UZNANIE- stwierdzenie przez podmiot udzielajacy uznania istnienia pewnych faktów i gotowosci respektowania zwiazanych z tym skutków prawnych.

Podmiot uznania- nowo powstałe państwo,

rząd ktory doszedł do władzy w sposob niekonstytucyjny

naród walczacy o niepodległość

powstańcy, strona wojująca

Od czego zalezy uznanie? - od woli podmiotów

Czy moze być narzucone?- Uznanie powinno być zgodne z ogólnymi i powszechnie znanymi zasadami pr. międzynarodowego, w szczególności respektując prawo narodów do samostanowienia i Karte NZ, przy czym zadnego państwa nie można zmusić do uznania innego państwa lub rządu

RODZAJE UZNANIA

uznanie indywidualne- przez dany podmiot pr. miedzynarodowego

uznanie kolektywne- przez grupę państw lub organizację miedzynarodowa

charakter deklaratywny- uznanie nie tworzy nowej sytuacji prawnej ani nowego podmiotu pr. miedzynarodowego( uznanie państwa, uznanie rzadu)

charakter konstytutywny- tworzy nową sytuację prawną lub nowy podmiot (np. uznanie powstańców i strony wojującej)

UZNANIE DE IURE- pełne, ostateczne, podmiot uznawany spełnia wszelkie warunki niezbędne do jego uznania

UZNANIE DE FACTO- niepełne, prowizoryczne, może być w każdej chwili wycofane, np ma zastosowanie w sytuacji kiedy dany podmiot nie spełnia wszytskich warunków uznania de iure, ale podmiot uznajacy ma interes w nazwiazaniu stosunków

FORMY:

-wyraźne- państwo oświadcza, że uznaje nowe państwo

-milczące- postepowanie państwa, z którego wynika, ze uznało dany podmiot, np. przez zawarcie umowy miedzynarodowej, nawiązanie stosunków dyplomatycznych

UZNANIA PAŃSTWA-jednostronny akt, za pomocą którego państwo lub państwa oświadczają lub milcząco przyjmują, że istniejącą organizację terytorialną uważają za państwo ze wszystkimi wynikajacymi z tego konsekwencjami, ma charakter deklaratywny, istnienie państwa nie zależy od uznania go

W przypadku uznania państwa możemy również o uznaniu przedwczesnym i opóżnionym

UZNANIE przedwczesne- nowe państwo nie jest jeszcze w pełni ukształtowane, brak oderwania od terytorium poprzednika, może byc potraktowane jako ingerencja w wewn. sprawy innego państwa, zakazane w pr. miedyznarodowym

UZNANIE opóźnione- z przyczyn politycznych państwo lub grupa państw odmawia uznania jakiegoś państwa chocby zostało one juz uznane przez większość państw

Kategoria państw nieuznawanych- termin stosowany dla kilku jednostek politycznych świata, które pomimo braku uznania na arenie miedzynarodowej sa de facto niepodległymi państwami , państwa częsciowo uznane to Kosowo, Osetia południowa,

Mozemy również wyróżnić panstwa o nieustalonym statusie np. palestyna czy sahara zachodnia.

REFERATY!! Kosowo, Palestyna

UZNANIE RZĄDU- nowy rząd dochodzi do władzy w sposób niekonstytucyjny, np. poprzez zamach stanu, przewrót, pucz, rewolucje;

Akt jednostronny państwa, w którym oświadcza lub milcząco przyjmuje, że nowy rząd jest organem właściwym do reprezentowania swojego państwa w stosunkach miedzynarodowcyh

-kryterium efektywności- faktyczne sprawowanie władzy, możność reprezentowania państwa w stosunkach z innymi państwami, władza jest skuteczna, stabilna, akceptowana przez miejscową ludnośc, charakter deklaratywny

Doktryna Tobara- 1907, zasada legitymizmu demokracji-zakaz uznawania rządu ustanowionego drogą rewolucyjną

Doktryna Estrady- 1930- oparta na zasadzie powszechnego uznania, odmowa bylaby przejawem ingerencji w wewnętrzne sprawy państwa (celem stabilne stosunki między państwami)

Zagadnienie uznania rządów na emigracji powstało w okresie pierwszej wojny światowej

Podstawa uznania - rząd na emigracji ma kompetencje pod warunkiem efektywnych

działań tak długo, jak istnieje okupacja; prowadzenie działalności mającej na celu

odzyskanie niepodległości (walka z okupantem, posiadanie własnych sil zbrojnych lub

kierowanie ruchem oporu na okupowanym terenie).

