Podział prawa przedmiotowego

AUTOR

BOSKIE

NATURALNE

jeżeli ma swój początek w naturze: zbiór norm wspólnych dla istot rozumnych per modum cognitionis

ZAWIERA

Zasady powszechne/nadrzędne

Wnioski wypływające z zasad nadrzędnych

Bliższe określenia/interpretacje zasad i wniosków

POZYTYWNE

jeżeli bierze swój początek z woli Bożej: całość norm przekazanych poprzez Objawienie

ZAWIERA

Prawo pozytywne dane przodkom i Patriarchom bezpośrednio od Boga

Prawo mojżeszowe dane Narodowi Hebrajskiemu poprzez Mojżesza

Prawo nowe dane człowiekowi poprzez N.P. Jezusa Chrystusa

LUDZKIE

ŚWIECKIE jeżeli dane przez ustawodawcę świeckiego

KANONICZNE albo kościelne jeżeli dane przez władzę kościelną

ZAKRES

ODNOŚNIE OSÓB

Ogólne jeżeli odnosi się do wszystkich poddanych

Szczególne jeżeli odnosi się jedynie do niektórych kategorii

ODNOŚNIE TERYTORIUM

Powszechne jeżeli obowiązuje na całym terytorium

Partykularne jeżeli obowiązuje jedynie na określonym terytorium

CHARAKTER

Ogólne

Jeżeli stanowi regułę i obowiązuje wszystkie osoby

Specjalne

Jeżeli stanowi wyjątek e zostało ustanowione dala korzyści pojedynczych osób

PRZEDMIOT

PUBLICZNE

Wewnętrzne

Konstytucjonalne (= Konstytucja)

Procesowe (= Obrona)

Administracyjne (= Rząd)

Zewnętrzne

Międzynarodowe

Konkordatowe

PRYWATNE

Cywilne

Handlowe

Kan. 1 - KPK/83 i jego adresaci (podmioty KPK/83)

Kościół katolicki	Kościół zachodni (łaciński)	ustrojowa jedność, za wyjątkiem	rytu ambrozjańskiego w Mediolanie	CIC 1983
							rytu mozarabskiego w kaplicy mozarabskiej katedry w Toledo
							odmian w niektórych zakonach (dominikańskim, kartuskim, premonstrateńskim)
		wspólny trzon ustrojowy: dogmaty wiary oraz prawo Boże naturalne i pozytywne
		Kościoły wschodnie	szereg autonomicznych Kościołów		CCEO 1990

Katolickie Kościoły wschodnie - lista, stan, członkowie

TRADYCJE	KOŚCIOŁY	STAN	CZŁONKOWIE
I. Aleksandryjska	Koptyjski	Patriarcha	190.000
		Etiopski	Metropolita	141.000
	II. Antiocheńska czyli zachodniosyryjska	Syryjski	Patriarcha	109.000
		Maronicki	Patriarcha	3.304.000
		Syro-Malankarski	Metropolita	310.000
III. Ormiańska	Ormiański	Patriarcha	249.000
IV. Chaldejska czyli wschodniosyryjska	Chaldejski	Patriarcha	313.000
		Syro-Malabarski	Arcybiskup większy	3.155.000
	V. Konstantynopolitańskaczyli bizantyńska	Białoruski	(-)	?
		Bułgarski		20.000
		Grecki		2.350
		Węgierski		279.000
		Italo-Albański		62.000
		Melchicki	Patriarcha	1.099.000
		Rumuński	Metropolita (w 1948)	2.012.000
		Rusiński	Metropolita	493.000
		Słowacki		238.060
		Czeski		20.000
		Ukraiński	Arcybiskup większy	5.093.000
		Jugosłowiański		49.000
		Albański	(-)	?
		Gruziński		?
		Rosyjski	(-)	?

Lokalizacja kościołów wschodnich

KOŚCIOŁY	LOKALIZACJA PIERWOTNA/DIASPORA
Albański	Albania
Białoruski	Białoruś / diaspora
Bułgarski	Bułgaria
Chaldejski	Irak, Iran, Syria, Liban, Turcja, Izrael, Egipt / Francja, USA
Czeski	Republika Czeska
Etiopski	Etiopia i Erytrea
Grecki	Grecja, Turcja
Gruziński	Gruzja
Italo-Albański	Południe Włoch / diaspora
Jugosłowiański	Republiki byłej Jugosławii
Koptyjski	Egipt / Emigranci (specjalnie w USA) zostali wchłonięci przez kościół łaciński
Maronicki	Liban, Syria, Izrael / Cypr, Egipt, USA, Kanada, Argentyna, Brazylia, Australia
Melchicki	Syria, Liban, Egipt, Izrael, Jordan / Kuwejt, Irak, Sudan, Ameryki, Australia
Ormiański	Liban, Syria, Irak, Iran, Turcja, Izrael, Egipt / diaspora
Rosyjski	Rosja
Rumuński	Rumunia / USA, Kanada
Rusiński	Karpaty - Ukraina / USA
Słowacki	Słowacja, Czechy / USA, Kanada
Syro-Malabarski	Kerala / reszta Indii, Średni Wschód zachodni
Syro-Malankarski	Kerala / reszta Indii
Syryjski	Liban, Syria, Irak, / Egipt, Turcja, Izrael
Ukraiński	Ukraina, Polska / USA, Kanada, Brazylia, Argentyna, Australia, Europa Zachodnia
Węgierski	Węgry

