1. Popyt i podaz.
1. Popyt i czynniki ksztaltujace popyt.
Poypyt - zapotrzebowanie zg³oszone na dobra i us³ugi na rynek przez nabywców (rynek konsumpcji, rynek czynników produkcji).
Rodzaje popytu:
popyt efektywny - popyt poparty si³¹ nabywcz¹ pieni¹dza,
popyt potencjalny - (co by by³o gdyby) preferencje,
popyt na dobra komplementarne - popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem na drugie dobro,
popyt na dobra substytucyjne - potrzebê zaspokaja dobro A lub dobro B,
popyt z³o¿ony - popyt na opony zale¿y od popytu na samochody.
Elementy kszta³tuj¹ce popyt:
Cena dobra:
cena substytutów,
ceny dóbr komplementarnych,
przewidywania co do kszta³towania siê cen w przysz³oœci,
zjawisko antypacji popytu - wyprzedzanie faktycznego popytu,
Dochód - ile mamy i ile mo¿emy wzi¹æ na kredyt - ujêcie statystyczne i dynamiczne,
Preferencje popytowe - upodobania indywidualne, tradycje, religia, moda,
warunki geograficzne - demograficzne,
2. Prawo popytu i krzywa popytu.
Prawo Popytu - mówi ono, wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub us³ugi w ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub us³ugê (zale¿noœci na rynku konkurencyjnym, produkt jest jednorodny, iloœæ produktu jest ograniczona, konsumenci i producenci decyduj¹ na swoich. Nabywcy podejmuj¹ decyzjê niezale¿nie. Rynek dotyczy dóbr ceteris paribus.)
Krzywa popytu.
cena
iloϾ
POPYT:
potencjalny, efektywny
komplementarny
substytucyjny
z³o¿ony, ograniczony
Dobra substytucyjne - cena B spada - popyt A spada
Dobra komplementarne - cena B roœnie - popyt A i B spada
Krzywa popytu okreœla stosunek iloœci dobra do ceny i okreœla ile dobra mo¿na nabyæ przy okreœlonej cenie.
3. Zmiany popytu.
Zmiana ceny dobra powduje zmianê wielkoœci popytu wzd³u¿ krzywej popytu, która przesuwa siê tylko w rezultacie czynników niecenowych.
4. Podaz i czynniki ksztaltujace podaz.
Poda¿ - iloœæ dóbr i us³ug zaoferowanych na rynek w danym czasie okreœlonemu lub nieokreœlonemu nabywcy (wystêpuje dzisiaj czêœciej).
Czynniki kszta³tuj¹ce poda¿:
cena dóbr substytucyjnych,
cena dóbr komplementarnych,
statystyczne i dynamiczne badania - kszta³towanie siê cen,
cena czynników produkcji,
technologia,
iloœæ przedsiêbiorstw w ga³êzi - warunki konkurencji,
warunki prawne,
pomoc pañstwa (dotacje, subwencje),
5. Prawo podazy i krzywa podazy.
Prawo Poda¿y - wraz ze zrostem ceny wzrasta iloœæ produktu czy us³ugi oferowana przez producentów na rynek . (celem producentów jest maksymalizacja zysków. Producenci s¹ niezale¿ni od siebie - rynek konkurencyjny. Producenci s¹ sprzedawcami ceteris paribus).
Krzywa poda¿y.
cena
IloϾ
Krzywa poda¿y ukazyje nam jak¹ iloœædanego dobra jest oferowane na rynku przy okreœlonej cenie tego dobra.
6. Zmiany podazy.
Spadek ceny produktu wywo³uje “ceteris paribus” zmniejszenie oferowanych iloœci produktu.
7. Równowaga na rynku.
Mechanizm równowa¿enia rynku - cena, popyt, poda¿.
Cena Równowagi Rynkowej - cena czyszcz¹ca rynek, pozwala ona na uwolnienie rynku z nadmiernej iloœci popytu lub poda¿y.
Równowaga Rynkowa
cena
C 3 - niedobór popytu, nadwy¿ka poda¿y
C 2 - cena równowagi (punkt przeciêcia
E krzywej popytu i poda¿y)
C 1 - nadwy¿ka popytu, niedobór poda¿y
poda¿, popyt
Cena równowagi - sytuacja modelowa.
