SPIS TREŚCI
Historia prawa cywilnego
HISTORIA PRAWA CYWILNEGO
Jus cywile - prawo obywatelskie, podporządkowani mu byli wszyscy obywatele Rzymu (3000 lat temu) - stałe niezmienne.
Jus gentium - prawo dla obcych (cudzoziemców) - zmienne
Po upadku imperium rzymskiego o prawie rzymskim zapomniano. Potem w średniowieczu znowu zaczęto do niego sięgać. W XIX w znowu całą Europę obiegło prawo rzymskie. W Europie istnieje podział na prawo rzymskie i anglosaskie. Prawo rzymskie jest prawem stanowionym przez państwo . Obecne prawo cywilne nie w pełni odpowiada temu, co rzymianie nazywają PC.
ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO
kodeks cywilny, uchwalony w 1964, wszedł w życie 01.01.65. Składa się z 4 ksiąg (jak kodeks prawa rzymskiego)
I księga - część ogólna - zawiera normy, które mają zastosowanie dalej w PC szczegółowym
II księga - własność i inne prawa rzeczowe
III księga - zobowiązania (najobszerniejsze)
IV - spadki
Kodeks cywilny jest ustawą, najważniejsza ustawa zwykła dla prawa cywilnego. Poza tym na PC, składają się jeszcze setki ustaw i innych aktów prawnych, które regulują szczegółowo podstawowe elementy PC.
Rozdziały PC:
rzeczowe
spadki
zobowiązania
Prawo rodzinne
Ustawy
Będziemy się zajmować:
częścią ogólną
zobowiązaniami {margines}
prawem rzeczowym
NORMY
Normy zawarte w przepisach mogą mieć charakter:
bezwzględnie obowiązujące (bezwzględnie stosowane)
względnie obowiązujące (względnie stosowane)
Inny podział tych norm:
1. bezwzględnie obowiązujące - zawsze znajduje zastosowanie, nie można nie zastosować tej normy
2. względnie stosowane - znajdują zastosowanie, gdy strony stosunku cywilno-prawnego nie postanowią inaczej - jest ich wiele.
Zagadnienia, gdzie zawsze są normy bezwzględnie obowiązujące:
Normy, które dotyczą formy czynności, np.: w jaki sposób zawrzeć małżeństwo
Terminy przedawnienia roszczeń
Zagadnienie solidarnej odpowiedzialności
W prawie rzeczowym i rodzinnym dominują normy bezwzględnie obowiązujące
Zagadnienia, gdzie są normy względnie obowiązujące:
W zobowiązaniach dominują normy względnie obowiązujące
STOSUNEK CYWILNOPRAWNY
Prawo cywilne zajmuje się tylko stosunkami cywilnoprawnymi
Stosunek cywilnoprawny - zapewnia stronom stosunku równorzędną pozycję.
W SCP wchodzimy dobrowolnie, aby stać się stroną SCP musimy się na to zgodzić, ale gdy nie chcemy być w SCP to nie musimy.
Spory ze stosunku CP rozstrzyga sąd.
Na SCP składają się:
Strony stosunku cywilno prawnego - zwykle są dwie strony stosunku, czasem jest ich więcej, np. spółki
Treść stosunku CP - prawa i obowiązki podmiotów (jeśli ktoś ma prawa to musi mieć też obowiązki)
Przedmiot stosunku cywilnoprawnego.
Podmioty stosunków CP - osoby fizyczne i osoby prawne. Aby być podmiotem prawa to trzeba mieć zdolność prawną.
Zdolność prawna - zdolność występowania jako podmiot stosunków cywilno prawnych. Ten co ma zdolność prawną może być mężem, autorem itp.
Kategorie którym zdolność prawna przysługuje:
osoba fizyczna art. 8 - ma zdolność prawną od urodzenia.
NASCITURUS - dziecko poczęte, a jeszcze nienarodzone. W prawie rzymskim mogło dostać spadek. Może dochodzić roszczeń majątkowych gdy urodziło się żywe.
Zdolność prawną człowiek ma od urodzenia do śmierci.
Dowody na to, że człowiek nie żyje (z punktu widzenia prawa cywilnego):
akt zgonu - wystawia go kierownik urzędu stanu cywilnego na podstawie
karty zgonu wystawionej przez lekarza
doniesienia do Urzędu Stanu Cywilnego prokuratora, który prowadzi śledztwo w sprawie śmierci danej osoby
orzeczenie sądowe (nie ma zwłok) są dwojakiego rodzaju:
postanowienie o stwierdzeniu śmierci człowieka - wydaje się gdy przeprowadzi się postępowanie i ustali, że dana osoba nie żyje
postanowienie o uznaniu za zmarłego - wydawane w stosunku do osób zaginionych (nie wiemy, czy żyje, czy nie). Z reguły wydawane po 10 latach od końca roku kalendarzowego , w którym dana osoba zaginęła. W wyjątkowych przypadkach może być wydłużony(gdy zaginie osoba bardzo młoda, musi mieć co najmniej 23 lata w momencie uznania za zmarłego).Skrócony - gdy zaginie osoba bardzo stara, w momencie uznania za zmarłego skończyła 70 lat to starczy 5 lat od końca roku kalendarzowego. Skrócony, gdy zaginie w szczególnych przypadkach. Np. śmierć w górach, w wodzie, katastrofie - czas uznania za zmarłego ulega skróceniu może być od ½ roku udo 10 lat.
Jeżeli więcej osób zaginęło razem w tych samych okolicznościach uważa się, że zmarły w tym samych dniu, w tym samym czasie (równocześnie)
Aby odziedziczyć spadek trzeba żyć.
ZDOLNOŚĆ PRAWNA OSÓB PRAWNYCH
Osoby prawne to jednostki organizacyjne, które uzyskał osobowość prawną na postawie określonej normy prawnej(art. 33)
Przepisy prawne nadają osobowość prawną na 2 sposoby:
detalicznie - np. ma osobowość prawną NBP, Poczta Polska, nazwą mówimy, że ta czy inna jednostka ma osobowość prawną
hurtowe - nadaje się osobowość prawną grupie jednostek organizacyjnych np. przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie.
Spółka, spółdzielnia dostaje osobowość prawną w momencie wpisu do rejestru handlowego. Rejestry prowadzą w większości sądy.
Zdolność prawna każdego podmiotu stosunków cywilnoprawnych jest taka sama, wyj. Osoby prawne gdy dotyczy to stosunków rodzinnych, małżeńskich.
Osoba fizyczna ma ułatwione działanie w porównaniu z osobami prawnymi. Osoby prawne działają poprzez swoje organy.
Osoby fizyczne i prawne to podmioty prawa cywilnego.
Ułomna osoba prawna - np. spółka cywilna- nie ma osobowości prawnej - ale posiada pewne jej cechy (atrybuty). Np. mogą występować przed sądem.
Treść S.C. - prawa i obowiązki podmiotów.
Wszystkie problemy sprowadzają się tutaj do prawa podmiotowego.
Prawo podmiotowe - I. podmiot może znaleźć w pewnej sytuacji, co jemu wolno, na co zezwala mu prawo.
II. zespół uprawnień, kompetencji, wolności funkcjonalnie ze sobą powiązanych, tworzących pewną całość.
Prawo podmiotowe - złożona sytuacja, określa co ja mogę zrobić.
PRAWA PODMIOTOWE
ROSZCZENIE - najczęstszy składnik praw podmiotowych. Jest to szczególna postać uprawnienia. Podmiot A może domagać się od podmiotu B określonego zachowania. Każde roszczenie charakteryzuje ochrona prawna:
roszczenia majątkowe
roszczenia niemajątkowe.
Uprawnienia kształtujące - nie możemy sobie sami ich stworzyć, charakteryzuje je jednostronne zachowanie. Jest ich tyle ile określi ustawodawca. Może spowodować zmianę bądź ustanie stosunku cywilnoprawnego.
Podział prawa podmiotowego:
względny
bezwzględny (jest określona ilość tych praw)
PRAWA BEZWZGLĘDNE - są skuteczne przeciwko każdemu (prawo własności, zastaw, prawo użytkowania) - prawa rzeczowe.
PRAWA WZGLĘDNE - są skuteczne przeciwko oznaczonej osobie (prawo najmu) prawa obligujące (zobowiązujące)
Nabycie i utrata praw podmiotowych
Podmiot, który nabył prawo podmiotowe powoduje, że drugi ej traci. Dwa sposoby nabycia i utraty:
pochodne (przeniesienie prawa z jednego podmiotu na drugi) zasada NEMO PLUS JURIS
pierwotne (niezależne od istnienia poprzednika prawnego), np. zawładnięcie rzeczy niczyjej, wywłaszczenie, zasiedzenie.
Zasada NEMO PLUS JURIS - można przenieść tyle praw na inny podmiot ile się posiada.
PRZEDMIOTY STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO
RZECZY
Rzecz - obiekt (przedmiot) materialny, wyodrębnienie (wyjęcie) z przyrody na tyle, że w stosunkach cywilnoprawnych można tą rzeczą obracać
Podział rzeczy:
rzeczy ruchome
nieruchomości
Nieruchomości - art. 46 - zawsze nieruchomością jest grunt
Grunt - część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębną wartość i wszystko co jest z tym gruntem na stałe związane
Zasada SUPERFICIES SOLO CEDIT - jakikolwiek przedmiot o charakterze materialnym związany z gruntem na trwałe stanowi jedną rzecz z gruntem o nazwie grunt.
Mogą być nieruchomością : budynek, lokal (część budynku), jeżeli spełniają określone warunki, które wyodrębniają te nieruchomości od gruntu:
budynek musi być trwale z gruntem związany, a lokal musi się znajdować w budynku, który jest na trwale związany
muszą istnieć szczególne przepisy prawne, które pozwalają uczynić z budynku lub lokalu odrębny od gruntu przedmiot własności.
przepisy szczególne dla budynku - art. 235 kc dotyczy użytkowania wieczystego
przepisy szczególne dla lokali - ustawa o własności lokalu
CZĘŚĆ SKŁADOWA RZECZY (art. 47) to element rzeczy, jest to wszystko to, co jest na tyle połączone z rzeczą, że nie można tego odłączyć od rzeczy bez uszkodzenia lub spowodowania istotnej zmiany, jest to element, z którym rzecz tworzy całość.