UZNANIE POWSTAŃCÓW I STRONY WOJUJĄCEJ- charakter konstytutywny, tworzy nowy podmiot

-ze strony państwa macierzystego lub państw trzecich

-wyraźne lub milczące

UZNANIE strony wojującej- do kryteriów obiektywnych: uznania zalicza sie posiadanie rzadu i armii, efektywność rzadu na danym terytorium, prowadzenie walki zbrojnej zgodnej z zasadami pr. miedzynarodow., brak zaistnienia tych kryteriów swiadczy o uznaniu przedwczesnym,

natomiast subiektywnym kryterium jest ocena prawdopodobienstwa sukcesu prowadzonej walki

Uznanie za strone wojujaca powoduje nabycie przez nią praw i obowiązków państwa, w tym przejecia odpowiedzialności za wydarzenia na kontrolowanym obszarze. Z kolei państwa uznające zobowiązane są do zachowania neutralności

UZNANIE za powstańców- moze nastąpić wczesniej niż uznanie za strone wojująca, ma miejsce na etapie walki o swtorzenie sytuacji umożliwiającej powolanie rządu gdy nie przejęto jeszcze faktycznej władzy nad określonym terytorium, siły powstańcze nie muszą działać pod określonym dowództwem ani nie są zobowiązane do prowadzenia ściśle określonego sposobu prowadzenia działań zbrojnych, uznanie za powstańców niesie za sobą mniej znaczące skutki, oznacza przede wszystkim nietraktowanie grupy jako przestępców, piratów, nie obowiązuje strony uznającej do zachowania neutralności

Uznanie za naród

miało miejsce w stosunku do Czechów i Polaków walczących w I wojnie światowej po

stronie Ententy; stworzenie narodowych komitetów uznanych przez mocarstwa pozwoliło

im na korzystanie z pewnych kompetencji rządowych (prawo posiadania armii,

trybunałów, używanie flagi narodowej)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ-wystepuje gdy dany podmiot prawa miedzynarodowego

Problematyka „odpowiedzialności międzynarodowej” (tj. problematyka konsekwencji pewnych stanów rzeczy ocenianych jako niepożądane na gruncie prawa międzynarodowego) nie została dotąd skodyfikowana, tzn. nie obowiązuje żaden traktat o zasięgu powszechnym regulujący tę materię.

§ 3. W pracach nad odpowiedzialnością międzynarodową Komisja Prawa

Międzynarodowego (KPM)* wyodrębniła następujące zagadnienia:

1/ odpowiedzialność państwa za naruszenie prawa międzynarodowego (state responsibility);

2/ odpowiedzialność organizacji międzynarodowej za naruszenie prawa międzynarodowego (responsibility of international organization);

3/ odpowiedzialność za szkody transgraniczne wynikające z działalności niebezpiecznej, niezabronionej przez prawo międzynarodowe (liability).

Niezależnie od powyższego podziału zaproponowanego przez KPM wyróżnić

należy także:

4/ międzynarodową odpowiedzialność karną jednostek (individual criminal responsibility). Odpowiedzialność podmiotu prawa międzynarodowego za naruszenie tego prawa jest niezależna od odpowiedzialności osoby fizycznej w tym znaczeniu, że osądzenie i ukaranie przez międzynarodowy sąd karny bezpośredniego sprawcy np. zbrodni wojennych nie wyłącza odpowiedzialności

Elementy niezbędne do wystąpienia odpowiedzialności:

-naruszenie zobowiazania miedzynarodowego(koniecznie bezprawne i rodzące odpowiedzialność)

-możliwość przypisania tego naruszenia określonemu podmiotowi pr. międzynarodowego

Podmiot ktory naruszyl zobowiazanie międzynarodowe ma obowiązek naprawienia szkody.