Flubturencje - ruch wokó³ ceny równowagi.
Procesy dostosowawcze - krótko lub d³ugo okresowe.
Krótki okres czasu - przynajmniej jeden czynnik = constans (technologia) - poda¿ jest ma³o elastyczna - limituje nas wielkoœæ produkcji.
D³ugi okres czasu - wszystkie czynniki produkcji s¹ zmienne.
Bardzo krótki okres czasu - tylko cena siê zmienia.
Ex - ante -dzia³anie wyprzedzaj¹ce.
Ex - post - dzia³anie po wyst¹pieniu jakiegoœ czynnika.
Model Pajêczyny - opisuje opóŸnione dostosowanie poda¿y w stosunku do zmian popytu na rynku (rolnictwo - opóŸnienie jednoroczne).
Dostosowanie ekstrapolacyjne - dostosowanie z opóŸnieniem, poda¿ w danym okresie dostosowuje siê do poda¿y bazowej (rok poprzedni).
8. Cena minimalna i maksymalna.
Cena maksymalna. Wyznaczenie górnego pu³apu cen sprawia, ¿e jego przekroczenie przez sprzedawcê staje siê nielegalne. Ograniczenie te wprowadza siê w przypadku wyst¹pienia braku pewnych dóbr na rynku lub dla ochrony konsumenta. Wzrost cen jest jedynym sposobem racjonowania dóbr przez rynek w sytuacji zbyt ma³ej poda¿y.
Cena minimalna. W odró¿nieniu od ceny maksymalnej, która ma na celu obronê konsumentów, cena minimalna ma chroniæ producentów i ma zapewniæ im minimalny dochód lub maksymaln¹ stratê któr¹mog¹ ponieœæ. Z regó³y straty ponoszone przy okreœleniu cen minimalnych rekompensowane s¹ przez pañstwo.
9. Zmiany równowagi.
PopytPoda¿Cena równowagiIloœæ równowagi====
Elastycznosc popytu i podazy.
2. 1. Elastycznosc cenowa popytu.
Elastycznoœæ - miara zmian wzglêdnych, pokazuje nam jak zmienia siê dana wielkoœæ pod wp³ywem danego czynnika.
ElastycznoϾ cenowa popytu to stosunek
Popyt elastyczny, gdy: E > -1,
Popyt nieelastyczny, gdy: -1>E>0.
2. 2. Przyczyny zróznicowania elastycznosci cenowej popytu.
Krzywe popytu przy ró¿nych poziomach elastycznoœci cenowej .
elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E < 1
sztywny E = 0 doskonale elastyczny
Produkty spo¿ywcze - niska elastycznoœæ , mniej ni¿ jednostka
Produkty przemys³owe - wy¿sza elastycznoœæ , prawie jednostkowa
Us³ugi - wysoka elastycznoœæ , wiêcej ni¿ jednostkowa
Czynniki wp³ywaj¹ce na wartoœæ elastycznoœci cenowej popytu:
a) stopieñ substytucyjnoœci dobra - im wiêcej substytutów danego dobra tym wiêksza elastycznoœæ jego popytu,
b) rodzaj dóbr - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny ni¿ na dobra luksusowe,
c) znaczenie dobra dla konsumenta - popyt na dobro o du¿ym udziale w bud¿ecie jest stosunkowo elastyczny,
d) poziom ceny towaru - im wy¿szy poziom ceny, tym elastycznoœæ jest wiêksza,
e) czas trwania ceny - im d³u¿ej utrzymuje siê zmiana ceny, tym elastycznoœæ cenowa dobra bêdzie ceteris paribus wiêksza.
3. Elastycznosc dochodowa popytu.
ElastycznoϾ dochodowa popytu to stosunek
Dodatnia (+) dla dóbr normalnych,
Ujemna (-) dla dóbr ni¿szego rzêdu.
2. 4. Elastycznosc mieszana popytu.
Elastycznoœæ mieszana (krzy¿owa) to stosunek
Dodatnia (+) dla dóbr substytucyjnych,
Ujemna (-) dla dóbr komplementarnych.
