Stawbiodrowy

Staw biodrowy(Art.coxae)- staw kulisty panewkowy(Art. Spheroidea cotylica)- głowa k. udowej(caput femoris)+ panewka k. biodrowej(acetabulum- facies lunata), otoczona obrąbkiem stawowym, fossa acetabuli wypełniony tk. tłuszczową; wiązadła wewn.: więz. poprzeczne panewki(lig. Transversum acetabuli), więzadło głowy k. udowej(lig. Capitis femoris), warstwa okrężna(zona orbicularis); wzmocnienia:- więzadło biodr.-udowe(lig. Iliofemorale)- od kolca biodr. przedniego dolnego do kresy międzykrętarz., hamuje ruchy nadmiernego prostowania stawu, utrzymuje staw w norm. poł. w pozycji stojącej, hamuje ruchy obrotowe uda na zewn., ogranicza przeginanie do tyłu i ruchy przywodzenia; więzadło łonowo- udowe(lig. Pubofemorale)- wzmacnia dolną i przyśrodkową śc. torebki, od gałęzi górnej k. łonowej do kresy międzykrętarz., hamuje nadmierne odwodzenie uda oraz obrót na zewn., część otacza torebkę okrężną; więzadło kulszowo-udowe(lig. Ischiofemorale)- od kości kulszowej do brzegu przedniego krętarzu większego, hamuje nadmierne prostowanie uda, obrót do wewn. i przywodzenie uda; część wzmacnia zewn. warst. okrężną torebki stawowej; - warstwa okrężna(zona orbicularis)- na pow. wewn. torebki, dookoła najwęższego miejsca szyjki, wiąże 3 wiązadła, przyczynia się do utrzymywania głowy k. Udowej w panewce; ruchy: odwodzenie(adductio), przywodzenia(abductio), obrót do wewnątrz(rotatio interna)-nawracanie(pronatio), obrót na zewnątrz(rotatio externa)- odwracanie(supinatio), zgięcie(flexio), prostowanie(extensio), obrotowe, obwodzenie(circumductio); Staw kolanowy- (art. genus)- staw zawiasowy(ginglymus),kłykcie kości udowej(condyli femurea- główka)+kłykcie piszczeli(condyli fibulae- panewka), połączone sa ze sobą powierzchnią rzepkową, która je wiąże ze sobą. Rzepka jest włącz. w ścięgno mięś. czworogłowego uda. Jest związana z przednią śc. torebki staw.. Z wierzch. rzepki schodzi ku dołowi ścięgno mięśnia czworogłowego zwane więzadłem rzepki(lig. Patellae), przyczepiające się na guzowatości k. piszczelowej. Łąkotki stawowe:- przyśrodkowa(meniscus medialis)- większa ma kształt szer. sierpa; - boczna(meniscus lateralis)- zaokrąglona zbliżona do podkowy; dzielą cz. obwodowe jamy staw. na dwa piętra: górne- miedzy łąkotkami a kością udową- flexio/extensio, , dolne- między łąkotkami a kością piszcz.- r. obrotowe. Jako twory elastyczne zmieniają swój kształt przy ruchach przystosow. się do pow. kości, przesuwają się wypełniając przestrzenie wolne, zrastają się ze sobą i k. piszczelową. Wzmocnienia: - więz. rzepki(lig. Patellae), z wierzch. rzepki do guzowatości k. piszczelowej, pomiędzy więzadłem a kością- kaletka maziowa podrzepkowa głęboka(bursa infrapatellaris profunda);- troczki rzepki: troczek rzepki przyśr.(retinaculum patellae mediale) i boczny(retinaculum patellae laterale)- osłabiają one siłę mięśnia czworogłowego uda; - więzadła poboczne(ligg. Collateralia): strzałkowe(fibulare) i piszczelowe(tibiae)- wzmacniają śc. boczne torebki stawowej, silnie napięte w kolanie rozprostowanym; - więzadło podkolanowe skośne(lig. Popliteum obliquum), od kłykcia bocznego k. udowej do pow. torebki staw., hamuje nadmierne prostowanie stawu i ruchu obrotowe; - więzadła podkolanowe łukowate(lig. Poplitea arcuatum), od kłykcia bocznego k. udowej do środkowej części tylnej torebki, troczek więzadła łukowatego(retinaculum ligamenti arcuatum);- więzadła krzyżowe kolana(ligg. Cruciata genus): przednie(anterius)- od pow. wewn. kłykcia bocznego k. udowej do pola międzykłykciowego przedniego k. piszczelowej i tylne(posterius)- od pow wewn kłykcia przyśrodkowego k. udowej do pola międzykłykciowego tylnego, leżą wewnątrz stawu objęte bł. włóknistą torebki; - więz. poprzeczne kolana(lig. Transversum genus), między najbardziej do przodu położ. punktami obu łąkotek- łączy je; ruchy: zginanie(flexio), prostowanie(extensio), odwracanie(supinatio) i nawracanie(pronatio) - przy lekkim zgięciu kolana; Spojenie łonowe(symphysis pubica)- facies symphysialis ossis iliaca+ facies symphysialis ossis ilii, pokryte cienką warstwą chrząstki szkilistej, między nimi krążek międzyłonowy(discus interpubicus) zbudowany z chrząstki włóknistej; wzmocnienia:- więzadło łonowe górne(lig. Pubicum superius)- rozpięte między guzkami łonowymi;- więzadło łonowe łukowate(lig. Arcuatum pubis)- wzdłuż dolnego brzegu spojenia, między gałęziami dolnymi obu kości łonowych, zrośnięte z krążkiem międzyłonowym, - kąt między gałęziami dolnymi kości łonowych to kąt podłogowy(angulus subpubicus), łuk łonowy(arcus pubis); Staw krzyżowo- biodrowy(art. sacroiliaca)- staw płaski, powierzchnia uchowata k. biodrowej(facies auricularis ossis iliaca- pokryta chrząstką włóknistą)+ pow. uchowata kości krzyżowej(facies auricularis ossis sacrum- pokryta chrząstką szklistą i włóknistą). Między chrząstkami stawowymi leży wąska szczelina stawowa, torebka składa się z cienkich włókien łączących brzegi pow. stawowych, które są miejscami nierówne i powiązane ze sobą włóknami; wzmocnienia:- więzadła krzyżowo- biodrowe(ligg. Sacroiliaca ventra), wyst. w post. licznych cienkich pasm, łączą pow. miedniczną części bocznej k. Krzyż. z brzegiem przednim pow. uchowatej k. biodrowej, łączą te kości od przodu; - więzadła krzyżowo- biodrowe grzbietowe(ligg. Sacroiliaca dorsalia), biegną z okolicy grzebienia krzyż. pośr. i bocznego skośnie ku górze do talerza k. biodrowej, tam przyczepiają się między kolcami biodrowymi tylnymi, łącza kości od tyłu; - więzadła krzyżowo- biodrowe międzykostne(ligg. Sacroiliaca interossea), wypełniają szczelinę między guzowatościami obu kości, krótkie, mocne, skrzyżowane pasma łącznotk., są całkowicie przykryte więz. krzyż.-biodr. grzbietowymi i są z nimi zrośnięte; - więzadła biodrowo- lędźwiowe(ligg. Iliolumbale), mocne, płaskie pasmo włókniste, od wyrostków żebrowych IV i V kr. lędźwiowego do: tylnej części grzebienia biodrowego; więzadło krzyżowo- guzowe(lig. Sacrotuberale), rozpoczyna się wachlarzowato i biegnie od kolca biodrowego tylnego górnego i dolnego, od brzegu bocznego kości krzyżowej, od dwóch górnych kręgów guzicznych, przyczepiają się do brzegu przyśr. guza kulszowego, wąskie pasmo biegnie wzdłuż przyśrodkowego brzegu gałęzi kości kulszowej tworząc tzw. wyrostek sierpowaty(processus falciformis); - więzadło krzyżowo-kolcowe(lig. Sacrospinale), od brzegów k. krzyż. i guzicznej do końca kulszowego, głębiej od więz. krzyżowo-guzowego. Oba więz. zamykają wcięcia kulszowe mniejsze i większe tworzą dwa otwory:- foramen ischiadicum minus et majus(otwór kluszowy mniejszy i większy) Płaszczyzny i wymiary miednicy mniejszej - 1) płaszczyzna wchodu miednicy(planum aditus) leży na poziomie górnego otworu miednicy: a)wymiar poprzeczny(diameter transversa)- 13,5 cm, odległość między dwoma punktami kresy granicznej mierzona w płaszczyźnie czołowej, b) wymiar skośny(diameter obliqua)- 12,5 cm, odległość stawu krzyżowo-biodrowego od wyniosłości biodrowo-łonowej strony przeciwległej; c) sprzężna anatomiczna(conjugata anatomica)- 11, 5 cm, odleglość wzgórka od górnego brzegu spojenia łonowego mierzona w płaszczyźnie pośrodkowej; 2. Płaszczyzna próżni miednicy(planum amplitudinis)- przechodzi przez połowę wysokości spojenia łonowego przez środek panewki stawu biodrowego i pomiędzy II a III kręgiem krzyżowym; 3) płaszczyzna cieśni miednicy(planum angustiae)- przechodzi przez najniższy punkt spojenia łonowego, przez końce kolców kulszowych i przez wierzchołek kości krzyżowej; 4) płaszczyzna wychodu miednicy-(planum exitus)- przednia i tylna biegną przez dolny brzeg spojenia łonowego przez guzy i wierzchołek k. krzyżowej. Wymiary otworu dolnego miednicy: a)wymiar prosty(diameter recta)- 9,5-12,5 cm;- odległość wierzchołka kości guzicznej od wierzchołka łuku łonowego; b) wymiar poprzeczny(diameter transversa)-11 cm, odległość między guzami kulsowymi. U mężczyzny wymiary średnio o 1-1,5 cm mniejsze; wymiary miednicy większej: a) odległość międzygrzebieniowa- szerokość miednicy-28-29 cm;,m b)odległość międzykolcowa- między kolcem biodrowym przednim górnym- 25-26 cm, c) szerokość międzykrętarzowa- między krętarzami większymi- 31-32 cm; d)sprzężna zewnętrzna- 18-21 cm, odległość wierzchołka wyrostka kolczystego V kręgu lędźwiowego od górnego brzegu spojenia łonowego; oś miednicy(axis pelvis)- linia krzywa powstała z połączeń środkowych punktów wszystkich wymiarów prostych, zwykle przebiega równolegle do krzywizny kości krzyżowej; kąt pochylenia miednicy(inchinatio pelvis)- zawarty jest między płaszczyzną wchodu a płaszczyzną poziomą , ok. 65 ; Różnice: kobieta: talerze biodrowe są bocznie bardziej rozstawione, wzgórek bardziej płaski, spojenie łonowe niskjkie, kąt podłonowy rozwarty, odległość guz…ów kulszowych większa, kość krzyżowa szersza i bardziej płaska, płaszczyzna wchodu większa o kształcie poprzecznie owalnym; mężczyźni: talerze biodrowe są wyższe, wzgórek silnie uwypuklony, spojenie łonowe wysokie, kąt podłonowy ostry, odległość guzów kulszowych mniejsza, kość krzyżowa mniejsza i bardziej wklęsła, płaszczyzna wchodu mniejsza; Staw piszczelowo-strzałkowy (Articulatio tibiofibularis); staw półścisły(Amphiarthrosis); nieznaczne przesunięcia w kierunku poprzecznym i pionowym, możliwy również nieznaczny obrót; Więzozrost piszczelowo-strzałkowy (Syndesmosis tibiofibularis) Więzozrost Staw włóknisty(Articulatio fibrosa); Zespalanie obu kostek; przy prostowaniu grzbietowym w stawie skokowym górnym rozwidlenie kostek rozchyla się nieznacznie; Staw skokowy górny(Articulatio talocruralis)- staw zawiasowy(Ginglymus); ruchy zgięcia (opuszczenie grzbietu stopy), zgięcia podeszwowe stopy; prostowania (unoszenie grzbietu stopy), zgięcia grzbietowe stopy; Staw skokowy dolny(articulatio talotarsalis): a) articulatio talocalcaneonavicularis (część przednia)b) articulatio subtalaris (część tylna); staw kombinowany stożkowo-kulisty; Unoszenie przyśrodkowego brzegu stopy (supinacja); unoszenie brzegu bocznego stopy (pronacja); Staw poprzeczny stepu (Articulatio tarsi transversa: a) articulatio talonavicularis; b) articulatio calcaneocuboidea; Stawy półścisłe(Amphiarthroses); nieznaczne ruchy ślizgowe, podeszwowo-grzbietowe oraz ruchy minimalne obrotowe. Zabezpieczenie sklepienia podłużnego stopy (staw płaskostopia); Stawy międzystępowe: a) articulatio cuneonavicularis; b) articulationes intercuneiformes; c) articulatio cuneocuboidea ; staw półścisły(Amphiarthroses); nieznaczne ruchy stopy zniekształconej przy dopasowywaniu się do podłoża, np. przy chodzeniu; Stawy stępowo-śródstopne (Articulationes tarsometatarsales)- stawy półścisłe(Amphiarthroses); Nieznaczne ruchy ślizgowe grzbietowo-podeszwowe oraz minimalne skręcenie przodostopia; Stawy międzyśródstopne (Articulationes intermetatarsales) Stawy półścisłe (Amphiarthroses); Ruchy przy skręcaniu przodostopia; Stawy śródstopno-paliczkowe (Articulationes metatarsophalangeales)- czynnościowo ograniczone stawy kuliste; Zgięcie(flexio) i prostowanie(extensio) palców stopy; Stawy międzypaliczkowe stopy (Articulationes interphalangeales pedis)- Stawy zawiasowe, ginglymi; Zgięcie(flexio) i prostowanie(extensio) palców stopy

