Prawo 3 wykład 15. 03. 2009

Tradycyjnie o tworzeniu prawa mówi się „źródła prawa”
z j. łacińskiego: fons- źródło; fontem iris - źródła prawa; fontem iris oriundi- źródła pochodzenia prawa
Źródła poznania prawa - wszelkie czynniki mogące dostarczyć informacje o prawie. Informacje o prawie powinny mieć takie cechy jak:
Pierwotność, autentyczność, wierność i autorytatywność. Normodawca stworzył system źródeł informacji o prwie. W tym znaczeniu źródłem prawa będą Dziennik Ustaw, Monitor Polski…
Źródła powstawania prawa - pod tym pojęciem rozumiane bywają różne czynniki:
- wszelkie czynniki wpływające na ukształtowanie się takiej a nie innej treści prawa (źródła prawa w znaczeniu materialnym)
- wszelkie czynniki związane z działalnością organów prawotwórczych czy też efektów tej działalności (źródła prawa w znaczeniu formalnym).
Najczęściej przez źródła prawa rozumie się akty normatywne, zawierające przepisy dające podstawę do konstruowania norm prawnych.

Sposoby tworzenia prawa:
1. Przekształcanie zwyczajów (obyczajów) w prawo

• Zwyczaj - trwałe praktykowanie określonych wzorów postępowania przez członków danej społeczności (narodu).

• Z prawem zwyczajowym mamy do czynienia, gdy w danej zbiorowości upowszechniło się przekonanie, iż istniejące dotychczas obyczaje są na tyle dla niej istotne, że powinny być sankcjonowane przez organy władzy publicznej, zwłaszcza państwa i gdy rzeczywiście tak się, z biegiem czasu dzieje.

Współcześnie przekształcanie się zwyczajów w prawo zwyczajowe jest zjawiskiem rzadkim.
Art. 56. K.c.
Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.
Art. 14.  ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych:
1. Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu.
2. Za dzień ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu.
3. Ogłoszenie przepisów porządkowych w sposób określony w ust. 1 nie zwalnia z obowiązku ich ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Przyjmuje się, że:
- normy zwyczajowe nie mogą uchylać norm prawnych ius cogens,
- normy zwyczajowe mają pierwszeństwo przed normami ius dispositivum,
- prawo zwyczajowe stanowi istotną część prawa międzynarodowego.
2. Kształtowanie prawa na podstawie opinii uczonych

• Obecnie opinie te wpływają na twórców prawa poprzez ich autorytet intelektualny.

• Uczeni prawnicy często uczestniczą w pracach przygotowawczych, których wynikiem ma być akt normatywny (dotyczy to zwłaszcza kodeksów).

• Opinie uczonych odgrywają istotną rolę w procesie stosowania prawa, gdzie wykorzystywane są przez sędziów ich komentarze do ustaw, monografie czy podręczniki.

3. Precedensowe orzecznictwo sądowe.

• Sędzia rozstrzygając konkretną i indywidualną sprawę, dla której nie może znaleźć odpowiedniej normy prawnej ani zwyczajowej, kierując się swą wiedzą, doświadczeniem i poczuciem słuszności tworzy odpowiednią regułę decyzji. Reguła ta może stać się precedensem, czyli podstawą do wydawania kolejnych rozstrzygnięć zapadających przed sądami w podobnych przypadkach.

• Prawo precedensowe rozpowszechnione jest w Anglii, Kanadzie, USA, Australii.

Nie jest jednak jedynym typem prawa tam obowiązującego.

4. Stanowienie prawa
Stanowienie prawa jest aktem (procesem) świadomym i celowym. Jest to sformalizowany, prospektywny i konstytutywny akt władzy publicznej.

Sformalizowanie tego aktu polega na:

- przekazaniu go kompetentnym organom władzy publicznej

- podporządkowanie tego procesu określonym za pomocą norm prawnych procedur

- nadaniu ustanowionym aktom określonej prawnie formy

- podaniu aktów normatywnych do wiadomości publicznej poprzez ich ogłoszenie.

