Popyt i podaż

dr D. Rusiecka Wykład 3 12.10.2011

Podstawowe elementy rynku

Popyt

Podaż

Ceny

Mechanizm rynkowy

(mechanizm popytowo-podażowo-cenowy)

czyli zachodzące między popytem, podażą i cenami zależności
przyczynowo-skutkowe.
Powstają one za pośrednictwem cen między równoprawnymi
podmiotami gospodarczymi, dążącymi do osiągania korzyści
ekonomicznych poprzez dokonywanie transakcji kupna-sprzedaży

Popyt

(zwany popytem efektywnym)

- jest to ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi i są w stanie nabyć

w określonym czasie przy danym poziomie ceny

Zapotrzebowanie

(zwane popytem potencjalnym)

- oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte
możliwościami dochodowymi – w przypadku poprawy sytuacji
materialnej może przekształcić się w popyt (efektywny)

Funkcja popytu

- określona odwrotna zależność pomiędzy ceną

rynkową danego dobra, a wielkością popytu

Prawo popytu

Wraz ze wzrostem ceny maleje ilość dobra,
którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć
przy danym poziomie ceny przy założeniu, że
pozostałe warunki nie uległy zmianie (ceteris
paribus) i odwrotnie

Ilość (Q)

Cena (p)

pd

2

pd

1

qd

1

qd

2

Cena (p)

Ilość

(Q)

pd

2

pd

1

qd

1

qd

2

Jednoczynnikowa funkcja popytu wskazuje na związek

pomiędzy wielkością popytu a ceną dobra

Pierwotna funkcja popytu wskazuje, jak wielki
będzie popyt (skutek) przy danej cenie
(przyczynie):

Q

D

=D(p) gdzie ΔQ/ Δp <0

Na tej podstawie możemy stwierdzić

o ile spadnie

popyt na dane dobro, jeśli cena danego dobra
wzrośnie o jednostkę

Odwrotna funkcja popytu wskazuje, jak wysoka powinna być cena
(przyczyna), aby osiągnięto określoną wielkość popytu (skutek):

p=p(

Q

D

) gdzie Δp/ ΔQ <0

Na tej podstawie możemy stwierdzić

o ile jednostek powinna spaść cena danego

dobra, jeśli popyt na dane dobro miałby wzrosnąć o jednostkę.

Spadek popytu

Ilość

(Q)

Cena

(P)

Ilość

(Q)

Cena

(P)

Wzrost popytu

D

1

D

1

D

2

qd1

qd2

qd1

qd2

na skutek działania determinant pozacenowych

Pd

Pd

Pozacenowe determinanty popytu

(czynniki wpływające na rozmiary popytu)

Ceny dóbr substytucyjnych
Ceny dóbr komplementarnych
Poziom realnych dochodów ludności
Liczba i struktura konsumentów/gospodarstw domowych
Preferencje i gusta konsumentów (

destabilizujące i stabilizujące rynek)

–

zależne od: doświadczenia i wiedzy konsumentów, tradycji, zdrowia członków

rodziny, stanu rodzinnego konsumenta, warunków atmosferycznych, mody, reklamy,

walorów towaru itp.

Różne czynniki społeczne (wykształcenie, płeć, wiek ...)
Oczekiwania dotyczące zmian cen i dochodów
Aktualne i oczekiwane stopy procentowe

(gł. dla dóbr trwałego użytku)

Przepisy bhp, sanitarne .....

Nietypowe krzywe popytu

Q

P

Popyt wynikający z tzw. efektów

zewnętrznych:

- efekt Veblena (efekt demonstracji,

efekt prestiżowy)
- paradoks spekulacyjny

D

Q

P

Popyt doskonale
elastyczny –
teoretyczna sytuacja w
konkurencji doskonałej

D

P

Q

Popyt doskonale
nieelastyczny- sztywny -
niezbędne potrzeby, brak
substytutów

D

Paradoks Giffena

- sytuacja

ekonomiczna, w której popyt na dane
dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny.

Sytuacja taka ma miejsce przy
bardzo

niskich

dochodach

konsumentów i przy wzroście cen
dóbr niższego rzędu, zwanymi
dobrami Giffena.

Cena dobra Giffena jest relatywnie
niższa od innych substytutów lub
dane dobro nie posiada bliskich
substytutów (np. chleb), dlatego
popyt rośnie.

Efekt owczego pędu (naśladownictwa)

– zjawisko ma

miejsce, gdy konsumenci pragną nabywać pewne dobra, nawet po
wyższych cenach tylko dlatego, że kupują je inni. Wynika to chęci
naśladowania osób, z którymi chcą się utożsamiać.

