakterystyki poszczególnych kategorii stawów
Staw tarlakowy
Głębokość 50-150 cm. Służy do hodowli karpi wybranych do rozpłodu. Powinien być ałkowicie
osuszalny, zaopatrzony w osobny dopływ wody oraz powinien mieć dużezasoby pokarmu naturalnego. Zagęszczenie nie może przekraczać 2-4 do 10 sztuk/100 m" dna.W okresie zimy tarlaki przenosi się do specjalnych zimochowów.
Tarliska
To małe stawy o pow. 100-150 m2, głębokości 20-30 cm przy dopływie;
50-100 cm przy odpływie Służą one do przeprowadzenia naturalnego tarła, inkubacji zapłodnionej ikry I kilkudniowego przetrzymywania larw karpia Przed tarłem tarlisko powinno być porośnięte świeżą i miękką trawą. Tarliska są „pod wodą" nie dłużej niż 2 tygodnie w ciągu roku. Po odbyciu tarła i odłowie wylęgu tarliska należy osuszyć, trawę wykosić i wygrabić.
Na dno tarliska należy zastosować wapno nawozowe CaC03 lub wapno palone CaO.
Dno tarliska użyźnia się nawozami minimalnymi szczególnie korzystne są
nawozy potasowe. Tarliska zalewa się 2-3 dni przed planowanym tarłem.
Zalewa się je wodą z niewielkiego płytkiego zbiornika zwanego ogrzewał n i k i e m.
Ogrzewalnik
Pojemność ogrzewalnika powinna zabezpieczyć dwukrotnie zalanie zespołu składającego się z 4-5 tarlisk. Ogrzewalnik służy nie tylko do podniesienia temperatury wody, lecz również jest osadnikiem zapobiegającym zamuleniu tarlisk.
Przesadki I
To niewielkie stawy o powierzchni 0.25-2 ha i głębokości 30-50 cm przy dopływie; 125 cm przed odpływem. Stawy te użytkowane są w czerwcu i w lipcu przez 4-6 tygodni. Obsada ryb
wynosi 100 000-200 000 sztuk/ha. W pozostałym okresie stawy te utrzymywane są „na sucho".
W okresie osuszania przeprowadza się szereg zabiegów mających na celu
podnoszenie ich żyzności. Należą do nich:
-płytka orka
-wapnowanie
-nawożenie gleby nawozami mineralnymi
-bronowanie dna
-wysiew mieszanki roślin zbożowych (owies i jęczmień) motylkowych (łubin, groch, wyka), które po przeoraniu odgrywają one rolę nawozu organicznego
Do użyźniania stosuje się również nawozy zwierzęce. Najbardziej ceniony jest nawóz koński, następnie bydlęcy, owczy i drobiowy.
Przesadki II
Powierzchnia wynosi 1-20 ha, głębokość przy dopływie 50-70 cm; przy odpływie 120-150 cm Są to stawy osuszalne i uprawiane. Przesadki II służą do wychowu narybku karpia w okresie lata i jesieni Ki (niekiedy do przetrzymywania ryb w okresie zimy).
W czasie kiedy przesadki U nie są użytkowane ich dno powinno być uprawiane
tak jak w przesadkach I:/ Dokładnie osuszone, wapnowane, nawożone Wczesną wiosną dno przesadki obsadzić można mieszanką peluszki z owsem lub wyki z owsem. Po skoszeniu zalewa się wodą, nie później niż w III dekadzie czerwca. Obsady przesadek U są zwykle 10-krotnie mniejsze od przesadek I i wynoszą 10 000-20 000 sztuk/ha.
Zimochowy narybkowe
Powierzchnia 1-5 ha. Głębokość 150-180 cm, czasami do 2 m Głębokość stawu powinna przekraczać o 50 cm maksymalną grubość pokrywy lodowej, /w Polsce grubość lodu może dochodzić do 60-80 cm/. Zimochowy powinny mieć zapewniony stały dopływ wody nawet w ciągu największych mrozów. Przepływ wody przez zimochów powinien odbywać się
po najdłuższej osi stawu. Po odłowie wiosennym przeprowadza się osuszanie i wapnowanie dna.
Zimochowy— należy-- dezynfekować każdego roku, 3-4 tygodnie przed ich
Zalaniem Zimochowy zalewa się zwykle w połowie września.