Brzuch

Top. nerek: prawa- w poziomym położ. ciała- koniec górny(sięga do wys. wyrostka kolczystego XI kr. piersiowego, do wys. XI przestrzeni międzyżebrowej, trzon XII kr. piersiowego); Górna trzecia część spoczywa na XII, nieznacznie zachodząc na XI żebro; koniec dolny- do poł. wys. III kr. lędźwiowego; wnęka- II kr. lędź. lewa- koniec górny(sięga do wys. wyrostka kolczystego X kr. piersiowego, do wys. X przestrzeni; międzyżebrowej, trzon XI kr. piersiowego); Górna trzecia część spoczywa na XI i XII żebrze; koniec dolny- do wys. chrząstki między II i III kr. lędźwiowym; wnęka- I kr. lędź. Top. śledziony: linia pachowa lewa między IX a XI żebrem; koniec przedni- nie przekracza linii stawowo-żebrowej(linea costoarticularis), która łączy koniec żebra XII lewego z lewym stawem mostkowo-żebrowym. Graniczy z: przeponą, nerką lewą, żołądkiem, zgięciem lewym okrężnicy, ogonem trzustki; Top. trzustki: leży na wys. I i II kr. lędź.. 1/3 lezy po prawej str. ciała, 2/3 po lewej. Trzon krzyżuje kręgosłup na wys I kr. lędź., ogon kończy się na wys. XI-XII żebra lewego; głowa(caput pancreatis): z przodu- w rowku między dwunastnicą a bocznym i dolnym brzegiem głowy biegną zespalające się ze sobą gałęzie przednie tętnic trzustkowo-dwunastniczych górnej i dolnej; z tyłu- w rowku między brzegiem bocznym głowy a połową górną cz. zstępującej dwunastnicy leży przewód żółciowy wspólny, który łączy się tu z przew. trzustkowym; pow. przednia- sąsiaduje z początk. odcinkiem okrężnicy poprzecznej; poniżej jest powleczona otrzewną i przykryta pętlami jelita cienkiego; pow. tylna- przylega do ż. głównej dolnej i do naczyń nerkowych prawych; szyjka(collum pancreatis): pow. przednia- powleczona otrzewną i przylega do odźwiernika; pow. tylna- przylega do żyły wrotnej przed jej wejściem między blaszki więz. wątrobowo- dwunastniczego; trzon(corpus): pow. przednia- całk. pokryta otrzewną tylnej ściany torby sieciowej, przylega do śc. tylnej żołądka; pow. dolna- jest powleczona otrzewną, przylega do zgięcia dwunastniczo-czczego i do pętli jelita czczego; pow. tylna- nie pokryta otrzewną, od strony prawej do lewej sąsiaduje z: aorta i początek t. krezkowej górnej, cz. lędzwiowa przepony i naczynia nerkowe lewe, dolny koniec nadnercza lewego i lewa nerka; przedni brzeg- służy za linię przyczepu dla krezki okrężnicy poprzecznej; nad brzegiem górnym- pień trzewny, który oddaje t. wątrobową wspólną w str. prawą, zaś t. śledzionową w str. lewą; brzeg dolny- spod niego wychodzą naczynia krezkowe górne; ogon(cauda): wnika między obie blaszki więz. przeponowo-śledzionowego, pow. dolna- wąska, spoczywa na zgięciu lewym okrężnicy, pow. tylna- opiera się o dolną cz. śledziony poniżej wnęki; Top. wątroby: granica górna(odpowiada położ. przepony)- najw. punkt prawego płata między linia sutkową i przymostkową przy wydechu leży na V żebrze, po str. lewej o jedno międzyżebrze niżej; w linii pośrodkowej górny punkt w obrębie wycisku sercowego odpowiada nasadzie wyrostka mieczykowatego; granica dolna(brzeg dolny wątroby): krzyżuje XI żebro w linii łopatkowej prawej, dalej biegnie wzdłuż łuku żebrowego do linii sutkowej prawej, w okolicy połączenia X i IX żebra tj. w okolicy pęcherzyka żółciowego wstępuje w okolice nadpępcza gdzie kieruje się skośnie ku górze i na lewo. W okolicy nadpepcza brzeg dolny krzyżuje okrężnicę poprzeczną, nst wstępuje na śc. przednia żołądka i wzdłuż niej dochodzi do łuku żebrowego lewego u końca VIII żebra o kończy się w V międzyżebrzu w linii sutkowej lewej nieco na lewo i poniżej koniuszka serca. Top. żołądka: wypełnia znaczną cz. okolicy podżebrowej lewej i nadpępcza. Wpust: w poziomie- wpust znajduje się na lewo od linii pośrodkowej na wys. X kr. piers. , nasada wyr. mieczykowatego(1,5 palca na lewo od mostka); w pionie- XI kr. piers. Odźwiernik- po prawej str. I kr. lędź., w stos. do żeber: 2-3 palce poniżej przyczepu VII żebra prawego; w pionie- jeden, dwa kręgi niżej; Dno: V przestrzeń międzyżebrowa lub do VI chrząstki żebrowej, nieco poniżej koniuszka serca. Najniższy punkt- w poziomie: II kr. lędź.; w pionie: III lub IV kr. lędź; Położ.: śc. przednia gr. z: wątroba(facies hepatica); przepona(f. diaphragmatica); przednia śc. brzucha(facies libera), śc. tylna z: okrężnica poprzeczna i jej krezka(facies colica et mesocolica), trzustka(f. pancreatica); lewa nerka(f. renalis), lewe nadnercze(f. suprarenalis), śledziona(f. lienalis), przepona(f. diaphragmatica); Top. dwunastnicy: część górna- rozpoczyna się na prawo od trzonu I kr. lędz.; od przodu- lobus quadratus wątroby i szyjka pęch. żółciowego(vesica fellea-collum); od tyłu- lig. hepatoduodenale; cz. zstępująca- po prawej stronie kręgosłupa na wys. II kr. lędź; od przodu w górnej połowie: lobus hepatis dexter, vesica fellea; od przodu w dolnej poł: colon transversum; od tyłu: nadnercze lewe, wnęka nerki i miedniczka nerkowa, prawa ż. nerkowa, pocz. moczowodu prawego; w rynience między głowa trzustki, a cz. zstępująca z tyłu: ductus choledochus; w rynience miedzy głową trzustki, a cz. zstępującą z przodu: t. trzustkowo-dwunastnicza górna; cz. dolna- na wys. III kr. lędż.; cz. wstępująca- dochodzi do zgięcia dwunastniczo-czczego na wys. II kr. lędź po jego lewej str; z przodu: naczynia krezkowe górne, petla jelita cienkiego, colon transversum; z tyłu: v. cava inferior, aorta abdominalis; przyśrodkowo- caput pancreatis ; Top. okrężnicy: -wstępujaca- kończy się zgięciem prawym okrężnicy albo watrobowym(flexura coli dextra s. hepatica); do dołu od zgięcia jest dolna cz. prawej nerki, a z przodu wątroba; 15-20 cm; od tyłu: m. czworoboczny lędźwi, m. lędźwiowy większy; przyśrodkowo- pętle jelita cienkiego; poprzeczna- kończy się zgięciem lewym okrężnicy albo śledzionowym(flexura coli sinistra s. lienalis); zgięcie to jest wyżej i bardziej do tyłu niż flexura hepatica; od tyłu od niego leży nerka lewa, a z przeponą łączy się więz. przeponowo-okręzniczym(lig. phrenicocolicum); 50-60 cm; z przodu: wątroba, pęcherzyk żółciowy, żołądek; z tyłu: nerka lewa, cz. zstępująca dwunastnicy, głowa trzustki; zstępująca: 15-20 cm; kończy się na wys. lewego grzebienia biodrowego; esowata- 40 cm; przechodzi w odbytnicę między II a II S Narządy zewnątrzotrz.: duodeum(oprócz bulbus duodeni), colon ascendens- tylko od boku i przodu, colon transversum- pars mobile, colon descendens, rectum-tylko z przodu i z boków, ureter, nadnercza, trzustka, nerka, pęcherz moczowy- tylko od góry siegając do ujść moczowodów; Wewnatrzotrz.: splen(oprócz wnęki), gaster, duodeum(bulbus duodeni), jejunum, ileum, , colon transversum- pars fixa, colon sigmoideum; wątroba(oprócz górnej i prawej cz. , gdzie jest pole nagie(area nuda) inaczej cz. górna pow. przeponowej, wrota(porta hepatis), dół pęcherz. żółciowego(fossa vesicae fellae), bruzda ż. głównej dolnej(sulcus venae cavae), wąskie pasmo więz. obłego(fissura ligamenti teretis) i żylnego(fissura liamenti venosi); Oporność: 1)kresa biała(przepukliny kresy białej)(Linea alba); 2)pępek(przepukliny pępkowe)(Umbilicus); 3)trójkąt lędźwiowy(trigonum lumbale); 4)ścięgnista przestrzeń lędźwiowa(spatium tendineum lumbale) w śc. tylnej(przepukliny lędźwiowe); 5)trójkąt mostkowo-żebrowy i lędźwiowo-żebrowy w przeponie(przepukliny przeponowe); 6)kanał udowy(przepukliny udowe)(canalis femoralis); 7)Kanał pachwinowy(Canalis inguinalis)(przepukliny proste lub skośne) skł. się z: pierścień pachwinowy powierzchowny(anulus inguinalis superficialis)- nieco bocznie i powyżej guzka łonowego w dolnej i przyśr. cz. rozcięgna m. skośnego zewn. brzucha; pierścień pachwinowy głęboki(anulus inguinalis profundus)- w połowie dł. więz. pachwinowego, ok. 2 cm powyżej tego więzadła, w powięzi poprzecznej brzucha; Ograniczenia: śc. przednia- rozcięgno m. skośnego zewn. brzucha(Aponeurosis m. obliqui externi abdominis); śc. tylna- powięź poprzeczna brzucha(fascia transversalis abdominis); śc. górna- dolne wł. m. skośnego wewn. i m. poprzecznego; śc. dolna- więz. pachwinowe; zawartość: M.- przebiega tu powrózek nasienny(Funiculus spermaticus); K- więz. obłe macicy(Lig. teres uteri); Droga żółci: - wewnątrzwątrobowe: kanaliki żółciowe(canaliculi biliferi)ŕ przewodziki międzyzrazikowe(ductuli interlobulares)ŕ przewodziki żółciowe(ductuli biliferi)ŕ przewód wątrobowy prawy i lewy(ductus hepaticus dexter et sinister)ŕ przewód wątrobowy wspólny(ductus hepaticus communis); -zewnątrzwątrobowe: - przew. pęcherzykowy(ductus cysticus)ŕ pęch. żółciowy(vesica biliaris)ŕ przew. żółc. wspólny(ductus choledochus)- biegnie w więz. wątrobowo-dwunastniczzym krzyżując t. żołądkowo- dwunastniczą i dalej układa się między cz. zstępująca dwunastnicy, a głowa trzustki, tu dochodzi do niego przewód trzustkowy(ductus pancreaticus) i uchodzi na brodawce większej dwunastnicy(papilla duodeni major); Plemniki: cewki nasienne kręte(tubuli seminiferi contori)ŕ cewki nasienne proste(tubuli seminiferi recti)ŕ sieć jądra(rete testis)ŕ przewodziki odprowadzające jądra(ductuli efferentes testis)ŕ przewód najądrza(ductus epididymidis)ŕnasieniowód(ductus deferens)ŕbańka nasieniowodu(ampulla ductus deferentis)ŕprzewód wytryskowy(ductus ejaculatorius)ŕcewka moczowa- cz. sterczowa(urethra masculina- pars prostatica)ŕpars membranaceaŕpars spongiosa //jajnik(ovarium)- jaja(ova)ŕ ujście brzuszne jajowodu(ostium abdominale tubae uterinae)ŕ lejek jajowodu(infundibulum tubae uterinae)ŕbańka jajowodu(ampulla tubae uterinae); Mocz: kłębuszek nerkowy(glomerulus corpusculi renis)ŕ kanalik kręty I rzędu(tubulus contortus I ordinis)ŕpętla nefronu albo Henlego(ansa nephroni s. Henle)ŕkanalik kręty II rzędu(tubulus contortus II ordinis)ŕ cewka prosta(tubulus rectus)ŕ przewód brodawkowy(ductus papillaris)ŕ kielichy nerkowe mniejsze(calices renales minores)ŕ kielichy nerkowe większe(calices renales majores)ŕmiedniczka nerkowa(pelvis renalis)ŕmoczowód(ureter)ŕpęch. moczowy(vesica urinaria)ŕ cewka moczowa(urethra); Część brzuszna pnia współczulnego: 1)cz. lędźwiowa- tworza 3-4 zwoje lędźwiowe: g. łączące(rr. comunicantes), nn. trzewne lędźwiowe(nn. splanchnici lumbales), gg. naczyniowe do aorty brzysznej i ż. głównej dolnej; splot trzewny(plexys coeliacus s. solaris): - współ.-nn. trzewne większy i mniejszy, nn. trzewne lędźwiowe, -przywsp.- gg. pni błędnych i gg. nn. przeponowych, -sploty wtórne; parzyste; s. przeponowy(p. phrenicus), s. nadnerczowy(p. suprarenalis), s. nerkowy(p. renalis), s. jądrowy/jajnikowy(p. testicularis resp. ovaricus); - nieparzyste; s. wątrobowy(p. hepaticus), s. żołądkowy górny(p. gastricus superior); s. żołądkowy dolny(p. gastricus inferior), s. sledzionowy(p. lienalis)- również do trzustki, s. krezkowy górny(p. mesentericus superior)- również do dwunastnicy, j. cienkie; splot międzykrezkowy(p. intermesentericus)- ku przodowi od aorty brzysznej między miejscami odejścia t. krezkowej górnej i dolnej, początek przy t. krezkowej górnej, koniec- odejście t. krezkowej dolnej), w tk tłuszczowej pow. przedniej i bocznej aorty: s. odbytniczy górny(p. rectalis superior), s. krezkowy dolny(p. mesentericus inferior); zaopatruje bł. mięśniową gładką przew. żołądkowo-jelitowego i naczyń jelitowych; splot podbrzuszny górny(p. hypogastricus superior)- do przodu od dolnego odc. aorty brzusznej, lewej ż. biodrowej wspólnej, trzonu L5, wzgórka k. krzyżowej: -współ.- ze splotu międzykrezkowego i dolnych nn. lędźwiowych; -przywsp.- od nn. trzewnych miedniczych; -oddaje nn. podbrzuszne do splotu podbrzusznego dolnego; -splot wtórny- s. odbytniczy górny(p. rectalis superior); 2)cz. miedniczna: tworza go 3-6 zwojów krzyzowych oraz jeden zwój nieparzysty(ganglion impar); Splot podbrzuszny dolny(plexus hypogastricus inferior s. pelvinus)- do narządów miednicy mniejszej; dno miednicy mniejszej nad m. dźwigaczem odbytu, po obu str. pęch. moczowego;; -mieszane- nn. podbrzuszne od s. podbrzusznego górnego(plexus hypogastricus superior); -współ.- nn. splanchnici sacrales(trzewne krzyżowe); -przywsp.- nn. splanchnici pelvini(trzewne miedniczne_- poch. od jadra przywsp. krzyżowego(nucleus parasymphaticus) z S2-S4; -sploty wtórne- s. odbytniczy środk.(plexus rectalis medius), s. odbytniczy dolny(plexus rectalis inferior), s. pęcherzowy(plexus vesicalis), -M.-splot sterczowy(plexus prostaticus) i nasieniowodowy(plexus deferentalis); K- splot maciczno-pochwowy(plexus uterovaginalis);Wątroba: Unerwienie: sploty międzyzrazikowe: przywsp- lewy pień błędny przez więz. żołądkowo-watrobowe- pobudza wydzielanie żółci; współczulne- ze splotu trzewnego- tworzą splot wątrobowy wokół t. wątrobowej właściwej; czuciowe- n. przeponowy do bł. surowiczej wątroby i do więz. sierpowatego Węzły: - naczynia głębokie: do w. wątrobowychŕ w. trzewne; do w. śródpiersiowych; -naczynia powierzchowne: do w. wątrobowychŕw. trzewne; do w. mostkowychŕw. sródpiersiowe przednie; do w. śródpiersiowych Żołądek: unaczynienie: wzdłuż krzywizny mniejszej: t. żołądkowa prawa(a. gastrica dextra)ßa. hepatica propria; t. żołądkowa lewaßtruncus coeliacus; wzdłuż krzywizny większej: t. żołądkowo- sieciowa prawa(a. gastroepiploica dextra)ßa. gastroduodenalisßa. hepatica propria; t.żołądkowo-sieciowa lewa(a. gastroepiploica sinistra)ßa.lienalisßtruncus coeliacus; dno: tt. żołądk. krótkie(aa. gastricae breves)ßa. lienalis; Żyły: ż.żołądkowo-sieciowa lewaŕv. lienalisŕv. portae hepatis; żż. żołądkowe krótkieŕv. lienalis; ż.żołądkowo-sieciowa prawaŕv. mesenterica superiorŕvena portae hepatis; ż. żołądkowa lewaŕ v. portae; ż.żołądkowa prawaŕv. portae; ż. przedoźwiernikowa(v. prepylorica)ŕv. portae; Unerwienie: splot żołądkowy przedni; splot zołądkowy tylny: wł. wspólczulne- ze splotu trzewnego(plexus coeliacus) wokół pnia trzewnego, wł. przywspółczulne od n. błędnego- pobudza czynność perystaltyczna i perystoliczną oraz wydzielanie. Węzły chłonne żołądka: oplatają gruczoły i tworzą dwie sieci: podnabłonkową, podgruczołową. Węzły regionalne: w.ch.: żołądkowe prawe(n.l.gastrici dextri)- dolna poł. krzywizny większej; żołądkowe lewe(n.l.gastrici sinistri)- górna poł. krzywizny mniejszej; odźwiernikowe(n.l. pylorici)- ku tyłowi od cz. odźwiernikowej żołądka; trzustkowo-śledzionowe(n.l. pancreaticolienales)-górny brzeg ogona i trzonu trzustki, trzustkowe górne(n.l. pancreatici superiores)- na górnym brzegu głowy trzustki; 4 pola limf.: 1)okolice wpustu- chłonka z prawej cz. dna i górnych prawych 2/3 cz. przedniej i tylnej żołądkaŕdo węzłów żołądkowych lewych; 2)otoczenie części górnej krzywizny większejŕwęzły trzustkowo-śledzionowe; 3)dolna cz. krzywizny większej i dolny odcinek cz. odźwiernikowej- w. żołądkowe prawe i w. odźwiernikowe; 4)górna cz. odźwiernika- w. odźwiernikowe i w. trzustkowe górne i do wszystkich dalej: w. ch. trzewne(n.l. celiaci)ŕpnie jelitowe(truncus intestinalis)ŕ przewód piersiowy(ductus thoracicus)ŕkąt żylny(angulus venosus);Okrężnica: - wstępująca: unaczynienie: t. okrężnicza prawa t. krezkowa górna; -poprzeczna: unaczynienie: t. okrężnicza środkowaßt. krezkowa górna; t. okrężnicza lewaßt. krezkowa dolna; żyły: ż. okrężnicza środkowa(v. colica media)ŕ ż. krezkowa górna(v. mesenterica superior)ŕ żyła wrotna; .