Kan. 7 - Promulgacja ustawy

Promulgacja	proces	- inicjatywa ustawodawcza - ustalenie treści - sporządzenie tekstu - uchwalenie (jeśli prawodawca jest kolegialny) - podpisanie - ogłoszenie
		pojęcie	akt prawny, poprzez który prawodawca ogłasza nową ustawę, przekazując ją do wiadomości osób zainteresowanych (wystarczy ogłosić wspólnocie, nie trzeba jej ogłaszać każdej osobie zainteresowanej)
		różni się od	- podania do wiadomości (zindywidualizowanym, nazwanym adresatom) - rozpowszechnienia - faktycznego zaznajomienia się z ustawą (ogłoszenie stwarza możliwość poznania ustawy)
		skutki	istnienie ustawy, niezależnie od reakcji podmiotów, których dotyka
		środki zaradcze	ius remonstrationis	Biskupi mają prawo obowiązek przedłożyć papieżowi swoje zastrzeżenia, jeśli uważają że ustawa byłaby dla ich Kościoła niestosowna czy wręcz szkodliwa. Zastrzeżenie wniesione po ogłoszeniu ustawy posiada charakter zawieszający
				ius supplicationis	Prawo przedłożenia prośby o zmianę ustawy przysługujące wszystkim wiernym (kan. 212 § 3)

Kan. 8 - Sposoby promulgacji, vacatio legis, wejście w życie

Promulgacja	sposób	ustawy powszechne	od 1909 w Acta Apostolicae Sedis
						lub gdzie indziej np.		-L'Osservatore Romano, - przez rozesłanie do biskupów w druku zwartym
				ustawy partykularne	zgodnie z postanowieniem ustawodawcy partykularnego
			vacatio legis	ustawy powszechne	ustawowo trzy miesiące od daty publikacji w AAS
						mniej lub więcej niż trzy miesiące
						bez vacatio legis	- ustawy zawierające lub konkretyzujące prawo Boże, - ustawy mające formę ustaw konkretyzujących ustawy już obowiązujące, - interpretacje autentyczne dokonane w formie ustawy i ogłoszone, a wyjaśniające słowa ustawy same w sobie pewne (kan. 16 § 2)
					ustawy partykularne	ustawowo miesiąc od dnia promulgacji
						inny termin określony przez prawodawcę partykularnego
		wejście w życie	następuje wtedy kiedy kończy się vacatio legis	od tego momentu ustawa zaczyna obowiązywać wszystkich dla których została wydana stara ustawa zostaje uchylona

Kan. 9 - Nieretroaktywność ustaw

Obowiązywanie ustawy w czasie	zasada ogólna	nieretroaktywność ustawy	ustawy dotyczą przyszłości a nie przeszłości
		wyjątek od zasady	retroaktywność ustawy	gdy ustawa zawiera interpretacje prawa Boskiego
						gdy wyraźnie w ustawie zastrzega się o rzeczach przeszłych
						gdy ustawa późniejsza wyjaśnia wcześniejszą (kan. 16 § 2)
						w przypadku zastosowania kary korzystniejszej dla przestępcy (kan. 1313)

promulgacja, vacatio legis, wejście w życie

KPK/1983 25.01.1983 27.11.1983Kan. 10 - Ustawy uniezdalniające i unieważniające

Elementy istotne	ustawodawca musi wyraźnie określić że dana ustawa ma właśnie taki charakter	bezpośrednio	używając sformułowań	- incapax - inhabilis - invalidus - irritus
				pośrednio	określając wymogi ważności	- ut valeat - ut vim habeat - ad validitatem requiritur
		wywołują zawsze swoje skutki	nieważność (ipso facto, ipso iure) czynności dokonanej niezgodnie z daną ustawą unieważniającą lub uniezdalniającą chociażby takie ustawy były nieznane lub błędnie rozumiane przez działającego		ignorantia iuris non excusat

Czynność	nieważna	nie wywiera skutków przewidzianych prawem	nieusuwalna	nie może być uważniona
						usuwalna	może być uważniona
		nieistniejąca	z powodu braku elementów istotnych	nie można sanować

Kann. 11 - 15 - Ogólne warunki podlegania ustawom kościelnym

Prawo	Boskie	obowiązek absolutny wszystkich ludzi odnośnie prawdy dotyczącej Boga i Kościoła (kan. 748 § 1)	- poszukiwania - przyjęcia - zachowywania
		kościelne	obowiązek zachowani tych ustaw zależy od następujących warunków	kan. 11	- kryterium eklezjologiczne - kryterium psychologiczne - kryterium chronologiczne
						kan. 12-12	- terytorialność i personalność ustaw
						kan. 14-15	- obowiązywanie ustawy ze względu na zrozumienie