2. 5. Elastycznosc cenowa podazy.
Elastycznoœæ cenowa poda¿y to stosunek
cena
ec < 1
ec = 1
ec > 1
poda¿
2. 6. Przyczyny zróznicowania elastycznosci podazy.
Elastycznoœæ cenowa poda¿y zale¿y od: rodzaju towaru (dzie³a sztuki, bogactwa naturalne, ziemia itp. charakteryzuj¹ siê doskona³¹ nieelastycznoœci¹) oraz od czasu obserwacji poda¿y.
W okresie infrakrótkim poda¿ jest sta³, wiêc elastycznoœæ wynosi 0. W okresie krótkim elastycznoœæ jest wzglêdnie niedu¿a (poda¿ mo¿e wzrosn¹æ w granicach sta³ego potencja³u produkcyjnego). W okresie d³ugim elastycznoœæ poda¿y jest stosunkowo du¿a.
Im poda¿ jest bardziej elastyczna wahania ceny równowagi s¹ coraz mniejsze (nie wzrasta, a w skrajnych przypadkach nawet maleje).
2. 7. Elastycznosc a dochody przedsiebiorstwa.
Zmiana cenye=1e>1e<1zmiana TR = 0zmiana TR < 0zmiana TR > 0zmiana TR = 0zmiana TR > 0zmiana TR < 0
1. Producent na rynku konkurencji doskonalej.
KONKURENCJA DOSKONALA:
JednorodnoϾ produktu
Pe³na mobilnoœæ czynników
Du¿a liczba sprzedaj¹cych i kupuj¹cych
Pe³na, doskona³a informacja o rynku
Si³a wielu producentów jest wyrównana. Produkt nie ró¿ni siê cechami jakoœciowymi wyrób jest standaryzowany, wybierany na podstawie ceny (konkurencja cenowa).
Podmioty (producent, sprzedawca) pe³ni¹ role cenobiorcy, tak¿e kupuj¹cy pe³ni rolê cenobiorcy. Cenodawc¹ jest rynek. Ka¿dy podmiot przyjmuje, akceptuje cenê która jest wynikiem gry rynkowej. Nie ka¿dy produkt mo¿e byæ spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia siê model konkurencji. Doskona³a informacja o rynku jest za³o¿eniem modelowym, bo nigdy nie ma pe³nej informacji. Gdy jest du¿o podmiotów, to traci siê mo¿liwoœæ dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach.
Dlaczego musi byæ konkurencja?
£¹czenie firm jest zbyt kosztowne, jest to mniej op³acalne.
Mniejsze koszty ponosi siê przy dzia³aniu samodzielnym, niezale¿nym, czyli przy pe³nej mobilnoœci, swobodzie przenoszenia kapita³u. S¹ to firmy, które nie wymagaj¹ du¿ych nak³adów, nie s¹ kapita³och³onne, ni¿sze wymagania kwalifikacyjne pracowników. Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapita³u jest zysk, czyli rentownoœæ. Je¿eli cena siê obni¿a, obni¿a siê te¿ rentownoœæ, zmniejsza siê op³acalnoœæ i nastêpuje odp³yw kapita³u do innych ga³êzi rynku. Alokacja dokonywana jest w zale¿noœci od efektywnoœci dzia³ania kapita³u.
Pe³na konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku. Cena jest wielkoœci¹ dan¹, dlatego aby zwiêkszyæ zysk, przedsiêbiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiêksza produkcjê (do wysokoœci swych mo¿liwoœci). Je¿eli zwiêkszymy cenê, ponad cenê rynkow¹ to przedsiêbiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja. Natomiast cena znacznie poni¿ej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne dzia³anie. Przedsiêbiorstwo mo¿e zwiêkszaæ produkcje do chwili, gdy koszt marginalny równa siê przychodowi marginalnemu. PM = KM
Czyli koszty pokry³y zyski (jest to d³ugoterminowy warunek efektywnego dzia³ania przedsiêbiorstwa, minimalna akceptowana stopa zysku = 0)
To by³a strategia maksymalizacji zysku.