- ż. okrężnicza lewaŕ ż. krezkowa dolna(v. mesenterica inferior); -esowata: unaczynienie: tt. esiczneßt. krezkowa dolna; żyły: żż. esicze(vv. sigmoideae)ŕ ż. krezkowa dolna(v. mesenterica inferior) ŕ ż. wrotna wątroby(v. portae hepatis)ŕ żż. międzyzrazikowe(vv. interlobulares) + tt. międzyzrazikowe= vasa capilariaŕ żż. środkowe(vv. centrales)ŕ żż. podzrazikowe(vv. sublobulares)ŕ żż. wątrobowe(vv. hepaticae)ŕ v. cava inferior; Odbyt: wytwarza się splot żylny odbytniczy(plexus venosus rectalis), z którego odchodzą: ż. odbytnicza górna, żż. odbytnicze środkowe, dolne, ż. krzyżowa pośrodkowa; żż. odbytnicze dolneŕ ż. sromowa wewn.(v. pudenda interna)ŕż. biodrowa wewn.(v. iliaca interna) + ż. biodrowa zewn.(v. iliaca externa)ŕ ż. biodrowa wspólna(v. iliaca communis)ŕ ż. główna dolna; żż. odbytnicze środkowe(vv. rectales mediae)ŕż. biodrowa wewn; ż. odbytnicza górna(v. rectalis superior)ŕ ż. krezkowa dolnaŕż. wrotna; Jądro: L- ż. jądrowa(v. testicularis)ŕż. nerkowa lewa(v. renalis sinistra)ŕż. główna dolna; P- do ż. głównej dolnej; Dwunastnica: unaczynienie: t. trzustkowo- dwunastnicza górna przednia i tylna(a. pancreatico- duodenalis anterior et posterior)ßt. żołądkowo-dwunastnicza(a. gastroduodenalis)ßt.wątrobowa wspólna(a. hepatica communis)ßtruncus coeliacus; g. przednia i tylna t. trzustkowo-dwunastniczej dolnejßa. mesenterica superior- odpowiednie naczynia zespalają się ze sobą tworzac łuk tetniczy trzystkowwo-dwunastniczy przedni i tylny; Żyły- towarzyszą tętnicom, uchodzą do v. mesenterica superiorßv. portae hepatis; Unerwienie:- g. współczulne- ze splotu trzewnego- hamuja ruchy jelt; g. przywspółczulne-n. błędny- przyspieszaja ruchy; wł. czuciowe z Th10- L1; Unaczynienie nerek: tętnice: od aorty brzusznej obustronnie, poniżej odejścia t. krezkowej górnej odchodzi t. nerkowa(a. renalis) i dzieli się wewn. nerki: tt. miedzypłatowe(aa. interlobares)ŕtt. łukowate(aa. arcuate) i daja odżywcze tt. proste prawdziwe(arteriolae rectae verae)ŕtt. międzyzrazikowe(aa. interlobulares i dają odżywcze te sameŕ tętniczki doprowadzajace(arteriolae glomeruli afferentes)ŕsieć dziwna tętniczo-tętnicza(rete mirabile arterioarteriosum)ŕtetniczki odprowadzajace(arteriolae glomeruli efferentes) i z nich odżywcze tt. proste rzekome(arteriolae rectae spuriae); Żyły: żż. międzyzrazikowe(vv. interlobulares)ŕżż. łukowate(vv. arcuatae)ŕżż. międzypłatowe(vv. interlobares)ŕż. nerkowa(v. renalis); Węzły: w. nerkowe, w. lędźwiowe; Nerwy: - splot nerkowy(plexus renalis): wł. przywspółczulne- n. błędny; wł. współczulne; wł. bólowe- Th 10-12; Nadnercze(glandula suprarenalis): unaczynienie: T. nadnerczowa górna(a. suprarenalis superior)ßt. przeponowa dolnaß aorta brzuszna(aorta abdominalis); t. nadnerczowa środkowa(a. suprarenalis media)ßaorta brzuszna(aorta abdominalis); t. nadnerczowa dolna(a. suprarenalis inferior)ßt. nerkowa(a. renalis)ßaorta; Żyły: ż. nadnerczowa lewaŕ ż. nerkowa lewaŕż. główna dolna; ż. nadnerczowa prawaŕż. główna dolna; Unaczynienie moczowodu: tętnice: -gg. z t. nerkowej; -gg. z t. jądrowej, jajnikowej; -aorty; -t. biodrowej wspólnej; -t. odbytniczej środkowej; t. pęcherzowej dolnej; Żyły: sploty uchodzące do ż. jądrowych/jajnikowych i do. ż. biodrowej wewn. Torba sieciowa(bursa omentalis)- wielki szczelinowaty zachyłek jamy otrzewnej, który tylko w jednym miejscu(otwór sieciowy) łączy się z właściwą jamą otrzewnej.Otwór sieciowy(foramen omentale): z przodu- wolny brzeg Lig. hepatoduodenale; od tyłu- v. cava inferior; -od góry- wyrostek ogoniasty(proc. caudatus) płata ogoniastego wątroby(lobus caudatus); od dołu- zgięcie górne dwunastnicy(flexura duodeni superior); Przedsionek torby sieciowej(vestibulum bursae omentalis)- wąski przewód prowadzący od Foramen omentale do gł. cz. torby sieciowej, która oddziela od niego fałd żołądkowo- trzustkowy(plica gastropancreatica) biegnący od wpustu żołądka do trzustki. Miejsce przejścia przedsionka w cz. gł. nazywamy cieśnia torby sieciowej(isthmus bursae omentalis). Fałd zawiera: t. i ż. żołądkowa lewą, naczynia chłonne; Część główna torby sieciowej- szczelinowata przestrzeń, z przodu- tylna pow. żołądka, z tyłu- lewe nadnercze i nerka, trzustka, okrężnica poprzeczna(dół); Zachyłki: 1)zachyłek górny torby sieciowej(recessus superior omentalis)- wyst. z przedsionka między ż. główną dolną, a przełykiem i wpustem żołądka; 2)zachyłek śledzionowy t.s.(recessus splenicus bursae omentalis)- najbardziej na lewo poł. cz. torby sięgająca do wneki śledziony; od przodu- więz. żołądkowo-śledzionowe; od tyłu- więz. przeponowo-śledzionowe; 3)zachyłek dolny torby sieciowej(recessus inferior omentalis)- sięga w obręb sieci większej(omentum majus), która zwisa z pow. przedniej żołądka, aż do spojenia łonowego. Zachyłek sięga pierwotnie az do dna sieci większej, jednak po urodzeniu zaczyna zanikać, przy czym wytwarza więz. żołądkowo- dwunastnicze(lig. gastrocolicum); Zachyłki otrzewnowe(recessus peritoneales)- ślepo kończące się wgłębienia otrzewnej, w których mogą powst. przepukliny wewn.: zach. w ok. dwunastnicy: -z. dwunastniczy górny(recessus duodenalis superior)- poł. na lewo od cz. wstępującej dwunastnicy ku tyłowi od fałdu dwunastniczego górnego(plica duodenalis superior) biegnącego od zgięcia dwunastniczo-czczego; w fałdzie tym biegnie ż. krezkowa dolna; -zachyłek dwunastniczy dolny(r. duodenalis inferior)- ograniczony fałdem dwunastniczym dolnym(plica duodenalis inferior); -z. przeddwunastniczy(r. paraduodenalis); -z. naddwunastniczy(r. supraduodenalis); -z. zadwunastniczy(r. retroduodenalis); -zachyłki w okolicy j. slepego:- z. krętniczo-katniczy górny(r. ileocecalis superior);- krętniczo-kątniczy dolny- ogr. opdpowiednimi fałdami leżą powyżej i poniżej ujścia krętniczo-kątniczego; -z. zakątniczy(r. retrocecalis); z. przyokrężnicze(r. paracolici)-wyst. najcześciej wzdłuż bocznego obwodu okrężnicy zstępującej; -z. okolicy okrężnicy esowatej:- z. międzyesowaty(r. intersigmoideus)-wyst. tam gdzie krezka okrężnicy esowatej krzyżuje lewy moczowód; -torba sieciowa; Przymacicze(parametrium)- zawartość krezki macicy(mesometrium). Z dna miednicy między obie blaszki tej krezki(przednia i tylna) wnika zawierajaca tłuszcz tk łączna, przetkana gładkimi kom. mięśniowymi, oraz wł. sprężystymi. Wyst. tu również obfity splot żylny maciczny i pochwowy, t. maciczna, naczynia chłonne, nerwy, odc. końcowy moczowodu, który tu przed wejściem do pęcherza krzyżuje od dołu tętnicę maciczną; Gruczoł krokowy, stercz(prostata): top.: jest głęboko poł. w miednicy mniejszej, poniżej pęcherza i powyżej przepony moczowo-płciowej, ku tyłowi od dolnej cz. spojenia łonowego oraz od przodu od bańki odbytnicy, obejmuje on cz. sterczowa cewki moczowej; wyróżniamy w nim: wierzchołek(apex)- skierowany do przodu i ku tyłowi przylega do przepony moczowo-płciowej; podstawa(basis) czyli pow. górna- największa skierowana ku górze i nieco do przodu, przylega do pzredniej cz. dna pęcherza, do szyjki pęcherza; pow. przednia- skierowana nieco ku dołowi, jest krótka, wypukła z boku na bok i sięga od wierzchołka do podstawy. Leży ku tyłowi od dolnej cz. spojenia łonowego; powierzchnie dolno-boczne(facies inferolaterales)- obustronnie graniczą z przyśrodkową stroną dźwigacza odbytu oraz ze splotem żylnym pęcherzowym; pow. tylna- spłaszczona z boku na bok i nieco wypukła od góry ku dołowi, oddzielona tk. łączną od odbytnicy. Powrózek nasienny(funiculus spermaticus): t. jądrowa(a. testicularis), t. żż. dźwigacza jądra(a. et vv. cremastericae), t. żż. nasieniowodu(a. et. vv. ductus deferentis), splot wiciowaty(plexus pampiniformis), naczynia chłonne, g. płciowa n. płciowo-udowego(L1-2)(r. genitalis n. genitofemoralis)(splot współczulny jądrowy), nasieniowód(ductus deferens), pozostałość wyr. pochwowego otrzewnej(vestigium processus vaginalis);Śc. brzucha i moszny: cutis(skóra)-cutis; tela subcutanea(tk. podskórna)-musculus(tunica dartos)(osłonka kurczliwa); fascia subcutanea(powięź podskórna)-fascia spermatica externa(powięź nasieniowa zewn.); fascia superficialis abdominis et aponeurosis m. obliqui externi abdominis-fascia cremasterica(powięź m. dźwigacza jądra); m. obliqus internus abdominis et m. transversus abdominis-m.cremaster; fasciatransversalis-fascia spermatica interna; peritoneum-tunica vaginalis testis(lamina parietalis et visceralis); nic-tunica albuginea Top. żyła wrotnej: -połącz. ż. krezkowej górnej z ż. śledzionową leży ku tyłowi od szyjki trzustki na prawo od t. krezkowej dolnej i w stronę lewą od przodu od ductus choledochus; -cz. zatrzustkowa biegnie ku górze i w stronę na tylnej pow. głowy trzustki dochodząc do dolnego brzegu cz. górnej dwunastnicy; -cz. zadwunastnicza krzyżuje ona tylny obwód dwunastnicy; -część sieciowa- wstępuje do dolnej cz. sieci mniejszej, do więzadła wątrobowo- dwunastniczego w którym biegnie aż do wątroby; Top. aorty- biegnie na pow. przedniej kr. lędź. nieznacznie przesuniętaw str. lewą w stos. do płaszcz. pośrodkowej. Sięga ona od rozworu aortowego(hiatus aorticus)(na wys. Th12) do dolnej cz. IV kr. lędź. i się dzieli Top. moczowodu: zgięcia: 1)zgięcie pierwsze tj. nerkowe(flexura prima s. renalis)- w przejściu miedniczki w moczowód; 2)zgięcie drugie tj. brzeżne(flexura secunda s. marginalis)- na granicy cz. brzusznej i miednicznej; 3)zgięcie trzecie(flexura tertia)- odpowiada krzywiźnie miednicznej; rzut na szkielet: krzyżuje on od góry do dołu wyrostki żebrowe III, IV i V kr. lędźwiowego w odl. 1,5 cm od ich wierzchołków; cz. brzuszna- leży zaotrzewnowo, leży na m. lędźwiowym większym(M. psoas major). Pow. tylną moczowodu krzyżuje nerw płciowo- udowy, biegnący na m. lędźwiowym większym. Na wys. IV kr. lędźwiowego moczowód pod kątem ostrym krzyżuje naczynia jądrowe lub jajnikowe, które biegną do przodu od niego. Przy przejściu w cz. miedniczną krzyżuje: P- naczynia biodrowe zewnętrzne, L- naczynia biodrowe wspólne. Obustronnie moczowód przebiega do przodu od tych naczyń. L- krzyżują od przodu naczynia okrężnicze lewe na drodze do okrężnicy zstępującej. P- może prawie stykać się z ż. główną dolną. Z trzew do odcinka przynerkowego moczowodu przylega od przodu po str. prawej cz. zstępująca dwunastnicy, po str. lewej- zgięcie dwunastniczo-jelitowe. Poniżej moczowód krzyżuje z prawej str. linię nasady krezki jelita cienkiego, z lewej str. linię nasady krezki okrężnicy esowatej. cz. miednicza- odróżniamy odcinek ścienny(pars parietalis)- przylegający do śc. miednicy mniejszej i odcinek trzewny(pars visceralis)- przylegający do pęcherza. M.- odcinek ścienny przebiega do przodu od t. biodrowej wewn. i przyśrodkowo od nerwu i naczyń zasłonowych. Na poziomie kolca kulszowego odc. ścienny przechodzi w trzewny, który kieruje się przyśr. do dna pęcherza, gdzie styka się z górnym końcem pęcherzyka nasiennego. Przed wejściem w ścianę pęcherza, w połowie dł. cz. trzewnej lub nieco bliżej końca, moczowód krzyżuje pod kątem prostym nasieniowód, który biegnie powyżej i do przodu od niego. Wchodzi do pęcherza. K- odcinek ścienny przebiega do przodu od t. biodrowej wewn. i przyśr. od nerwu i naczyń zasłonowych; w odcinku tym biegnie on również przyśr. od t. macicznej oraz wzdłuż tylnego brzegu jajnika. Odcinek trzewny przechodzi między blaszkami więz. szerokiego macicy. Krzyżuje t. maciczną, która biegnie do przodu i ku górze od niego. Dalej kieruje się do przodu i ku dołowi do swego ujścia na dnie pęcherza. Aorta: ścienne: 1)t. przeponowa dolna(a. phrenica inferior): t. nadnerczowa górna(a. suprarenalis superior); 2)tt. lędźwiowe(aa. lumbales); parz. trzewne: t. nadnerczowa środkowa(a. suprarenalis media); t. nerkowa(a. renalis): t. nadnerczowa dolna(inferior); 3)t. jadrowa/jajnikowa(testicularis/ovarica) A)pień trzewny: 1)t. żołądkowa lewa: gg. żołądkowe, przełykowe, wpustowe; 2)t. wątrobowa wspólna: a)t. wątrobowa właściwa(a. hepatica propria): t. żołądkowa prawa(a. gastrica dextra); b)t. żołądkowo-dwunastnicza(a. gastroduodenalis): t. żołądkowo-sieciowa prawa(a. gastroepiploica dextra), t. trzustkowo-dwunastnicza górna(a. pancreaticoduodenalis superior); 3)śledzionowa(a. lienalis): gg. trzustkowe(rr. pancreatici), tt. żołądkowe krótkie(aa. gastricae breves), t. żołądkowo-sieciowa lewa(a. gastroepiploica sinistra); B)t. krezkowa górna(a. mesenterica superior)- L1; koniec w dole biodrowym prawym: t. trzustkowo-dwunastnicza dolna(a. pancreaticoduodenalis inferior), tt. j. czczego(aa. jejunales), tt. j. krętego(aa. ileales), t. kretniczo-kątnicza(a. ileocolica)ŕ t. wyrostka robaczkowego(a. appendicularis), t. okrężnicza prawa(a. colica dextra), t. okrężnicza środkowa(a. colica media); C)t. krezkowa dolna(a. mesenterica inferior)- dolna poł. L3: t. okrężnicza lewa(a. colica sinistra), tt. esicze(aa. sigmoideae), t. odbytnicza górna(a. rectalis superior) t. biodrowa zewn(a. iliaca externa)- kończy się w rozstępie naczyń, gdzie biegnie dalej jako t. udowa: 1)t. nadbrzuszna dolna(a. epigastrica inferior): M.- t. m. dźwigacza jadra(a. cremasterica); K- t. więz. obłego macicy(a. lig. teretis uteri); 2)t. okalająca biodro głęboka(a. circumflexa ilium profunda) t. biodrowa wewn.: ścienne: 1)t. biodrowo-lędźwiowa(a. iliolumbalis): a)g. lędźwiowa(r. lumbalis)- m. lędźwiowy większy i m. czworoboczny lędźwi; b)g. biodrowa(r. iliacus)-m. biodrowy, 2)tt.krzyżowe boczne(aa. sacrales laterales), 3)t. pośladkowa górna(a. glutea superior), 4)t. pośladkowa dolna(a. glutea inferior), 5)t. zasłonowa(a. obturatoria); trzewne: 1)t. pępkowa(a. umbilicalis): t. pęcherzowa górna(a. vesicalis superior); 2)t. pęcherzowa dolna(a. vesicalis inferior); 3)t. nasieniowodu/maciczna(a. ductus deferentis/uterina): t. pochwowa(a. vaginalis), gg. maciczne, jajnikowe, jajowodowe; 4)t. odbytnicza środkowa(a. rectalis media); 5)t. sromowa wewn(a. pudenda interna); 6)t. odbytnicza dolna(a. rectalis inferior); 7)t. kroczowa(a. parinealis); 8)t. opuszki prąci/przedsionka pochwy(a. bulbi penis/ bulbi vestibuli vaginae), 9)t. cewki moczowej(a. urethralis); 10)t. głęboka prącia/łechtaczki(a. profunda penis/clitonidis); 11)t. grzbietowa prącia/łechtaczki(a. dorsalis penis/clitonidis)