Ustawy zawierające prawo Boże, czy to naturalne czy pozytywne	kanony zakładające istnienie prawa naturalnego	kan. 199
				kan. 1071 § 1, n. 3
				kan. 1163 § 2
				kan. 1259
				kan. 1299 § 1
			kanony stwierdzające że dana norma podaje prawo Boskie pozytywne lub że opiera się na nim	kan. 113 § 1
				kan. 129 § 1
				kan. 207 § 1
				kan. 330
				kan. 331
				kan. 375 § 1
				kan. 747 § 1
				kan. 748 § 1
				kan. 840
				kan. 899 § 3
				kan. 1008
				kan. 1055 § 1
				kan. 1249

Kan. 11 - Adresaci ustaw czysto kościelnych

Kryterium	eklezjologiczne	przynależność do Kościoła katolickiego łacińskiego poprzez	- chrzest z wody lub
						- włączenie do Kościoła
		psychologiczne	posiadanie wystarczającego używania rozumu	są wyłączone	- dzieci, które nie ukończyły siódmego roku życia, - osoby zahamowane w rozwoju umysłowym oraz dotknięte chorobą psychiczną, - osoby, które w konkretnym przypadku nie mogą zrozumieć czynności regulowanej ustawą (częściowo chorzy umysłowo oraz częściowo niedorozwinięci), - osoby, które w zasadzie maja używanie rozumu, lecz przypadkowo są go pozbawione (śpiący, pijani, zahipnotyzowani, będący w gorączce)
		chronologiczne	ukończony siódmy rok życia jeżeli ustawa czego innego nie zastrzega	wymóg ten odnosi się generalnie do ustaw nakazujących i zakazujących, jeśli prawo ni postanawia inaczej		- kan. 920 § 1 - kan. 989 - kan. 1252 - kan. 1323, n. 1

Wyjątki	chrześcijanie niekatolicy którzy z własnej woli stosują się do prawa kościelnego gdy	zawierają małżeństwo z osobą katolicka	- kan. 1117 - kan. 1124-1128 - kan. 1142 - kan. 1476 - kan. 1671 - kan. 1692
				korzystają z posług szafarzy katolickich	- kan. 844 §§ 3-5 - kan. 1170 - kan. 1183 § 3
				wykonują jakieś zadania w Kościele katolickim	- kan. 463 § 3 - kan. 874 § 2
		katechumeni	- kan. 206 - kan. 788 - kan. 851 - kan. 1170 - kan. 1183 § 1
		sam Kościół stosuje ustawy do nieochrzczonych	- kan. 1143-1150 - kan. 1086 - kan. 1117 - kan. 1476

Kann. 12-13 - Podleganie ustawom ze względu na zasadę terytorialności i personalności

Ustawy powszechne	zasada ogólna	wiążą na całym świecie tych, dla których zostały wydane
		wyjątek	nie wiążą na tzw. terytorium wyłączonym	dotyczy to osób które aktualnie na danym terytorium przebywają (np. kann. 1251-1253)

Post i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych

Ustawy partykularne	zasada	ustawy te wiążą na mocy terytorium i jedynie w jego granicach		posiadanie stałego lub tymczasowego zamieszkania na danym terytorium
								aktualne przebywania na tym terytorium
		wyjątek	niekiedy mogą mieć charakter personalny ale to musi być jasno wyrażone przez ustawodawcę
		podróżni	nie są związani	ustawami własnego terytorium		jak długo przebywają poza nim
						ustawami cudzego terytorium		na którym aktualnie przebywają
					są związani	ustawami własnego terytorium		- gdyby ich przekroczeni powodowało szkodę na własnym terytorium, - są to ustawy personalne
						ustawami cudzego terytorium		- gdy zaradzają porządkowi publicznemu, - określają formalności aktów, - dotyczą nieruchomości znajdujących się na danym terytorium
		tułacze	to osoby bez stałego lub tymczasowego zamieszkania	są zobowiązani do zachowania ustaw terytorium a którym aktualnie się znajdują

Obowiązywanie ustaw partykularnych (zasada terytorialności prawa)

Kan. 59 - Pojęcie reskryptu

Reskrypt	responsum in scriptis	sporządzenie aktu, odpowiedzi na piśmie	udzielenie odpowiedzi ustnie vivae vocis oraculo nie jest reskryptem
		petitio	dwa sposoby	- pisemnie lub ustnie - motu proprio np. kan. 1164
				prosić może także ten kto nie będzie adresatem reskryptu
				nie jest wymagana wiedza czy też zgodna osoby na rzecz której się prosi, nisi aliud constet (por. kan. 692)
		gratia in sensu largo	łaska w sensie szerokim	- przywilej - dyspensa - inna łaska

Przyczyny nieważności małżeństwa i sanatio in radice przykład na petitio motu proprio kan. 1164:

Kan. 60-61 - Odbiorca reskryptu

Adresat	zasada	wszyscy są zdolni do tego aby prosić i otrzymać reskrypt należy do kompetentnej władzy czy udzielić reskryptu czy też nie	- np. kan. 1142
		wyjątek	wyraźny zakaz	z natury rzeczy	- chodzi tutaj o zdolność osoby w stosunku do przedmiotu reskryptu - to co jest właściwe dla duchownych tego nie mogą otrzymać świeccy
						z wyraźnego zakazu przez prawo	gdy sama ustawa deklaruje osoby niezdolne do przyjęcia reskryptu