Prospektywność procesu stanowienia prawa polega na tym, że akty normatywne zwrócone są ku przyszłości, czego konsekwencją jest przyjęcie zasady, że prawo nie powinno działać wstecz - lex retro non agit.
Konstytutywność oznacza, że poprzez akt stanowienia prawa wprowadzane są do systemu prawa bądź też usuwane są z niego normy prawne.
5. Zawieranie umów o charakterze prawotwórczym
Umowa jest aktem dwustronnym lub wielostronnym (jest zgodnym oświadczeniem woli dwóch lub więcej podmiotów).
Umowa o charakterze prawotwórczym zawierana jest w drodze porozumienia czy układu zawartego przez zainteresowane podmioty.
Stanowienie prawa w drodze kontraktów (traktatów) rozpowszechnione jest w prawie międzynarodowym publicznym.

W Polsce od źródeł prawa powszechnie obowiązującego należą także dwa rodzaje aktów prawa konsensualnego (umownego).
1. Umowy zawarte między Radą Ministrów a kościołami innymi niż Kościół katolicki oraz ze związkami wyznaniowymi.
Umowy te są substytutem konkordatu, którego powyższe kościoły i związki wyznaniowe zawrzeć nie mogą. Umowy te jednak nie są stosowane bezpośrednio, lecz niezgodność ustawy z ich treścią uzasadnia wniesienie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego z powodu konstytucyjnego obowiązku zapewnienia zgodności z ich treścią. Taki sam skutek powoduje wydanie ustawy bez uprzedniego zawarcia takiej umowy.

2. Układy zbiorowe pracy.
Są to porozumienia zawarte między związkami zawodowymi a pracodawcami, stanowiące źródła prawa pracy.

6. Recepcja prawa

• Niektóre państwa kształtowały i kształtują swoje prawo poprzez recepcję prawa obcego (państwa bądź organizacji międzynarodowej).

• Przykładem może być przyjęcie prawa Unii Europejskiej przez państwa kandydujące a także członkowskie.

Konstytucyjny system źródeł prawa RP
Zgodnie z Konstytucją źródła prawa obowiązującego w RP dzielą się na:

• źródła powszechnie obowiązującego prawa,

• Źródła prawa o charakterze wewnętrznym.

Źródła powszechnie obowiązującego prawa
Art. 87. 
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Konstytucja w odniesieniu do źródeł prawa powszechnie obowiązującego przyjęła zamknięty katalog tych źródeł.
Źródła prawa o charakterze wewnętrznym,
Art. 93. 
1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.
Źródła powszechnie obowiązującego prawa
1. Konstytucja - z j. łacińskiego - constitutio - ustrój, constituere - urządzać, ustanawiać

Konstytucja w sensie formalnym - w tym znaczeniukonstytucja jest aktem prawnym (ustawą zasadniczą), zajmującym szczególne miejsce w hierarchii norm, wyróżniającym się szczególną treścią, sposobem uchwalania i dokonywania zmian.