Nie można być właścicielem składowej części rzeczy jeżeli nie jest się właścicielem tej rzeczy.
PRZYNALEŻNOŚĆ - to rzecz, która przynależy do innej rzeczy (rzecz główna, której przynależy inna rzecz)
przynależność musi być rzeczą ruchomą
musi należeć do tego samego właściciela co rzecz główna
musi pozostawać w związku z rzeczą główną o charakterze funkcjonalnym (gospodarczym), np. zamek ma przynależność w postaci klucza.
RZECZY OZNACZONE:
co do gatunku (rodzajowo)
To taka rzecz, która jest tylko jedna, wyznacza się poprzez własne, indywidualne, niepowtarzalne cechy.
indywidualnie (co do tożsamości)
rzeczy robione taśmowo, których jest dużo, oznaczone rodzajowo są zastępowalne
DOBRA OSOBISTE
Art. 23. Dobra osobiste - pewne wartości, dobra niematerialne, które dotyczą człowieka i są z nim bardzo ściśle związane i są bardzo wysoko ustawione w hierarchii wartości ustawodawcy.
Art. 49 - dobra osobiste osoby prawnej:
Ochrona prawna dóbr osobistych:
trzeba stwierdzić, że doszło do naruszenia dobra osobistego lub doszło do zagrożenia naruszenia dobra osobistego.
Musi mieć charakter bezprawny
Domniemanie bezprawności naruszenia - ciężar dowodu - leży po stronie poszkodowanego.
Roszczenia niemajątkowe (instrumenty). Ochrona niemajątkowa:
naruszenie dobra osobistego zaistniało
domaganie się zaprzestania działać naruszających dobra osobiste
przywrócenie stanu pierwotnego (usunięcie skutków naruszenia)
Art. 448, 445
Ochrona majątkowa:
zadośćuczynienie pieniężne za wyrządzoną krzywdę
domaganie się zapłaty określonej sumy pieniędzy na cel przez siebie wybrany
osoba może być obciążona tymi środkami pieniężnymi, gdy zawiniła, trzeba udowodnić jej winę. Z wyjątkami:
uszkodzenie ciała
wywołanie rozstroju zdrowia
pozbawienie wolności
skłonienie do czynu nierządnego gwałtem, podstępem, albo wyzyskanie stosunku zależności
PRZEDSIĘBIORSTWO, GOSPODARSTWO ROLNE - kompleks, zespół rzeczy, praw, dóbr niematerialnych
Przedsiębiorstwo - termin ten nie jest jednoznaczny w znaczeniu przedmiotowym: art. 55^1. Zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji pewnych zadań gospodarczych.
Gospodarstwo rolne (art. 55^3) - grunty rolne, grunty leśne, budynki, o ile stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą.
ZDARZENIA CYWILNOPRAWNE
Zdarzenia cywilnoprawne - zdarzenia, które wywołują efekt prawny (pożar, zawarcie umowy, orzeczenie sądowe)
zdarzenia (w ścisłym tego słowa znaczeniu, są niezależne od człowieka)
działania (zależne od woli człowieka)
czynności (zależne od woli człowieka prawie w całości : oświadczenia woli)
czyny (w pewnym stopniu zależne od człowieka, ale skutek nie jest zależny)
zgodne z prawem
niezgodne z prawem
ąceą
CZYNNOŚCI PRAWNE
Za ich pomocą dokonuje się obrót gospodarczy
Czynność prawna jest to taka czynność konwencjonalna podmiotu, która na mocy obowiązujących norm prawnych zmierza do wywołania określonego skutku prawnego. Koniecznym, niezbędnym elementem jest oświadczenie woli.
Czynność konwencjonalna - ma pewne znaczenie w pewnej grupie społecznej, z pewnym zachowaniem wiąże się pewne znaczenie.
KONWENCJA=== UMOWA
Oświadczenie woli - jest to dowolne zachowanie podmiotu, byle w sposób dostateczny (wystarczający) zrozumiale wyrażało wolę wywołania jakiegoś skutku prawnego (musi być złożone poważnie, na serio). Czas złożenia oświadczenia woli:
od momentu wyartykułowania (gdy nie ma adresata, gdy nie ma środka przekazu, środka komunikacji - gdy druga osoba, adresat miał możliwość zapoznania się z treścią tego oświadczenia, uznaje się wtedy oświadczenie woli za złożone
Złożenie oświadczenia woli - milczenie (powstrzymanie się od wyrażenia słownego), nie działanie, nic nie robienie nie jest złożeniem oświadczenia woli.
Wyjątek:
Art. 368 ; gdy dwa podmioty pozostają w stałej współpracy i jeden z podmiotów kieruje do drugiego ofertę zawarcia umowy w związku z tą współpracą to brak odpowiedzi przyjmuje się za przyjęcie oferty.
Treść czynności prawnej
treść oświadczenia woli zawiera tylko część treści czynność prawnej
elementy przedmiotowo istotne (konieczne) - pozwalają jakąś czynność zaliczyć do określonej czynności prawnej (czy dochodzą do skutku, gdzie są kwalifikowane)
Elementy przedmiotowo istotne - pozwalają zaliczyć czynność prawną.
3 elementy sprzedaży:
zobowiązanie sprzedawcy do przeniesienia własności
zobowiązanie kupującego do zapłacenia
elementy dodatkowe
elementy podmiotowo istotne
Są 2 takie elementy uzależniające skutek umowy :
Termin - klauzula uzależniająca skutek czynności prawnej od zdarzenia przyszłego i pewnego. NIE można uzależniać umowy od śmierci stron.
Terminy są : początkowe i końcowe.
Warunek - klauzula prawna uzależniająca skutek czynności prawnej od zdarzenia przyszłego i nie pewnego.
Warunki : zawieszające (czynność prawna nie odniesie skutku póki nie zajdzie czynność uzależniona w warunku) i rozwiązujące.
Zasady postępowania w przypadku warunków: zakaz postępowania niezgodnie z zasadami współżycia społecznego w dążeniu do zajścia warunku.
RODZAJE CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Podział oparty o kryterium podmiotowe:
Czynności prawne jednostronne - dochodzą do skutku mocą jednego oświadczenia woli
Czynności prawne wielostronne :
Umowy - podstawowy typ czynności prawnych.
Wymagają zgodnych oświadczeń woli co najmniej 2 stron. Muszą być zawierane zgodnie.
Uchwały - dochodzą do skutku, kiedy zgodne oświadczenia złoży większość. Większość określają przepisy, np. uchwały rady programowej WSZiB.
Czynności prawne konsensualne - to takie, które dochodzą do skutku drogą porozumienia stron (np. umowa ubezpieczenia, sprzedaży)
Czynności prawne realne - wymagają wydania przedmiotu umowy - np. umowa przechowania, użyczenia, zastawu, zadatek, umowa składu.
Podział na czynności zobowiązujące i rozporządzające:
Zobowiązujące - jeden podmiot zobowiązuje się do pewnego zachowania wobec innego podmiotu. Czynność powiększająca pasywa dłużnika. Np. sprzedaż, darowizna, umowa o dzieło itd.
Rozporządzające - mocą których podmiot przenosi, znosi, albo obciąża prawo majątkowe. Np. zastaw, hipoteka, najem, cesja wierzytelnościowa.
Model francuski i niemiecki. W Polsce w zasadzie (art. 155) model francuski z domieszką niemieckiego:
jedna umowa
Art. 155 §2 - nie wystarczy jedna czynność w niektórych przypadkach: dla takich czynności prawnych oznaczających rzeczy oznaczone co do gatunku lub rzeczy przyszłych.
Konieczne jest dokonanie czynności rozporządzającej, której dotyczy wręczenie rzeczy.
Dla czynności zobowiązującej zobowiązanie do przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku lub przyszłych rozporządzenie nastąpi w chwili przekazania.
Czynności:
kauzalne
(kauza jest nieskuteczna wtedy, kiedy czynność prawna jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.)
abstrakcyjna lub oderwana - to czy kauza istnieje, czy nie nie ma znaczenia. Np. obrót czekowy i wekslowy, przyjęcie przekazu.
ZAWARCIE UMOWY
Uregulowane trójtorowo. Są 3 sposoby zawarcia umowy:
oferta
przetarg
rokowania
OFERTA Najprostszy sposób zawarcia umowy. W prostych transakcjach. Odbywa się poprzez 2 oświadczenia woli:
Oferenta = tego co oferuje
Oblata akceptuje ofertę lub nie lub składa kontrofertę.
OFERTA - poważna propozycja zawarcia umowy zawierająca co najmniej istotne jej postanowienia.
Oblat nie może NIC zmienić w ofercie - może się tylko zgodzić lub nie. Wszystko co jest w umowie, jest w ofercie. Ważne jest, żeby umowa zawierała treść taką jak oferta muszą być postanowienia istotne dotyczące przyszłej umowy.
W prawie polskim oferta ma charakter WIĄŻĄCY. Z chwilą złożenia oferty oferent nie może się przez jakiś czas z niej wycofać. Umowa dochodzi do skutku w momencie wyrażenia zgody oblata.
Jeżeli są wątpliwości to rozstrzyga się je na niekorzyść oferenta.
Art. 543 - wystawienie rzeczy na widok publiczny z ofertą ceny jest uważane za OFERTĘ SPRZEDAŻY.
Termin wskazany w ofercie jest bezwzględnie wiążący.
Jeżeli oferent nie oznaczy w ofercie terminu wygaśnięcia oferty:
Jeżeli oferta nie ma konkretnego adresata, albo adresat jest i jest przy tym obecny - ofertę uważa się za złożoną w chwili wyartykułowania i trzeba natychmiast udzielić odpowiedzi.
Złożenie oferty poprzez środek komunikacji pośredniej. Na odpowiedź trzeba czekać tak długo jaki jest zwyczajowo przyjęty czas oferty, która poszła do oblata i wróciła, ale odpowiedź była udzielona bezzwłocznie.
Przyjęcie oferty musi polegać na jej pełnej akceptacji. Umowa może być częściowo odrzucona kontroferta, zamiana ról i znowu oferent-oblat musi się zgodzić lub nie, albo znowu kontroferta itd.