Kan. 85-86 - Definicja dyspensy

Dyspensa	relaxatio	uwolnienie od obowiązku zachowania ustawy			vulnus legis
		legis mere eclesiasticae	tylko ustawy kościelne	nie podlegają jednak dyspensie	ustawy karne i procesowe
								te ustawy czysto kościelne, które definiują to co jest istotnie konstytutywne dla	instytucji prawnych
										aktów prawnych
		in casu particulari	w stosunku do jednej lub kilku osób określonych
		qui potestete guadet exsecutiva intra limites suae competentiae

Rodzaje dyspensy

Ze względu na	zakres którego dotyczy	- in foro externo
				- in foro interno
			sposób udzielenia	- expressa
				- tacita
			skuteczność obowiązywania	- unica, effectus indivisibilis
				- multiplex, tractus successivi

Kan. 89 - Władza dyspensowania proboszcza, innego prezbitera i diakona

zasada	nie mogą dyspensować od ustaw powszechnych i partykularnych
wyjątek	mogą dyspensować gdy taką władzę otrzymają	a iure	kan. 262
						kan. 1079 § 2
						kan. 1080
						kan. 1196
						kan. 1245
				a homine	delegacja

Kan. 262	rektor seminarium duchownego bądź jego delegat posiada władzę proboszczowską dyspensowania względem wszystkich przebywających w seminarium, z wyjatkiem spraw małżeńskich
Kan. 1079 § 2	wszyscy prezbiterzy i diakoni na mocy prawa otrzymują kompetencje do udzielenia dyspensy	w niebezpieczeństwie śmierci gdy nie można sie odnieść nawet do miejscowego ordynariusza	od kanonicznej formy zawarcia małżeństwa i od przeszkód małżeńskich z prawa kanonicznego, publicznych i tajnych, z wyjatkiem przeszkody ze święceń prezbiteratu
Kan. 1080	wszyscy prezbiterzy i diakoni na mocy prawa otrzymują kompetencje do udzielenia dyspensy	gdy onia sunt parata a przypadek jest tajny	od wszystkich przeszkód za wyjątkiem przezkody wynikajacej ze święceń i wieczystego ślubu publicznego czystości, złożonego w IZ na prawie papieksim
Kan. 1245	proboszczowie oraz wyżsi przełożeni zakonów i kleryckich stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim mogą dyspensować od	obowiązku przestrzegania dni światecznych i pokutnych
Kan. 1196	proboszczowie oraz wyżsi przełożeni zakonów i kleryckich stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim mogą dyspensować od	od ślubu prywtanego, jesli dyspensa nie narusza praw przez innych nabytych
Kan. 1079 § 3, 1080 § 1	spowiednik może dyspensowac w zakresie wewnętrznym, zarówno sakramentalnym, jak i pozasakramentalnym,	w niebezpieczeńswtie śmierci		od przeszkód małżeńskich
					w wpadku naglącym

Pojęcie osoby w prawie

Persona	pojęcie	nazwa techniczna oznaczająca podmiot zdolności prawnej
		zdolność	prawną	to uzdolnienie do bycia posiadaczem praw i obowiązków
				do czynności prawnych	to uzdolnienie do dokonywania samodzielnie ważnych czynności prawnych i nabywania w skutek tego praw oraz zaciągania obowiązków
			rodzaje	- fizyczne	podmiot indywidualny
				- prawne	podmiot wspólnotowy	- moralne	- Kościół - Stolica Apostolska
								- korporacje
								- fundacje

Kan. 96 - Osoba fizyczna (nabycie zdolności prawnej)

Osoba fizyczna w Kościele	przyjęcie chrztu i nabycie szeregu obowiązków i praw właściwych chrześcijanom, które zależą od	pozycji kanonicznej	ze względu na płeć	- świecenia tylko mężczyźni (kan. 1024) - władza rządzenia (kan. 129) - wiek do małżeństwa (kan. 1083 § 1)
						ze względu na stan prawny	- duchowni - świeccy - konsekrowani
					wspólnoty z kościołem	pełna wspólnota (kan. 205)
						niepełna wspólnota
					sankcji	kary	- kan. 1331-1340
						ograniczenia	- kan. 171 § 1, n. 3 i 4 - kan. 194 - kan. 316 - kan. 874 § 1, n. 3 - kan. 915 - kan. 1007 - kan. 1184 § 1, n. 2 i 3

Kan. 102 - Dwa sposoby nabycia zamieszkania stałego i tymczasowego

Zamieszkania	stałe	przebywanie	chodzi o obecność fizyczną w sposób moralnie ciągły, czyli obecność motywowana zamiarem zamieszkania
				terytorium	może być parafialne bądź diecezjalne
				intencja	pozostawania na danym terytorium na stałe albo
				czas 5 lat	po upływie pełnych pięciu lat nabywa się zamieszkanie stałe
			tymczasowe	przebywanie	chodzi o obecność fizyczną w sposób moralnie ciągły, czyli obecność motywowana zamiarem zamieszkania
				terytorium	może być parafialne bądź diecezjalne
				intencja	pozostawania na danym terytorium przynajmniej przez 3 miesiące albo
				czas 3 miesiące	faktyczny pobyt przez 3 miesiące