Konstytucja w sensie materialnym - całokształt obowiązujących w państwie norm które mają za przedmiot zwłaszcza podstawy ustroju politycznego państwa (materia konstytucyjna).
Nie jest przy tym ważna forma aktów prawnych, w których regulacje te się znajdują.
W Tym znaczeniu można mówić o konstytucji Wielkiej Brytanii czy Izraela, mimo, że państwa te nie mają konstytucji pisanej.
Konstytucja jest aktem szczególnym, gdyż:
1) ma szczególną treść,
2) ma szczególną formę, sposób jej uchwalania i dokonywania zmian w jej treści,
3) ma szczególną moc obowiązywania.
Szczególna treść
Konstytucja jest podstawą całego porządku prawnego. Z uwagi na jej treść (zawierającą tzw. materię konstytucyjną) zasadne jest określanie jej jako ustawy zasadniczej.
Akt ten reguluje:
- Określenie symboli państwa (nazwa, godło, flaga),
- Zasady ustroju państwa (politycznego, gospodarczego i społecznego),
- Prawa i obowiązki obywateli,
- Organizację i kompetencje, tryb funkcjonowania najwyższych organów państwowych,
- Podział terytorialny państwa,
- Zasady prawa wyborczego,
- Wejście w życie, zmiany konstytucji.
Konstytucja może być stosowana bezpośrednio - art.8:
- tylko w obszarze uregulowań konstytucyjnych,
- tylko przy rozstrzyganiu o treści i zakresie tych obowiązków i uprawnień, która da się bezpośrednio i dostatecznie wyczerpująco normować przepisami konstytucyjnymi,
- tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy zezwalają na bezpośrednie stosowanie normy konstytucyjnej.

Szczególna forma, sposób jej uchwalania i dokonywania zmian w jej treści
Art. 235. 
1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.
3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.
4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.
6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.
7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Szczególna moc obowiązywania
Wszystkie akty prawne w państwie muszą być zgodne konstytucją. Normy konstytucyjne są podstawą obowiązywania norm zawartych w aktach bezpośrednio niżej usytuowanych w hierarchii, tj. ustaw.
Art. 188. 
Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
5) skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.

Ustawa
Zajmuje szczególne miejsce w systemie źródeł prawa. Zaliczana jest ona do aktów prawnych samoistnych (w sposób pierwotny regulujących określoną materię spraw). Za jej pomocą suweren (naród) działając poprzez swoich przedstawicieli, wybranych w wyborach powszechnych, stanowi prawo.

Z powyższego wynikają następujące zasady:
nadrzędności ustawy w systemie prawa - wszystkie inne źródła prawa muszą być zgodne z ustawami, zarówno pod względem formalnym jak i materialnym, muszą służyć ich wykonaniu, wyłączności ustawy - wyłącznej materii ustawowej)- najważniejsze dla funkcjonowania państwa i obywateli sprawy powinny być rozstrzygane w drodze ustawy a nie w drodze innych aktów normatywnych.
Tryb uchwalania ustaw regulują:
Konstytucja RP,
uchwała Sejmu - Regulamin Sejmu,
uchwała Senatu - Regulamin Senatu.
Art. 120. Konstytucji RP
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.
Art. 121. 
1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.
3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 122. 
1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.
4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.
5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.
6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.

Rozporządzenie z mocą ustawy
Systemy źródeł prawa niektórych państw przewidują instytucję rozporządzenia z mocą ustawy

albo dekretu.

Jest to akt prawny mający moc równą ustawie, mogący ją zmienić lub uchylić, wydawany w

zakresie materii ustawowej przez organ pozaparlamentarny, z reguły zatwierdzany przez

parlament.

Uprawnienie do wydawania takich aktów ma przeważnie charakter czasowy, a pewne kwestie

wyłączone są spod ich regulacji.

Art. 234 Konstytucji upoważnia Prezydenta RP do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy:
- w czasie trwania stanu wojennego,
- jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie,
- na wniosek Rady Ministrów,
- w zakresie spraw dotyczących:
zasad działania organów władzy publicznej oraz zakresu, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie trwania stanu wojennego, a także określających podstawy zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu wojennego wolności i praw człowieka i obywatela.
Rozporządzenie z mocą ustawy podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