Wyrządzona szkoda moze miec charakter: materialny-naruszenie mienia

moralny-naruszenie czci

prawny-naruszenie obowiązku przestrzegania prawa

2. Źródła odpowiedzialności

a. naruszenie norm PM - odpowiedzialność międzynarodowa państw powstaje tylko w

konsekwencji naruszenia zobowiązania międzynarodowego (naruszenie wynikające z

działania bądź z zaniechania działania); rodzaje naruszeń - przynoszące szkodę jakiemuś

państwu oraz wyrządzające istotna szkodę całej społeczności międzynarodowej.

b)Odpowiedzialność za czyny zakazane

Czyn zakazany- każde postępowanie niezgodne z pr. międzynarodowym, czyli każde naruszenie prawa międzynarodowego w formie bezprawnego działania lub zaniechania

Zróżnicowanie czynów zakazanych:

- zbrodnie międzynarodowe

-delikty

zbrodnie międzynarodowe - zbrodnie to bezprawne działania, które powodują

naruszenie zobowiązania międzynarodowego istotnego dla ochrony fundamentalnych

interesów całej społ. m. (naruszenie m. pokoju i bezpieczeństwa)

delikty międzynarodowe - inne formy bezprawnej działalności;

d. przypisanie odpowiedzialności - sposób przypisania odpowiedzialności: naruszenie

jakiejś normy PM oraz zachowanie danego podmiotu zezwalające na przypisanie mu

odpowiedzialności.

Obok odpowiedzialności za czyny zakazane wyróżnia się róznież odpowiedzialność niewynikającą z naruszenia prawa międzynarodowego, mamy tu na myśli pewne działania dozwolone, które jednak mogą wyrządzić szkodę innym. Np wykorzystywanie energii jądrowej czy dzialalność kosmiczna. Odpowiedzialność w tych przypadkach oparta jest na zasadzie ryzyka, Podmiot podejmujący dzialania, które w jakiś sposób mogą zagrażać osobom trzecim ponosi również ryzyko odpowiedzialności za szkody jakie ono wyrzadzi.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTWA

3. Odpowiedzialność bezpośrednia i pośrednia

• odpowiedzialność bezpośrednia (pierwotna) jest ponoszona przez państwo za swe własne

działania, tj. swoich organów;

• odpowiedzialność pośrednia (pochodna) odpowiedzialność ponoszona za akty

poszczególnych osób prywatnych;

• państwo odpowiada nie tylko za swoje działania ale także za działania swoich obywateli

a nawet cudzoziemców przebywających na jego terytorium; różne konsekwencje

wynikające z odpowiedzialności bezpośredniej (zobowiązanie odszkodowania) i

pośredniej (ukaranie winnych);

•

odpowiedzialność za działania organów wykonawczych - państwo odpowiada za

działania swoich organów wykonawczych sprzeczne z ich kompetencjami, podobnie jest

z przedstawicielami dyplomatycznymi.

•

odpowiedzialność za działania władzy ustawodawczej - państwo może odpowiadać za

samo uchwalenie ustawy sprzecznej z jego zobowiązaniami międzynarodowymi.

•

odpowiedzialność za działania org. sądowych - jeśli akty sądów są sprzeczne z PM

powstaje odpowiedzialność międzynarodowa.

•

odpowiedzialność za działania osób prywatnych - państwo odpowiada za działanie

bezprawne osób prywatnych wymierzone przeciw innemu państwu bądź cudzoziemcom,

jeżeli szkoda wynikła wskutek zachęcania czy tolerowania tych działań, bądź nie

ukarania sprawców bezprawnych działań.

Formy odpowiedzialności:

odpowiedzialne za akt międzynarodowo bezprawny zobowiązane jest do:

1/ zaprzestania naruszeń zobowiązania międzynarodowego;

2/ zagwarantowania - jeżeli okoliczności tego wymagają - że naruszenia nie będą

się powtarzać;

3/ reparacji. Formami reparacji są:

- restytucja, polegająca na przywróceniu stanu istniejącego przed naruszeniem.