Głowa i szyja

Szpary głośni: rozwieracze: m. cricoarytenoideus post.; zwieracze: cricoarytenoideus lat, thyroarytenoideus: externus i internus(m.vocalis), arytenoideus: transversus, obliquus; Napinacze labium vocale: m. cricothyroideus, vocalis; mięsnie nagłośni: thyroepiglotticus- odciąga górny brzeg nagłośni ku dołowi i tyłowi, aryepiglotticus; Więzadła zewn. krtani: 1. Membrana et ligamenta thyrohyoideum- stan. bł. rozpiętą między górnym brzegiem cartilago thyroidea a trzonem os hyoideum: lig. thyrohyoideum medianum i ligg. thyrohyoidea lateralia; 2.lig. hyoepiglotticum- przebiega od trzonu os hyoideum do przedniej pow. cartilago epiglottica; 3. lig. cricotracheale- biegnie miedzy dolnym brzegiem cartilago cricoidea, a górnym brzegiem pierwszej cartilago trachealis; 4. lig. glossoepilotticum- biegnie od cartilago epiglottica do radix linguae; 5. ligg. corniculopharyngea; 6. lig. cricopharyngeum; gardło: przód: cavum laryngis(aditus laryngis), nasi(choance), oris(isthmus faucium); tył: spatium parapharyngeum, lamina prevertebralis; bok: cz. nos.:a. carotis interna, v. jugualris interna, IX-XII, proc. styloideus, m. stylohyoideus, stylopharyngeus, styloglossus; cz. ustna: a. carotis interna, v. jugularis interna, a. lingualis, X; cz. krtan.:tylny płat tarczycy, a. carotis communis, v. jugularis interna, X; Węzły: głowa: n.l. parotidei(ŕww. szyjne pow.), ww. potyliczne, ww. zamałżowinowe,n.l buccales; szyja: pow.: n.l. submentales, n.l. submandibulares(ant., media, post) (ß chł. spływa do w. chł. szyjnych), n.l. retropharyngei, n.l. cervicales superfiacialesŕdo szyjnych głębokich, w. chł. podgnykowe, podkrtaniowy, przytchawicze, przedtchawicze, nadmostkowe, nadobojczykowe; głębokie: n.l. cervicales profundi(sup. et. inf)ŕtruncus jugularis(Lŕductus thoracis- angulus venosus sinister; Pŕductus lymphaticus dexter-angulus venosus); Odp: koniec jęz.(submentalisŕ submandibularis, szyjne głębokie górneŕdolneŕpień szyjny); trzon jęz.(podżuchwowe tylne, szyjen gł. górneŕdolneŕpień szyjny); nasada-(szyjne gł. górneŕdolneŕpień szyjny); siekacze i kły żuchwy(submentalisŕsubmandibularis, szyjne gł. górneŕdolneŕ pień szyjny); reszta zębów(submandibularis post.ŕszyjne gł. górneŕdolneŕpień szyjny); Chłonka z opłucnej: Pleura costalis: nacz. podopłucnowe, nacz. chłonne międzyżebrowe, n. l. intercostales anteriores et posteriores), n.l. mediastinales anteriores et posteriores, truncus mediastinales anteriores(ŕkąt żylny) et post(ŕdyctus lymphaticus dexter lub ductus thoracicus); Pleura diaphragmatica: nacz. podotrzewnowe, ww. przeponowe przednie lub tylne, n.l. mediastinales anteriores et posteriores; Pleura mediastinalis: , n.l. mediastinales anteriores et posteriores; Pleura pulmonalis: ww. sieci powierzchownej płuca; Chłonka z płuc: n. l. tracheobronchiales superiores et inf. oraz n.l. paratracheales inferioresŕn.l. bronchopulmonales oraz n.l. pulmonalesŕ tr. mediastinalis ant(.ŕkąt żylny) lub post.(d.l.d et d.t); węzły: n.l. bronchopulmonales, n.l. pulmonales, n.l. tracheobronchiales superiores et inf., n.l. tracheales, n.l. paratracheales; Kanał zasłonowy:(can.obturatorius):leży w przednim kącie otworu zasł.;wiedzie z podotrzewnowej przestrz.łącznotk.do komory przywodzicieli.Sklepienie kanału tworzy bruzda zasłonowa k.łonowej,dno-brzeg przedni błony zasł.do której przyleg.oba mięśnie zasłaniacze(zew.iwew), przedłużając kanał. Zawartość kanału stanowią nacz.n.zasłonowy i nacz.limf. Rozstęp mięśni:(lacuna musculatorum)-większy-leży bocznie: m.iliopsoas,n.femoralis. Rozstęp naczyń: (lacuna venosum)-mniejszy-leży przyśr.odgraniczony przyśr. przez więz.rozstępowe: a.femoralis(bocznie); v.femoralis(przyśr)/ramus femoralis n.genitofemoralis. Splot ramienny:-jest utworzony przez gał.brzuszne nerwów rdz.(C5-Th1).Każdy z pni dzieli się na część tylną i przednią . Cz.tylna tworzy pęczek tylny, cz.przednia- od pnia górnego i środkowego tworzy pęczek boczny, cz.przednia pnia dolnego tworzy pęczek przyśr. Gał.krótkie: n.dorsalis scap., n.suprascap., n.subclavius, n.thoracis longus, n.pectoralis medialis, n.pect.lateralis, n.subscapularis, n.thoracodorsalis.Gał.długie:od pęczka bocznego:n.musculocutaneus, n.medianus(pasmo boczne), od pęczka przyśr:n.ulnaris,n.medianus(pasmo przyśr), n.cutaneus antebrachii medialis, n.cut.brachii medialis. od pęczka tylnego: n.radialis, n.axillaris.; Splot lędzwiowy:powstaje z gał.brzeżnych n.lędzwiowych orazczęścin.podże browego(Th12).Gał.krótkie zaopatrują:m.quadratus lumborum,m.psoas major,minor,m.intertransversum. Gał.długie:1.n.iliohypogastricus. 2.n.ilioinguinalis(nn.scrotales,nn.labiales anteriores); 3. n.geniofemoralis(r.genitalis, r.femoralis); 4.n.cutaneus femoralis lateralis. 5.n.obturatorius. 6.n.femoralis(r.musculare, r.cutanei, n.saphenus). 7.n.saphenus (r.infrapate llaris,rr.cutanei cruris mediales); Kanał przywodz:jest ogranicz.od boku przez m.obszerny przyśr.a przyśr.m.przywodz.wielki.Od przodu kanał jest przykryty blaszką ścięgnistą.Kanał kończy się u dołu rozworem ścięgnistym.Przez kanał przechodzą:t.udowa,ż.udowa, część.n.udowo-goleniowy,część.t.zstęp.kolana. Kanał udowy:jest to przestrz.ciągnąca się odpierścienia udowego do rozworu piszczel. Pierścień udowy:-przyśr.odcinek rozstępu naczyń ograniczony(od przodu-więz.pachwinowe,tyłu-grzeb.kości łonowej,boku-ż.udowa,przyśr.-więz.rozstępowe) Rozwór odpiszczelowy:w powięzi szerokiej stanowi tzw.pierścień udowy powierzch.w miejscu gdzie ż.odpiszcz.wpada do ż.udowej.Kanał udowy jest ogranicz.od boku ż.udową, od tyłu-blaszką głęb.powięzi szerokiej,od przodu blaszką powierzch.powięzi szerokiej.Trójkąt udowy:ogranicza dół biodrowo-łonowy.Górną podst.trójk.stanowi więz.pa- chwinowe,boczną-m.krawiecki,a przyśr.-m.przywodziciel długi.Dno dołu stanowią mm.biodrowo-lędzwiowy i grzbietowy,a pokrzywę powięź szerokaWierzcho.stanowi otwór górny kanału przywodz.Przez trójkąt przechodzą:t.n.ż.udowa,gał.udowa n.płciowo-udowego,nodi lymphatici inguinales superf. ; Węzły chłonne żołądka: oplatają gruczoły i tworzą dwie sieci: podnabłonkową, podgruczołową. Węzły regionalne: w.ch.: żołądkowe prawe(n.l.gastrici dextri)- dolna poł. krzywizny większej; żołądkowe lewe(n.l.gastrici sinistri)- górna poł. krzywizny mniejszej; odźwiernikowe(n.l. pylorici)- ku tyłowi od cz. odźwiernikowej żołądka; trzustkowo-śledzionowe(n.l. pancreaticolienales)-górny brzeg ogona i trzonu trzustki, trzustkowe górne(n.l. pancreatici superiores)- na górnym brzegu głowy trzustki; 4 pola limf.: 1)okolice wpustu- chłonka z prawej cz. dna i górnych prawych 2/3 cz. przedniej i tylnej żołądkaŕdo węzłów żołądkowych lewych; 2)otoczenie części górnej krzywizny większejŕwęzły trzustkowo-śledzionowe; 3)dolna cz. krzywizny większej i dolny odcinek cz. odźwiernikowej- w. żołądkowe prawe i w. odźwiernikowe; 4)górna cz. odźwiernika- w. odźwiernikowe i w. trzustkowe górne i do wszystkich dalej: w. ch. trzewne(n.l. celiaci)ŕpnie jelitowe(truncus intestinalis)ŕ przewód piersiowy(ductus thoracicus)ŕkąt żylny(angulus venosus); Torba sieciowa(bursa omentalis)- wielki szczelinowaty zachyłek jamy otrzewnej, który tylko w jednym miejscu(otwór sieciowy) łączy się z właściwą jamą otrzewnej.Otwór sieciowy(foramen omentale): z przodu- wolny brzeg Lig. hepatoduodenale; od tyłu- v. cava inferior; -od góry- wyrostek ogoniasty(proc. caudatus) płata ogoniastego wątroby(lobus caudatus); od dołu- zgięcie górne dwunastnicy(flexura duodeni superior); Przedsionek torby sieciowej(vestibulum bursae omentalis)- wąski przewód prowadzący od Foramen omentale do gł. cz. torby sieciowej, która oddziela od niego fałd żołądkowo- trzustkowy(plica gastropancreatica) biegnący od wpustu żołądka do trzustki. Miejsce przejścia przedsionka w cz. gł. nazywamy cieśnia torby sieciowej(isthmus bursae omentalis). Fałd zawiera: t. i ż. żołądkowa lewą, naczynia chłonne; Część główna torby sieciowej- szczelinowata przestrzeń, z przodu- tylna pow. żołądka, z tyłu- lewe nadnercze i nerka, trzustka, okrężnica poprzeczna(dół); Zachyłki: 1)zachyłek górny torby sieciowej(recessus superior omentalis)- wyst. z przedsionka między ż. główną dolną, a przełykiem i wpustem żołądka; 2)zachyłek śledzionowy t.s.(recessus splenicus bursae omentalis)- najbardziej na lewo poł. cz. torby sięgająca do wneki śledziony; od przodu- więz. żołądkowo-śledzionowe; od tyłu- więz. przeponowo-śledzionowe; 3)zachyłek dolny torby sieciowej(recessus inferior omentalis)- sięga w obręb sieci większej(omentum majus), która zwisa z pow. przedniej żołądka, aż do spojenia łonowego. Zachyłek sięga pierwotnie az do dna sieci większej, jednak po urodzeniu zaczyna zanikać, przy czym wytwarza więz. żołądkowo- dwunastnicze(lig. gastrocolicum); Zachyłki otrzewnowe(recessus peritoneales)- ślepo kończące się wgłębienia otrzewnej, w których mogą powst. przepukliny wewn.: zach. w ok. dwunastnicy: -z. dwunastniczy górny(recessus duodenalis superior)- poł. na lewo od cz. wstępującej dwunastnicy ku tyłowi od fałdu dwunastniczego górnego(plica duodenalis superior) biegnącego od zgięcia dwunastniczo-czczego; w fałdzie tym biegnie ż. krezkowa dolna; -zachyłek dwunastniczy dolny(r. duodenalis inferior)- ograniczony fałdem dwunastniczym dolnym(plica duodenalis inferior); -z. przeddwunastniczy(r. paraduodenalis); -z. naddwunastniczy(r. supraduodenalis); -z. zadwunastniczy(r. retroduodenalis); -zachyłki w okolicy j. slepego:- z. krętniczo-katniczy górny(r. ileocecalis superior);- krętniczo-kątniczy dolny- ogr. opdpowiednimi fałdami leżą powyżej i poniżej ujścia krętniczo-kątniczego; -z. zakątniczy(r. retrocecalis); z. przyokrężnicze(r. paracolici)-wyst. najcześciej wzdłuż bocznego obwodu okrężnicy zstępującej; -z. okolicy okrężnicy esowatej:- z. międzyesowaty(r. intersigmoideus)-wyst. tam gdzie krezka okrężnicy esowatej krzyżuje lewy moczowód; -torba sieciowa; Top. żyła wrotnej: -połącz. ż. krezkowej górnej z ż. śledzionową leży ku tyłowi od szyjki trzustki na prawo od t. krezkowej dolnej i w stronę lewą od przodu od ductus choledochus; -cz. zatrzustkowa biegnie ku górze i w stronę na tylnej pow. głowy trzustki dochodząc do dolnego brzegu cz. górnej dwunastnicy; -cz. zadwunastnicza krzyżuje ona tylny obwód dwunastnicy; -część sieciowa- wstępuje do dolnej cz. sieci mniejszej, do więzadła wątrobowo- dwunastniczego w którym biegnie aż do wątroby;

Mózgowie

Jądra wzgórza: 1)jądra przednie(nuclei anteriores thalami):a)jadro przednio- brzuszne(nucleus anteroventralis); b)jądro przednio-grzbietowe(nucleus anterodorsalis); c)jadro przednio-przysrodkowe(nucleus anteromedialis); 2)jądro przyśrodkowe(nucleus medialis thalami); 3)Jądra boczne i brzuszne: 1)jądra brzuszne(nuclei ventralis anterior): a)jądro brzuszzne przednie(nucleus ventralis anterior); b)jadro brzuszne pośrednie(nucleus ventralis intermedius); c)jądro brzuszne tylne(nucleus ventralis posterior); 2)jadra boczne wzgórza(nuclei laterales thalami): a)jądro boczne grzbietowe(nucleus lateralis dorsalis); b)jądro boczne tylne(nucleus lateralis posterior); 3)jadra poduszki(nuclei pulvinaris): a)dolne(nucleus pulvinaris inferior); b)przyśrodkowe(nucleus pulvinaris medialis); c)boczne(nucleus pulvinaris lateralis); d)przednie(nucleus pulvinaris anterior); 4)jadra ciał kolankowatych: 1) jadra ciała kolankowatego przyśrodkowego(nuclei corporis geniculati medialis); 2)jadra ciała kolankowatego bocznego(nuclei corporos geniculati lateralis); 5)jądra pośrodkowe(nuclei mediani thalami): a)jądra przykomorowe wzgórza(nuclei paraventriculares thalami); b)jądro przytaśmowe(nucleus parataenialis); c) jądro łączące(nucleus reuniens); 6)jadra śródblaszkowe. Jądro środkowo-pośrodkowe(nucleus centromedianus thalami); 7)jądra siatkowate(nuclei reticulares thalami); nadwzgórze: 1)trójkąt uzdeczki(trigonum habenulae); 2)spoidło uzdeczek(commissura habenularum); 3)spoidło tylne(commissura posterior)- tw. jądro spoidła tylnego(nucleus commissurae posterioris); 4)szyszynka(corpus pineale); jądra podwzgórza: 1)grupa przednia jader podwzgórza: a)jądro nadwzrokowe(nucleus supraopticus); b)jadro przykomorowe(nucleus paraventricularis); c) jadro skrzyżowania(nucleus suprachiasmaticus); 2) grupa środkowa jąder podwzgórza: a)jądro lejka(nucleus infundibuli) czyli jądro łukowate(nucleus arcuatus); b)jądro brzuszno-pośrodkowe(nucleus ventromedialis); c)jadro grzbietowo-przyśrodkowe(nucleus dorsomadialis); d)jądro guzowo-suteczkowe(nucleus tuberomamillaris); d)jądro boczne guza(nuclei tuberales laterales); 3) grupa tylna jąder podwzgórza: a)jadro suteczkowe przyśrodkowe(nucleus mamillaris medialis); b)jadro suteczkowe boczne(nucleus mamillaris lateralis) c)jadra przedsuteczkowe(nuclei praemamillares); d)pole tylne(area posterior)

Kończyna dolna

Gr.przednia m.grzb. obrę-czy kończ.dolnej:m.iliopsoas(silny zginacz stawubiodrowego,możliwość chodzenia),m.psoas minor(napina powięź biodrową i łuk biodrowo łono- wy)m.psoas major,m.iliacus.Gr.tylna m.grzb.obr.kończ.dolnej:m.gluteus maximus(utrzymywanie pionowej post.ciała podczas stania czy chodzeni,najsilniejszy prost.st .bio- drowego,prostuje kolano,utrzymuje równowagę)m.tensor fasciae latae(działa na st.kolanowy i biodrowy,napina on powięź szeroką uda w kierunku podłuż.i ustala wyprost.st.ko lanowy,wzmacniając pio nową postawę ciała;natomiast zgięty st.kolanowy zgina jeszcze silniej,obraca udo do wew.i silnie je odwodzi)m.gluteus medius i m.gluteus minimus (praca polega na odwodz.one powodują rozkrok nóg,przy ustalonym udzie pochylają miednicę w str.boczną)m.piriformis(ruch obrotowy na zew.słabszy-ruch odwodzenia najsł. -ruchprostowania)Gr.m.brzusznych obr.kończ.dolnej:m.obturator internus(obrót uda na zew.słaby przywodziciel i b.słabyprostownik)m.gemelli sup.et inf. (wzmagają działa nie m.obturator internus)m.quadratus femoris(obraca udo na zew.,przywodzi i prostuje)m.obturator externus(obraca udo na zew.i nieznacznie prostuje,podtrzymywanie głowy k.udowej w pion.postawie.Gr.przed.prost.m.uda:m.sertorius:zgina st.biodrowy i kolanowy,obraca udo dna zew.i przywodzi,m.quadriceps femoris:prostuje st. kolanowy,a dzię

ki m.prostemu zgina st.biodrowy(m.rectus femoris,m.vastus intermedius,medialis,lateralis,m.articularis genus)Gr.tylna zginaczy m.uda:m.semitendinosus:prostuje st.biodrowy i zgina kolanowy,przy zgiętym kolanie obraca goleń do wew.m.semimembranosus:kończy się jako więz.podkolanowe skośne,działanie jak wyżej tylko silniejsze.m.biceps femoris:zgina st.kolanowy,a przy zgiętym kolanie obraca goleń na zew.,gł.długa prostuje st.biodrowy.Gr.przednia m.goleni:m.tibialis ant:prostuje i odwraca stopę.m.extensor digit. longus:prostuje stopę i palce.m.extensor hallucis longus:prostuje paluch i stopę.Gr.boczna m.goleni:m.peroneus longus et brevis:zgina,nawraca i odwodzi stopę.Gr.tylna m.go

leni:m.triceps surae(m.gastrocnemius-zgina st.kolanowy,zgina stopę,m.soleus-przechodzi w śc.Achillesa,silny zginacz st.skokowo-goleniowego,zgina stopę)m.plantaris:napina torebkę st.kolanowego.m.popliteus:zgina st.kolanowy,a przy zgiętym kolanie obraca goleń do wew.m.tibialis post:odwraca i przywodzi stopę oraz lekko ją zgina.m.flexor digit. longus:zgina stopę i palce oraz odwraca i przywodzi stopę.m.flexor hallucis longus.Tęt.udowa:rozpoczyna się ku tyłowi od więz.pachwin.przechodzi przez rozstęp naczyń,trój kąt udowy,kanał przywodz.w rozworze przywodz.przechodzi w tęt.podkolanową.Gałęzie:1.a.epigastrica superf.2.a.circumflexa superf.3.aa.pudendae externae.4.agenus descen-

dens(r.sapheus,r.infrapatellaris)5.a.profunda femoris(a.circumflexa femoris lateralis<r.descendens,ascendens,transversus>a.circumflexa femoris medialis<r.superf.,profundus,transv.,ascend.,acetabularis>aa.perforantes)