Rozporządzenie z mocą ustawy nie może zmienić: Konstytucji, ordynacji wyborczych do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawy o wyborze Prezydenta RP oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.
Ratyfikowana umowa międzynarodowa
Umowa międzynarodowa - to wspólne, zgodne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki stron.
Stronami umów są:
- państwa,
- organizacje międzynarodowe,
- Stolica Apostolska,
- strona wojująca.
Nazwy umów międzynarodowych: traktat, układ, konwencja, pakt, deklaracja, konkordat.
Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania, wypowiadania i zmian zakresu obowiązywania umów międzynarodowych określa ustawa z 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. Nr 39, poz. 443).
Ratyfikowane umowy międzynarodowe uznaje się za część wewnętrznego porządku prawnego.
Umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
Tryby ratyfikacji umów międzynarodowych:
umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Prezydenta za uprzednią zgodą parlamentu - art. 89 ust. 1 Konstytucji -
ogłaszane są w trybie przewidzianym dla ustaw i mają moc prawną ustawy, jeżeli jednak treści ustawy nie da się pogodzić z treścią umowy, to umowa ta ma pierwszeństwo przed ustawą. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy orzekanie w sprawie zgodności ustaw z tymi umowami.
umowy ratyfikowane bezpośrednio - art. 89 ust. 2 Konstytucji -
umowy te w hierarchii aktów prawnych zajmują miejsce po ustawach i przed rozporządzeniami.

Art. 89. Konstytucji
1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie
wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów
międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady
Ministrów zawiadamia Sejm.
3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.
Art. 91. 
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając
pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Rozporządzenia - Art. 92. 
1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.
Rozporządzenia stanowią prawodawstwo wykonawcze.
Wydawane są na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Upoważnienie powinno określać:
- organ właściwy do wydania rozporządzenia,
- zakres spraw przekazanych do uregulowania,
- wytyczne dotyczące treści rozporządzenia.
Rozporządzenia mogą być wydawane wyłącznie przez podmioty wskazane w Konstytucji, są nimi:
- Prezydent RP,
- Rada Ministrów,
- Prezes Rady Ministrów,
- Minister kierujący działem administracji rządowej,
- przewodniczący komitetu określonego w ustawie i powołanego w skład Rady Ministrów,
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Organ upoważniony do wydania rozporządzenia związany jest zakazem subdelegacji oraz zaniechania wydania
rozporządzenia.
Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Badanie konstytucyjności i legalności rozporządzeń należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego

Akty prawa miejscowego

• Art. 87. ust. 2.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, są akty prawa miejscowego.

• Art. 94. 

Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

Cechy aktów prawa miejscowego:
mają ograniczony zasięg obowiązywania,
stanowione są przez organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej,
wydawane są na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie.
Konstytucja nie przesądza o formie aktów prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego wymagają publikacji w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.
Podział aktów prawa miejscowego.
1. Ze względu na podmiot stanowiący akt:

• akty pochodzące od organów samorządu terytorialnego,

• akty pochodzące od organów państwa.

2. Akty zawierające statuty.
Wśród statutów szczególne znaczenie mają statuty jednostek samorządu terytorialnego stanowione na podstawie odpowiedniej ustawy: gminnej, powiatowej oraz o samorządzie województwa.
Statut województwa uchwala sejmik województwa po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów.
Statut powiatu uchwala rada powiatu, który musi być zgodny z wzorcowym statutem powiatu określonym przez MSWiA w rozporządzeniu.
Statut gminy uchwala rada gminy.
3. Akty zawierające przepisy wykonawcze - akty wydawane na podstawie upoważnień szczegółowych
zawartych w ustawie.
Przykład: akty prawa miejscowego w gminie. Tworzone w postaci uchwał rady gminy m.in. uchwały określające wysokość stawki podatków i opłat lokalnych, uchwały rady gminy podejmowane w celu wykonania woli mieszkańców wyrażonej w referendum gminnym (np. samoopodatkowanie się).
4. Akty zawierające przepisy porządkowe, wydawane na podstawie upoważnień generalnych.
Należą do nich: rozporządzenia porządkowe wojewody, uchwała rady powiatu, a w sprawach nie cierpiących zwłoki - zarządzenie zarządu powiatu, uchwały rady gminy (w sprawach nie cierpiących zwłoki, zarządzenia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta).
Przepisy porządkowe nie mogą być wydawane jeżeli określona materia spraw regulowana jest w drodze ustawy lub innych aktów prawa powszechnie obowiązującego.
Legalność prawa miejscowego oceniają sądy administracyjne oraz Prezes Rady Ministrów.
Prawo konsensualne (umowne)
W Polsce od źródeł prawa powszechnie obowiązującego należą także dwa rodzaje aktów prawa konsensualnego (umownego).