Inna strategia - minimalizacja straty, jest to strategia naprawcza firmy (krótkoterminowy warunek).
PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŒCI PRZEDSIÊBIORSTWA
cena
koszt KCP
KM
KZP
E P max zysk
P
E' P' min strat
P'
zamkniêcie przedsiêbiorstwa
a
E - graniczny punkt op³acalnoœci
E ` - punkt zamkniêcia przedsiêbiorstwa
Cena P zapewnia zysk zerowy. Ka¿da cena powy¿ej ceny P zapewnia strategiê maksymalizacji zysku. Ka¿da cena poni¿ej ceny P zapewni strategiê min strat.
Od P do P' mo¿emy prowadziæ strategiê min strat. Poziom odtworzenia kosztów poni¿ej P' nie funkcjonuje, dotarcie do punkt E' powoduje tzw. zamkniêcie przedsiêbiorstwa.
Zamkniecie przedsiêbiorstwa (koszty likwidacji) jest bardzo z³o¿one, nale¿y zatrudniæ prawników, kosztorysantów, rzeczoznawców. Nale¿y up³ynniæ maj¹tek, sprzedaæ go, zazwyczaj po niskich cenach.
Wtedy przedsiêbiorstwo musi dokonaæ decyzji czy op³aca mu siê zamkn¹æ przedsiêbiorstwo czy mo¿e dalej prowadziæ strategiê naprawcz¹ (min strat).
2. Producent na rynku monopolu.
MONOPOL PELNY
Jeden sprzedawca, wielu kupuj¹cych
Jednorodna lub zró¿nicowana produkcja ale bez bliskich substytutów
Brak mo¿liwoœci wejœcia na rynek opanowany przez monopol
Doskona³a informacja o rynku
Jest to odwrotnoœæ modelu konkurencji doskona³ej. Brak tu koncepcji ga³êzi. Jest jeden producent który stanowi ga³¹Ÿ.
Produkt zró¿nicowany ró¿ni siê cechami jakoœciowymi, czyli powstaje konkurencja pozacenowa (mo¿emy wprowadziæ ró¿ne narzêdzia konkurencyjne).
Producent jest pe³nym cenodawc¹ (narzuca cenê), nabywca mo¿e tylko przyj¹æ tê cenê lub zrezygnowaæ z danego dobra.
Zdarzaj¹ siê tzw. sytuacje pozorowane (mimo ¿e jest jeden producent pojawia siê konkurencja).
Przy monopolu pe³nym s¹ bariery wejœcia/wyjœcia na rynek, mog¹ one mieæ charakter administracyjny.
Konkurencja pozacenowa:
reklama
promocja
us³ugi dodatkowe
serwis
Taka pozycja na rynku jest po¿¹dana. Firma realizuj¹ca strategiê maksymalizacji zysku mo¿e optymalizowaæ sw¹ sytuacjê pos³uguj¹c siê kombinacj¹ cena - wielkoœæ produkcji. Te dwie wielkoœci nie s¹ niezale¿ne. Nie mo¿emy dowolnie zmieniaæ jednej bez wp³ywu na drug¹. Nie mo¿na zwiêkszyæ np. tylko produkcji bo wtedy zmieni siê krzywa popytu i zmieni siê cena. Mo¿na wykorzystaæ te narzêdzia ale trzeba pamiêtaæ ¿e s¹ one ze sob¹ powi¹zane.
CENA MONOPOLOWA
koszty
przychody KM
cena
cena
monopolowa
zerowy zysk
krzywa popytu
DD = P = PP
0 Q wielkoϾ produkcji
Cena wyznaczona przez monopol jest ukszta³towana przez kombinacjê
cena - wielkoϾ produkcji (poprzez popyt)
ZYSK DODATNI MONOPOLU
cena
koszty
KM
KCP
P C
B
A DD = P = PP
PM
0 Q e Q
Sk¹d bior¹ siê zyski przedsiêbiorstwa monopolowego ?