Oświadczenie woli:
doraźne
dorozumiane
oświadczenie woli milcząc : oferta podmiotów, które pozostają w stałej współpracy - może milczeć oblat i to jest zgoda
jeżeli stronom zależy na najszybszym realizowaniu oferty, przystąpienie oblata do wykonywania umowy
PRZETARG - dotyczy przeważnie umów poważniejszych (art. 701-704)
W przetargu uczestniczy :ogłaszający przetarg i uczestnicy przetargu.
Procedura przetargowa musi być zachowana:
Ogłoszenie przetargu:
miejsce
czas
przedmiot przetargu
warunki przetargu
Wadium - gwarancja ogłaszającego, że w przypadku wybrania danej osoby dojdzie do zawarcia umowy. Innym zwraca się wadium.
Warunki przetargu są najróżniejsze - byle były zgodne z prawem i zasadami współżycia społecznego. Ale pewne przetargi mają wprowadzone ograniczenia.
2.
przetarg ustny - oferty składają jawnie
przetarg pisemny
Charakterystyczny dla inwestycji budowlanych. Oferty powinny być tajne. Osoba składająca ofertę powinna nie znać innych ofert. Można zagwarantować sobie prawo do uniemożliwienia przetargu na każdym etapie.
Zawarcie umowy drogą przetargu pisemnego z chwilą zawiadomienia oferenta o jej przyjęciu. Podobnie w przypadku oferty pisemnej.
Art. 704 - unieważnienie umowy zawartej w drodze przetargu - każdy uczestnik przetargu ma prawo domagać się od sądu unieważnienie umowy jeżeli udowodni, że jakaś osoba lub osoby wpłynęły na wynik przetargu 1 miesiąc od dowiedzenia się o okolicznościach i nie później nuż po 1 roku od zawarcia umowy.
ROKOWANIA (negocjacje, pertraktacje)
Następuje : strony, uczestnicy rokować formułują treść umowy uzgadniając poszczególne postanowienia. Jedno kluczowe zagadnienie :
w jakim momencie prowadzonych negocjacji umowa została zawarta ?
Art. 72 mówi : w razie wątpliwości należy przyjąć, że strony zawierające umowę zawarły ją w momencie, kiedy rozwiązały wszelkie problemy będące przedmiotem negocjacji (dotyczące negocjacji)
List intencyjny - deklaracja intencji - nie ma charakteru wiążącego, chyba że wynika z niego chęć zawarcia umowy.
Własność czynności prawnej
forma czynności prawnej
zdolności do czynności prawnej
WADY OŚWIADCZENIA WOLI
Wady oświadczenia woli:
Brak świadomości lub swobody działania. Art. 72 - może to być w zasadzie dowolna przyczyna (upojenie alkoholowe, narkotyki, gorączka, choroba psychiczna)
Ważne, że złożył oświadczenie woli nie zdając sobie sprawy ze skutków..
Nie ma znaczenia z jakiego powodu znajdował się w tym stanie. Takie oświadczenie uważane jest za bezwzględnie nieważne.
Czynność bezwzględnie nieważna nie może zostać kwalifikowana, czyli uznana za ważą.
Każdy podmiot może się powołać na czynność bezwzględnie nieważną.
Za wadę oświadczenia woli : brak swobody działania, działanie pod przymusem. Ze względu na permanentne zaburzenia woli psychicznej podmiot też nie może złożyć skutecznego oświadczenia woli.
Pozorność. Art. 83. Jedna osoba składa oświadczenie drugiej osobie za jej zgodą dla pozoru. Może być tylko w czynnościach wielostronnych.
Umawiają się, że oświadczenie nie ma wywołać skutku prawnego
Umawiają się, że oświadczenie wywoła inny, ukrywany skutek prawny.
Czynność prawna pozorna jest bezwzględnie nieważna.
Jeżeli transakcja zawarta przez osobę trzecią z osobą zawierającą czynność prawną pozorną jest odpłatna i zawarta w dobrej wierze to czynność prawna jest skuteczna
Ochrona osób działających w dobrej wierze.
Problem w przypadku, kiedy czynność pozorna kryje inną czynność: Jeżeli wszystkie warunki prawne konieczne dla czynności ukrytej zostały spełnione w czynności pozornej to czynność ukryta jest skuteczna.
Błąd (=mylne wyobrażenie o rzeczywistości)
Nie każdy błąd jest wadą oświadczenia woli. Po to, aby błąd był prawnie uznany (art. 84-86):
Musi dotyczyć czynności prawnych
Musi być istotny
Osobie, której zostało złożone oświadczenie możemy postawić zarzut:
że wprowadziła w błąd
że wiedziała o błędzie, ale go z niego nie wyprowadziła
nie wiedziała, ale powinna go wykryć i o nim powiedzieć
Ważne wyjątki: gdyby było tak, że możemy udowodnić osobie, że działała podstępnie (celowo wprowadziła nas w błąd) to błąd jest natychmiast prawnie doniosły.
Jeżeli mamy oświadczenia woli, które nie mają adresata, albo nawet jest to umowa, ale bezpłatna, wtedy druga strona nie jest chroniona.
skutki prawne błędu
Można się uchylić od skutku złożonego oświadczenia woli : musi złożyć jeszcze jedno oświadczenie, że wycofuje się z poprzedniego oświadczenia: ma się na to 1 rok.
Groźba (=przymus psychiczny)
Nie każda groźba. Groźba jest prawnie doniosła jak jest:
poważna - trzeba grozić czymś, co ma wymiar istotnego uszczerbku tego przedmiotu oraz innych przedmiotów
realna - należy przypuszczać, że grożący wykona tę groźbę
bezprawna - trzeba grozić czymś, co jest niezgodne z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego.
Np. groźba samobójstwa jest bezprawna.
Takie oświadczenie woli jest wadliwe, ale ważne, można się uchylić w ciągu 1 roku od kiedy stan obawy ustał.
Wyzysk (czy to jest wada, czy nie zdania są podzielone)
FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH (OŚWIADCZEŃ WOLI)
Pisemne formy szczególne:
forma pisemna zwykła: na piśmie (utrwalona), własnoręczny podpis
pismo z datą pewną
pismo z podpisem notarialnie poświadczonym
forma aktu notarialnego
Ad.1)
Podpis to znak, albo podzespół znaków indywidualizujących daną osobę. Nie ma żadnej jasnej i pewnej koncepcji podpisu. Wyjątek, gdy nie jest wymagany własnoręczny podpis:
np. podpisy na papierach wartościowych można odnieść mechanicznie
np. jeżeli bank dokonuje pisemnej czynności, to można to zrobić elektronicznie (PGP)
Ad.2)
W jakim przypadkach pismo ma datę pewną:
jeżeli została uczyniona wzmianka przez notariusza, lub inny organ administracji i opatrzone datą
od momentu, kiedy o danym piśmie została uczyniona wzmianka w piśmie urzędowym
od śmierci każdej osoby podpisanej na piśmie
Ad.3) Podpis osoby jest poświadczony przez notariusza
Ad.4)Akt notarialny. Pismo jest sporządzone w całości przez notariusza, następnie odczytuje je składającemu oświadczenie woli, następnie podpisuje się osoba składająca oświadczenie woli + notariusz, a następnie oryginał zostaje u notariusza, a odpisy wydaje się osobom składającym.
SANKCJE
nieważność czynności prawnej to najpoważniejsza sankcja (Ad Solennitatem = nieważność).
Czynność prawa zawarta bez zastosowania reguł jest nieważna
zastrzeżenie formy czynności prawnej wyłącznie dla celów dowodowych (Ad probatione)
Jeżeli umowa dotyczy czegoś powyżej 2.000 zł należy sporządzić ją na piśmie, ale nie trzeba. Sankcje : w sądzie nie można wtedy zeznawać ani nie można powoływać świadków (ograniczenia dowodowe)
2 liberalizacje :
sąd może dopuścić dowód zeznań świadków, wtedy kiedy strona uprawdopodobni na piśmie zawarcie umowy
jedna i druga strona zgodzą się na dopuszczenie świadków
sąd widząc tragiczną sytuację jednej ze stron dopuści z własnej woli wyjątkowo dowody.
forma zastrzeżona (ad eventum) - dla wywołania określonych skutków, albo powstaną inne niż strony sobie życzyły.
Połączenie form z sankcjami
Może zdarzyć się tak, że osoba wymagająca danej formy zdecyduje jakie sankcje są konieczne.
Art. 100. Jeżeli mamy obowiązek zachowania jakiejś formy, a nie jest określona sankcja w przypadku niedochowania tego obowiązku, to obowiązuje reguła:
ZWYKŁA FORMA PISEMNA OGRANICZENIA DOWODOWE (ad probationem)
INNE FORMY SZCZEGÓLNE RYGOR NIEWAŻNOŚCI (ad so emmitatem)
Art. 77. Jeżeli umowa na piśmie, to zmiany etc. też na piśmie obowiązek dochowania formy.
Identyczna forma : uzupełnień i zmian.
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Zdolność do czynności prawnych to zdolność do kształtowania swej sytuacji prawnej przy pomocy własnych działań. Osobowość prawna - cecha jednostki gospodarującej.
Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych:
nie każdy człowiek może mieć zdolność do czynności prawnych.
Nie każdy człowiek musi mieć taką samą zdolność
Czynniki decydujące:
wiek
do 13 roku życia - nie ma zdolności do czynności prawnych.
Po 13 do 18 roku życia - ograniczona zdolność do czynności prawnych
- osoby mające ukończone 18 lat życia mają pełną zdolność do czynności prawnych.
2 kategorie podmiotów:
Pełnoletni
Małoletni
ubezwłasnowolnienie
Osoby, które z pewnych względów medycznych oraz społecznych nie są w stanie dać sobie rady skutecznie w obronie cyw-praw powinno się w ich interesie ubezwłasnowolnić.
medyczne
niedorozwój umysłowy
osoba dotknięta chorobą psychiczną
osoba, która jest dotknięta innymi zaburzeniami psychicznymi
społeczne
jeżeli osoba nie jest w stanie działać z rozeznaniem, taką osobę ubezwłasnowalnia się całkowicie, wymaga to ustanowienia dla tej osoby opiekuna. Nie można ubezwłasnowolnić osoby, która nie posiada zdolnośc do czynności prawnych (<13lat)
ubezwłasnowolnienie częściowe orzeknie sąd wtedy, gdy osoba dotknięta psychicznie wie co czyni, ale potrzebna jest jej pomoc do prowadzenia jej spraw. Prowadzi do ograniczenia zdolności do czynności prawnych. Musi mieć ukończone 18 lat. Wyznacza się kuratora - będzie on jej doradzał, sprawował kontrolę.