• Umowy zawarte między Radą Ministrów a kościołami innymi niż Kościół katolicki oraz ze związkami wyznaniowymi.

• Umowy te są substytutem konkordatu, którego powyższe kościoły i związki wyznaniowe zawrzeć nie mogą. Umowy te jednak nie są stosowane bezpośrednio, lecz niezgodność ustawy z ich treścią uzasadnia wniesienie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego z powodu konstytucyjnego obowiązku zapewnienia zgodności z ich treścią. Taki sam skutek powoduje wydanie ustawy bez uprzedniego zawarcia takiej umowy.

• Układy zbiorowe pracy.

• Są to porozumienia zawarte między związkami zawodowymi a pracodawcami, stanowiące źródła prawa pracy.

Regulamin Sejmu (Senatu) - akty prawne o dyskusyjnym charakterze.
Przedmiotem uchwał mogą być:

• sprawy o charakterze wewnętrznym dotyczące funkcjonowania Sejmu czy Senatu - przemawia to za wewnętrznym charakterem tych aktów,

• określenie sposobu wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu - co przemawia za powszechnie obowiązującym charakterem tych regulacji.

Akty prawa wewnętrznego.
Art. 93. 

1.  Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

Należą do nich:
uchwały Rady Ministrów,
zarządzenia Prezydenta RP,
zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,
zarządzenia ministrów,
uchwały Sejmu I Senatu,
regulamin Zgromadzenia Narodowego,
niektóre akty innych centralnych organów państwowych.
Cechy aktów prawa wewnętrznego:

- zazwyczaj wymagają szczegółowego upoważnienia ustawowego, lecz wydawane są w ramach ogólnych kompetencji organu,
- nie mogą być sprzeczne z prawem powszechnie obowiązującym (podlegają kontroli konstytucyjności i legalności dokonywanej przez Trybunał Konstytucyjny),
- nie mogą stanowić samoistnej podstawy decyzji stosowania prawa, nie mogą kształtować sytuacji prawnej obywateli, osób prawnych i innych podmiotów, obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu ten akt.
Ogłaszanie aktów normatywnych
Art. 88. 

1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich

ogłoszenie.

2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.

3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane

w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa

ustawa.

Zgodnie z Konstytucją RP warunkiem wejścia w życie aktu o powszechnej mocy obowiązywania jest ich ogłoszenie w odpowiednim dzienniku publikacyjnym.

Wejście w życie oznacza, że od wskazanego dnia wszyscy adresaci mają obowiązek go przestrzegać, stosować, wykonywać i egzekwować {Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych}.
Ustawa powyższa jako zasadę przyjmuje, że:
- akt prawny wchodzi w życie po upływie 14 dni od daty jego ogłoszenia, chyba że akt prawny określa późniejszy moment jego wejścia w życie,
- Okres między ogłoszeniem aktu prawnego a jego wejściem w życie nosi nazwę vacatio legis. W przypadkach określonych w ustawie okres vacatio legis może być krótszy.
Do dzienników urzędowych Rzeczypospolitej Polskiej ustawa zalicza:
Dziennik Ustaw RP,
Dziennik Urzędowy RP Monitor Polski oraz Monitor Polski B
Wojewódzki Dziennik Urzędowy,
dzienniki urzędowe ministrów i innych urzędów centralnych

1

Prawo 3 wykład 15. 03. 2009

---