Kan. 108 - Pokrewieństwo

Consanguinitas	pojęcie	to relacja zachodząca miedzy osobami wynikła ze wspólnoty krwi wskutek pochodzenia od siebie czy od wspólnych przodków czynnikiem sprawczym pokrewieństwa jest spłodzenie (naturalne lub sztuczne), nie powstaje natomiast w wyniku transfuzji krwi oraz między matka zastępczą, której wszczepiono zapłodnione jajeczko a dzieckiem które ona urodziła (nie jest ona genitrix ale nutrix)
		obliczanie	przodek	to osoba (ojciec, matka) od której pochodzą poszczególni krewni przez zrodzenie
				linie	to następstwo osób pochodzących od wspólnego przodka	prosta obejmuje osoby pochodzące od wspólnego przodka i bezpośrednio od siebie
								boczna łączy osobnie pochodzące bezpośrednio od siebie, ale mające wspólnego przodka
				stopnie	stopniami oznacza się bliskość spokrewnionych osób, liczba stopni pokrywa się z liczbą zrodzeń zlicza się albo liczbę zrodzeń albo liczbę osób z pominięciem wspólnego przodka

Skutki prawne pokrewieństwa	- kan. 478 § 2
		- kan. 492 § 2
		- kan. 1078 § 3
		- kan. 1091
		- kan. 1093
		- kan. 1448
		- kan. 1449
		- kan. 1548 § 2, n. 2

Kan. 1091 - Przeszkoda zrywająca do małżeństwa wynikająca z pokrewieństwa

Kan. 109 - Powinowactwo

Affinitas	pojęcie	powstaje z ważnego małżeństwa, nawet niedopełnionego
				istnieje między mężem a krewnymi żony oraz między żoną a krewnymi męża
				ma charakter stały, nie ustaje wraz ze śmiercią współmałżonka	przestaje istnieć gdy orzeczono nieważność małżeństwa
			podmiot bierny	krewni męża są powinowatymi żony i to w tej samej linii oraz w tym samym stopniu
				krewni żony są powinowatymi męża i to w tej samej linii i tym samym stopniu
		obliczanie	obowiązują te same zasady co w przypadku pokrewieństwa

Skutki prawne	- kan. 492 § 3
		- kan. 1092
		- kan. 1298
		- kan. 1448
		- kan. 1449
		- kan. 1548 § 2, n. 2

Przeszkoda zrywająca do małżeństwa wynikająca z powinowactwa - kan. 1092

Kan. 110 - Pokrewieństwo prawne

Adoptio	pojęcie	akt prawny władzy cywilnej, na mocy którego osobę obcą przyjmuje się do rodziny i uznaje za syna bądź córkę
		skutki	przysposobienie powoduje zaistnienie pokrewieństwa prawnego obejmującego adoptowanego i jego potomków z jednej strony oraz adoptujących i ich krewnych z drugiej jeśli stosunek przysposobienia zostaje na forum cywilnym rozwiązany, wygasa on też na forum kanonicznym		- kan. 98 § 2 - kan. 105 § 1 - kan. 774 § 2 - kan. 793 - kan. 795-798 - kan. 851, n. 2 - kan. 867-869 - kan. 872 - kan. 874 § 1, n. 1 - kan. 890 - kan. 914 - kan. 1071 § 1, n. 6 - kan. 1094 - kan. 1136 - kan. 1139 - kan. 1183 § 2 - kan. 1252 - kan. 1366 - kan. 1478
		zapis	kan. 532 § 2	adopcję należy odnotować w księdze ochrzczonych
				kan. 977 § 3	jeśli adopcji dokonano przed chrztem, w księdze chrztów odnotowuje się nazwiska adoptujących oraz - przynajmniej jeśli tak czyni się w akcie cywilnym regionu - nazwiska rodziców naturalnych

Kan. 111 - Włączenie do Kościoła (łacińskiego lub innego obrządku) przez chrzest

Chrzest	przed ukończeniem 14 lat	ustawowym kryterium przynależności osób ochrzczonych przed ukończeniem czternastego roku życia jest przynależność rodziców do konkretnego obrządku (Kościoła sui iuris)	jeżeli oboje rodzice należą do Kościoła łacińskiego to również i dziecko jest do niego włączone przez przyjęcie chrztu	tutaj rodzice nie mają prawa wyboru (kann. 867; 1366)
						jeżeli jeden rodzic należy do Kocioła łacińskiego to dziecko	zostaje włączone do Kościoła łacińskiego jeżeli oboje rodzice zgodnie tak zdecydują
								zostaje włączone do innego Kościoła sui iuris jeżeli oboje rodzice tak zdecydują i pod warunkiem, że jedno z nich należy do tego innego obrządku
								zostaje włączone do Kościoła obrządku ojca jeśli brak jest zgodności pomiędzy rodzicami w tej sprawie
		po ukończeniu 14 lat		taka osoba może sama wybrać Kościół do którego chce należeć