Restytucja powinna nastąpić, chyba że jest niemożliwa lub nakładałaby na

państwo zobowiązane do restytucji ciężar nieproporcjonalny do korzyści, które z

restytucji mogą wyniknąć;

- odszkodowanie, które powinno pokryć szkody wymierne finansowo, o ile nie zostały usunięte w ramach restytucji;

- satysfakcja za krzywdy w przypadkach, w których krzywda nie została usunięta w ramach restytucji lub przez wypłacenie odszkodowania. Satysfakcja może przybrać formę: (a) przyznania się do naruszenia zobowiązania, (b) wyrażenia żalu, (c) formalnych przeprosin, (d) inną właściwą formę.

Opisane wyżej zobowiązania państwa odpowiedzialnego za akt międzynarodowo

bezprawny przysługują, zależnie od okoliczności i charakteru naruszonego

obowiązku, w stosunku do: jednego państwa, grupy państw lub do społeczności

międzynarodowej jako całości.

-Sankcje -zbrodnie międzynarodowe - sankcje ekonomiczne i wojskowe (np.

embargo)

Sankcje w prawie międzynarodowym - negatywna reakcja społeczności międzynarodowej wobec państwa naruszającego normy prawa międzynarodowego. Zasadniczym kryterium klasyfikacji sankcji jest ich stopień zorganizowania.

Rodzaje sankcji w prawie międzynarodowym ,podział:

I)

ze wzgledu na fakt kto stosuje takie sankcje

a) indywidualne sankcje - stosuje je każde państwo w stosunku do drugiego podmiotu.

b)zbiorowe - stosowane są przez ogół państw np przez organizacje międzynarodowe.

II)

ze względu na stopień zorganizowania sankcji

a)sankcje zorganizowane - są przewidziane w umowach międzynarodowych (np

państwa zawierają umowę handlową jedno z państw zobowiązuje się dostarczyć

drugiemu ładunek i od razu do tego zawarta jest klauzula, państwu które nie wywiązało

sie ze swoich zobowiązań grozi sankcja tego i tego rodzaju, np odszkodowanie)

b)sankcje niezorganizowane - nie ma ich nigdzie w umowie ale mimo to mogą zostać

zastosowane.

c)środki przymusu bezpośredniego

Te sankcje zorganizowane i niezorganizowane możemy podzielić na:

GR SANKCJI ZORGANIZOWANYCH DZIELIMY NA

(tj te przewidziane w umowach międzynarodowych)

a)sankcje organizacyjne -

(zorganizowane) dotyczy dalszego uczestnictwa państw we

współpracy międzynarodowej, są przewidziane w umowie. tzn. gdy państwo łamie

normy pr międzynarodowego to ta sankcja może polegać np na wykluczeniu z org.

międzynarodowej, zawieszenie go w prawach członka organizacji, pozbawienie prawa

głosu.

Przykłady:

• możliwość wykluczenia z ONZ (gdy Np uporczywie łamie zasady Karty Naród

Zjednoczonych) (do tej pory nie wykluczono żadnego państwa, członka)

• Art 19 Karty- jeśli państwo zalega z spłatą składek członkowskich przez okres

dłuższy niż dwa lata można go pozbawić prawa głosu w zgromadzeniu ogólnym

ONZ

• Traktat o UE- art. 7 -do tej pory nie znalazł zastosowania,.

• na gruncie OBWE- tam możliwość wykluczenia członka organizacji który

uporczywie narusza zobowiązania OBWE względem praw człowieka. (tylko raz

zastosowano w 1991r wykluczono z OBWE Jugosławię w związku z wojną)

b)sankcje korygujące- zmierzają do tego by pozbawić państwo naruszające normy pr międzynarodowego korzyści wynikającej z takiego naruszenia.

