OBRAZ REWOLUCJI W NIEBOSKIEJ KOMEDII ZYGMUNTA KRASIŃSKIEGO
Inspiracją do napisania Nieboskiej Komedii przez młodego, zaledwie dwudziestojednoletniego, Zygmunta Krasińskiego były nie tylko liczne lektury ale także bezpośrednie zetknięcie się z historią. Takimi spotkaniami było powstanie robotników w Lyonie w listopadzie 1831 roku oraz obszerne relacje ojca, generała Wincentego Krasińskiego, z przebiegu powstania listopadowego. Te dwa krańcowo różne spojrzenia ugruntowały w poecie obraz historii jako nieuchronnego starcia dwóch klas.
W Nieboskiej Komedii mamy więc do czynienia z opozycją dwóch obozów: ludzi wysoko urodzonych, broniących starego porządku i cie-miężonej biedoty, chcącej obalić wszystko łącznie z kościołem katolickim. Zygmunt Krasiński, mimo swego arystokratycznego po-chodzenia, prezen-tuje obie strony konfliktu. Krytykuje swych przodków. Zwraca uwagę na to iż doprowadzili do takiej sutuacji, iż żaden kompromis nie jest już możliwy.
Wizja rewolucji ujęta jest w skali niemal apokaliptycznej, osadzonej na faktach i poglądach, które historyk ideologii rewolucyjnych końca XVIII i początków XIX wieku poznaje bez problemów. Wiążą się one z nazwiskami St. Simona i Enfantina. Krasiński w swej wizji rewolucji różni się jednak zasadniczo od entuzjastów czy zwolenników rewolucji jakimi byli Byron, Shelley, Mickiewicz czy Słowacki. Ale trudno go także określić jej zaprzysięgłym wrogiem.
Krytykuje obóz rewolucyjny. Czyni to kilkoma sposobami. Podczas potajemnej wizyty Hrabiego w obozie rewolucjonistów Krasiński oczernia rewolucjonistów ich własnymi ustami. Większość bojowników o wolność to prości ludzie, wręcz prymitywni. Ich wyłącznym celem jest przelanie krwi. Jedyną ideą rewolucjonistów jest ślepa żądza zemsty za krzywdy. Nie potrafią przedstawić programu swych działań po zwycięst-wie. Krytykuje też Krasiński ogół rewolucjonistów. Uważa ich za barbar-zyńców, chcących zniszczyć cały ustalony dotychczas porządek. Re-wolucja jest dla autora wyłącznie siłą niszczącą. Jego zdaniem nie kie-ruje się w swych zamiarach i działaniach żadnymi wartościami. Krasiński uważa, że skoro Źródłem rewolucji jest jedynie nienawiść, kiedyś pow-tórzą się motywy przemocy, niesprawiedliwości. TeraŹniejśi wodzowie rewolucji staną się póŹniej nową arystokracją i nowymi ciemiężycielami. Takie koło historii znamy aż za dobrze.
W rewolucji pokazanej przez Krasińskiego nie ma dobrej strony - obie zostają potępione. Hrabia jako osoba bardzo zapatrzona w siebie, niszcząca swe życie rodzinne. Uwikłany jest w pokrętne losy arystokratów, wypalonej już jego zdaniem klasy. Również Pankracy, który poznaje, że był jedynie narzędziem zniszczenia. Nie ma żadnej przeszłości, jest człowiekiem znikąd. Mimo obiektywizmu, Krasiński przedstawia re-wolucję z rezerwą. Jest raczej zwolennikiem powolnej ewolucji, niż nagłego przewrotu.