Przypadki szczególne	dziecko z małżeństwa mieszanego	przynależy do obrządku strony katolickiej (por. kan. 1125 i 1086 § 2)
		dziecko matki niezamężnej	zostaje włączone do Kościoła obrządku matki
		dziecko nieznanych rodziców	zostaje w łączone do Kościoła obrządku prawnych opiekunów
		dziecko rodziców nieochrzczonych	zostaje włączone do Kościoła obrządku osoby, która podjęła się jego katolickiego wychowania

Kan. 112 - Przejście do innego Kościoła rytualnego

Zmiana obrządku	zezwolenia St. Ap.	musi być prośba i reskrypt udzielający pozwolenia		Sekretariat Stanu reskryptem z dnia 26.11.1992 stwierdził, że zgodę można domniemywać gdy wierny Kościoła łacińskiego prosi o przejście do innego Kościoła sui iuris mającego eparchię na tym samym terytorium, o ile obydwaj biskupi wyrazili swoja zgodę na piśmie
						musi istnieć słuszna przyczyna inna aniżeli małżeństwo
			małżeństwo	zawierając małżeństwo lub w czasie jego trwania
				małżonek może przejść do Kościoła sui iuris swojego współmałżonka
				konieczne jest tutaj oświadczenie o takim przejściu
			dzieci	do lat 14	zostają włączone do Kościoła innego obrządku		- rodziców, którzy zmienili obrządek za zgodą St. Ap. - małżonka, przechodzącego do obrządku współmałżonka - w małżeństwie mieszanym dzieci strony katolickiej zmieniającej obrządek
				po 14 roku	mogą powrócić do Kościoła, do którego należały przed przejściem
		długotrwała praktyka przyjmowani sakramentów w Kościele innego obrządku	- nie powoduje ispo iure przejścia do niego

WIERNI ŚWIECCY A POSŁUGI LITURGICZNE

kan. 230	możliwość	wykonywania niektórych posług liturgicznych	§ 1- stałe
						§ 2 - czasowe
						§ 3 - nadzwyczajne

Posługi stałe	lektor	- głoszenie Słowa Bożego, por. kan. 766 (za wyjątkiem homilii bo ta jest zarezerwowana wyłącznie dla duchownych por. kan. 767)	- uprawnienie to odnosi się wyłącznie do mężczyzn, którzy posiadają określony wiek i odznaczają się odpowiednimi przymiotami, stosownie do ustaleń Konferencji Episkopatu, - wypełnianie tych posług nie daje jednak żadnego prawa do wynagrodzenia.
					- ożywianie liturgii
					- przygotowanie wiernych do sakramentów
				akolita	- posługa słowa
					- szafarz nadzwyczajny komunii świętej (por. kan. 910)
					- szafarz wystawienia i schowania Najświętszego Sakramentu (por. kan. 943)

Posługi czasowe	- lektora	- funkcje te są dostępne wszystkim wiernym świeckim w tym i kobietom - ze względu na swój tymczasowy charakter nie wymagają ustanowienia poprzez czynność liturgiczną jak to ma natomiast miejsce w przypadku posług stałych
			- komentatora
			- kantora
			- inne (por. kan. 930 § 2)

Posługi nadzwyczajne	- posługa słowa (por. kan. 759)	- posługi te są dostępne wszystkim wiernym świeckim (w tym i kobietom), - muszą być jednak spełnione jednocześnie następujące warunki: konieczność Kościoła brak szafarzy
			- przewodniczenie modlitwom liturgicznym
			- udzielanie chrztu św. (por. kan. 861 § 2)
			- rozdzielanie komunii świętej (por. kan. 910 § 2)
			- bycie świadkiem kwalifikowanym do małżeństwa (por. kan. 1112)

PRZESZKODY - unieważniające

Przeszkody	pochodzenie	prawo boskie	to przeszkody, które opierają się na prawie boskim (naturalnym lub pozytywnym). Podlegają im wszyscy (mężczyźni i kobiety). Nie polegają dyspensie.	- Niemoc płciowa (kan. 1084) - Węzeł małżeński (kan. 1085) - Pokrewieństwo w linii prostej (kan. 1091 § 1)
				prawo kościelne	to przeszkody opierające się na prawie kościelnym. Podlegają im tylko osoby ochrzczone w Kościele Katolickim lub do niego przyjęte. Podlegają dyspensie.	- brak wymaganego wieku (kan. 1083) - różna religia (kan. 1086) - święcenia (kan. 1087) - wieczysty ślub publiczny czystości w IZ (kan. 1088) - uprowadzenie kobiety w celu małżeństwa (kan. 1089) - małżonkobójstwo (kan. 1090) - pokrewieństwo w linii bocznej (kan. 1091) - powinowactwo (kan. 1092) - przyzwoitość publiczna (kan. 1093) - pokrewieństwo prawne (kan. 1094)
			zakres	- bezwzględne	to te przeszkody które wykluczają możliwość zawarcia małżeństwa z kimkolwiek
				- względne	to te przeszkody które uniemożliwiają zawarcie małżeństwa z określoną osobą
			poznanie	- publiczne	to takie które mogą być stwierdzone na forum zewnętrznym
				- tajne	to takie których nie można stwierdzić na forum zewnętrznym
			trwanie	- trwałe	to takie które trwają całe życie
				- czasowe	to takie które trwają określony czas