Przykład:

• wspólna waluta euro- jednym z kryterium utrzymywania tej wspólnej waluty jest posiadanie

deficytu budżetowego na poziomie mniejszym niż 3%. Jeśli państwo przekroczy ten próg to naruszy zobowiązania swoje prawno-międzynarodowe. (można postawić przed ETS i ETS może zasądzić środki odszkodowawcze jeśli stwierdzi to naruszenie normy prawa międzynarodowego).

c)środki odwetowe-

tu zaliczamy:(tu sprzeczność czy zaliczyć je do zorganizowanych czy niezorganizowanych, można je zaliczyć do tej i do tej grupy)

- retorsje

- represalia

Retorsje -

środek odwetowy, polega na tym, że jedno państwo A działa w stosunku do drugiego państwa B zgodnie z prawem międzynarodowym ale naruszając interesy polityczne tego państwa B. wtedy państwo B odpowiada identycznie, tj działa zgodnie z prawem międzynarodowym ale narusza interesy polityczne państwa A.

przykład:

• Rosja Niemcy- budowa wodociągu pod dnem Bałtyku -naruszenie interesów

Polski

• stosunki dyplomatyczne-państwo A ogłasza że przedstawiciel dyplomatyczny

państwa B jest „persona non grata” bo np oskarża go o to że jest szpiegiem

• zwiększenie cła w USA na stal sprowadzaną z UE, UE to samo mogła zrobić

represalia -

są gdy państwo A działa w stosunku do państwa B w sposób sprzeczny z pr

międzynarodowym, tj. łamie normy prawa międzynarodowego. Wtedy państwo B działa

w stosunku do państwa A tak samo, tj również łamiąc normy prawa międzynarodowego.

Przykłady:

• Niemcy po I wojnie zgodziły się zapłacić kontrybucje wojenne ale w latach 20-

tych kryzys gospodarczy i Niemcy wstrzymują spłatę wiec naruszają swoje

zobowiązanie prawno-międzynarodowe przyjęte w Traktacie Wersalskim. Francja

wkracza do Niemiec i zajmuje zagłębie RURY ściągając odszkodowanie (Francja

też narusza swoje zobowiązanie), represalia są obecnie zakazane.

GR SANKCJI NIEZORGANIZOWANYCH DZIELIMY NA:

a

) psychologiczno /socjologiczne - sankcje niezorganizowane polegają na tym że jest

państwo które łamie normy prawa międzynarodowego. W ramach sankcji

psychologicznych one mają charakter pozaprawny ale mimo to wpływają na prawo. W

ramach sankcji psychologicznych/socjologicznych mogą być stosowanie następujące

środki np. reakcja opinii publicznej, kampania prasowa w stosunku do danego państwa,

bojkot zakupu towarów danego państwa, bojkot ruchu turystycznego (to środki

pozaprawne)

b)środki odwetowe

GR ŚRODKÓW PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO

Są scentralizowane. Tzn. tylko jeden organ na Świecie może zadecydować o stosowaniu

środków przymusu bezpośredniego tj. Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych

(Narody Zjednoczone a nie ONZ !!! EGZ).

Podstawa prawna to art. 41 (środki przymusu bezpośredniego w postaci sankcji

gospodarczych) i art. 42 (środki przymusu bezpośredniego wojskowe) Karty Narodów

Zjednoczonych. Skąd centralizacja i dlaczego tylko 1 organ może o tym decydować.

Otóż w prawie międzynarodowym (jeśli chodzi o sankcje wojskowe) mamy zakaz wojny

między państwami (wg Karty), natomiast nie ma zakazu wojen domowych .na wysłanie

wojsk w celu rozwiązania konflikty międzynarodowego musi zgodzić się 5 stałych

członków Rady Bezpieczeństwa Narodów. (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Rosja,

Francja Chiny, rzadko panuje między nimi jednomyślność.

§ 8. Przypadki poważnego naruszenia zobowiązania międzynarodowego, wynikającego z norm stanowiących ius cogens Naruszenie poważne to takie, które ma charakter rażący i systematyczny. W przypadku takiego naruszenia:

1/ państwa zobowiązane są do współpracy dla położenia mu kresu oraz

2/ nieuznawania za legalne sytuacji powstałych w jego wyniku.