Kanał zasłonowy:(can.obturatorius):leży w przednim kącie otworu zasł.;wiedzie z podotrzewnowej przestrz.łącznotk.do komory przywodzicieli.Sklepienie kanału tworzy bruzda zasłonowa k.łonowej,dno-brzeg przedni błony zasł.do której przyleg.oba mięśnie zasłaniacze(zew.iwew),przedłużając kanał.Zawartość kanału stanowią nacz.n.zasłonowy i nacz.limf.Rozstęp mięśni:(lacuna musculatorum)-większy-leży bocznie:m.iliopsoas,n.femoralis.Rozstęp naczyń:(lacuna venosum)-mniejszy-leży przyśr.odgraniczony przyśr. przez więz.rozstępowe:a.femoralis(bocznie)v.femoralis(przyśr)/ramus femoralis n.genitofemoralis.Splot lędzwiowy:powstaje z gał.brzeżnych n.lędzwiowych orazczęścin.podże browego(Th12).Gał.krótkie zaopatrują:m.quadratus lumborum,m.psoas major,minor,m.intertransversum.Gał.długie:1.n.iliohypogastricus.2.n.ilioinguinalis(nn.scrotales,nn.labia les nteriores)3.n.geniofemoralis(r.genitalis,r.femoralis)4.n.cutaneus femoralis lateralis.5.n.obturatorius.6.n.femoralis(r.musculare,r.cutanei,n.saphenus).7.n.saphenus (r.infrapate llaris,rr.cutanei cruris mediales)Tęt.biodrowa wew:gał.ścienne:pęczek tylni(a.iliolumbalis,a.sacralis lateralis,a.glutea sup)pęczek przedni(a.obturatoria,a.glutea inf)gał.trzewne: 1.a.umbilicales(lig.umbilicale mediale,aa.vesicales sup.a.ductus deferens,rr.ureterici)2.a.vesicalis inf.3.a.uterina.4.a.rectalis media.5.a.pudenda interna(a.rectalis.inf .,a.perinealis a.urethralis,a.bulbi penis,a.bulbi vestibuli(vaginae),a.profunda penis,a.dorsalis penis.Tęt.biodrowa zew:1.a.epigastrica inf.,a.circumflexa ilium profunda. Gr.przednia m.grzb. obrę-czy kończ.dolnej:m.iliopsoas(silny zginacz stawubiodrowego,możliwość chodzenia),m.psoas minor(napina powięź biodrową i łuk biodrowo łonowy)m.psoas major,m.ili acus.Gr.tylna m.grzb.obr.kończ.dolnej:m.gluteus maximus(utrzymywanie pionowej post.ciała podczas stania czy chodzeni,najsilniejszy prost.st.biodrowego,prostuje kolano, utrzymuje równowagę)m.tensor fasciae latae(działa na st.kolanowy i biodrowy,napina on powięź szeroką uda w kierunku podłuż.i ustala wyprost.st. kolanowy,wzmacniając pio nową postawę ciała;natomiast zgięty st.kolanowy zgina jeszcze silniej,obraca udo do wew.i silnie je odwodzi)m.gluteus medius i m.gluteus minimus(praca polega na odwodz. one powodują rozkrok nóg,przy ustalonym udzie pochylają miednicę w str.boczną)m.piriformis(ruch brotowy na zew.słabszy-ruch odwodzenia,najsł.-ruchprostowania)Gr.m. brzusznych obr.kończ.dolnej:m.obturator internus(obrót uda na zew.słaby przywodziciel i b.słabyprostownik)m.gemelli sup.et inf.(wzmagają działanie m.obturator internus) m.quadratus femoris(obraca udo na zew.,przywodzi i prostuje)m.obturator externus(obraca udo na zew.i nieznacznie prostuje,podtrzymywanie głowy k.udowej w pion.postawie Kanał przywodz:jest ogranicz.od boku przez m.obszerny przyśr.a przyśr.m.przywodz.wielki.Od przodu kanał jest przykryty blaszką ścięgnistą.Kanał kończy się u dołu rozworem ścięgnistym.Przez kanał przechodzą:t.udowa,ż.udowa,część.n.udowo-goleniowy,część.t.zstęp.kolana.Kanał udowy:jest to przestrz.ciągnąca się odpierścienia udowego do rozworu piszczel.Pierścień udowy:-przyśr.odcinek rozstępu naczyń ograniczony(od przodu-więz.pachwinowe,tyłu-grzeb.kości łonowej,boku-ż.udowa,przyśr.-więz.rozstępowe) Rozwór odpiszczelowy:w powięzi szerokiej stanowi tzw.pierścień udowy powierzch.w miejscu gdzie ż.odpiszcz.wpada do ż.udowej.Kanał udowy jest ogranicz.od boku ż.udową,od tyłu-blaszką głęb.powięzi szerokiej,od przodu blaszką powierzch.powięzi szerokiej.Trójkąt udowy:ogranicza dół biodrowo-łonowy.Górną podst.trójk.stanowi więz.pa- chwinowe,boczną-m.krawiecki,a przyśr.-m.przywodziciel długi.Dno dołu stanowiąmm.biodrowo-lędzwiowy i grzbietowy,a pokrzywę powięź szerokaWierzcho.stanowi otwór górny kanału przywodz.Przez trójkąt przechodzą:t.n.ż.udowa,gał.udowa n.płciowo-udowego,nodi lymphatici inguinales superf.Mięśnie ramienia:(przednie)m.biceps brachii:st.ramienny-caput longum:odwodz,zgięcie do przodu i obrót do wew.capue breve:przywodz,przodonachyl,obrót do wew.obie cz: dzwiganie cięż.ramienia.st.łokc-zginanie,odwracanie.m.coracobrachialis:st.ramienny-obrót do wew,przywodz,przodonachyl.m.brachialis:st.łokc.-zginanie.(tylne)m.triceps bra chii:st.ramienny-capet longum:przywodzenie,st.łokc:prostowanie.m.anconeus:prostowanie.Mięśnie przedramienia:gr.przednia(warstw.powierzch)m.pronator teres:st.łokci.-caput humerale:nawrac.i zginanie.caput ulnae:nawrac.m.flexor carpi radialis:st.łokc.-zginanie,nawrac.st.nadg-prom-zginanie,odwodz.promień.m.palmaris longus:st.łokc:zginanst.nadg-prom:zgin,napinanie rozc.dłoniow.m.flexor digitorum superf:st.łokc:zginanie,st.prom-nadg:zginanie(flexio palmaris),odwodz.łokc.,st.śródr-palicz(II-V):zginanie,przy wodzenie,st.międzypalicz.bliższe(II-V):zginanie.m.flexor carpi ulnaris:st.łokc:zginanie,stawy.prom-nadg:zginanie dłoniowe,odwodz.łokc.(warstw.głęboka)m.flexor digitorum prof:st.prom-nadg:zginanie(flexio palmaris)st.palicz.podstawne(II-V):zginanie i przywodz.st.międzypalicz(II-V):zginaniem.flexor pollicis longus:st.prom-nadg:zginanie(flexio

palmaris)st.siodełk.kciuka:przywodz.przeciwst.st.międzypalicz.kciuka:zginanie.m.pronator quadratus:st.prom-łokc:nawracanie.gr.boczna:m.brachioradialis: st.łokc:zginanie, pronacja lub supinacja.m.extensor carpi radialis ongus:st.łokc:zginanie,pronacja lub supinacja.st.prom-nadg:prostowanie,odwodz.w kierunku promieniowym.m.extensor carpiradialis brevis:jak mięsień poprzedni.;gr.tylna(warstw.powierzch)m.extensor digitorum:st.łokc:prostowanie,st.prom-nadg:prostowanie,odwodz.w kierunku łokc.stawy międzypa liczk.podstawne ręki(II-V):prostowanie,st międzpaliczk. ręki(II-V):prostowanie.m.extensor digiti minimi:st.łokc:prostowanie,st.prom-nadg:prostowanie,odwodz.łokc,st.między-

paliczk.podst(V):prostowanie,st.międzypaliczk(V):prostowanie.(głęboka)m.extensorpollicislongus:st.prom dg:prostowanie,odwodz.promieniowe,st.siodełk.kciuka:przywodrepozycja,st.podst.kciuka:prostowanie,st.międzypaliczk.kciuka:prostowanie.m.extensor indicis:st.prom-nadg:prostowanie,odwodz.promieniowe,st.podst.międzypaliczk.II:prosto

wanie, odwodz, st.międzypaliczk:prostowanie.m.abductor pollicis longus:stawy.prom-łokc:supinacja,st.prom-nadg:zginanie,odwodz.promieniowe,st.kciuka:prostowanie.m.extensor pollicis brevis:st.prom-nadg:zginanie,odwodz.promieniowe,st.siodełk.kciuka:odwodz,repozycja,st.podst.kciuka:prostowanie.Tętnica podobojcz:a.vertebralis,thoracica inter,truncus thyrocervicalis(a.transversa colli,suprascapularis)tr.costocervicalis(a.cervicalis profunda,intercostalis suprema)Tęt.pachowa:a.thoracica suprema,thoracoacromialis,thoracica laterslic,subscapularis(thoracodorsalis,circumflexa scapulae)circumflexa humerianterior et posterior.Tęt.ramienna:a.profunda brachii(ramui musculare,a.nutrica humeri, ramus deltoideus,a.collateralismedia,radialis)a.collateralis sup.et inf.a.radialis(a.recurens radialis,rr.musculares,r.carpalis ulnaris,r.palmaris superf.)a.ulnaris(a.recurens ulnaris,

a.interossea ant.et post.,r.carpalis palmaris,dorsalis,r.palmaris profundus.Pochewki ścięgien ręki:gr.promieniowa:1.śc. odwodz.długiego kciuka,ść.prost.krótkiego kciuka.2.śc. prost.promieniowych nadgarstka.3śc.prost.długiego kciuka.gr.łokciowa:4.cztery śc.prost.palców.5.ść.prost.palca małego.6.śc.prost.łokciowego nadgarstka. Kończyna górna Unerwienie:n.thoracodorsalis:m.latissimus dorsi,teres major.n.suprascapularis:m.supra,infra-spinatus,n.subscapularis:m.subscapularis,teres major,n.axillaris:m.deltoideus, teres minor,n.radialis:m.triseps brachii,anconeus,brachioradialis,supinator,abductor pollicis longus,extensor carpi radialis(longus,brevis),carpi ulnaris,digitorum,digiti minimi, pollicis(longus,brevis),n.musculocutaneus:m.biceps brachii,brachialis,coracobrachialis,n.medianus:m.pronator teres,flexor carpi radialis,palmaris longus,flexor digitorum superf. flexor digitorum profundus,,flexor pollicis longus,pronator quadratus,palmaris brevis,flexor pollicis brevis,opponens pollicis,abductor pollicis brevis,lumgricales I,II,n.ulnaris:m lumbricalesIII,IV,interossei(dorsales,palmares),flexor carpi ulnaris,flexor digitorum prof,abductor digiti minimi,flexor digiti minimi brevis,opponens digiti minimi,opponens pollicis,flexor pollicis brevis,adductor pollicis.Mięśnie kłębu:m.abductor pollicis brevis:st.siodeł:odwodz,przeciwst,st. podstawny:zginanie.opponens pollicis:st.siod:przeciwst, przywodz.flexor pollicis brevis:st.siod:przeciwst,przywodz,st podst:zginanie.adductor pollicis:st.siod:przywodz,przeciwst,st. Podst:zginanie.Mięśnie kłębiku(n.ulnaris-r.prof) m.abductor digitiminimi:st.nadg-śródrV:przeciwst,st.międzypaliczk.podstawV:odwodzenie,st.międzypalicz:prosttm.flexor digiti minimi brevis:st.nadg-śród:przeciwst,st.między palicz.podst:zgi- nanie,odwodz.m.opponens digiti minimi:st.nadg-śród:przeciw.Mięśnie grzbietu:M.powierzchowne:kolcowo-ramienne:m.trapezius:podciąganie barków ku górze i tyłowi,prosto wanie szyjnego odc.kręgosł.zbliżanie łopatek do kręg. i obracaniu ich kątem bocznym ku górze,dolnym zaś ku bokowi.m.latissimus dorsi:obniżą podniesio

ne ramię,pociąga je ku tyłowi i ku lini środkowej,obracając jednocz.do wew.Przy ustalonych,uniesionych kończ.pociąga ktułów ku górze,przy ustalonych opuszczonych kończ .jest m.wydechowym. m.rhomboideus:kurcząc się pociąga łopatkę ku górze i ku lini pośr.tylnej.m.levator scapulae:pociąga łopatkę ku górze i środk.kolcowo-żebrowe:m.serratus post.sup:kurcząc się unosi żebra-pom.m.wdechowy.m.serratus post.inf:kurcząc się pociąga ku tyłowi i obniża ostatnie żebra.m.poprzecznokolcowe:m.semispinalis(m.semispialisthoracisetcervicis,capitis)m.multifidus,mm.rotatores.m.kolcowoprzeczne:mmspleni(m.spl.capitis,cervicis)m.sacrospinalis,m.iliocostalis(m.ilio.lumborum,thoracis,cervicis)m.longissimus(thoracis,cervicis,capitis)m.spinalis(th,cerv,capit)Krótkie:m.interspinales,sacrococcygeus dorsalis,ventralis,m.intertransversarii,m.levatores costarum.M.podpo tyliczne(m.obliq.capit.sup,inf.m.rectus capit.post.major,minor,m.rectus cap.lateralis.Mięśnie obr.górnej:m.deltoideus:cz.barkowa:podnosi ramię w st.ramiennym(odwodzi)cz.obojcz:obraca ramię do wew.i przywodzi do przodu.cz.grzbietowa:obraca ramię na zew.i przywodzi do tyłu.m.supraspinatus:odwodzi ramię do poziomu.m.infraspinatus:przy ustalonym ramieniu odciąga brzeg przyśr.łopatki od kl.pierś.i pociąga kąt dolny na zew.m.teres major:przy ust.ramieniu pociąga kąt dolny łopatki ku bokowi.Wspólnie z m. obłym mniej.obraca ramię do wew.i obraca ku tyłowi.m.teres minor:obraca ramię na zew.i przyw.je do kl.pierś.m.subscapularis:obraca ramię do środka.Unerwienie skóry: ramienia:n.intercostobrachialis,cutaneus brachii medialis,cut.post.brachi,cut.brachii later.sup.,inf.przedram:n.cut.antebrachiimedialis,cut.post.ante,cut.laterale antebrachii

Sieć stawowa łokcia:leży w okolicy obu nadkłykci kości ramiennej,wyrostka łokciowego i torebki st.łokciowego,przy czym jest silniej rozwinięta po stronie tylnej,aniżeli po stronie przedniej.Tworzą ja gałązki tętnic zaopatrującychramię(a.colateralis ulnaris sup.,inf.,media,a.colateralis radialis)oraz wsteczne gał.tętnic zaopatrujących przedramię(a.recurrens ulnaris,a.rec.radialis,a.rec.interossea)Sieć nadg.grzbietowa:składa się z dwuch warstw,z których powierzch.leży na zew.pow.troczka prostowników(retinaculum extensorum),głęboka zaś przykryta jest ścięg.prostowników.Tęt.zasilające:(a.interossea post.,ant.,ramus carpeus dorsalis a.radialis,r.carp.dors.a.ulnaris)Tęt.sieci grzb.nadg:aa.metacar peae dorsales w liczbie 3.Tęt.te biegną ku przodowi w drugiej,trzeciej i czwartej przestrz.międzykostnej i u podstaw palców dzielą się na aa.digitales dorsales,skierowane do zwróconych do siebie brzegów palców.Do łokciowego brzegu palca małego dochodzi samodzielna gał.sieci.U podstaw kości śródręcza wzmocnione są one gał.przeszywającymi tęt.śródrecza dłonioweho.Sieć nadg.dłoniowa:leży na przedniej pow.stawów nadg.i w bud.jej biorą udział gał.wsteczne łuku dłoniowego głęb.oraz gał.tęt.odchodzącej od tęt promieniowej(ramus palmaris a.radialis)i gał.tętnic odch.od tęt.łokciowej(a.interossea ant.,ramus carpeus palmaris a.ulnaris)Łuk dłoniowy pow:leży pod rozc.dłoniowym,utw.z

gał.końcowej tęt.łokc.i uzupełniony gał.dłoniową powierzch.tęt.promieniowej(ramus palmaris superf.a.radialis)Oddaje 4 tęt.palcowe dłoniowe wspól.(aa.digit.palmares comm), które dzielą się na tęt.palcowe dłoniowe właściwe(aa.digit.palmares propriae),skierowane do zwróconych do siebie dł.brzegów palców od II do V.Łuk dłoniowy głęboki:leży pod śc.zginaczy na podst.kości śródręcza,utworz.z gał.końcowej tęt.promieniowej i uzupełniony gał.dłoniową głęb.tęt.łokciowej(ramus palmaris prof.a.ulnaris).Oddaje 4 tęt. śródręcza dłoniowe(aa.metacarpeae palmares),które za pomocą gał.przeszywających wzmacniają tęt.śródręczne grzb.i wpadają w dalszych odc.przestrzeni międzykostnych do tęt.palcowych dłoniowych wspólnych.Pierwsza tęt.śródręcza dłoniowa jest często silnie wykształcona i jako jedna z końcowych gał.tęt.promieniowej,zwana tęt.główną kciuka (a.princeps pollicis),dzieli się na trzy tęt.palców dłoniowe właściwe(aa.digitales palmares propriae)przeznacz.dla obu brzeg.kciuka i dla promieniowego brzeg.palca wskaz. Porażenie mięśni:n.radialis:brak prostowania w st.łokc(m.biceps brachii)odwodz.przedr(m.supinator)ręka opadająca(m.triceps brachii)brak prost.kciuka(m.extensor pollicis bre vis,longus)brak odwodz.kciuka(m.extensor carpi ulnaris)n.ulnaris:brak zginania ręki(m.flexor carpi ulnaris)i część łokcia(m.flexor digit.prof)brak przywodz.kciuka,część.zginania w st.międzypaliczk(m.flexor digit.prof)nadmierne wyprost.palców w st.śródręczpal.oraz zgięcie w st.międzypal.(m.flexor digit.superf.i część.m.flexor dig.prof)nie działają mm.interossei.ręka szponiasta(brak ruchów palca małego-m.kłębiku ibrak czucia na str.grzb.ręki 2,5palca po str.łokc.n.medianus:brak zginania w st.ręki(m.flexor carpi ulnaris, m.digit.sup.,prof.)część promieniowa(m.flexor pollicis longus)brak nawracania przedr.(pronator teres,m.pronator quadratus)Brak zginania,przeciwst.kciuka i część.odwodz.kciu Brak zgi.palców 2i3 bo nie dział.zginacze dł.,a część.zginanie palców4i5,wobec tego wyst.ręka błogosł..Część.zniesienie przywodz.palców,brak czucia na pow.dłoniowej ręki.