Można cofnąć ubezwłasnowolnienie, jeżeli przesłanki do niego się cofnęły.
zawarcie małżeństwa przez kobietę powyżej 16 roku życia w tym momencie zyskuje pełną zdolność do czynności prawnych (której oczywiście nie można jej odebrać po rozwodzie, nawet jeżeli będzie przed ukończeniem przez nią 18 lat)
ustanowienie przez sąd doradcy tymczasowego. Każdy dla którego sąd ustanowił doradcę tymczasowego traci pełne prawo do czynności prawnych, ale tylko na czas procesu.
Brak zdolności do czynności prawnych.
Każda czynność prawna dokonywana przez podmiot jest bezwzględnie nieważna
Sytuacja wyjątkowa - wymaga się 5 warunków, żeby jednak była ważna (muszą zajść równocześnie):
Musi to być umowa
Musi należeć do umów powszechnie stosowanych
W drobnych, bieżących sprawach życia codziennego
Ta umowa nie może pociągać za sobą rażącego pokrzywdzenia podmiotu
Musi zostać natychmiast wykonana
Pełna zdolność do czynności prawnych.
Mają ją osoby, które ukończyły 18 lat (ew. patrz punkt e) jeżeli nie zostały ubezwłasnowolnione. Mogą dokonywać wszystkich czynności prawnych samodzielnie.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych
Młodzi ludzie między 13-18 rokiem życia i osoby ubezwłasnowolnione częściowe i te z **** częściowym mają zdolność prawną tylko jest ona ograniczona.
W zakresie jednych czynności prawnych traktowane są tak jakby miały pełną zdolność do czynności prawnych, w innych tak jakby nie miały, a w jeszcze innych mogą działać pod kontrolą kuratora.
SAMODZIELNIE
Czynności przysparzające
umowy drobne
dyspozycja zarobku
dyspozycja przedmiotów
ZA ZGODĄ PRZEDSTAWICIELA USTAWOWEGO
BRAK ZDOLNOŚCI
Nie można np. sporządzenie testamentu, uznanie dziecka
CZYNNOŚCI PRAWNE
Jeżeli ustawa mówi, że trzeba mieć pełną zdolność to trzeba.
Ad. 1) umowy powinne być zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego
Ad. 2) Jeżeli taka osoba zarabia własne pieniądze, to może tymi pieniędzmi sama dysponować
Ad. 3) Dyspozycja przedmiotów oddanych tej osobie do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego.
Zgoda przedstawiciela ustawowego:
w przypadku umów zgoda przed, po lub w czasie
w przypadku czynności jednostronnych zgoda musi być wyrażona najpóźniej w czasie wykonywania czynności.
Jeżeli nie ma zgody, taka czynność jest nieważna, chyba że chodzi o umowę, wtedy można zwrócić się do przedstawiciela ustawowego - do tego czasu jest to czynność prawa kulejąca (bezskuteczność zawieszona) [negotum clandicans] ?
PRZEDSTAWICIELSTWO
Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy podmiot dokonuje czynności prawnej w cudzym imieniu. Działa A, ale skutek prawny następuje dla B.
W ramach przedstawicielstwa wyróżniamy 2 podstawowe rodzaje :
ustawowe
źródłem umocowania (przedstawicielstwa) jest ustawa (albo sama ustawa, albo wydane na jej podstawie orzeczenie sądowe)
pełnomocnictwo (art. 97)
w odróżnieniu od przedstawicielstwa ustawowego źródłem umocowania jest tutaj czynność prawna jednostronna osoby reprezentowanej - mocodawcy.
Warunki skutecznego działania pełnomocnika:
musi mieć umocowanie do działania w cudzym imieniu
zdolność do czynności prawnej
czynność prawna, którą wykonuje pełnomocnik nadawała się do wykonywania przez niego
pełnomocnik musi ujawnić fakt, że jest pełnomocnikiem.
Pełnomocnictwo ogólne - czynności prawne w zakresie zwykłego zarządu:
drobniejsze, bieżące
nadzwyczajne, poważniejsze, przekraczające czynności zwykłego zarządu. Pełnomocnictwo ogólne do czynności ogólnego zarządu.
Pełnomocnictwo szczegółowe do określonej czynności prawnej.
Rodzajowe do pewnego rodzaju czynności
Na piśmie ogólne
Zasada formy pochodnej pełnomocnictwa szczególnego i rodzajowego. Forma zależy od formy czynności prawnej, na którą udziela się pełnomocnictwa.
UMOCOWANIE
Fałszywy pełnomocnik - działa bez umocowania lub przekracza to umocowanie, ale jeżeli zawarł umowę, to mocodawca może ją zatwierdzić.
Wygaśnięcie pełnomocnictwa :
odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę
z upływem terminu na jakie zostało udzielone
w przypadku śmierci mocodawcy lub pełnomocnika (jest dopuszczone przedłużenie do śmierci)
Art. 97 Jeżeli zawieramy umowę w jakimś miejscu, które jest pomieszczeniem danej firmy, w lokalu przeznaczonym do kontaktowania się z publicznością z jakąś osobą w zakresie działalności firmy, to ta osoba jest uważana za pełnomocnika.
PRZEDAWNIENIE
dla roszczeń majątkowych (one ulegają przedawnieniu)
po upływie przedawnienia roszczenie nadal istnieje, nie wygasa wskutek przedawnienia
po upływie okresu przedawnienia osoba zobowiązana do świadczenia może skutecznie zablokować osobie uprawnionej realizację roszczenia (może, ale nie musi). Może zgodnie z prawem odmówić świadczenia.
Roszczenia ulegają przedawnieniu po 10 latach :
termin 3-letni (dla roszczeń podmiotu, który prowadzi profesjonalną działalność i to roszczenie dotyczy prowadzonej profesjonalnie działalności gospodarczej)
termin 3-letni (roszczenia oświadczenia okresowe) podmiot jest zobowiązany świadczyć co pewien czas pewne zobowiązanie (czynsz, renta) Roszczenia te są liczone osobno, np. 10.01.95 10.01.98
istnieją jeszcze terminy szczególne
BIEG TERMINU PRZEDAWNIENIA
Początkiem tego biegu jest wymagalność (roszczenie jest wymagalne, gdy dłużnik na żądanie wierzyciela musi spełnić świadczenie). Kończy się jak upłynie termin.
ZAWIESZENIE BIEGU TERMINU PRZEDAWNIENIA
Wymagalność 2 lata 10 lat
Zdarzenie które 2 lata
Zawiesiło bieg przed.
X y x+y=10 lat
Art. 121. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia:
siła wyższa (uniemożliwienie dochodzenie tego roszczenia przed sądem), zdarzenie, któremu nie można było zapobiec.
Istnienie pewnej relacji między osobami związanymi roszczeniem:
na czas trwania małżeństwa roszczenie jednego małżonka względem drugiego
stosunki między rodzicami, a dziećmi na czas trwania władzi rodzicielskiej
czas trwania opieki
Po ustaniu zawieszenia bieg terminu przedawnienia biegnie dalej.
PRZERWA BIEGU TERMINU PRZEDAWNIENIA
Okres który miał miejsce przed przerwą nie jest liczony. Po przerwie liczy się ten okres na nowo.
Zdarzenia, które przerywają bieg terminu przedawnienia:
przedsięwzięcie przez podmiot uprawniony przed sądem jakichkolwiek czynności zmierzającej bezpośrednio do dochodzenia roszczenia.
Uznanie roszczenia przez podmiot zobowiązany. (uznanie= oświadczenie dłużnika, że jest winny, zobowiązany przyznaje siędo zobowiązania)
PRAWA RZECZOWE
stosunki pomiędzy ludźmi dotyczące rzeczy.
Art. 140-352 - księga II
Prawa rzeczowe mają charakter bezwzględnie obowiązujący
strony za pomocą czynności prawnych nie mogą ich ukształtować inaczej niż mówią te prawa
ze stosunków prawa rzeczowego wynikają prawa podmiotowe bezwzględne (skuteczne przeciw każdemu)
PRAWO RZECZOWE
prawo własności (jedyne prawo pełne rzeczowe)
użytkowanie wieczyste
ograniczone prawa rzeczowe art. 244
użytkowanie
służebność
zastaw
hipoteka
spółdzielcze
prawo do lokalu mieszkaniowego
prawo do lokalu użytkowego
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
Własność lokali uregulowana w ustawie o własności lokalu z 1994. Nie wszystkie prawa rzeczowe są uregulowane w Kodeksie Cywilnym.
PRAWO WŁASNOŚCI
ma treść ustaloną od dziesiątków wieków (od Rzymian)
TRIADA WŁASNOŚCI:
posiadanie rzeczy (władztwo nad rzeczą)
korzystanie z rzeczy (używanie rzeczy i pobieranie pożytków jakie rzeczy przynosi)
rozporządzanie rzeczą (przenoszenie praw własności danej rzeczy na inną osobę, oddawanie w zastaw, obciążanie hipotek)
POSIADANIE RZECZY:
posiadacz rzeczy dysponuje 2 cechami:
fizyczne władztwo człowieka nad rzeczą
wola (chęć) władania daną rzeczą dla siebie
dzierżyciel - ma fizyczne władztwo, ale nie ma woli władania dla siebie (osoba ta nie jest posiadaczem)
Posiadanie:
samoistne (posiadacz samoistny, posiada daną rzecz jako właściciel)
zależne (podmiot posiada daną rzecz jako użytkownik, najemca)
zgodne z prawem (podmiot posiada tytuł prawny do posiadania)
niezgodnie z prawem (nie mają tytułu prawnego do posiadania)
w dobrej wierze (posiadacz który ma mylne, ale usprawiedliwione okolicznościami przeświadczenie, że ma tytuł prawny do posiadania danej rzeczy)
w złej wierze (podmiot wie, że nie powinien mieć prawa do posiadania, lub nie wie, a powinien wiedzieć, że nie ma tytułu prawnego do posiadania)
ciągłe
przerywane
OCHRONA POSIADACZA PRZEZ SYSTEM DOMNIEMAŃ (-ywań ?) PRAWNYCH (art. 339-341)
domniemania prawne
domniemanie posiadania w dobrej wierze
domniemanie posiadania samoistnego
domniemanie posiadania zgodnego z prawem
domniemanie posiadania ciągłego
granicą siły domniemania jest domniemanie wynikające z księgi wieczystej
Każdy właściciel danej rzeczy ma oznaczoną granicę wykonywania prawa własności określoną przez:
ustawy
zasady współżycia społecznego
społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy
PRAWO SĄSIEDZKIE - to zespół przepisów prawnych, które oznaczają zakres możliwości działania właściciela nieruchomości zgodnie z prawem.