Okoliczności wyłączające bezprawność aktu danego państwa to:

1/ ważna zgoda innego państwa, która wyłącza bezprawność aktu w stosunku do niego o tyle, o ile akt mieści się w ramach wyrażonej zgody;

2/ legalne działanie w samoobronie, przedsięwziętej zgodnie z Kartą Narodów

Zjednoczonych;

3/ zastosowanie „legalnego” środka odwetowego (countermeasure) przeciwko innemu państwu wyłącza bezprawność aktu w stosunku do niego. „Legalne” środki odwetowe to takie środki, które łącznie spełniają następujące warunki:

- przedsięwzięte są przez pokrzywdzone państwo przeciwko państwu odpowiedzialnemu za naruszenie zobowiązania międzynarodowego i mają skłonić to drugie do wykonania zobowiązań stanowiących konsekwencje aktu międzynarodowo bezprawnego (zob. § 7);

- są proporcjonalne do pokrzywdzenia;

- przed ich zastosowaniem wezwano państwo, przeciwko któremu miały być podjęte, do wykonania zobowiązań stanowiących konsekwencje aktu międzynarodowo bezprawnego (zob. § 7), chyba że potrzeba przedsięwzięcia środków odwetowych jest nagląca ze względu na konieczność ochrony praw państwa odwołującego się do środków odwetowych;

- przed ich zastosowaniem stosownie poinformowano państwo, przeciwko

któremu miały być podjęte, oferując jednocześnie możliwość negocjacji;

- środki odwetowe nie mogą być zastosowane (a jeżeli je zastosowano, to powinny zostać niezwłocznie zawieszone), o ile akt międzynarodowo bezprawny jest zakończony a spór pozostaje zawisły przed sądem lub trybunałem kompetentnym do wydania wiążącego strony rozstrzygnięcia. Środki odwetowe mogą być jednak stosowane, o ile państwo, które dopuściło się aktu międzynarodowo bezprawnego narusza zasady dobrej wiary w toku postępowania

zmierzającego do rozstrzygnięcia sporu;

- stosowanie środków odwetowych powinno zakończyć się niezwłocznie po tym, jak państwo, które dopuściło się aktu międzynarodowo bezprawnego wykonało zobowiązania stanowiące konsekwencje aktu międzynarodowo bezprawnego(zob. § 7);

- środki odwetowe nie mogą polegać na naruszaniu: (a) obowiązku powstrzymania się od groźby lub użycia siły zbrojnej, wynikającego z Karty Narodów Zjednoczonych, (b) obowiązków związanych z przestrzeganiem podstawowych praw człowieka, (c) obowiązków wynikających z norm stanowiących ius cogens, (d) obowiązku powstrzymywania się od dokonywania (zbrojnych) represaliów naruszających zobowiązania o charakterze humanitarnym;

4/ siła wyższa (force majeure). Jest to nieodparta siła lub nieprzewidziane zdarzenie pozostające poza kontrolą danego państwa oraz czyniące rzeczą zasadniczo niemożliwą wykonanie zobowiązania. Na siłę wyższą nie może powołać się państwo, które: (a) przyczyniło się do powstania stanu siły wyższej lub (b) zakładało możliwość wystąpienia siły wyższej (co może wyraźnie wynikać np. z postanowień wchodzącego w grę traktatu);

5/ działanie w sytuacji zagrożenia (distress). Jest to działanie, którego autor nie miał innej, racjonalnej możliwości dla ratowania życia swojego lub osób znajdujących się pod jego pieczą. Na tę okoliczność nie może powoływać się państwo, które przyczyniło się do powstania zagrożenia. Nie można powołać się na nią także wówczas, gdy dane działanie grozi sprowadzeniem porównywalnego lub większego zagrożenia;

6/ działanie w stanie wyższej konieczności (necessity). Stan wyższej konieczności nie może być powoływany przez państwo jako okoliczność wyłączająca bezprawność jego aktu, chyba, że akt ten: (a) jest jedynym środkiem dla ochrony istotnego interesu państwa przed poważnym i bezpośrednim zagrożeniem, oraz (b) nie narusza w poważny sposób interesów państwa, państw bądź społeczności międzynarodowej, w stosunku do których naruszone zobowiązanie przysługuje.