Unerwienie:n.thoracodorsalis:m.latissimus dorsi,teres major.n.suprascapularis:m.supra,infra-spinatus,n.subscapularis:m.subscapularis,teres major,n.axillaris:m.deltoideus,teres minor ,n.radialis: m.triseps brachii,anconeus,brachioradialis,supinator,abductor pollicis longus,extensor carpi radialis(longus,brevis),carpi ulnaris,digitorum,digiti minimi,pollicis(longus,brevis) ,n.musculcutaneus: m.biceps brachii,brachialis,coracobrachialis,n.medianus:m.pronator teres,flexor carpi radialis,palmaris longus,flexor digitorum superf.flexor digitorum profundus,flexor pollicis longus,pronator quadratus,palmaris brevis,flexor pollicis brevis,opponens pollicis,abductor pollicis brevis,lumgricales I,II,n.ulnaris:mlumbricalesIII,IV,interossei(dorsales,palmares) ,flexor carpi ulnaris,flexor di gitorum prof,abductor digiti minimi,flexor digiti minimi brevis,opponens digiti minimi,opponens pollicis,flexor pollicis brevis,adductor pollicis.Mięśnie kłębu:m.abductor pollicis brevis (n.medi anus)st.siodeł:odwodz,przeciwst,st. podstawny:zginanie.m.opponens pollicis(n.medialis,ulnaris):st.siod:przeciwst,przywodz.m.flexor pollicis brevis (cap.superf-n.medianus,cap.prof.-n.ulnaris-r. prof):st.siod:przeciwst,przywodz,st podst:zginanie.m.adductor pollicis(n.ulnaris-r.prof):st.siod:przywodz,przeciwst,st. Podst:zginanie.Mięśnie kłębiku(n.ulnaris-r.prof)m.abductor digitiminimi:st nadg-śródrV:przeciwst,st.międzypaliczk.podstawV:odwodzenie,st.międzypalicz:prosttm.flexor digiti minimi brevis:st.nadg-śród:przeciwst,st.międzypalicz.podst:zgi- nanie ,odwodz.m.opponens digiti minimi:st.nadg-śród:przeciw.Mięśnie grzbietu:M.powierzchowne:kolcowo-ramienne:m.trapezius:(n.accesorius)podciąganie barków ku górze i tyłowi,prostowanie szyjnego odc.kręgosłup zbliżanie łopatek do kręg. i obracaniu ich kątem bocznym ku górze,dolnym zaś ku bokowi.m.latissimus dorsi(n.thoracodorsalis):obniżą podniesione ramię,pociąga je ku tyłowi i ku lini środkowej obracając jednocz.do wew.Przy ustalonych,uniesionych kończ.pociąga ktułów ku górze,przy ustalonych opuszczonych kończ.jest m.wydechowym. m.rhomboideus(n.dorsalis scapulae)kurczącsię pociąga łopatkę ku górze i ku lini pośr.tylnej.m.levator scapulae(n.dorsalis scapulae)pociąga łopatkę ku górze i środk.kolcowo-żebrowe:m.serratuspost.sup(n.intercostales)kurcząc się unosi żebra pom.m.wdechowy.m.serratus post.inf:kurcząc się pociąga ku tyłowi i obniża ostatnie żebra.m.poprzeczno-kolcowe:m.semispinalis(m.semispi-nalis thoracis et cervicis,capitis) m.multifidus, mm. rotato res .m.kolcowo oprzeczne:mmspleni(m.spl.capitis,cervicis)m.sacrospinalis,m.iliocostalis(m.ilio.lumborum,thoracis,cervicis)m.longissimus(thoracis,cervicis,capitis) m.spinalis (th,cerv, capit) Krótkie:m.interspinales,sacrococcygeus dorsalis,ventralis,m.intertransversarii,m.levatores costarum.M.podpotyliczne (m.obliq.capit.sup,inf.m.rectus capit.post.major,minor,m.rectus cap.la- teralis.Mięśnie obr.górnej:m.deltoideus(n.axillaris)cz.barkowa:podnosi ramię w st.ramiennym(odwodzi)cz.obojcz:obraca ramię do wew.i przywodzi do przodu.cz.grzbietowa:obraca ramię na zew.i przywodzi do tyłu.m.supraspinatus(n.supraspinatus)odwodzi ramię do poziomu.m.infraspinatus(n.suprascap)przyustalonym ramieniu odciąga brzeg przyśr.łopatki od kl.pierś .i pociąga kąt dolny na zew.m.teres major(n.suprascap)przy ust.ramieniu pociąga kąt dolny łopatki ku bokowi.Wspólnie z m.obłym mniej.obraca ramię do wew.i obraca ku tyłowi. m.teres minor(n.axillaris) obra ca ramię na zew.i przyw.je do kl.pierś.m.subscapularis(n.subscap)obraca ramię do środka.Unerwienie skóry:ramienia:n.intercostobrachialis, cutaneus brachii medialis,cut.post .brachi ,cut. brachii later.sup.,inf.przedram:n.cut.antebrachiimedialis,cut.post.ante,cut.laterale antebrachii.Splot ramienny:-jest utworzony przez gał.brzuszne nerwów rdz.(C5-Th1).Każdy z pni dzieli się na

część tylną i przednią .Cz.tylna tworzy pęczek tylny,cz.przednia-od pnia górnego i środkowego tworzy pęczek boczny,cz.przednia pnia dolnego tworzy pęczek przyśr.Gał.krótkie:n.dorsalis scap., n.suprascap.,n.subclavius,n.thoracis longus,n.pectoralis medialis,n.pect.lateralis,n.subscapularis,n.thoracodorsalis.Gał.długie:od pęczka bocznego:n.musculocutaneus,n.medianus(pasmo boczne), od pęczka przyśr:n.ulnaris,n.medianus(pasmo przyśr),n.cutaneus antebrachii medialis,n.cut.brachii medialis.od pęczka tylnego:n.radialis,n.axillaris.Koło tęt.łopatki:1.a.circumfl .humeri post .-od a.axillaris.2.a.subscapularis-od a.axillaris.3.r.profundus a.transversi colli-od truncus thyrocervicalis.4.a.suprascapularis-od a.thyreocervicalis. Pochewki ścięgien ręki:gr.promieniowa:1.śc. odwodz.długiego kciuka,ść.prost.krótkiego kciuka.2.śc. prost.promieniowych nadgarstka.3śc.prost.długiego kciuka.gr.łokciowa:4.cztery śc.prost.palców.5.ść.prost.palca małe go.6.śc.prostownika łokciowego nadgarstka.

Mózgowie

I-n.olfactorius: dr:jama nosowaŕlamina cribrosa ossis ethmoidalis; wych: bulbus olfactorius(wych. na poz. KM); II- n. opticus; dr: gałka oczna(siatkówka)ŕoczodółŕcanalis opticus; wych: chiasma opticum(MM); III- ruch-przyw-n. oculomotorius-.; dr: fissura orbitalis sup; wych: fossa interpeduncularis; jądra: na poziomie nakrywki ŚM.: przywsp- nucleus autonomicus s. accessorius n. oculomotorii; ruch- n. principalis n. oculomotorii(główne), n. centralis n.o., n. caudalis centralis n.o.; IV- ruch- n. trochlearis; dr: fissura orbitalis sup.ŕlamina tecti; wych: miedzy colliculus inferior i zasłoną rdzenną przednią(velum medullare anterius);; jądra: leżą na tylnej pow. fasciculus longitudinalis medialis na pograniczu z ist. szarą środk.; jest widoczne na poziomie wzgórków dolnych blaszki pokrywy V-czuc-ruch- n. trigeminus:; dr:fissura orbitalis sup, for. ovale, for. rotundum; wych: pedunculus cerebellaris medius/pons; Jądra: czuc.-PONS: nucleus sensorius n. trigemini, n. sensorius principalis n. trigemini; RP: nucleus tractus spinalis n. trigemini ŚM: nucleus tractus mesencephali n. trigemini,; VI- ruch- n. abducens-; dr.:fissura orbitalis sup.; wych: pons/dolny brzeg pyramis; jądra: nucleus n. abducentis(leżą w moście, początkowe, leżą pod colliculus facialis nakrywki mostu; VII- ruch-czuc-przyw -n facialis-.; dr:porus acusticus internus, canalis n. facialis, for. stylomastoideum; wych: pons/oliva; jądra: ruch- nucleus n. facialis(most); czuc- n. tractus solitarii(RP); przyw- n. salivatorius superior(dolna cz. nakrywki mostu) VIII- czuc- n. vestibulocochlearis-; dr: porus acusticus internus; wych: angulus pontocerebellaris; jądra: w moście i RP; w polu przedsionkowym dna komory IV- n. vestibularis sup et inf et medialis et lat.; w dnie zachyłka bocznego dołu równoległobocznego- nn. cochleares ventralis et dorsalis); IX- ruch-czuc-przyw; dr: for. jugulare; wych: sulcus lat. post(RP); jądra: RP: ruch- n. ambiguus, czuc- n. tractus solitari, przyw-n. salivatorius inf.; X-ruch-czuc-przyw- n. vagus:.; dr: foramen jugulare; wych: sulcus lateralis posterior(RP); jądra: cz. górna RP: ruch- n. ambiguus; czuc.-n. tractus solitari; przywspół.- n. dorsalis nervi vagi; XI-ruch-n. accessorius; dr: for. jugulare; wych: sulcus lat. post(RP) na poziomie RP i RK; jądra: RP i RK: n. ambiguus, n. spinalis; XII-ruch- n. hypoglossus; dr: canalis n hypoglossi; wych:sulcus lateralis post.; jądra: RP: n. nervi hypoglossi; ŚM-III, IV, V; MOST-V-VIII; RP-VIII-XII; for. jugulare: IX, X, XI; sulcus lat. post: IX, X, XI, XII; fissura orbitalis sup- III, IV, V1, VI; Ventriculus quartus- w tyłomózgowiu. Dno: fossa rhomboidea=trigonum superior(ogr. przez pedunculus cerebellaris sup., dno tworzy pons i dolny odcinek konarów mózgu)+ trigonum inferior(nal. do grzbietowej pow. RP, boki tworz. konary dolne móżdżku), na pograniczu obu striae medullares ventriculi quarti); dolna cz. konarów mózgu oraz pow. grzbietowa mostu i RP, ściany i szczyt przykrywa móżdżek; w dnie komory znajdują się j. nerwów czaszk.(V-XII) i ośrodki krążenia i oddychania., sulcus medianus, eminentia medialis, trigonum nervi hypoglosi, dolny kąt dołu- trigonum nervi vagi, w kącie bocznym- tuberculum acusticum; Strop komory(tegmen ventriculi quarti): cz. górna: velum medullare anterius, peduncullus cerebellaris superior, cz. środkowej- fastigium(wierzch), dolnej- velum medullare posterius, tela choroidea ventriculi quarti.; Ventriculus tertius: przód: lamina terminalis, columnae fornicis, commissura anterior, cz. tylnego brzegu septum pellucidum; dolna: substantia grisea centralis - podwzgórzowa; tył: commisura post. et habenularum, corpus pineale; bok: pow. przyśr. wzgórza i podwzgórza, sulcus hypothalamicus, adhesio interthalamica; strop: tela choroidea ventriculi tertii; fornix, corpus callosis; Zachyłki: recessus suprapinealis- tył, pinealis- tył, triangularis- przód, opticus- dno, infundibuli- dno; Ventriculus lateralis-.cz. środkowa: dół od boku do śr.: cauda nuclei caudati, stria terminalis, lamina affixa, plexus chorioideus ventriculi lateralis, fornix;Leży w płacie czołowym(gyrus frontalis). Śc. Górną tw.rozbieg promieni ciała modzelowatego(radiatio corporis callosi). róg przedni: pł. Czołowy, góra, przód i dół- rozbieg pr. Spoidła wielkiego, przyśr. - lamina septi pellucidi; bok i dno- caput neclei caudati; cornu posterius-potyliczny, ściany tw. istota biała, przyśr.- dwie wyniosłości(1 nad 2); od góry:- bulbus cornus posterioris- utw. przez sulcus parietooccipitalis, calcar avis- utw. przez sulcus calcarinus; bok- gładka i obicie(tapetum); róg dolny: góra- cz. skroniowa radiatio corporis callosi- obicie(tapetum); cz. przyśr. śc. górnej: cauda nuclei caudati, stria terminalis, taenia chorioidea, dół- eminentia collateralis, trigonum collaterale, przejście śc. dolnej w przyśr.- pes hippocampi); przyśr: plexus chorioideus ventriculi lateralis; Funiculus lat.: a)dr. rdz-móz: tractus spinothalamicus lateralis, tr. spinocerebellaris ant. et. post, tr. spino(-olivaris, -reticularis, -tectalis); b)dr. móz-rdz: piram.: tr. corticospinalis lat.; pozapiram.: reticulospinalis, olivospinalis, rubrospinalis; c)dr. własne: fasciculi proprius funiculi lat.; post.: a)dr. rdz-móz: fasciculus gracilis, f. cuneatus; b)dr. własne: f. proprius funiculi posterioris, f. interfascicularis; ant.: a)dr. rdz-móz: tr. spinothalamicus ant, tr. spinoreticularis; b)gr. móz-rdz: piram.: tr. corticospinalis ant.; pozapiram: tr. tectospinalis, reticulospinalis, vestibulospinalis; Pień współczulny(truncus sympathicus): jest tworem najbardziej charakterystycznym dla ukł. autonomicznego. Leży po obu stronach kręgosłupa. Biegną do niego wł. przedzwojowe, są połączone miedzy sobą podłużnymi gałęziami międzyzwojowymi(rami interganglionares)- tworząc właśnie pień. dzielimy go na części: szyjna, piersiową, brzuszną, miedniczną. Wł. nerwowe wychodzące z kom. j. pośrednio-bocznego poprzez korzonki przednie i gałązki łączące białe(rami communicantes albi) dostają się do pnia, gdzie znaczna ich cz. kończy się w zwojach pnia współ(ganglia trunci sympathici), a część biegnie do leżących na obwodzie zwojów splotów autonomicznych i zwojów śródściennych. Fossa pterygopalatina- trójkątny na przekroju, zwęża się ku dołowi przech. w canalis palatinus major(przednia- tuber maxillare; przyśr.- lamina perpendicularis ossis palatini; tylna- brzeg przedni proc. pterygoideus ossis sphenoidalis) kończący się na podniebieniu foramen palatinus majus. Zaw: ganglion pterygopalatinum, końcowy odc. a. maxillaris, n. maxillaris; fissura orbitalis inf- z oczod.; for. ovale- z dołem środ. czaszki; fissura pterygopalatina- dół podskr.; for. sphenopalatinum- j. nos.; kanały podniebienne- z j. ust.; Fossa temporalis: przyśr.- oss parietale, pars sqamosa os temporale, facies temporalis os frontale, ala major os sphenoidale; przód- facies temporalis os frontale, oss zygomaticum; bok: arcus zygomaticus; góra, tył, przodu- linea temporalis; dół: crista infratemporale, brzeg dolny arcus zygomaticus; Zaw; M. temporalis, nacz. skron. środk. i głęb., Nn. temporales profundi<V3, n. zygomatico- temporalis<V2, tk. tłuszcz.; Przykryty: fascia temporalis; Biegnie po niej: nacz. skron. pow. , n. auriculo-temporalis<V3, r. temporales, r. zygomatici<VII; Fossa infratemporalis: góra- facies infratemporalis alae majoris ossis sphenoidealis; przód: facies infratemporalis maxillae; bok: r. mandibulae, przyśr: lamina lat. proc. pterygoidei os sphenoideale; Zaw; M. pterygoideus med. et lat., plexus venosus pterygoideus, a. maxillaris>a. messenterica, a. temporales profunda, r. pterygoidei, a. buccalis, V3 z rami, chordae tympani, ganglion oticum; Poł: fissura pterygopalatina- z dołem skrzydł-pod; fissura orbitalis inf.- z oczodołem; for. ovale et spinosum- z dołem srod. Czaszki Fossa retromandibularis- przod- r. mandibularis, m. pterygoideus medialis, tył- Proc. mastoideus, M. sternocleidomastoideus; gora- meatus acusticus externus; Zaw: n. VII, n. auriculotemporalis<V3, A. auricularis posterior, a. maxillaris, temporalis suoperficialis<A. carotis externa, Glandula parotidea Fossa cranialis ant.- bok- partes orbitales ossis frontalis; tył- ala minor os sphenoideale, srodek- lamina cribrosa osis ethmoidalis; Poł. z j. nos.- otwory bl. Sitowej Fossa cranialis media- cz. środek- sella turcica- trzon kosci klinowej, bok- ala major ossis sphenoideale, łuska k. skroniowej i przednia pow. cz. skalistej k. skroniowej. Poł: canalis opticus- z oczodołem, fissura orbitalis superior- z oczodołem, for. rotundum- z doł. skrzydł-pod.; for. ovale- z doł. podskr.; kanał mięśnowo-trąbkowy- do j. bębenkowej.Fossa cranialis post.- Zaw: cerebellum, pons, RP; bok- pow. piramidy i cz. sutkowa k. klinowej, angulus mastoideus oss parietale; środek- tylna cz. trzonu k. klinowej(clivus, dorsum sellae), tył- k. Potyliczna Jama nosowa- gora- kości nosowe, spina nasalis os frontale, lamina cribrosa os ethmoideale, corpus os sphenoideale, concha sphenoidalis os sphen.; dół- proc. palatinus maxilla, lamina horizontalis os palatinum; bok- przyśr śc. labyrinthus ethmoidalis, pow. przyśrk. proc. frontalis maxilla, corpus- maxillare, oss lacrimale, concha nasalis inf. , lamina perpendicularis os palatinum, lamina medialis proc. pterygoideus os sphen; przyśr.- septum nasi osseum(lamina perpendicularis os ethmoideale, vomer, cartilago septi nasi Jama ustna- bok- wyr. zębodołowe szczeki(proc. alveolaris, cz. zębodolowa żuchwy i osadzone w nich zęby; góra- podniebienie kostne; dno- mięśnie; Poł: foramen incisivum- z j. nos., for. palatinum majus- z doł. s-p Oczodół(orbita)- góra- pars orbitalis ossis frontalis, ala minor ossis sphen.; dół- pars orbitalis corpus maxillae, pars orbitalis ossis zygomaticus, proc. orbitalis oss palatinum; przyśr.- cz. tylna proc. frontalis- maxilla, os lacrimale, lamina orbitalis- oss ethmoidale, trzon k. klinowej, bok- pars orbitalis oss zygomaticus, ala major os sphenoideale: canalis opticus et fissura orbitalis sup.- doł. srod. czaszki; fis. orb. inf- do dołu podskr i s-p, for. ethmoideale ant et post- do kom. sitowych; for. zygomatico-temporalis- z dołem skron.; canalis nasolacrimalis- z j. nos; canalis infraorbitalis- pow. przednia twarzy, for. supraorbitalis- facies ant. k. Czołowa; Aorta piersiowa: ścienne: aa. Intercostales posterior, aa. Phrenicae superiores, aa. Subcostales; trzewne: rr. Bronchiales, rr. Esophageales, rr. Pericardiaci; A. Thoracica interna<a. Subclavia: ścienne: aa. Intercostales ant., r. Sternales, r. Perforantes, a. Musculophrenica, a. Epigastrica sup, trzewne: rr. Bronchiales(tchawica, oskrzela), a. Pericardiacophrenica, rr. thymici;