Art. 144 określa w jaki sposób korzystać może podmiot ze swojej własności, by nie zakłócać użytkowania z nieruchomości sąsiada ponad przeciętną miarę wynikającą ze stosunków miejscowych.
Art. 145;146 instytucje służebności drogi koniecznej (ustala się drogę umowną lub orzeczenia sądowego).
Art. 153 rozgraniczanie grunt
Trzy rozgraniczenia gruntu:
Stan prawny nieruchomości (trzeba zbadać wszystkie księgi wieczyste, dokumenty itd.)
Ostatni stan spokojnego posiadania
Wedle uznania sądu (aktualny stan rzeczy, według wszelkich okoliczności)
WSPÓŁWŁASNOŚĆ
Wyróżniania się 2 typy współwłasności:
łączne
Stosunek niesamodzielny - nie może sam istnieć
Tak długo musi istnieć współwłasność, jak długo istnieje inny stosunek. Innym przykładem stosunku prawnego, gdzie występuje współwłasność łączna jest spółka cywilna.
Współwłasność łączna związana jest z innym stosunkiem i istnieje tak długo jak on.
ułamkowe
Współwłasność ułamkowa może powstać np. poprzez dziedziczenie.
We współwłasności tej każdy uczestnik posiada jakiś udział, ułamek danej rzeczy. Ułamek ten pokazuje zakres praw i obowiązków. W odróżnieniu od współwłasności łącznej każdy członek może w każdym czasie zażądać zmniejszenia współwłasności.
Prawa i obowiązki współwłaściciela:
są one zbliżone do praw i obowiązków właścicieli.
Jest to prawo do współposiadania, prawo korzystania, prawo rozporządzania daną rzeczą.
Podział rzeczy do używania = podział gnood usum (???!!!) - nie oznacza to, że danemu współwłaścicielowi przysługuje prawo do własności choćby pewnej części domu.
Zarząd rzeczą wspólną:
czynności zwykłego zarządu - z punktu widzenia wartościowego i funkcjonalnego są rzeczami związanymi z normalną eksploatacją danej rzeczy.
Wyróżnia się także czynności nadzwyczajne zarządu.
Ci właściciele, którzy mają większość udziałów na własności, mają prawo do podjęcia czynności zwykłego zarządu.
Dla czynności zwykłego zarządu każdy uczestnik współwłasności może zwrócić się do sądu z prośbą o przyznanie decyzji w danej sprawie (??!!)
Gdy dany przedmiot ma dwóch współwłaścicieli to jeden z nich zawsze musi mieć zgodę drugiego.
Rozporządzanie rzeczą jest zawsze czynnością wymagającą zgody wszystkich współwłaścicieli.
Zniesienie współwłasności - podlega temu tylko współwłasność ułamkowa. Jest ono pewne - każdy współwłaściciel ma prawo domagać się tego. Jest 1 wyjątek - wszyscy współwłaściciele spiszą umowę, że nie zrobią tego (nie będą korzystać z tego prawa). Umowa taka może być odnawiana co 5 lat.
Zniesienie współwłasności polega na tym, że rzecz, która miała wielu współwłaścicieli będzie miała tylko jedenego właściciela.
Dana umowa powinna zawierać :
w jaki sposób znieść daną współwłasność
czy pozostali wyrażają na to zgodę
Obowiązkiem sądu jest zniesienie danej współwłasności.
Są 3 sposoby zniesienia współwłasności.
podział fizyczny rzeczy - tylko wtedy, gdy jest to prawnie lub fizycznie dozwolone - możliwe,. Powyższy podział jest podziałem podstawowym
Przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli, z jednoczesny, obowiązkiem spłaty pozostałych właścicieli.
Sprzedaż rzeczy osobie trzeciej - podział pieniędzmi między współwłaścicielami - według wielkości udziałów.
WŁASNOŚĆ LOKALI
Mówimy tu o takich lokalach, które tylko i wyłącznie są odrębną nieruchomością.
W ustawie z 1994 wymienia się 3 drogi własności.
Umowa - zawierana jest między właścicielem gruntu (zabudowanego), a nabywcą - podmiotem chcącym zostać właścicielem. Musi to być lokal samodzielny (wyodrębniony). Wyróżnia się 2 formy powstania własności lokalu:
- akt notarialny
- musi dojść do wpisu do księgi wieczystej zmiany własności danego lokalu - zakłada się księgę wieczystą dla danego lokalu. Dany wpis jest bezwartościowy bez aktu notarialnego.
Druga droga - jednostronna czynność prawna - droga oświadczenia woli. Dany właściciel działa tu na swoją korzyść. Ustanawia dla siebie własność lokalu.
Trzecia droga droga ustalenia (orzeczenia) sądowego- poprzez podział danej nieruchomości. Jest to orzeczenie sądowe znoszące współwłasność - wpis do księgi wieczystej.
Skutki ustanowienia własności
Powstaje nowa nieruchomość lokalowa. Wcześniej była to tylko część lokalu wpisana do księgi wieczystej.
Powstaje współwłasność - są nią te elementy danego budynku, które nie weszły w skład wyodrębnionej własności lokali.
Jeżeli w danym budynku jest do 10 lokali, to zarząd nad daną czynnością stosowany jest tak, jak w przypadku zarządu normalnego.
Jeżeli tych lokali jest więcej niż 10, to powoływana jest rada (zarządca).
Wszyscy właściciele lokalu wspólnota mieszkaniowa. Istnienie zarządu jest wtedy obowiązkowe.
Wyeksmitowanie właściciela z nieruchomości. Jeżeli dany właściciel jest zbyt uciążliwym, to sąd na prośbę wspólnoty mieszkaniowej może pozbawić go prawa do danej własności.
PRAWO WŁASNOŚCI I POSIADANIA RZECZY
ochrona petytoryjna
roszczenie windykacyjne
roszczenie negatoryjne
Ochrona posesoryjna
roszczenie o zaniechanie roszczeń posiadania art. 231
ad. A) roszczenie o wydanie rzeczy - roszczenie nieposiadającego właściciela rzeczy przeciwko posiadającemu niewłaścicielowi (np. roszczenie moje przeciwko osobie, która zabrała mi daną rzecz).
Powód (właściciel) musi udowodnić w procesie windykacyjnym swoją własność. W procesie takim powód musi wzruszyć domniemania posiadającego.
Pozwany może dociekać zarzutów hamujących - przedstawić swoje prawa do czasowego władania rzeczą.
Typ zarzutów, które...
Jednym zarzutem może być zarzut przedawnienia - termin ten wynosi 10 lat. Zarzut ten jest aktualny tylko przy rzeczach ruchomych. Przy nieruchomościach nie ulega przedawnieniu.
Art. 5 - sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.
Eksmisja - przykład roszczenia windykacyjnego
Zarzuty hamujące i nie.,.
Ad. b) prośba o zaprzestanie innych roszczeń.
Prawo chroni każdego posiadacza - podlega on ochronie prawnej.
Roszczenia posesoryjne.
NABYCIE I UTRATA PRAWA WŁASNOŚCI
nabycie prawa własności rzeczy drogą umowy
art. 155 odbywa się za pomocą umowy rozporządzająco-zobowiązującej (wywołuje podwójny skutek)
co do rzeczy przyszłych i oznaczonych potrzeba jest jeszcze czynność polegająca na wydaniu rzeczy
UMOWA DOTYCZĄCA NIERUCHOMOŚCI - jeżeli umowa dotyczy nieruchomości to wymagana jest forma aktu notarialnego. Art. 75 - jest to umowa konsensualna i kauzalna.
umowa przenosząca własność nieruchomości nie może być terminowa lub warunkowa
obowiązek wpisu do księgi wieczystej przy przenoszeniu własności
nabycie prawa własności rzeczy drogą umowy od osoby nie będącej właścicielem (i nieuprawnionej do rozporządzania tą rzeczą)
dla rzeczy ruchomej
art. 169 dzieli wszystkie rzeczy ruchome na :
powierzone zbywcy (pożyczone, przechowywane)
Podmiot staje się właścicielem rzeczy powierzonej zbywcy gdy:
umowa zawarta jest między zbywcą, a nabywcą
rzecz ma być wydana nabywcy
nabywca musi działać w dobrej wierze
utracone przez właściciela (zgubione, skradzione)
Podmiot staje się właścicielem rzeczy utraconej, gdy:
umowa zawarta między nabywcą, a zbywcą
wydanie rzeczy nabywcy
nabywca działa w dobrej wierze
nabywca staje się właścicielem po upływie 3 lat od utraty rzeczy przez właściciela.
Nie działa w stosunku do : pieniędzy, przedmiotów nabytych na licytacji publicznej, dokumentów na okaziciela.
UŻYTKOWANIE WIECZYSTE
Prawo rzeczowe pośrednie między prawem własności. Użytkowanie wieczyste można ustanowić tylko na nieruchomościach należących do Państwa lub gmin (komunalnych). Oddaje się generalnie grunty niezabudowane taka jest idea.
Oddaje się generalnie pod inwestycje (dla osób fizycznych i prawnych). Powinno być objęte planem zagospodarowania.
Do powstania tego prawa potrzebna jest umowa
Przedstawiciel Państwa lub gminy (urząd starosty, wojewoda, wójtowie, urzędy powiatowe etc.) osoba prawna lub fizyczna
Umowa wymaga formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności i wpis do księgi wieczystej (musi być, żeby powołać to prawo):
obowiązek zabudowania gruntu
umowa oznacza czas trwania użytkowania wieczystego na wniosek użytkującego i też na okres (od 40 do 99 lat).
Odmowa przedłużenia może być tylko uzasadniona ważnym społecznym celem.
Odpłatność użytkowania wieczystego jest odpłatne. Użytkownik płaci tzw. Opłatę roczną (0,3-5% wartości gruntu).