Efekt snoba (efekt

snobizmu) - zjawisko

ekonomiczne polegające na

ograniczaniu zakupu

pewnych dóbr lub

całkowite zaniechanie ich

nabycia, ponieważ są one

chętnie nabywane przez

inne gospodarstwa domowe

Podaż

Prawo podaży

Wraz ze wzrostem ceny rośnie ilość dobra,
którą producenci są skłonni i są w stanie
zaoferować na rynku przy założeniu, że
pozostałe warunki nie uległy zmianie (ceteris
paribus)

Ilość (Q)

Cena (P)

S

jest to ilość dobra, jaką producenci są gotowi i są w stanie
zaoferować na rynku w określonym czasie przy danym
poziomie ceny

ps

1

ps

2

qs

1

qs

2

Jednoczynnikowa funkcja podaży wskazuje na związek

pomiędzy wielkością podaży a ceną dobra

Pierwotna funkcja podaży wskazuje, jak wielka
będzie podaż (skutek) przy danej cenie
(przyczynie):

Qs=S(p) gdzie ΔQs/ Δp >0

Na tej podstawie możemy stwierdzić

o ile wzrośnie

podaż danego dobra, jeśli cena danego dobra
wzrośnie o jednostkę

Odwrotna funkcja podaży wskazuje, jak wysoka powinna być cena
(przyczyna), aby osiągnięto określoną wielkość podaży (skutek):

p=p(Qs) gdzie Δp/ ΔQ >0

Na tej podstawie możemy stwierdzić

o ile jednostek powinna wzrosnąć cena

danego dobra, jeśli podaż danego dobra miałaby wzrosnąć o jednostkę.

Ilość

(Q)

Cena (p)

S

ps

1

ps

2

qs

1

qs

2

Spadek podaży

Wzrost podaży

Ilość

(Q)

Cena

(P)

S

1

S

2

Ps

qs1

qs2

na skutek działania determinant pozacenowych

Ilość

(Q)

Cena

(P)

S

2

S

1

Ps

qs1

qs2

Determinanty podaży

(czynniki wpływające na rozmiary podaży)

Ceny czynników produkcji
Technologie

Cena danego dobra
Oczekiwania dotyczące przyszłych cen danego dobra
Oczekiwania dotyczące cen czynników produkcji
Rentowność produkcji dóbr substytucyjnych

Równowaga rynku

P

Q

S

D

P

E

cena równowagi

Q

E - ilość równowagi

Równowaga

E

Nierównowaga rynku – cz.1

P

Q

S

D

P

E

Q

E

E

P

1

Q

S1

Q

D1

Niedobór rynkowy

Nierównowaga rynku cz.2

P

Q

S

D

P

E

Q

E

E

P

2

Q

D2

Q

S2

Nadwyżka rynkowa

Rodzaje cen

Ceny wolnorynkowe – wyznaczane przez rynek na podstawie
działania prawa popytu i podaży
Ceny regulowane – ustalane przez przedsiębiorstwa lub ich
porozumienia, wykorzystujące swą pozycję rynkową (np. ceny
kartelowe lub ceny ustalane przez „lidera cenowego”
w oligopolu)

Ceny urzędowe – ustalane przez organy administracji
państwowej. Odgrywają one istotną rolę jako narzędzie polityki
gospodarczej nawet w gospodarce rynkowej np. w rolnictwie,
gospodarce energetycznej itp..

Ceny urzędowe (narzucone przez państwo)

•ceny sztywne
•ceny minimalne
•ceny maksymalne
•ceny wynikowe

Ceny urzędowe mogą być wprowadzane rozporządzeniem Rady
Ministrów, wydanym na podstawie art. 4 ust. 1 Ustawy z 5 lipca 2001
O Cenach.
Obecnie z mocy tej ustawy obowiązują ceny urzędowe produktów
leczniczych i wyrobów medycznych objętych finansowaniem ze środków
publicznych.
Rada Gminy może ustalić urzędowe ceny usług przewozu transportem
zbiorowym i taksówkami na terenie gminy
Rada Powiatu - ceny usług przewozu transportem zbiorowym na terenie
powiatu (art. 8 ustawy o cenach). Ceny ustalone w ten sposób mają
charakter cen maksymalnych (art. 9 ustawy o cenach).

Ceny administrowane- pułap ceny

P

Q

S

D

P

E

Q

E

E

Q

S1

Q

D1

Niedobór rynkowy

Pułap ceny

P

Ceny administrowane – ceny minimalne

P

Q

S

D

P

E

Q

E

E

P

Q

D2

Q

S2

Nadwyżka rynkowa

Cena minimalna

Dziękuję za uwagę ….