Mo¿e ono stosowaæ dyskryminacjê cenow¹ - której istot¹ jest przejmowanie nadwy¿ki konsumenta przez producenta. nie zawsze ono mo¿e to robiæ. Mo¿e wtedy gdy konsument potrafi oddzieliæ na sztywno rynki (czyli aby nie by³o przep³ywu miedzy rynkami), musi równie¿ wyodrêbniæ rynki o ró¿nych elastycznoœciach.
Warianty dyskryminacji cenowej:
Ten sam produkt sprzedawany ró¿nym odbiorcom po ró¿nych cenach (bilety PKP i autobusowe)
Temu samemu odbiorcy ró¿ne jednostki produktu sprzedawane po ró¿nej cenie (taryfy - korzystanie z us³ug o ró¿nych porach)
Dyskryminacja doskona³a - producent przejmuje ca³¹ nadwy¿kê konsumenta (wynikaj¹c¹ z u¿ytecznoœci), producent doskonale zna rynek
STRATA MONOPOLU
cena KM
koszty A C
KCP
P B
PM DD = P = PP
0 Qe Q
Sytuacja wynika z ingerencji rz¹du na rynku monopolowym np. :
Cena minimalna - skup ¿ywca (rolnictwo)
Cena maksymalna - œwiat³o, pr¹d, gaz (aby by³o staæ ka¿dego na podstawowe dobra)
3. producent na rynku konkurencji monopolistycznej.
MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
Wielu sprzedaj¹cych i kupuj¹cych
Produkty zró¿nicowane i posiadaj¹ce bliskie substytuty
Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go
Pe³na informacja
Produkty zró¿nicowane - jest to znaczenie kardynalne gdy¿ ka¿dy d¹¿y do wyró¿nienia swego produktu, chêæ przyci¹gania klienta do danego produktu . Pojawia siê konkurencja niecenowa, przejawem takie dzia³ania jest wszechobecnoœæ reklamy - du¿e znaczenie strategii marketingowej (wykreowanie swego produktu).
Ograniczenia wejœcia na rynek maj¹ charakter ekonomiczny a nie administracyjny .
S¹ to rynki ukszta³towane na zasadzie substytucyjnoœci produktów, ka¿dy producent stara siê jednak odró¿niæ swój produkt od innych, nadaje mu pewne cechy, dlatego jest to daleko id¹ca substytucja bo jednak te produkty mog¹ zaspokoiæ ró¿ne potrzeby.
S¹ dwie sytuacje ruchu cen:
Kiedy firma zmieni cenê mo¿e to spowodowaæ zmianê ceny rynkowej (inne te¿ zmieni¹)
Firma zmienia ale inni nie
Je¿eli inna firma obni¿a cenê to my obawiaj¹c siê, ¿e przejm¹ naszych klientów te¿ obni¿amy cenê . Istnieje tak¿e przyzwolenie (lojalnoœæ) klienta do danej marki. Kupujemy coœ bez wzglêdu na to czy cena roœnie czy spada. Nasza u¿ytecznoœæ indywidualna sprawia ¿e przyzwyczajamy siê do produktu. Ta lojalnoœæ zmienia elastycznoœæ cenow¹ - zmniejsza j¹.
PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
P dd - krzywa popytu przedsiêbiorstwa
D DD - krzywa popytu w sytuacji gdy wszyscy
d zmieni¹ cenê
B - wielkoœæ popytu po obni¿eniu ceny
P1 A
B C
P2
D d
Q1 Q2 Q3 Q
Obni¿enie ceny zawsze przesunie krzyw¹ popytu na prawo (popyt roœnie) i firma mo¿e sprzedaæ wiêcej . Klienci pozostaj¹ z nimi mimo ¿e inni te¿ obni¿aj¹ cenê.
RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
P d D
KM
PE AE
D
CE PME d
0 QE Q
RÓWNOWAGA D£UGOOKRESOWA PRZEDSIÊBIORSTWA W KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
P d D KCP
P1
P2
D d
0 Q1 Q2 Q
D³ugookresow¹ sytuacj¹ optimum jest sytuacja zerowego zysku (minimalny akceptowany poziom zysku), czyli przedsiêbiorstwo mo¿e zap³aciæ za wszystkie czynniki.
Krzywa popytu DD w d³ugim okresie zmienia siê pod wp³ywem zmiany iloœci przedsiêbiorstw w ga³êzi.