Im bardziej przemysłowy tym opłata wyższa, im bardziej mieszkaniowy, tym mniejsza.
Oprócz tej opłaty rocznej (nie mylić z czynszem), płaci pierwszą opłatę w wysokości 25% wartości gruntu.
WŁASNOŚĆ BUDYNKÓW NA GRUNCIE ODDANYM W UŻYTKOWANIE WIECZYSTE
Art. 235 KC - użytkownik wieczysty wznosi swoje budynki, stanowiące jego własność. Ta własność jest specyficzna : jest ściśle związana z prawem użytkowania wieczystego. Jest właścicielem tych budynków tylko do momentu wygaśnięcia użytkowania wieczystego. W momencie wygaśnięcia własność tych budynków przechodzi na właściciela gruntu.
Za wzniesione budynki należy się wynagrodzenie wg ceny z momentu wygaśnięcia umowy.
WYGAŚNIĘCIE:
koniec terminu
rozwiązanie użytkowania wieczystego
zrzeknięcie się prawa, ale za zgodą 2 strony
konfuzja (confusio) . Prago konfuzji zbiega się z prawem użytkowania wieczystego. Zlanie się prawa własności z prawem użytkowania wieczystego.
Jednostronne rozwiązanie prawa przez organ administracji, np. kiedy podmiot nie zabudował, albo zabudowywał sprzecznie z obowiązującą umową, albo nie płaci opłaty rocznej == rażące naruszenie umowy
Użytkowanie wieczyste jest prawem zbywalnym i dziedzicznym.
OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE
Prawo użytkowania. Właściciel rzeczy ustanawia na rzecz 2 podmiotu prawo do użytkowania jego rzeczy i pobierania z tego korzyści. Na czas oznaczony lub nieoznaczony. Gdyby użytkownik nie korzystał z rzeczy przez 10 lat prawo wygasa drogą DESUETUDO. Jest to prawo niezbywalne. Prawo na rzeczy cudzej. Użytkownik ma prawo do wyłącznego użytkowania rzeczy. To prawo jest ograniczone :
nie można zmieniać przeznaczenia rzeczy lub zmieniać substancji rzeczy.
Służebność. Pewien podmiot może domagać się od innego podmiotu, aby ten nie podejmował pewnych działań.
służebność gruntowa : strony władnąca i obciążona.
Każdoczesny właściciel nieruchomości władnącej może domagać się od właściciela nieruchomości obciążonej:
znoszenia (pati) zachowania na jego nieruchomości pewnych zachowań - tolerowania pewnych zachowań.
Nie działania (non facete?) - niepodejmowania pewnych działań, które mógłby podjąć.
Służebność gruntowa jest przypisana do gruntu, albo drogą umowy, albo drogą zasiedzenia, albo drogą orzeczenia sądowego. Służebność odpłatna 10-letnie DESUETUDO.
Czas oznaczony lub nieoznaczony.
służebność osobista (w 99% jest to służebność mieszkaniowa)
Osoba dysponująca prawem służebności do mieszkania jest bardzo silna do śmierci osoby uprawnionej i jest niezbywalne.
Jest to prawo wąskie: tylko małżonek i dzieci mogą zamieszkać w tym mieszkaniu (pełnoletnich dzieci nie można sprowadzić, ale jeżeli w momencie sprowadzenia nie były jeszcze pełnoletnie to mogą zostać po uzyskaniu pełnoletności)
Najlepsze zabezpieczenie bardzo trwałe prawo!!!
Prawa spółdzielcze.
Art. 224
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkaniowego
Warunki do powstania:
podmiot musi być członkiem spółdzielni
wkład budowlany (wartość mieszkania)
konieczne jest zawarcie umowy ze spółdzielnią (przydział). Oświadczenie spółdzielni wymaga formy pisemnej i oświadczenia podmiotu.
Jest to prawo na rzeczy cudzej. Podmiot ma prawo do korzystania z tego lokalu dla celów mieszkaniowych (wyłączne prawo), ale potrzebna jest zgoda spółdzielni np. do oddania lokalu do użytkowania osobie 3,chyba że nie oddaje się całego lokalu.
Jest to prawo zbywalne i dziedziczne.
Są ograniczenia:
zbycie : umowa w formie aktu notarialnego, nabywca musi zostać przyjęty na członka przez spółdzielnię. Spółdzielnia muusi przyjąć każdego, kto spełnia statutowe prawo do członkostwa.
Jest to prawo jednopodmiotowe (1 wyjątek może należeć do małżeństwa)
dziedziczenie - w ciągu 1 roku od śmierci osoby uprawnionej do prawa, spadkobierca musi zgłosić w spółdzielni prawa do spadku. Jeżeli jest spadkobierców więcej niż 1 osoba to od chwili wydania zaświadczenia o spadku mają 3 miesiące do wyboru 1 spośród nich pod rygorem utraty prawa do lokalu.
Zastaw i hipoteka. (prawa akcesoryjne). Służą zabezpieczeniu wierzytelności.
ZASTAW: zabezpieczenie wierzytelności na rzeczy ruchomej. Potrzebna jest umowa między zastawcą(udzielającym zabezpieczenia), a zastawnikiem (wierzycielem).
Jej treść : zastawca oddaje zastawnikowi w zastaw rzeczy ruchomą . Umowa ma charakter realny: oddaje rzecz musi być wydana. Może zabezpieczyć wierzytelność w stosunku do osoby 3 jak i siebie.
Zastawnik nie może korzystać z tej rzeczy w przypadku, kiedy ta rzecz przynosi korzyści trzeba je odliczyć od długu.
Możliwość zaspokojenia się z rzeczy zastawionej:
ma on prawo zaspokoić się z rzeczy zastawionej bez względu na to kto jest właścicielem tej rzeczy w tym momencie.
Ma prawo do zaspokojenia się z tej rzeczy przed wierzycielami osobistymi zastawcy
Są pewne podmioty, które mają lepsze prawo niż zastawca 1025 k. Post. Cyw.
zobowiązania wobec państwa : podatki
zobowiązania z tytułu wynagrodzenia za pracę
zobowiązania na rzecz sądu (koszty sądowe)
ZASPOKOJENIE ZASTAWNIKA
odbywa się zawsze drogą postępowania sądowego (drogą licytacji). Z uzyskanych pieniędzy następuje zaspokojenie.
Jeszcze 2 odmiany zastawu:
zastaw na prawach (prawo musi być zbywalne, forma pisemna z datą pewną)
zastaw rejestrowy - nie jest do niego konieczne wydanie rzeczy. Jest niesłychanie atrakcyjny w stosunkach gospodarczych.
Powstanie:
umowa zastawnicza i
wpis do rejestru
Może być zawarta na rzecz dowolnego podmiotu, który prowadzi działalność gospodarczą. Zawiera się go na piśmie i muusi być w ciągu 30 dni od zawarcia zarejestrowany.
Rejestracja sądowa: sądy rejonowe w miastach, które mają sądy okręgowe.
Rejestracja odbywa się na formularzach. Na wszystkich rzeczach ruchomych, papierach wartościowych i pewnych zespołach rzeczy i praw.
ZASPOKOJENIE:
tryb sądowy
pozasądowe
można sprzedać publicznie daną rzecz na licytacji
przejęcie rzeczy na własność przez zastawnika i to tylko jeśli ten sposób oznaczono w umowie i oznaczono wartość tej rzeczy.
Zaspokojenie się z dochodu jaki przynosi przedsiębiorstwo, w którego skład wchodzi zastawione przedsiębiorstwo (albo oddanie w zarząd albo wydzierżawienia całego przedsiębiorstwa)
HIPOTEKA
Zabezpiecza wierzytelności na nieruchomościach i na prawach. Typy hipotek:
ze względu na przedmiot
nieruchomości
na użytkowaniu wieczystym
na udziale we współwłasności nieruchomości
na spółdzielczych ograniczonych prawach rzeczowych
na wierzytelności hipotecznej (hipoteka na hipotece)
ze względu na sposób powstania:
umowne (akt notarialny i wpis do księgi wieczystej o charakterze konstytutywnym)
przymusowa . Powstaje drogą orzeczenia sądowego lub drogi administracyjnej jeżeli szczególny przepis prawa pozwala na jej nałożenie (orzeczenia, wpis do księgi wieczystej)
ustawowa (prawna). Jedyna hipoteka, która powstaje z mocy samego prawa i nie wymaga wpisu udo księgi wieczystej do powstania. Ordynacja podatkowa na przykład. Jak się nie płaci podatku i mamy nieruchomość to z mocy samego prawa będzie obciążona hipoteką. Wymaga ujawnienia w ciągu 30 dni od daty powstania: jeżeli urząd skarbowy nie ujawni w naszej księdze wieczystej to ta hipoteka gaśnie (oczywiście nie gaśnie zobowiązanie)
ze względu na treść
zwykła
łączna. W odróżnieniu od zwykłej ciąży na kilku nieruchomościach. Może powstać wtedy, kiedy w ramach hipoteki zwykłej nastąpi podział nieruchomości.
Kaucyjna albo miała zmienną wartość, albo nie była ona znana. Górna granica zabezpieczenia hipotetycznego jest podana - hipoteka jest elastyczna.
Prawo wpisane do księgi wieczystej ma prawo pierwszeństwa przed prawem nie wpisanym (inaczej pierwszy w czasie, pierwszy w prawie)
KSIĘGI WIECZYSTE
Każda księga wieczysta dzieli się na działy (4). Prowadzą je sądy. Ksiąg wieczystych powinno być tyle co nieruchomości. Są jawne. Każdy ma prawo zajrzeć do własnych i cudzych.
Zadaniem jest dokumentowanie stanu prawdziwego nieruchomości.
Zapisuje się:
DZIAŁ I - oznacza się nieruchomość
DZIAŁ II - oznaczenia praw własności
DZIAŁ III - wszystkie wpisy obciążające nieruchomość, prawa różne. Nie wpisuje się hipotek.
DZIAŁ IV - tylko i wyłącznie hipoteki
Procedura wpisu:
Wzmianka o wniosku. Prowadzi się dziennik księgi wieczystej
Wpis (dokonuje go sędzia). Zarówno wpisanie nowego prawa jak i wykreślenie istniejącego. Podkreślenie na czerwono oznacza, że prawo zostało wykreślone z księgi wieczystej. 2 tygodnie ma się na złożenie apelacji. Pod tym wpisem pisze się wzmiankę o apelacji. Pod tym wpisem pisze się wzmiankę o apelacji.