Konary móżdżku: pedunculi cerebellares superiores- łączą móżdżek ze śródmózgowiem, biegną od j. zębatego(n. dentatus) do j. czerwiennego(n. ruber); pedunculi cerebellaris medius- biegną z mostu do móżdżka; pedunculi cerebellares inferiores( biegną z RP do móżdżka); Składniki węchomózgowia obwodowego: opuszka węchowa(bulbus olfactorius), pasmo węchowe(tractus alfactorius), trójkąt węchowy(trigonum olfactorium):pole podspoidłowe(area subcallosa), od trójkata węchowego do boku biegnie prążek węchowy- stria olfactoria lateralis et medialis, istota dziurkowana przednia(substantia perforata anterior), gyrus semiulnaris et ambiens(półksiężycowaty i okalający); Ciało modzelowate(corpus callosum):a)części składowe: cz. pośrodk.(płat(splenium corporis callosi), pień(trunkus), kolano(genu), dziób(rostrum) oraz parzysta cz. boczna, która w półkulach mózgu tworzy promienistość c.m.(radiatio corporis callosi); b)włókna: rzutowe i kojarzeniowe biegnące do poszcz. płatów; c)jak biegną: włókna c.m. tworza rozbieg promieni c.m., rozróżniamy cz. czołową, ciemieniową, skroniową i potyliczną rozbiegu promieni. Włókna cz. czołowej zdążając od kolana spoidła wielkiego ku przodowi tworzą kleszcze mniejsze(forceps minor). Kleszcze większe(forceps major) składają się z wł. biegnących od płata c.m. ku tyłowi, do płatów potylicznych; wł. przech. przez pień c.m. biegną w obrębie półkul mózgu nad cz. śr. kom. bocznej i dalej kieruja się w różne strony do tylnej cz. płata potylicznego, do płata ciemieniowego, do płata skroniowego; Opisać pień współczulny(truncus sympathicus): jest tworem najbardziej charakterystycznym dla ukł. autonomicznego. Leży po obu stronach kręgosłupa. Biegną do niego wł. przedzwojowe, są połączone miedzy sobą podłużnymi gałęziami międzyzwojowymi(rami interganglionares)- tworząc właśnie pień. dzielimy go na części: szyjna, piersiową, brzuszną, miedniczną. Wł. nerwowe wychodzące z kom. j. pośrednio-bocznego poprzez korzonki przednie i gałązki łączące białe(rami communicantes albi) dostają się do pnia, gdzie znaczna ich cz. kończy się w zwojach pnia współ(ganglia trunci sympathici), a część biegnie do leżących na obwodzie zwojów splotów autonomicznych i zwojów śródściennych Przez co jest utworzona przednia śc. komory III(ventriculus tertius): blaszka krańcowa(lamina terminalis), słup sklepienia(columnae fornicis), spoidło przednie(commissura anterior), dolna cz. przegrody przezroczystej(septum pellucidum); Elementy części podstawnej mostu: pars basilaris pontis zawiera pęczki włókien rdzennych ułożonych poprzecznie i podłużnie do osi pnia mózgu, pomiędzy wł. znajdują się skupiska istoty szarej nazywanej jądrami mostu(nuclei pontis). Wł. poprzeczne mostu(fibrae pontis transversae) krzyżują się w płaszczyźnie pośrodkowej, tworząc szew. Pęczki podłużne(fasciculuc longitudinalis) przebiegają z kory do j. rdzennych. W płaszczyźnie pośrodkowej znajduje się na pow. podst. mostu bruzda podstawna(sulcus basilaris pontis). Po obu jej stronach znajdują się wyniosłości piramidowe(pyramides); Subtantia Nigra: istota czarna(subtantia nigra) oddziela nakrywkę(tegmentum) od odnogi mózgu(crus cerebri) zaliczna jest do układu pozapiramidowego. Prześledź drogę bodźca ruchowego dla dowlonych(świadomych) ruchów stopy: jest to dr. piramidowa boczna; I neuron czuciowy(lobulus paracentralis>corona radiata>capsula interna>crus cerebri>pars basilaris pontis>medulla oblongata(decussatio pyramidum)>feniculus lateralis>cornu anterior)>neuron pośredniczący)>obwodowy układ nerwowy, neuron obwodowy); Jądra móżdżku(nuclei cerebellares): j. zębate(nucleus dentatus), j. czopowate(nucleus emboliformis), j.kulkowate(nucleus globosus), j. wierzchu(nucleus fastigii); Drogi biegnące w sznurze bocznym: dr. rdzen-wzgórz. boczna(tractus spinothalamicus lateralis), dr. rdzen- móżdż. przednia(tr. spinocerebellaris anterior), dr. rdzen-móżdż tylna(tr. spinocerebellaris posterior), dr. korowo-rdzen. boczna(tr. corticospinalis lateralis); Podaj 3 drogi odpływu krwi z opony twardej: 1.żyła szyjna wew..(v. carotis interna), 2.otwór wielki(foramen magnum) do splotów żylnych kręgowych, 3.żyły wypustowe i siatki żylne oraz żyły śródkościa(venae diploicae) do żył zewnątrzczaszkowych; Gdzie są: a)skrzyżowanie wstęg(decussatio lemniscarum), cz. pośrednia RP; b)ciało czworoboczne(corpus trapezoideum), cz. grzbietowa mostu(pars dorsalis pontis), między podłużnymi wł. wstęgi przyśr.; c)j. czerwienne(nucleus ruber), w śródmózgowiu, w nakrywce(tegmentum), na poziomie wzgórków górnych(colliculi superiores laminae tecti) blaszki czworaczej pomiędzy istotą szarą środkową a istotą czarną; d)jądra oliwki(nuclei oliviaris), górna cz. RP; Krążenie pł. mózg-rdzen(łacina): (liquor cerebrospinalis); plexus choroideus> ventriculus lateralis, pars centralis ventriculi lateralis> foramen interventriculare>ventriculus tertius>aqueductus cerebri>ventriculus quartus>apertura mediana ventriculi quarti>do cisterna cerebellomedullaris; lub do aperturae laterales ventriculi quarti>cisterna pontis>granulationes arachmoideales>sinus sagittalis superior>confluens sinum>sinus sigmoideus>bulbus superior venae jugularis interna>vena jugularis interna; Elementy lobulus limbicus: jest to płat limbiczny (lobus limbicus): zakręt obręczy(gyrus cinguli), cieśń zakrętu obręczy(isthmus gyri cinguli); zakręt hipokampa(gyrus parahippocampalis), zakręt zębaty(gyrus dentatus), zakręt tasiemeczkowaty(gyrus fasciolaris), nawleczka szara(indusium griseum), przegroda przezroczysta(septum pellucidi); sklepienie(fornix), ciało migdałowate(corpus amygdaloideum; Podwzgórze - od przodu do tyłu: blaszka krańcowa(lamina terminalis), skrzyżowanie wzrokowe(chiasma opticum), pasmo wzrokowe(tractus opticus), guz popielaty(tuber cinereum), lejek(infundibulum), przysadka(hypophysis), ciało sytkowate(corpus mamillare); Konary mózgu(pedunculus cerebri): a)jak się dzielą: podzielone są dołem międzykonarowym (fossa interpeduncularis) na odnogi mózgu(crus cerebri); b)konary móżdżku(pedunculi cerebellares), z czym łączą móżdżek: konar dolny móżdżku(pedunculi cerebellares inferiores) łączą móżdżek z RP, konary środkowe móżdżku(p.c. medii) łączą móżdżek z mostem, konary górne móżdżku(p.c superiores) łączą móżdżek ze ŚM; Odnogi mózg(crus cerebri)- biegna tu wł. rzutowe odkorowe, biegna od ośr. ruchowych kory mózgu do j. ruchowych n. czaszkowych i rdzeniowych oraz do j. mostu, wł. te tworza dr. piramidowe(I neuron w korze mózgu, II w j.ruchowych n. czaszkowych; drogi: korowo-jadrowe-do j. ruchowych n. czaszkowych, korowo-rdzeniowe- do j. ruchowych n. rdzeniowych, korowo- mostowe- do j. mostu; Komora IV(ventriculus quartus)- jest to szczelinowa jama znajdująca się w tyłomózgowiu zawierająca pł. mózg-rdzen. Jej dno tworzą: dolna cz. konarów mózgu oraz pow. grzbietowa mostu i RP, ściany i szczyt przykrywa móżdżek. Ku górz K.IV połączona jest z K.III wodociągiem mózgu(aquaductus cerebri), ku dołowi, przechodzi w kanał środkowy RP. komunikuje się on a w 3 miejscach swojego stropu z przestrzenią podpajęczynówkową. Dno komory IV to dół równoległoboczny(fossa rhomboidea); w kącie górnym- komora IV łączy się z wodociągiem mózgu, kat dolny- prowadzi pod zasuwką(obex) do kanału środk. RP; katy boczne- wydłużają się pomiędzy kłaczkiem móżdżku i częścią taśmy komory IV i nazywamy je zachyłkami bocznymi komory IV(recessus laterales ventriculi quarti), w dnie komory znajdują się j. nerwów czaszk.(V-XII), ośrodki krążenia i oddychania. W dnie wyst. prążki rdzenne K.IV(striae medullares V.Q), bruzda pośrodkowa(sulcus medianus), wyniosłość pośrodk.(eminentia medialis), trójkąt nerwu podjęzykowego(trigonum nervi hypoglosi), i neru błędnego(trigonum nervi vagi); Strop komory(tegmen ventriculi quarti) składa się z 3 cz.: górna: velum medullare anterius, peduncullus cerebellaris superior, środkowej- fastigium, dolnej- velum medullare posterius, tela choroidea ventriculi quarti). Podział kory płata ciemieniowego(lobulus parietalis): <>zakret zaśrodkowy(gyrus postcentralis), leżący między bruzdą środk.(sulcus centralis) a bruzddą zaśrod.(sulcus postcentralis). Na przyśr. pow. półkuli zakręt zaśrodk. wchodzi w skład płacika okołośrodkowego(lobulus paracentralis)- okolica czuciowa; <>płacik ciemieniowy górny(lobulus parietalis superior)- okolica czuciowa); <>płacik ciemieniowy dolny(lobulus parietalis inferior)- cz. płacika ciemieniowego dolnego, otaczająca koniec bruzdy bocznej, nazywa się zakretem nadbrzeżnym(gyrus supramarginalis). Ku tyłowi znajduje się zakręt kątowy(gyrus angularis); <>przedklinek(precuneus)-okolica czuciowa; Jądra nerwów czaszkowych w śródmózgowiu: jądra nerwu III, IV, V; Wstęga boczna(leminiscus lateralis): a)gdzie się rozpoczyna: od górnego odcinka mostu; b)w jakich cz. mózgowia biegnie; c)gdzie się kończy: część kończy się w jądrze wzgórka dolnego, a część podążą do ciała kolankowatego przyśrodkowego, tworzą ją wypystki j. slimakowych; Część środkowa komory bocznej- ma kształt szerokiej, płytkiej szczeliny. Leży w płacie czołowym(gyrus frontalis). Śc. górną tworzy rozbieg promieni ciała modzelowatego(radiatio corporis callosi). W śc. dolnej znajdują się: ogon jądra ogoniastego(cauda nuclei caudati), prążek krańcowy(stria terminalis), blaszka przytwierdzona(lamina affixa), splot naczyniówkowy komory bocznej(plexus choroideus ventriculi lateralis) i sklepienie(fornix); <>prążek krańcowy leży między wzgórzem(thalamus) a jądrem ogoniastym(nucleus caudatus); <>blaszka przytwierdzona(lamina affixa) lezy przyśr. od prążka krańcowego i przykrywa boczną cz. grzbietowej pow. wzgórza. Ku tyłowi blaszka ta zwęża się i zanika przy przejściu cz. środk. w róg dolny; <>splot naczyniówkowy komory bocznej utworz. jest przez pętle naczyń krwionośnych. Płyn mózgowo-rdzeniowy: a)przez co i dokąd wypływa z komory IV: wypływa przez 3 otwory: 2 boczne (aperturae laterales ventriculi quarti) i 1 pośrodkowy(apertura mediana ventriculi quarti) do jamy podpajęczynówkowej(cavum subarachmoideale) lub do zbiornika móżdżk.-rdzen. b)drogi odpływu z cavum subarachmoideale: - przenikanie przez ziarnistości pajęczynówki(granulationes arachmoideales), -wchłanianie przez przestrzenie okołonerwowe i okołonaczyniowe, -wchłanianie bezpośrednio do naczyń; Móżdżek- podział, z czym każda część się łączy: Móżdżek(cerebellum)- rozróżniamy w nim część środkową(robak-vermis) i 2 półkule: dwie powierzchnie(górną i dolną) oraz 2 brzegi(przedni i tylny). Łączy się za pośrednictwem 3 par konarów: konary górne- ze śródmózgowiem, konary środkowe-z mostem, konary dolne-z rdzeniem przedłużonym; Jądra nerwu trójdzielnego, wymień, zlokalizuj: n. trigeminus: jadra krańcowe n. trójdzielnego(nuclei terminationis n. trigemini: a)jadro pasma śródmózgowiowego(nucleus tractus mesencephali n. trigemini)- w śródmózgowiu do boku od wodociągu mózgu; b)jądro czuciowe górne(nucleus sensorius n. trigemini)- boczna cz. tworu siatkowatego mostu, do boku od jądra ruchowego nerwu trójdzielonego; c) jądro pasma rdzeniowego(nucleus tractus spinalis n. trigemini)- cała długość RP przechodząc ku dołowi w istotę galaretowatą RK. W górnej cz. RP- dno komory IV, niżej przykryte przez konary dolne móżdżku. W dolnej cz. RP- pod pow. dolna-boczną j. ruchowe n. tródzielnego(nucleus motorius n. trigemini)- leży w moście przyśrodk. od czuciowego, krańcowego jądra tegoż nerwu; miejsce wyjścia- pons/ pedunculus cerebellaris medius; Podaj lokalizację ośrodków korowych i podkorowych: a)słuchu- zakręty skroniowe poprzeczne(ośrodek korowy)(gyri temporales transversi),- jądro ciała kolankowatego przyśrodkowego(nucleus corporis geniculati medialis)(ośrodek podkorowy); b)wzroku: -pole wzrokowe znajduje się w płacie potylicznym(przednia część klinka i zakrętu potyliczno-skroniowego przyśrodkowego(ośrodek korowy),- jądro ciała kolankowatego bocznego(nucleus corporis geniculati lateralis)(podkorowy ośrodek wzroku); Wymień jądra układu pozapiramidowego: a)prążkowie(striatum)>jądro ogoniaste(nucleus caudatus) i skorupa(putamen),- gałka blada(globus pallidus), -jądro niskowzgórzowe(nucleus subthalamicus), -istota czarna(substantia nigra), -jadro czerwienne(nucleus ruber), -jadra tworu siatkowatego(jądro śródmiąższowe(nucleus nucleus interstitialiss), jadro międzykonarowe(nucleus interpeduncularis); Ograniczenia części środkowej komory bocznej: -ściana górna utworzona jest przez rozbieg prommieni ciała modzelowatego(radiatio corporis callosi), -ściana dolna, napotykamy tam: ogon jadra ogoniastego(cauda nuclei caudati), prążek krańcowy(stria terminalis), blaszka przytwierdzona(lamina terminalis), splot naczyniówkowy komory bocznej(plexus chonoideus ventriculi lateralis), sklepienie(fornix); Co z czym łączy sklepienie j jakie są to włókna. Łączy ciała sutkowate(corpus mamillaris) z hipokampem. Są to włókna kojarzeniowe; Ośrodki układu wegetatywnego: -ośrodek wydalania moczu i kału, -wzwodu, -wytrysku i erekcji; Znajdują się one w części krzyżowej rdzenia kręgowego głównie w neuromerach(S2-S5);; Zakres unaczynienia i przebieg tętnicy mózgu przedniej(a. cerebri anterior)- biegnie wzdłuż spoidła wielkiego i obejmuje: a)na pow. wypukłej półkuli- zakręt czołowy górny(gyrus frontalis superior), przednią część zakrętów czołowych, środkowego i dolnego, część płacika ciemieniowego górnego; b)na po. przyśr. półkuli- cz. płaszcza znajdujaca się ku przodowi od klinka; c) c)na pow. dolnej- zakręt prosty(gyrus rectus) i cz. zakrętów oczodołowych płata czołowego; Jak powst. i gdzie uchodzi żyła mózgu przednia wielka: (v. cerebri magna) powst. z połącz. obu żył wew. mózgu(venae cerebri internae), każda z nich prawa i lewa powstają ze spływu żyły przegrody przezroczystej(v. speti pellucidi), żyły wzgórzowo-prążkowiowej(v. thalmostriata) i żyły naczyniówkowej(v. chorioidea) . Biegnie nad górnymi wzgórkami blaszki pokrywy, zagina się łukowato dookoła płata ciała modzelowatego i wpada(uchodzi) do przedniego końca zatoki prostej; Drogi spoidłowe: a)spoidło przednie(commissura anterior)- KM; cz. boczne tego spoidła leżą w obrębie półkul, a cz. środk. w śc. komory III.; b)spoidło sklepienia(commissura fornicis)-KM; leży pod płatem ciała modzelowatego(corpus callosum), pomiedzy