Na stan wyższej konieczności nie można powołać się wówczas, gdy: (a) dane państwo przyczyniło się do sprowadzenia zagrożenia lub (b) naruszone zobowiązanie międzynarodowe samo wyklucza możliwość powołania się na stan wyższej konieczności.

Żadna z powyższych okoliczności nie wyłącza jednak bezprawności aktu

stanowiącego naruszenie obowiązków wynikających z norm stanowiących ius

cogens.

Państwo nie może także powoływać się na postanowienia swego prawa wewnętrznego dla usprawiedliwienia niewykonywania przezeń zobowiązania międzynarodowego (prymat prawa międzynarodowego nad prawem krajowym).

. odpowiedzialność jednostki w prawie międzynarodowym

•

odpowiedzialność jednostek za działania, które doprowadziły do złamania prawa międzynarodowego zaczęto egzekwować dopiero po zakończeniu drugiej wojnie światowej - przyczyniła się do tego polityka państw koalicji antyhitlerowskiej; przed rokiem 1945 zagadnienie te wiele razy omawiano, próbowano nawet tworzyć odpowiednie regulacje prawne, ale nie dawało to rezultatów;

•

I wojna światowa:

traktat wersalski oskarżał Wilhelma II, cesarza II Rzeszy, o prowadzenie działań naruszających moralność międzynarodową oraz umowy międzynarodowe; dopuszczał też możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej przed sądami państw Ententy osób, które dopuściły się czynów łamiących prawo lub zwyczaje wojenne; cesarz Wilhelm II zbiegł

na terytorium Holandii, nie był sądzony, ponieważ władze odmówiły jego ekstradycji; pozostałych zbrodniarzy sądził Sąd Rzeszy w Lipsku, który był dla zbrodniarzy nadzwyczaj łagodny;

•

II wojna światowa:

podstawą do ścigania zbrodniarzy hitlerowskich była Deklaracja Moskiewska z dnia 30 listopada 1943 roku, w której USA, Wielka Brytania i ZSRR w imieniu 32 państw walczących postanowiły, że członkowie NSDAP, Wermachtu oraz formacji SS, którzy są odpowiedzialni za zbrodnie lub brali w nich udział, zostaną przekazani państwom, w którym

popełnili przestępstwa celem osądzenia zgodnie z prawem tych krajów; deklaracja zapowiadała też osądzenie i ukaranie na podstawie prawa międzynarodowego tzw. głównych zbrodniarzy wojennych, którzy popełnili przestępstwo, niedające się zlokalizować na terytorium jednego państwa; układ poczdamski potwierdził tę zasadę i zobligował sygnatariuszy do ogłoszenia do dnia 1 września 1945 roku pierwszej listy oskarżonych;

•

Trybunał Norymberski:

8 sierpnia 1945 roku przedstawiciele 4 głównych państw koalicji antyhitlerowskiej podpisali układ londyński dotyczący ścigania i karania głównych przestępców wojennych; na jego podstawie powstał Międzynarodowy Trybunał Wojskowy, którego właściwość

określał statut dołączony do układu; przed Trybunałem sądzone były osoby z powodu ich czynów indywidualnych, z powodu ich działalności w charakterze członków grup przestępczych albo z obu powodów; przed Trybunałem ponoszono odpowiedzialność za trzy rodzaje zbrodni:

o

przeciwko pokojowi,

o

przeciwko ludzkości,

o

wojennych;

procesy głównych zbrodniarzy wojennych odbyły się pomiędzy 20 listopada 1945 roku a 1 październikiem 1946 roku; 24 przywódców zostało postawionych w stan oskarżenia na pierwszej sesji Trybunału, która miała miejsce w Berlinie 18 października 1945 roku; 12 oskarżonych skazano nakarę śmierci, 3 na karę dożywotniego pozbawienia wolności, 2 na karę 20 lat pozbawienia wolności, 1 na karę 15 lat pozbawienia wolności, 1 na karę 10 lat

pozbawienia wolności a 3 uniewinniono;