Oznacza, że ten wpis może się nie ostać.
Księgi wieczyste są jawne
Każdy kto uważa, że to co znajduje się w księdze wieczystej jest niezgodne z rzeczywistym stanem prawnym ma prawo do złożenia wniosku o sprawdzenie stanu. Wpisuje się ostrzeżenie pod tym wpisem
Z ksiąg wieczystych wynikają 2 domniemania:
prawdziwości
rękojmia wiary publicznej księgi wieczystej mówi, że osoba, która działa w zaufaniu do księgi wieczystej i działa w dobrej wierze, dokonuje czynności prawnej z osobą wpisaną do księgi wieczystej jako podmiot upoważniony działa skutecznie.
ZOBOWIĄZANIA
Dłużnik - wierzyciel
Dłużnik musi wykonać świadczenie na rzecz wierzyciela.
Wierzytelność ma wierzyciel (w aktywach)
Dług ciąży na dłużniku (pasywa)
Oprócz długu dłużnika obciąża odpowiedzialność: wierzyciel może domagać się na drodze sądowej świadczenia lub odszkodowania.
Dłużnik odpowiada prawie zawsze. Wyjątki, kiedy nie ponosi odpowiedzialności (wierzytelności niezupełne):
zobowiązania niezupełne od momentu powstania: z gier i zakładów nie zatwierdzonych przez państwo.
Źródła zobowiązań:
czynności prawne
czyny (z reguły niedozwolone)
bezpodstawne wzbogacenie
Stosunki zobowiązaniowe rodzą prawa względne.
Zobowiązania są regulowane normami względnie obowiązującymi. Strony mogą inaczej ułożyć stosunek niż wynika to z norm prawnych.
RODZAJE ZOBOWIĄZAŃ
Z uwagi na sposób ujęcia świadczenia
Jednorazowe. Dłużnik powinien 1 raz zachować się zgodnie z treścią zobowiązania.
Okresowe. Świadczenie dłużnika jest określone w czasie i co pewien czas powinien się zachować w określony sposób (czynsz)
Ciągłe. Dłużnik zobowiązuje się ciągle świadczyć to samo (np. zobowiązanie oddania rzeczy najemcy, zobowiązanie dzierżawiącego). Jeżeli zobowiązanie ciągłe jest zawarte na czas nieokreślony to może być w każdej chwili wypowiedziane.
2. Z uwagi na charakter:
dwustronnie zobowiązujące (wierzyciel - dłużnik vs. dłużnik - wierzyciel). Każda ze stron pełni 2 role. np. umowa użyczenia, umowa pożyczki
Wzajemne. Świadczenie 1 strony występuje po to, żeby wystąpiło świadczenie 2 strony.
jednostronnie zobowiązujące (jedna strona; wierzyciel i dłużnik)
3.
pieniężne (polegają na zapłacie pewnej sumy pieniędzy). Zasada nominalizmu (art. 358^1 KC) jeżeli zobowiązanie polega na zapłacie pewnej sumy pieniędzy, to zobowiązanie musi polegać na zapłacie tej sumy pieniędzy nominalnie.(np. pożyczone 100 zł za 3 lata trzeba oddać 100 zł)
niepieniężne (wszystkie inne)
Waloryzacja świadczeń pieniężnych (od 1990 roku)
ustawowa
umowna (można do umowy sporządzić klauzulę waloryzacyjną
sądowa (musi być wniosek, jeżeli sąd stwierdzi, że nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza)
Tylko laik może zwrócić się o waloryzację sądową.
zasada walutowości (art. 358 KC). Każde zobowiązanie zaciągnięte na terenie RP musi być wyrażone z zł
zobowiązania pieniężne dotyczą miejsca dokonania zobowiązania
zasada długów odbiorczych nie obowiązuje w zobowiązaniach pieniężnych tutaj odwrotna zasada
wyjątki: zobowiązania regulowane normami względnie obowiązującymi lub wg przepisów (obrót bezgotówkowy)
w stosunkach między 2 podmiotami, wykonywanych na drukach firmowych, na których zapisany jest nr konta bankowego uważa się, że można wypłacić świadczenie na to konto bankowe
odszkodowanie za spóźnienie. W przypadku każdego spóźnienia nalicza się odsetki z tytułu opóźnienia w świadczeniu pieniężnym
Zobowiązania solidarne : po stronie dłużnika lub wierzyciela występuje kilka osób.
Jeżeli świadczenie jest podzielne, to się je dzieli, jeżeli jest niepodzielne to się nie dzieli.
Zobowiązanie solidarne są zobowiązaniami nietypowymi, szczególnymi:
z umowy
z ustawy
Solidarności się nie domniemywa.
Zobowiązania solidarne:
2 typy solidarności
wierzycieli (czynna). Wielość wierzycieli. Ustawa lub umowa. Skutek: dłużnik może się zwolnić z długu świadcząc na rzecz jednego wierzyciela. W przypadku, kiedy którykolwiek z wierzycieli wytoczył powództwo dłużnikowi, nie może zostać pominięty!
dłużników (bierna). Musi być wielość dłużników:
musi być umowa lub ustawa
skutek jest następujący: wierzyciel może domagać się całości lub części od 1 lub wszystkich.
Po spłaceniu 1 dłużnika zobowiązanie wygasa i rodzi się roszczenie regresowe (roszczenie dłużnika lub dłużników, którzy zapłacili więcej niż to wynika z ich/jego udziałów)
Np. w przypadku kiedy kilka osób wyrządzi komuś szkodę, żyrowanie, świadczenie wzajemne jest niepodzielne, dłużnicy zobowiązani do zapłaty świadczenia solidarnie
WYKONYWANIE ZOBOWIĄZAŃ
Zobowiązanie powinno być wykonane z należytą starannością, czyli starannością ogólnie wymaganą w stosunkach danego rodzaju.
Art. 355 - w przypadku, kiedy zobowiązanie jest zaciągnięte w profesjonalnie prowadzonej działalności gospodarczej to uwzględnia się zawodowy charakter działalności, A NIE ogólną staranność.
Obowiązek świadczenie rzeczy średniej jakości w rzeczach oznaczonych co do gatunku.
Miejsce wykonania zobowiązania
Jeżeli z umowy, ustawy lub właściwości świadczenie nie wynika miejsce, to obowiązuje zasada długów odbiorczych, z wyjątkiem długów pieniężnych. Zobowiązanie powinno być wykonane niezwłocznie po wezwaniu.
Przy umowie pożyczki, jeżeli strony nie umówiły się inaczej, obowiązuje termin 6 tygodni od wezwania do zwrotu.
Przy zobowiązaniach wzajemnych świadczenia powinny być dokonywane jednocześnie. Każdy ze świadczących może się powstrzymać od świadczenia, jeżeli druga strona odmawia świadczenia.
Miejsce wykonania decyduje o terminie wykonania.
Podmioty wykonujące zobowiązania:
Dłużnik nie ma obowiązku świadczenia osobistego, jest to niedopuszczalne jeżeli obowiązek świadczenia osobistego wynika z umowy, ustawy lub innego przepisu szczególnego.
Dłużnik zwalnia się ze zobowiązania tylko wtedy, kiedy świadczy do rąk wierzyciela lub osoby upoważnionej. Jeżeli odbiera osoba nieupoważniona, w tym stopniu, w jakim wierzyciel skorzystał z tego świadczenia.
Zarachowanie zapłaty na poczet jednego z kilku długów:
Dłużnik ma prawo wskazać na poczet którego długu świadczy. W pierwszej kolejności wierzyciel ma prawo likwidować odsetki, a potem kapitał. Musi o tym zawiadomić dłużnika i ten może się na to nie zgodzić. Jeżeli ani dłużnik, ani wierzyciel nie wskazali długu na poczet którego ma być zarachowanie, następuje zarachowanie na poczet długu najdawniej wymagalnego.
Wygaśnięcie zobowiązania
wykonanie zobowiązania
złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
W momencie, kiedy nie ma wierzyciela, dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego (lub z jakichkolwiek przyczyn leżących po stronie wierzyciela).
Zobowiązanie nie gaśnie definitywnie gaśnie definitywnie, jak wierzyciel odbierze z depozytu lub nie będzie mógł odebrać po 10-20 latach. Depozyt przechodzi na Skarb Państwa i zobowiązanie gaśnie definitywnie.
potrącenie
ustawowe - nie trzeba się pytać, tylko oświadcza się, że się potrąca. Warunki:
2 podmioty muszą mieć wzajemne wobec siebie wierzytelności
muszą być jednorodzajowe (właściwie tylko pieniężne)
zaskarżalne
wymagalne
umowne
Handel długami
Art. 55. Wyjątki:
odszkodowania z czynów niedozwolonych
wierzytelności alimentacyjne
stypendia
Skutki niewykonania zobowiązania
Niemożliwość świadczenia:
niemożliwość następcza - zaszła dopiero, gdy zobowiązanie już trwało. Zależy, czy zdarzenie jest zawinione czy niezawinione przez dłużnika.
niemożliwość pierwotna. W momencie kiedy powstało zobowiązanie już nie można go było spełnić. Niemożliwość :
subiektywna. Akurat dłużnik nie może tego świadczenia dokonać. Ponosi pełną odpowiedzialność
obiektywna. Nikt nie może tego zobowiązania wykonać. Taka umowa jest nieważna.
Zwłoka dłużnika. Dłużnik nie płaci w terminie, nie dostarcza rzeczy lub nie wykonuje usługi w terminie.
Uwaga! Brak świadczenia w terminie to jeszcze nie zwłoka. Dłużnik popada w zwłokę, gdy jego nieterminowość została zawiniona.
Na skutek zwłoki wierzyciel może postąpić na 2 sposoby:
Może się nadal domagać świadczenia. Żąda jednocześnie odszkodowania za opóźnienie.
Wierzyciel domaga się od dłużnika wykonania świadczenia, chce realnego wykonania świadczenia:
Wierzyciel podtrzymuje w całości treść zobowiązania, a obok tego domaga się odszkodowania za opóźnienie.