Narzêdzia konkurencji niecenowej - (NKN) ró¿nicuj¹ produkt. Jest to ró¿nicowanie pozorowane (np. proszki - ten sam proszek w ró¿nych opakowaniach) lub rzeczywiste. W ró¿nicowaniu pozorowanym u¿ywa siê reklamy, a w rzeczywiste mo¿e doprowadziæ do zmian jakoœciowych.
W ka¿dej konkurencji niecenowej najpierw pojawiaj¹ siê koszty. Graniczny warunek PM = PK, np. dziêki reklamie muszê przynajmniej tyle przychodów dostaæ ile ponios³em na ni¹ nak³adów. Jest to strategia krótkookresowa . NKN nie s¹ bezpiecznymi narzêdziami.
Racjonalny konsument powinien byæ sk³onny (przygotowany do zap³acenia wy¿szej za lepszy produkt, czy za lepsz¹ jakoœæ). Czasami konsument nie chce kupiæ produktu z wy¿sz¹ jakoœci¹ gdy jest wy¿sza cena, ale nawet jeœli jakoœæ spada wraz z cen¹ to konsument te¿ rezygnuje z kupna dobra (dlatego pojawiaj¹ siê problemy).
Na rynku konkurencji doskona³ej producent mo¿e tylko zwiêkszaæ produkcjê , a na rynku konkurencji monopolistycznej mo¿e narzucaæ cenê monopolistyczn¹
(produkuje mniej a ceny s¹ wy¿sze), nie musi dochodziæ do bariery wykorzystania zdolnoœci produkcyjnej.
Wg Chamberliana powstaj¹ du¿e firmy, produkuj¹ lepiej, sprzedaj¹ wiêcej, monopolizacja nie przynosi kosztów spo³ecznych.
4. Producent na rynku oligopolu.
OLIGOPOL
Produkty jednorodne lub zró¿nicowane
Niewielka liczba sprzedaj¹cych ( ekstremalnie 2 - duopol ) du¿a liczba kupuj¹cych
Ograniczony dostêp do rynku
Pe³na informacja
Na ró¿nych rynkach jest ró¿na liczba firm. Górn¹ granic¹ nie jest liczba firm ale s¹ to bardzo du¿e firmy (istnieje daleko id¹ca przejrzystoœæ rynku bo jest ma³o firm w ga³êzi). Zale¿noœæ firm na rynku opiera siê na zasadzie akcji - reakcji.
Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji, mog¹ u¿ywaæ konkurencji niecenowej ale to kosztuje. Dlatego lepiej przejœæ z sytuacji konkurencji do kooperacji. Firmy wspó³pracuj¹ aby dzieliæ korzyœci.
Istniej¹ powa¿ne bariery wejœcia na rynek (o charakterze ekonomicznym). Firmy istniej¹ce ju¿ na rynku s¹ du¿e, nowoczesne (du¿y postêp techniczny), aby ma³a firma mog³a wejœæ na rynek musi byæ lepsza od ju¿ istniej¹cych. Jest to bardzo trudne. Ale istniej¹ sytuacje, ¿e mo¿na wejœæ na rynek - teoria rynków spornych, czyli rynki dzia³aj¹ tam na zasadzie swobodnej konkurencji.
Krzywa popytu na rynku oligopolu - Model Suiziego
P
D
d
P0 E
PM1
PM2
Q
Q1
Ceny nie reaguj¹ na zmianê kosztów
Maksymalizacja zysku
d KM2
KM1
P0 E
Q0
Model Suiziego obejmuje model produktów zró¿nicowanych . Nie odnosi siê do zachowañ oligopolistów .
Modele przywództwa:
Przywództwo firmy dominuj¹cej. Firmy musz¹ dostosowaæ siê do firmy lidera. Lider obni¿y cenê do momentu, kiedy kombinacja wielkoœæ produkcji a cena bêdzie maksymalizowaæ zysk.
Przywództwo firmy efektywnej. Na rynku liderem zaczyna byæ firma, która ma najni¿sze koszty produkcji. Mo¿e ona zmieniaæ cenê.