ZAKAZY - nie unieważniające

Zakazy	Ustawowe	- kan. 1071: małżeństwa które nie mogą być zawarte bez zezwolenia Ordynariusza miejsca:	- małżeństwo tułaczy; - małżeństwo, które nie może być uznane lub zawarte według prawa państwowego; - małżeństwo osoby, którą wiążą naturalne obowiązki wobec innej strony lub wobec dzieci, wynikające z poprzedniego związku; - małżeństwo osoby, która notorycznie porzuciła wiarę katolicką; - małżeństwo osoby związanej cenzurą; - małżeństwo małoletnich, bez wiedzy rodziców albo wobec ich uzasadnionego sprzeciwu; - małżeństwo zawierane przez pełnomocnika, o czym mowa w kan. 1105
				- kan. 1102: małżeństwa zawierane pod warunkiem de praeterito i de presenstis	- nie można ważnie zawrzeć małżeństwa pod warunkiem dotyczącym przyszłości; - małżeństwo zawarte pod warunkiem dotyczącym przeszłości lub teraźniejszości jest ważne lub nie, zależnie od istnienia lub nieistnienia przedmiotu warunku; - warunek zaś, o którym w § 2, nie może być godziwie dołączony, chyba że za pisemną zgodą ordynariusza miejsca.
				- kan. 1124: małżeństwa mieszane	- małżeństwo między dwiema osobami ochrzczonymi, z których jedna została ochrzczona w kościele katolickim lub po chrzcie została do niego przyjęta i formalnym aktem od niego się nie odłączyła, druga zaś należy do Kościoła lub wspólnoty kościelnej nie mającej pełnej łączności z Kościołem katolickim, jest zabronione bez wyraźnego zezwolenia kompetentnej władzy.
				- kan. 1130: małżeństwa zawierane tajnie	- na skutek poważnej i naglącej przyczyny ordynariusz miejsca może zezwolić na tajne zawarcie małżeństwa.
		Administracyjne	- kan. 1077: zakaz Ordynariusza miejsca	- Ordynariusz miejsca może w szczególnym wypadku zabronić zawierania małżeństwa swoim podwładnym gdziekolwiek przebywającym, oraz wszystkim aktualnie przebywającym na własnym jego terytorium, lecz tylko czasowo, na skutek poważnej przyczyny i dopóki ona trwa. - Tylko najwyższa władza kościelna może dodać klauzulę unieważniającą małżeństwo.
		Sądowe	- kan. 1684 § 1: zakazy sędziowskie	- zakazy zamieszczone w wyroku albo w dekrecie potwierdzającym nieważność małżeństwa w celu uniknięcia ewentualnej nieważności nowego małżeństwa

Wady zgody małżeńskiej

1.	brak dostatecznego używania rozumu	kan. 1095 n. 1	niemożliwość dokonania aktu ludzkiego	habitualna choroba umysłowa
								niedorozwój umysłowy i zaburzenia umysłowe
								aktualnie pozbawieni używania rozum

2.	poważny brak rozeznania co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich	kan. 1095 n. 2	brak rozeznania co do powagi i znaczenia praw i obowiązków małżeńskich	bonum fidei
								bonum prolis
								bonum sacramenti

3.	psychiczna niezdolność do przyjęcia i wypełnienia istotnych obowiązków małżeńskich	kan. 1095 n. 3	niezdolność ta	musi dotyczyć istotnych praw i obowiązków małżeńskich
								najczęściej dotyczy sfery seksualnej	homoseksualizm
										nimfomania
										transseksualizm
								musi być uprzednia

4.	błąd	kan. 1097 § 1	co do osoby poślubionej powoduje nieważność małżeństwa
				kan. 1097 § 2	co do przymiotu osoby poślubionej	nie powoduje nieważności małżeństwa chociażby był przyczyną zawarcia małżeństwa
								powoduje nieważność małżeństwa gdy przymiot był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony
						kan. 1098	podstępne wprowadzenie w błąd	co do przymiotu drugiej osoby
								dla uzyskania zgody małżeńskiej
								możliwość poważnego zakłócenia wspólnoty życia małżeńskiego
						kan. 1099	co do istotnych przymiotów małżeńskich: jedności, nierozerwalności, sakramentalności	nie powoduje nieważności zgody małżeńskiej
								powoduje nieważność gdy determinuje wolę

5.	zgoda pozorna	kan. 1101 § 2	powoduje nieważność małżeństwa jeżeli polega na wykluczeniu pozytywnym aktem woli	całego małżeństwa
								jakiegoś	- istotnego elementu - istotnego przymiotu

6.	zgodna warunkowa	kan. 1102 § 1	małżeństwo zawarte pod warunkiem	jest nieważne jeżeli warunek dotyczy przyszłości
					kan. 1102 § 2		dotyczącym przeszłości lub teraźniejszości jest ważne lub nie, zależnie od istnienia lub nieistnienia przedmiotu warunku