Wierzyciel dokonuje kupna w celu pokrycia i jednocześnie domaga się odszkodowania za zwłokę.
Wykonanie zastępcze i jednocześnie odszkodowanie za opóźnienie. W przypadku usług może wziąć innego wykonawcę i kosztami obciążyć tego dłużnika ale musi być zgoda sądu.
Rezygnuje ze świadczenia. Domaga się odszkodowania za niewykonane świadczenie. (zerwanie umowy)
Wierzyciel ma prawo odstąpić od umowy i nie przyjąć świadczenia od dłużnika po terminie jeżeli świadczenie straciło dla wierzyciela znaczenie
Dotyczy wyłącznie umów wzajemnych: jeżeli dłużnik popadł w zwłokę, wierzyciel ma prawo zawsze odstąpić od umowy, nie musi uzasadniać, że odpadł cel umowy. Wyznacza dodatkowy termin, a jak dłużnik też go nie dotrzyma, to umowa zostaje zerwana, a wierzyciel domaga się odszkodowania. W umowie może być klauzula, która mówi, że wierzyciel może odstąpić od umowy bez wyznaczenia dodatkowego terminu.
Zwłoka dłużnika dotyczy zobowiązania ciągłego (najem, dzierżawa, etc.). Wierzycielowi przysługuje prawo wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym (bez zachowania terminu wypowiedzenia)
Jeżeli jest zobowiązanie pieniężne, to każde opóźnienie jest zwłoką, a nie tylko zawinione.
Zwłoka wierzyciela
Z przyczyn zawinionych przez wierzyciela, dłużnik nie może wykonać świadczenia.
Konsekwencje:
dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego
jeżeli wskutek tej zwłoki wyniknie dla dłużnika szkoda, to wierzyciel musi mu tą szkodę wynagrodzić.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA
Norma prawna przerzuca odpowiedzialność (wynagrodzenie szkody) na inny podmiot, ale musi być odpowiedni przepis.
Dwa podziały odpowiedzialności:
Wg charakteru podmiotu
odpowiedzialność sprawcza (za czyn własny)
odpowiedzialność za czyny cudze
odpowiedzialność gwarancyjna - ponosi odpowiedzialność pewien fundusz, za szkody wyrządzone przez podmioty płacące składki do tego funduszu.
2)
odpowiedzialność kontraktowa (z niewykonania umowy)
odpowiedzialność deliktowa (z tytułu czynów niedozwolonych) - z mocy ustawy
Trzy przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej (muszą zostać udowodnione!):
zdarzenie, za które podmiot ponosi odpowiedzialność na określonych zasadach:
niewykonanie umowy
czyn niedozwolony (delikt)
musi mieć miejsce szkoda
szkoda- szkoda rzeczywista. Uszczerbek, który został realnie poniesiony przez osobę poszkodowaną.
Utracone korzyści - to, o co nie powiększy się majątek osoby poszkodowanej, a co zyskałaby, gdyby nie poniosła szkody. Mogą być niemożliwe z ustawy, lub wystąpić trudności dowodowe.
SZKODY:
Majątkowe (zawsze należy się odszkodowanie)
Niemajątkowe (krzywdy) - sąd ma fakultatywność w zarządzaniu odszkodowania
WYSOKOŚĆ SZKODY
metoda najczęstsza . Metoda różnicowa. Bierze się pod uwagę hipotetyczną wartość majątku osoby poszkodowanego przed zdarzeniem a tym co posiada po zdarzeniu.
musi zaistnieć związek przyczynowy między 1 przesłanką (przyczyną), a 2 przesłanką (szkodą)
ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY - koncepcji jest mnóstwo
Co się robi:
test warunku koniecznego - czy konieczną przyczyną tego wypadku było inne zdarzenie. Jeżeli wynik jest negatywny to nie ma związku przyczynowego, jeżeli pozytywny , to :
selekcja następstw. Ma mniejsze, jeżeli szkoda jest normalnym następstwem danego zdarzenia - skutek przewidywalny.
Trzy zasady odpowiedzialności odszkodowawczej:
zasada winy z zachowaniem umyślnym mamy do czynienia, kiedy ktoś umyślnie, lekkomyślnie, niedbalsko narusza zasady prawa.
Zasada ryzyka. Odpowiada się za sam skutek.
Okoliczności EGZONERACYJNE - zwalniają z odpowiedzialności opartej na zasadzie ryzyka:
siła wyższa
wyłączna wina poszkodowanego
wyłączna wina osoby 3, za którą odpowiedzialność ponosi osoba, której chcemy przypisać odpowiedzialność.
odp. Na zasady współżycia społecznego = zasada słuszności. (odpowiedzialność wyłącznie na normach moralnych).
JEŻELI PRZEPIS nie wskazuje innej zasady, obowiązuje zasada winy.
KONTRAKTY
Moc wiążąca regulaminów (art. 384-385 KC)
Jeżeli te szczegółowe warunki zostały wydane przez Radę Ministrów w ochronie konsumentów, to wiążą wszystkich.
Warunki zostały wydane przez podmiot prowadzący działalność wiąże 2 stronę, jeżeli została doręczona 2 stronie przy zawieraniu umowy, ale tylko i wyłącznie jeśli podmiot, który wydał taki regulamin miał zezwolenie ustawowe.
Są 2 odstępstwa:
kiedy jestem zobligowany do zachowania jeszcze bardziej starannego
kiedy mogą, się zachować, bardziej liberalnie.
W przypadku, gdy podmiot zwyczajowo zajmuje się wydawaniem regulaminów, nie musi doręczać regulaminu (bank, pzu etc.)
Ten, kto posługuje się regulaminem , a nie ma uprawnienia ustawowego, musi mieć podpis pod regulaminem, a regulamin musi być załącznikiem umowy i podpisane.
WYZYSK
Jest wtedy, gdy 1 strona wykorzystując niedołęstwo, złe położenie 2 strony zastrzega dla siebie korzyść majątkową niewspółmierną do korzyści 2 strony..
Jeżeli sąd stwierdzi wyzysk domagać się:
zmiany wysokości świadczenia
unieważnienia umowy.
UMOWA PRZEDWSTĘPNA
Jest umową obligacyjną - umowa zobowiązująca. Jedna strona, albo obie strony się zobowiązują do zawarcia w przyszłości, w oznaczonym terminie, innej umowy. (musi zawierać termin i oznaczyć istotne postanowienia tego przyszłego kontraktu)
Strona zobowiązująca musi zawrzeć umowę definitywnie.
SANKCJE ZA NARUSZENIE UMOWY PRZEDWSTĘPNEJ
skutek słabszy - co najmniej każda umowa. Prawo do odszkodowania za wszystkie szkody, które poniósł podmiot przez przygotowywania realizacji zobowiązania
skutek silniejszy - nie każda. Jest to wymuszenie umowy, wyegzekwowanie zawarcia umowy. Tylko wtedy, kiedy umowa przedwstępna odpowiada warunkami formalnymi potrzebnym do zawarcia umowy definitywnej.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA
Dotyczy sytuacji, kiedy strona umowy dochodzi odpowiedzialności 2 strony umowy.
Typ odpowiedzialności odszkodowawczej. Przesłanki:
niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy
zasada winy, ryzyka lub słuszności
! Art. 475 - jeżeli dłużnik z winy swojej nie wykonał umowy to ponosi odpowiedzialność. Dłużnik musi udowodnić, że jest niewinny. Domniemywa się winy dłużnika. Wierzyciel musi tylko udowodnić, że nie otrzymał świadczenia.
związek przyczynowy
1 przesłanka - dookreślona.
Jeżeli dłużnik wykonał zobowiązanie posługując się innymi osobami, ponosi odpowiedzialność za te osoby tak jak za swoje czyny.
Art. 471 - kto zawarł umowę i jej nie wykonał odpowiada na zasadzie winy, ale strony mogą co innego zawrzeć w umowie: wersję bardziej liberalną lub ostrą.
Jest granica zwolnienia dłużnika z odpowiedzialności - nie możemy zwolnić dłużnika ze szkody wyrządzonej wierzycielowi umyślnie.
BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE
Jeden podmiot wzbogaca się bez podstawy prawnej kosztem innego podmiotu.
Mamy 2 podmioty : bezpodstawnie wzbogacony i bezpodstawnie zubożony.
Obowiązek zwrotu:
Każde wzbogacenie bez podstawy prawnej daje obowiązek zwrotu:
czyn niedozwolony (działanie sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego)
przypadek (art. 405 +)
art. 410. Wyjątki, kiedy nie może domagać się zwrotu:
kiedy świadcząc, wiedział że nie jest zobowiązany do świadczenia
jeżeli świadczyło się zgodnie z zasadami współżycia społecznego
jeżeli ktoś świadczy zobowiązanie, które uległo przedawnieniu
Wzbogacony jest zobowiązany zwrócić poszkodowanemu aktualną korzyść (to co ma). Wyjątki:
jeżeli korzyść wydana nieodpłatnie osobie 3 skrzywdzony może się wtedy od tej osoby domagać zwrotu
jeżeli korzyść uzyskaną zamieniłem na inny przedmiot materialny trzeba zwrócić ten inny przedmiot
jeżeli uzyskaną korzyść utracił ten wzbogacony na cele bezproduktywne, to ma obowiązek zwrotu równowartości tej korzyści, ale tylko wówczas, gdy się wzbogacił w takich okolicznościach, że powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.
CZYNY NIEDOZWOLONE
Sprawca szkody (art. 415 + KC): kto z winy umyślnej wyrządził szkodę, jest zobowiązany do jej naprawienia (zasada winy).
Okoliczności uniemożliwiające przypisanie sprawcy winy:
nie ponosi winy osoba, która nie ma ukończonych 13 lat. (art. 26)
niewinna jest osoba, która działa w stanie niepoczytalności. Wyjątek: jeżeli stan niepoczytalności powstał wskutek zażycia innych środków, które ten stan niepoczytalności spowodowały, ale wskutek winy tej osoby.
Obrona konieczna (bezpośredni, bezprawny zamach na dobro swoje lub innych osób)
Stan wyższej konieczności. Art. 424 - w stanie wyższej konieczności możemy poświęcić cudzą rzecz, albo cudze zwierze.
Ratowane dobro musi być ważniejsze nić dobro poświęcane.
Kilku sprawców deliktu ponosi odpowiedzialność solidarną.
20