Jeżeli dno porośnięte jest trawą pozostawia się ją lub obsiewa się tak jak
przesadki U.
Stawy kroczkowe
Powierzchnia 10-30 ha. Głębokość 0,7-2,0 m Są to spuszczalne i całkowicie lub częściowo osuszalne zbiorniki wodne. Służą do wychowu karpi w II roku życia. Stawy kroczkowe używa się zwykle od drugiej połowy kwietnia do pażdziernika-listopada. W pozostałym okresie powinny być osuszone i wapnowane.
W stawach kroczkowych o dużym areale nie przeprowadza się uprawy dna.
Obsadę stawów kroczkowych stanowi narybek karpia po przezimowaniu w ilości 2 000-20 000 sztuk/ha. Ryby wpuszcza się do stawów kroczkowych wiosną kiedy temperatura wody podniesie się do 8°C. Zarybianie przy niższych temperaturach prowadzi do głodowania ryb, ponieważ w stawie brak jest jeszcze dostatecznej ilości pokarmu naturalnego szczególnie organizmów
planktonowych.
Zimochowy kroczkowe
Powierzchnia 1-5 ha. Średnia głębokość 170 cm. Dopływ wody do zimochowów winien być tym większy im większe jest zagęszczenie ryb w stawie. Obsady zimochowów wynoszą najczęściej 20 000 sztuk/ha Zbyt duży dopływ wody do zimochowów może być przyczyną znacznego oziębienia wody,. Temperatura blisko 0°C powoduje przeziębienie ryb oraz znaczne straty w okresie zimowania i bezpośrednio po zimowaniu.
Stawy odrostowe
Powierzchnia 5-50 ha, niekiedy do 300 ha. Głębokość 0.5-2,5m. Są to największe w gospodarstwie zbiorniki wodne służące do hodowli karpia w 3 roku życia. Większość stawów jest tylko częściowo osuszalna. Stawy odrostowe używane są zwykle przez kilka lat „bez odpoczynku". Po każdym odłowie napełnia sieje natychmiast wodą. Taki system powoduje obmżenie higieny i kultury hodowlanej.
Magazyny
Powierzchnia 300-1500 m2. Głębokość ok.2 m Dno piaszczyste i zwarte. Służą do przetrzymywania karpi handlowych przez kilka do kilkunastu tygodni (od października do stycznia). Wielkość magazynu powinna być tak skalkulowana ażeby cała obsada mogła zmieścić się w jednej jednostce transportowej. Po odłowach i przed zarybieniem magazyny należy odkazić wapnem palonym.
Zalety karpia jako materiału hodowlanego
1.Duże tempo wzrostu
2.Wykorzystanie różnorodnych zasobów pokarmowych
3.Osiąga dojrzałość płciową późno, po okresie produkcyjnym
4.W zimie zapada w sen zimowy
5.Dobrze znosi wahania temperatury opt.23-28°C, letalna. 36°C (dla dorosłych)
6.Małe zapotrzebowanie tlenowe 3-5 cm302/l wody
7.Odporność na zabiegi
Temperatury optymalne w hodowli karpia
Temperatury poniżej 12°C i powyżej 30°C są letalne dla ikry karpia Optymalnąjest 20°C.
Przekroczenie tej temperatury poniżej 18°C i powyżej 22°C może spowodować straty wylęgu do 50%.
Lustrzeń ma zredukowaną liczbę łusek, które mogą być ułożone w różnych miejscach. .
U lustrzenia siodełkowego - występują tylko przy grzbiecie, lub pod linią grzbietu.
U lustrzenia lampasowego - tylko wzdłuż linii nabocznej.
U lustrzenia wieńcowego - wzdłuż grzbietu, partii ogonowej na podbrzuszu i przy płetwach.
U lustrzenia grzbietowego - powyżej linii nabocznej.
U lustrzenia brzusznego - poniżej linii nabocznej.
U lustrzenia kołnierzowego - okalają otwór skrzelowy.
Kategorie wiekowe karpia
Kw -jest to larwa karpia z woreczkiem żółtkowym
Ko - karp miesięczny z przesadki I
Ki - narybek po pierwszym sezonie hodowlanym /karp jednoroczny
K2 - kroczek - karp dwuletni,
K3 lub Kh - ryba po trzech sezonach