7.	przymus i bojaźń	kan. 1103	nieważne jest małżeństwo zawarte pod	przymusem
								wpływem bojaźni	ciężkiej z zewnątrz nawet nieumyślnej dla uwolnienie od której zawiera się małżeństwo

WPROWADZENIE SPRAWY O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA

skarga powodowa	konieczność	Nemo iudex sine actore
		prawo zaskarżenia małżeństwa (kan. 1674, 1476)	małżonkowie
				rzecznik sprawiedliwości	gdy nieważność małżeństwa została już rozgłoszona
			przyczyny nieważności	Przeszkody
				wady zgody małżeńskiej
				wady formy kanonicznej
			formalności skargi	wyrażać wobec jakiego sędziego sprawa jest wnoszona, czego się żąda i od kogo
				wskazać, na jakim uprawnieniu opiera się powód i przynajmniej ogólnie fakty i dowody na poparcie roszczeń
				podpis powoda lub jego pełnomocnika, ze wskazaniem dnia, miesiąca i roku jak również miejsca zamieszkania powoda lub jego pełnomocnika albo miejsca pobytu oznaczonego dla odbierania akt
				wskazanie stałego lub tymczasowego zamieszkania strony pozwanej
				załączniki (metryka ślubu kościelnego, sentencja rozwodu cywilnego wraz z uzasadnieniem, lista świadków, inne ewentualne dokumenty)

Zdolność procesowa	zdolność do występowania w procesie w ogóle (por. kan. 1476; 1478 § 1)	legitymacja procesowa	zdolność do występowania w danym (konkretnym) procesie jako strona	czynna	zdolność do występowania w procesie jako powód (actor)
								bierna	zdolność do występowania w procesie jako pozwany (reus)

Właściwość sądu - forum competens

Właściwość sądu	to kompetencja sądu do przyjęcia i prowadzenia spraw spornych	actor sequitur forum rei
				forum rei sitae
				forum contractus
				forum solutionis
				forum delicji commissi

Właściwość sądu w sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństw

Trybunał kompetentny	miejsca	w którym małżeństwo zostało zawarte
				w którym strona pozwana ma stałe lub tymczasowe miejsce zamieszkania
				w którym strona powodowa ma stałe miejsce zamieszkania, jeżeli obydwie strony przebywają na terytorium tej samej Konferencji Episkopatu, i wikariusz sądowy stałego zamieszkania strony pozwanej, po jej wysłuchaniu, wyraża na to zgodę
				na którym faktycznie trzeba będzie zbierać większość dowodów, jeżeli wyrazi na to zgodę wikariusz sądowy stałego zamieszkania strony pozwanej, który wcześniej powinien ją zapytać, czy nie zgłasza czegoś, co należałoby wyłączyć

Opracowane na podstawie: Annuario Pontificio 1995, Città del Vaticano 1995; ŽYŽEK I., Incidenza del “Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium” nella storia moderna della Chiesa universale, w: Ius in vita et in missione Ecclesiae, Città del Vaticano 1994; ROBERSON R.G., Chrześcijańskie Kościoły Wschodnie, (przekład K. Bielewski, D. Mionskowska, B. Gierszewska), Bydgoszcz 1998.

W razie wątpliwości domniemywa się ważność chrztu w Kościele: katolickim, prawosławnym, starokatolickim, ewangelicko-augsburskim, ewangelicko-reformowanym, metodystycznym, maronickim, adwentystów.

Wyjątek: matrimonium ratum et non consumatu - kan. 1142, oraz rozwiązanie małżeństwa in favorem fidei (przywilej pawłowy - kan. 1143; kan. 1148).

Od dyspensy milczącej należy odróżnić dyspensę domniemaną - praesumpta - opartą na przypuszczeniu, że byłaby udzielona, gdyby się o nią poprosiło. Taka dyspensa nie zwalnia od zachowania ustawy, gdyż nie została udzielona i nie istnieje.

Quod generationes tot gradus.

Adoptio naturam imitatur.

Nemo iudex sine actore - nie ma sędziego bez powoda. Sąd podejmuje postępowanie z inicjatywy osoby uprawninej.

Promotor iustitiae - osoba ustanowiona przez biskupa w diecezji, której obowiązkiem jest zabezpieczenie dobra publicznego w sprawach, w których może być ono zagrożone, i w sprawach karnych.

1

3

30

Lex retro non agit

Lex prospicit non respicit

Tempus regit actum

Vacatio legis - divulgatio legis

Promulgacja:

- u. pow. AAS

- u.part. BPKAI/AKEP

Wejście w życie:

- u. pow. 3 m.

- u. part. 1 m

Kan. 12 § 1

Kan. 1251

Kan. 1253

Kan. 12 § 2

Stałe lub tymczasowe zam.

Aktualne przebywanie

Terytorium własne

Terytorium cudze

matrimonium

wady zgody małżeńskiej

przeszkody zrywające

wady formy kanonicznej

Consanguinitas

Affinitas

matrimonium

---