retoryka, a[1].dzien.NORMA 2.fonetyka, Językowe wykładniki perswazji

Pobierz cały dokument retoryka.a.1.dzien.norma.2.fonetyka.jezykowe.doc Rozmiar 41 KB

Fragment dokumentu:

Językowe wykładniki perswazji.

Wybrane zagadnienia fonetyczne

l. Akcent

1.1. Polski akcent wyrazowy polega na wymówieniu z większą energią i donośnością określonych sylab w wyra­zie. Ten sposób wyróżniania sylaby nazywamy akcentem dynamicznym. Samogłoska akcentowana jest nieco dłuższa niż nieakcentowana i wyższa pod względem tonicznym.

Polski akcent wyrazowy jest stały, to znaczy, że nie zmienia swego miejsca w różnych formach gramatycznych tego samego wyrazu z pewnymi tylko wyjątkami. W wyra­zach dwu- i więcej sylabowych pada na drugą sylabę od końca (akcent paroksytoniczny), np.: do'mek, domka'mi, dome'czek, domeczka'mi, widzia'lny, widzialne'go.

1.2. W wielu wyrazach zapożyczonych (przeważnie łacińsko-greckich), w kilkunastu polskich, a także w pewnych formacjach słowotwórczych i formach czasownikowych polskich więcej niż dwusylabowych — akcent pada na trze­cią lub drugą sylabę od końca w zależności od typu wymo­wy: na trzecią w wymowie bardzo starannej, na drugą:

w wymowie starannej (i potocznej), np.:

w wyrazach obcych: ana'liza lub anali'za, fa'buła lub fabu'ła, fi'zyka lub fizy'ka ,poli'tyka lub polity'ka, tak­że: matema'tyka lub matematy'ka, pole'mika lub polemi'ka. Niektóre wyrazy obce tak dalece zostały przyswojone, że akcentuje się je tylko na drugiej od końca, np.: arty'kuł, atmosfe'ra, eki'pa, egza'min, hipote'ka, kame'ra, mani'fest, regula'min, także zapożyczone słowa łacińskie zakończone na -um: apoge'um, gimna'zjum, małzole' um, muze'um, preży'djum, refere'ndum, sympo'zjum, wademe'kum; tylko ma'ks-imum i mi'nimum mogą mieć dublety ma'ksimum i mi'nimum lub maksi'mum i mini'mum; w wyrazach rodzi­mych, np.: na'uka lub nau'ka, oko'lica lub okoli'ca, o'gułu lub ogu'łu, ki'lkakroć lub kilka'kroć, żeczpospo'lita lub zeczpospoli'ta, wo'gule lub wogu'le; w formach l i 2 os lm czasu przeszłego i we wszystkich osobach trybu przypusz­czającego, np. by'liśmy lub byli'śmy, chodzi'liście lub chodzili'ście, pszynio'słyśmy lub pszyniosły'śmy, powie'działbym lub powiedzi'ałbym, pszy'szłabyś lub pszyszła'byś, także mo'żnaby lub można'by, powi'nnaby lub powinna'by, tsze'baby lub tszeba'by ; w pewnych liczebnikach, np. czte'rysta lub cztery'sta, pie'ńciuset lub pieńciu'set, sie'demset lub siede'mset, czte'rykroć lub cztery'kroć, ty'sionckroć lub tysio'nckroć;

1.3. W wyrazach więcej niż trojsylabowych w trybie przypuszczającym akcent może padać także na czwartą sylabę od końca w wymowie bardzo starannej i na drugą od końca w wymowie starannej, ( i potocznej) , chociaż rzadziej niż w innych wymienionych tu formach, np.:pszeczyta'libyśmy lub pszeczytaliby'śmy, namuwi'łybyście lub namuwiłyby'ście;

1.4. Wyrazy obce akcentowane na trzeciej sylabie od końca w polskich formach deklinacyjnych przybierają akcent na drugiej od końca, np.: malema'tyka, w n.lm. matematyka'mi; oczywiście w wyrazach obcych, gdzie akcent ustalił się na drugiej od końca (muze'um, gimna'zjum) mamy w lm. także akcent na drugiej od końca muze'um w m.lm. muze'a, gimnazjum w m.lm. gimna'zja.

15. W niektórych wyrazach pada akcent na ostatnią sylabę (akcent oksytoniczny). W ten sposób akcentuje się:

— skrótowce: PPS pepee's, PKP pekape',

— niektóre wyrazy obce, zwłaszcza pochodzenia fran­cuskiego, np.: à propos = apropo', attaché = atasze', exposé =ekspoze', purée = pire', tournée turné,

— wyrazy, które składają się z obcych przedrostków: anty-, arcy-, eks-, super-, wice- i jednosylabowych tematów, np.: antyge'n, arcyle'ń, supersa'm, wicekru'1.

Pobierz cały dokument retoryka.a.1.dzien.norma.2.fonetyka.jezykowe.doc rozmiar 41 KB