Trybunał Tokijski:

powstał 19 stycznia 1946 roku jako Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu; państwami-założycielami były: Australia, Chiny, Francja, Holandia, Kanada, Nowa Zelandia, USA, Wielka Brytania oraz ZSRR, później do porozumienia

dołączyły Indie i Filipiny; przed Trybunałem o od 29 kwietnia 1946 roku do 12 listopada 1948 roku trwał proces 25 politycznych i wojskowych przywódców Japonii oskarżonych o popełnienie zbrodni przeciwko pokojowi, przeciwko ludzkości oraz wojennych; 7 oskarżonych skazano na karę śmierci, a 16 na karę dożywotniego pozbawienia wolności; wyroki śmierci wykonano 22 grudnia 1948 roku;



prawo norymberskie:

jest to prawo zastosowane wobec głównych zbrodniarzy hitlerowskich; opiera się ono na siedmiu zasadach norymberskich, które nie były nowymi normami, lecz potwierdzeniem

istniejących już ogólnych zasad prawnych; przyczyniły się one również do rozwoju prawa wojny w kwestii odpowiedzialności za jego nieprzestrzeganie;

• każdy, kto dopuszcza się zbrodni międzynarodowej,

ponosi za to odpowiedzialność i karę,

•

jeżeli prawo krajowe nie penalizuje zbrodni

międzynarodowych, to okoliczność ta nie zwalnia od poniesienia

odpowiedzialności osoby, która takiej zbrodni się dopuściła,

•

jeżeli zbrodnię międzynarodową popełniła osoba

działająca jako głowa państwa lub funkcjonariusz publiczny, to

okoliczność ta nie zwalnia jej od odpowiedzialności międzynarodowej

i nie zmniejsza wymiaru kary,

•

działanie na rozkaz nie zwalnia od odpowiedzialności w płaszczyźnie międzynarodowej, lecz może wpłynąć na złagodzenie kary, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości,

• oskarżonemu o popełnienie zbrodni międzynarodowej przysługuje prawo do bezstronnego i rzetelnego procesu,

• zbrodniami międzynarodowymi są: zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne,

•

zbrodnię międzynarodową stanowi także uczestnictwo w dokonaniu ww. zbrodni,

o

była Jugosławia: na mocy rezolucji 827 Rady Bezpieczeństwa ONZ z dnia 25 maja 1993 roku powstał Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii, który sądzi zbrodnie wojenne popełnione na terytorium b. Jugosławii od dnia 1 stycznia 1991 roku; jego siedzibą jest Haga w Holandii; Trybunał sądzi sprawców 4 kategorii czynów:

 naruszenia konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny z 1949,

 naruszenia praw i obyczajów wojennych,

 ludobójstwa,

 zbrodni przeciwko ludzkości;

składa się z 16 stałych sędziów oraz maksymalnie 9 sędziów dla oznaczonej sprawy (ad litem), wybranych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, z listy przedstawionej przez Radę Bezpieczeństwa; organem I instancji jest Izba Procesowa, która składa się z 3 sędziów i max. 6 sędziów ad litem; organem II instancji jest Izba Apelacyjna składająca się z 7 sędziów; każdą apelację rozpatruje 5 sędziów; kadencja trwa 4 lata, z prawem ponownego wyboru; głównym prokuratorem Trybunału jest obecnie Szwajcarka Carla del Ponte;

wśród dokumentów, na których Trybunał szczególnie często opiera swe oskarżenia, należy wymienić:

 konwencję o karaniu zbrodni ludobójstwa z 1948 roku,

 IV konwencję haską o zasadach wojny lądowej z 1907 roku,

 statut Międzynarodowego Trybunału Wojskowego z 1945 roku,

 konwencje genewskie o ochronie ofiar wojny z 1949 roku;

9

---