(psychologia rozwoju człowieka) 29.V.2006 r.
Temat 11: WPŁYW AKTYWNOŚCI WŁASNEJ NA ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECKA
Zaobserwowano, że istotnym uwarunkowaniem zmian jest własna aktywność człowieka. Wzięło się to z obserwacji nad rozwojem fizycznym człowieka. Obserwowano sportowców - np. w kulturystyce obserwowano przyrost masy mięśniowej. Aktywność powoduje określone zmiany, których efektem jest osiągnięcie pewnych sprawności w danej dziedzinie. Najwięcej badań poświęcono rozwojowi pamięci poprzez jej ćwiczenie np. u aktorów - funkcję tą poprawia aktywność. Wzięło się to z analizy zawodu nauczycielskiego. Podstawą koncepcji, iż aktywność wpływa na zmiany sprawności jest teza: Rozwój psychiczny człowieka polega na gromadzeniu i opracowywaniu doświadczenia, a to doświadczenie zdobywamy w toku działania aktywności. Na skutek tych działań poprawiają się efekty naszej działalności życiowej. Towarzyszą temu dwa procesy:
Proces strukturyzacji - powstawanie pewnych określonych struktur czy układów. W okresie prenatalnym powstają podstawowe układy organiczno-anatomiczne - fizjologiczne, które umożliwiają funkcjonowanie organizmu. W okresie postnatalnym kształtują się struktury psychiczne (pamięć, uwaga, spostrzeganie) i na skutek aktywności dziecka są coraz to lepsze. Struktury te rozwijają się w pierwszych latach życia.
Proces restrukturyzacji - przekształcanie się tych struktur i ich doskonalenie. Nie jest to możliwe bez aktywności własnej.
Nie ma aktywności bez strukturyzacji i restrukturyzacji; dzięki tym procesom struktury te przekształcają się i kształtują, aby człowiek mógł lepiej funkcjonować.
Podstawowy materiał to rozwój czyli ciąg zmian, które wynikają z organizowania się struktur i restrukturyzacji. Dzięki doświadczeniom potrafimy lepiej sobie poradzić z otaczającą rzeczywistością.
Proces konstruowania się struktur psychicznych wynoszonych z doświadczeń: spostrzeganie, uwaga, pamięć. Rola aktywności jest dominująca, nic się nie przekształca bez aktywności. Człowiek jest przede wszystkim istotą aktywną.
Wśród współczesnych teorii psychologicznych wyróżniamy dwa podejścia:
Teoria - koncepcja behawioralna - organizm ludzki jest przede wszystkim układem reaktywnym, tzn., że nasz organizm jest zdolny do reagowania na bodźce. Nasza aktywność sprowadza się do reagowania na bodźce i w zależności od tego jakie są bodźce taka jest nasza aktywność. Trzeba stymulować odpowiednio bodźcami. Uczenie się oparte jest o reaktywność, o teorię behawioralną. Nasz układ jest układem reaktywnym S (stymulacja) → R (reakcja). Jaka jest stymulacja bodźcowa?
koncepcja poznawcza - nasz ludzki organizm jest przede wszystkim układem aktywnym. Nasz układ sam poszukuje informacji i na tym skoncentrowana jest nasza aktywność. Na naszą aktywność (na jej kierunki) wpływają informacje zewnętrzne i wewnętrzne. Zakłada się, że nasz organizm jest nastawiony na poszukiwanie informacji. Nie reaguje mechanicznie ale aktywnie na informacje, które pozwalają mu lepiej funkcjonować. Koncepcja ta przyjmuje, że człowiek wyszukuje informacje za pomocą bodźców.
Małe dzieci reagują na bodźce, starsze dzieci, młodzież, dorośli i starsi - wyszukiwanie takich informacji, które są nam potrzebne. Bez aktywności nie ma zmian rozwojowych.
Jak aktywność spada to pogarszają się nasze sprawności. Aktywność jest permanentną cechą pozwalającą na wszelkie zmiany rozwojowe. Ważne jest środowisko, w którym się funkcjonuje. Kierunki aktywności zależą od uwarunkowań aktywności zewnętrznej i wewnętrznej.
1