odnogami sklepienia(zespala oba hipokampy); c)spoidło wielki(corpus callosum)-KM; rozpościera się nad konarami bocznymi i komorą III; d)spoidło tylne(commissura posterior)- MM; leży w tylnej śc. komory III; e)spoidło uzdeczek(commissura habenulae)- MM; commissura alba, commissura grisea anterior et posterior; Co dzieli konar mózgu i na jakie części: subtantia nigra(istota czarna) dzieli konar mózgu(pedunculus cerebri) na nakrywkę(tegmentum) i odnogę mózgu(crus cerebri); Wstęga przyśrodkowa(lemniscus medialis): a)rozpoczyna się w j. smukłym(nucleus gracialis) i w j. klinowatym(nucleus cuneatus) RP; b)kończy się we wzgórzu w j. brzusznym tylnym(nucleus ventralis posterior); c)krzyżuje się w RP w m-cu zwanym skrzyżowaniem wstęg(decussatio lemniscorum); Nazwy 3 rogów RK i ich komórki: róg przedni RK(cornu anterius)- kom. ruchowe rogu przedniego(cellulae motoriae cornu anterioris); róg tylny RK(cornu posterius)- kom. czuciowe; róg boczny RK(cornu laterale)- kom. współczulne; Skąd dostaje się pł. mózg-rdzen do jamy podpajęczynówkowej i dokad odpływa: z komory IV przez otwory przyśrodkowy i boczny dostaje się do jamy podpajęczynówkowej(cavum subarach,moideale). Stamtąd odpływa do zatoki strzałkowej górnwj(sinus sagittalis superior), nst. do naczyń włosowatych i żył opony miękkiej; W jakiej komorze znajduje się: colliculus fascialis-IV; recessus infundibuli- III; trigonum N. vagi- IV; pes hippocampi(ventriculi lateralis); calcar avis(ventriculi lateralis); Jakie ośr. korowe znajdują się w: gyrus postcentralis- ośr. czuciowy, lobulus paracentralis- ośr. czucia(tylna cz.), ośr. ruchu(przednia cz.) kończyny dolnej; cuneus- ośr. wzrokowy; gyri temporales transversi- ośr. słuchowy; Jakie wł. biegną w odnogach mózgu i gdzie się kończą: wł. rzutowe odkorowe, z kory mózgu do jader ruchowych n. czaszkowych i rdzeniowych oraz jąder mostu; Skład. cieśni tyłomózgowia(isthmus rhombencephali): konary móżdżkowe górne(pedunculi cerebellares superiores); trójkąt wstęgi(trigonum lemnisci), zasłona rdzenna przednia(velum medullare anterius), wędzidełko zasłony rdzennej przedniej(frenulum veli medullaris anterioris); W jakich odcinkach RK są rogi boczne i jakie kom się w nich są: w cz. piersiowej RK i przylegających odcinkach cz. szyjnej i lędźwiowej(S2-S5), znajdują się tam komórki współczulne; Gdzie krzyżuja się drogi: a)ruchów dowolnych(celowych)- w dolnym odcinku RP; b)czucia bólu , ciepła i zimna(dr. rdzen- wzgórz.)- commissura alba; c)czucia głębokiego(dr. rdzen-opuszkowa)- skrzyzowanie wstęg(decussatio lemniscorum); Przez co są unaczynione korowe ośrodki: a)wzroku- arteria cerebri posterior; b)słuchu- a. cerebri media; c)czucia głowy- a. cerebri anterior; d)rychów kończyn dolnych- a. cerebri anterior, media; Opisz wzgórze- należy do wzgórzomózgowia, thalamus jest to ważny ośr. podkorowy, przekazujacy impulsy czuciowe z obwodu i niższych pięter ukł. nerw. do kory mózgowej. Rozróżniamy 4 pow: górną, dolną, przyśrodkową i boczną oraz 2 bieguny: przedni i tylny. Powierzchnie wzgórza: górna- nazywana często wolna, bo nie łączy się bezpośrednio z żadną częścią mózgowia przykryta blaszką przytwierdzoną(lamina affixa). Leży na dnie komory bocznej, na tylnym brzegu wyst. poduszka(pulvinar). pow. przyśrodkowa(komorowa)-tworzy boczną śc. komory III. Pokryta jest warstwą istoty szarej(substantia grisea centralis). Tworzy zrost międzywzgórzowy(adhesio interthalamica). Pow. dolna przylega do podwzgórza, pow. boczna graniczy z torebką wewn.. Wnętrze wzgórza zbud. jest z istoty szarej podzielonej blaszkami istoty rdzennej(białej). Występują jadra: anterior, centralis, medialis, brzuszne; W jakich płatach są: a)cuneus- lobus occipitalis; b)gyrus rectus- lobus frontalis; c)gyrus supramarginalis- lobus parietalis; lobulus paracentralis- lobus parietalis; Komora boczna; a)z jakich części się składa: część środkowa- pars centralis; 3 rogi: przedni(cornu anterius), tylny(c. posterius), dolny(c. inferius); b)czym jest wypełniona- pł. mózg-rdze(liquor cerebrospinalis); c)jak łączy się z komorą trzecia: przez otwór międzykomorowy(foramen interventruculare); d)jakie jadro wpukla się do jej wnętrza w części przedniej- jądro ogoniaste(nucleus caudatus); Tętnica podstawna(a. basilaris) a)z czego powst.- z połącz. się obu tetnic kręgowych(a. vertebrales); b)gdzie leży- w bruździe podstawnej mostu(sulcus basilaris pontis); c)jakie oddaje gałązki- tętnice tylne mózgu prawa i lewą(a. cerebri posteriores); Płyn mózgowo-rdzeniowy: a)gdzie i przez co jest wytw.: w konarach mózgowia, gł. w splotach naczyniówkowych(plexus chorioideus); b)przez co przpływa z K.III do K.IV: przzez wodociąg mózgu(agueductus cerebri); c)przez co przepływa z K.IV do cavum arachmoideale- przez otwory: przyśrodkowy i boczne(apertura medialis ventriculi quarti et aperturae laterales ventriculi quarti); d) dokąd, przz co wydostaje się z cavum s.: przez kosmiki i ziarnistości pajęczynówki do zatok zylnych opony twardej(granulationes arachmoideales), wchłanianie poprzez przestrzenie okołonerwowe n,. czaszk. i rdzeniowych oraz przestrzenie okołonaczyniowe naczyń mózgowia, wchłanianie bezpośr. do naczyń włosowatych i żył opony miękkiej; Wymienić skład. nadwzgórza(epithalamus); szyszynka(corpus pineale, uzdeczki(habenulae), trójkąty uzdeczek(trigonum habenulae), spoidlo uzdeczek(commissura habenulae), spoidło tylne(commisura posterior); Ośrodek korowy ruchu: a)w jakim płacie się mieści- tylna część płata czołowego; b)w jakich elementach tego płata jest zlokalizowany: zakręt przedśrodkowy(gyrus precentralis), przylegajace do niego cz. zakrętów czołowych(górnego, środkowego, dolnego), przdnia cz. płacika okołośrodkowego(lobulus paracentralis); c)jakie cz. tych elem. kontr. ruch: <>głowy-tylna część zakrętu czołowego środkowego i górnego; <<>stóp- płacik okolośrodkowy Wymienić j. podwzgórza związane morfologicznie i czynnościowo z tylnym płatem przysadki mózgowej: jadro suteczkowate przyśrodkowe(nucleus mamillaris medialis), jadro suteczkowate boczne(nucleus mamillaris leteralis), jadra przedsuteczkowate(nuclei praemamillares); Ganglion spinale(zwój rdzeniowy): a) jaki ma charakter czynnościowy- piramidowy; b)który neuron jakich dróg się w nim mieści- I neuron wszystkich dr. czuciowych; Nerwy czaszkowe w których biegną włókna parasympatyczne: III, VII, IX, X; Opisz blaszkę czworacza(lamina tecti)- wchodzi w skład bud. wewn. ŚM. Zawiera na pow. grzbietowej i w cz. głębokiej graniczacej z nakrywką konarów pokład istoty białej: warstwę obwodową(stratum zonale) i warstwę białą głęboką(stratum album profundum). Między tymi pokładami, w głębi wzgórków znajdują się skupiska istoty szarej. Tworzą one warstwę szarą wzgórka górnego(stratum griseum colliculi superioris) i jadro wzgórka dolnego(nucleus colliculi inferioris); Wymienić po jednej strukturze bud. wewn. : a)konary mózgu(pedunculus cerebri)- istota czarna(subtantia nigra); b)cz. grzbietowa mostu(pars dorsalis pontis)- twór siatkowaty(formatio reticularis, ciało czworoboczne(corpus trapezoideum); c)górnego odcinka RP- piramida(pyramis), oliwka(oliva); d)nakrywki śródmózgowia(tegmentum)- subtantia nigra(istota czarna, jadro czerwienne(nucleus ruber); d)dolnej cz. RP- skrzyżowanie piramid (decussatio pyramides); miejsca wyjscia z mózgowia n. czaszk.: III- n.oculomotorius- bruzda przyśr. odnogi mózgu(sulcus medialis cruris cerebri), dół międzykonarowy(fossa interpeduncularis); IV-n. trochlearis- miedzy wzgórkiem dolnym(colliculus inferior) i zasłoną rdzenną przzednią(velum medullare anterius); V- n. trigeminus- na granicy między mostem i konarem środkowym móżdżku; VI- n.abducens- bruzda biegnąca wzdłuż dolnego brzegu mostu(między piramida a dolnym brzegiem mostu); XII- n. hypoglossi- bruzda boczna przednia(sulcus lateralis anterior); Co znajduje się w: a)jamie nadtwardówkowej(cavum epidurale)- tk. tłuszczowa wiotka oraz sploty żylne kręgowe(plexus venosi vertebrales interni); b)zbiorniku móżdżk.-rdzen.(cisterna cerebello-medullaris)- płyn mózgowo-rdzen.(liquor cerebrospinalis); c)w śc. bocznej zat. jamistej(sinus cavernosus)-przebiegają tu nerwy czaszkowe III, IV, VI i pierwsza gałąź n. V; Drogi czuciowe: a)wymienić: drogi wstępujące(rdzen-mózgowe): 1)dr. rdzen-wzgórzowe( a)przednia, b)boczna); 2)dr. rdzen-opuszkowe; 3)dr. rdzen-móżdżkowe(a)przednia; b)tylna); b)w których sznurach RK biegną: 1)a)w sznurze przednim; b)bocznym; 2)w sznurze tylnym; 3)obydwie w sznurze bocznym; 3)podać, gdzie znajduje się ciało kom. I neuronu- ciało kom. I neuronu wszystkich dróg czuciowych znajduje się w zwoju nerwowym(ganglion spinale);; Wymienic te struktury wewn., które spotyka się jednocześnie w ŚM, moście, RP: fasciculus longitudinalis medialis et dorsalis(pęczek podłużny przyśrodk. i grzbietowy), substantia grisea centralis(substancja szara środkowa), formatio reticularis(twór siatkowaty), lemniscus medialis(wstega przyśrodkowa); Wzgórki blaszki czworaczej(cooolculi superiores et inferiores laminae tecti): a) z czym i za pomocą czego są połączone: <>ramię wzgórka górnego(brachium colliculi superioris) łączy wzgórek górny z ciałem kolankowatym bocznym(corpus geniculatum laterale);<>ramię wzgórka dolnego(brachium colliculi iinferioris) łączy wzgórek dolny z ciałem kolankowatym przyśr.(corpus geniculatum mediale); b)jakie ośrodki się w nich znajdują: <>ośrodek podkorowy wzroku- jądra ciała kolankowatego bocznego(nucleus corporis geniculati lateralis); <>ośrodek podkorowy słuchu=- jądro ciała kolankowatego przyśr.(nucleus corporis geniculati medialis); Wymienić te elementy Komory IV, które sa zwiazane nazwą z nerwami czaszkowaymi. nazwac te nerwy i ich jądra w obrębie wymienionych elementów: trigonum nervi vagi(trókat nerwu błędnego), trigonum nervi hypoglossi(trójkat n. podjęzykowego), colliculus facialis(zgórek twarzowy), area vestibularis(pole przedsionkowe), tuberculum acusticum(guzek słuchowy); X- n. vagus- j.grzbietowe n. X(nucleus dorsalis n. vagi); XII-n.hypoglossus- j. n.XII(nucleus n.hypoglossi); VII-n. facialis; IX- n.vestibulo-cochlearis- j. przedsionkowe(nucleus vestibularis), j. ślimakowe(nucleus cochlearis); Gdzie się mieszcza kom. nerw. dające wł. przedzwojowe: a)współczulne- j. pośrednio-boczne od C8-L3; b)przywspółczulne- w neuromerach(S2-S5); Śc. dolna komory III i jakie sa tam zachyłki: blaszka krańcowa(lamina terminalis), skrzyzowanie wzrokowe(chiasma opticum), guz popielaty(tuber cinereum), ciała suteczkowate(corpora mamillaria), istota dziurkowana tylna(substantia perforata posterior); zachyłek wzrokowy(recessus opticus) i lejka(recessus infundibuli); Odprowadzić krew z blaszki przegrody przezroczystej do żyły szyjnej wewn.: lamina septi pellucidi(blaszka przegrody przezroczystej)>vena cerebri interna((żyła wewn. mózgu)>vena cerebri magna(żyła wielka mózgu)>sinus rectus(zatoka prosta)>confluens sinuum(spływ zatok)>sinus transversus(zatoka poprzeczna)>sinus sigmoideus(zatoka esowata)>bulbus superior venae jugularis internae(opuszka górna żyły szyjnej wewn.); Co oddziela :a)j. ogoniaste(nucleus caudatus) od soczewkowatego(n. lentiformis)- crus anterius capsulae internae(odnoga przednia torebki wewn.); b)jądro soczewkowate od wzgórza- crus posterius capsulae internae(odnoga tylna tor. wewn.); c)przedmurze od wyspy- capsula extrema; d)skorupę od przedmurza- capsula externa; Co tworzy śc.: a)boczna rogu przedniego komory bocznej- wpuklająca się głowa j. ogoniastego(caput nuclei caudati); b)dolna cz. środk. komory bocz.: ogon j. ogoniastego(cauda n. caudati), prążek krańcowy(stria terminalis), blaszka przytwierdzona(lamina affixa), splot naczyniówkowy komory bocznej(plexus chorioideus ventriculi lateralis), sklepienie(fornix); Elementy należące do: nadwzgórza: szyszynka(corpus pineale), zachyłek szyszynkowy(recessus pinealis), zachyłek nadszyszynkowy(recessus suprapinealis), uzdeczka(habenula), spoidło uzdeczki(commissura habenularum), trójkąt uzdeczek(trigonum habenulae), spoidło tylne(commissura posterior); b)podwzgórza: blaszka krańcowa(lamina terminalis), skrzyżowanie wzrokowe(chiasma opticum), pasmo wzrokowe(tractus opticus), guz popielaty(tuber cinereum), lejek(infundibulum), przysadka(hypophysis), ciało sutkowate(corpus mamillare); Tętnice wchodz. w skład koła tętniczego mózgu: tętnica łącząca przednia(arteria communicans anterior), tętnica przednia mózgu(a. cerebri anterior), krótkie odcinki tętnic szyjnych wewn(a. carotis interna), tętnice łączące tylne(a. communicans posterior), tętnice tylne mózgu(a. cerebri posterior); Gdzie mieszczą się ośrodki: <>krążenia(w RP w dnie komory IV) i oddychania(twór siatkowaty- formatio reticularis); podkor. słuchu- j. ciała kolankowatego środk.(nucleus corporis geniculati medialis); podkor. wzroku- j. ciała kolank. boczn.(nucleus corporis geniculati leteralis); Odprowadzić krew z zatoki strzałkowej dolnej do żyły szyjnej wewn.: sinus sagittalis inferior>sinus rectus>confluens sinuum>sinus transverus>sinus sigmoideus>bulbus superior venae jugularis internae> vena jugularis interna; Gdzie się mieści ośrodek korowy: a)ruchowy dla kończy dolnych- tylna cz. płata czołowego na jego pow. wypukłej oraz przyśrod.(zakręt przedśrodkowy- gyrus precentralis) i przylegajace do niego cz. zakrętów czołowych: górnego, środk, i dolnego) oraz przdnia cz. płacika okołośroddk.(lobulus paracentralis); b)wzroku- pole wzrokowe znajduje się w płacie potylicznym(lobus occipitalis) ciagmnie się od bruzdy ciemieniowo-potylicznej(sulcus parietooccipitalis), wzdłuż bruzdy bocznej(sulcus lateralis); d) czuciowy dla głowy- obejmuje zakret zaśrodkowy(gyrus postcentralis) i przylegającą cz. płacika okołośrodkowego(lobulus paracentralis), płacika ciemieniowego górnego(lobulus parietalis superior) oraz przedklinka(precuneus); Gdzie się mieszczą i z jaką czynnością są związane: a)ciało kolankowate boczne(corpus mamillaris lateralis)- leżą w podwzgórzu(MM); b)jądro brzuszne tylne wzgórza(n. ventralis posterior)- wzgórze(MM)-podkorowy ośrodek czucia; c)jądro nadwzrokowe(nucleus supraopticus)-cz. przednia podwzgórza(MM)- neurosekrecja(wydziela subst. do tylnego płata przysadki, skad dalej do krwi ida jako hormony); d)szyszynka(corpus pineale)- nadwzgórze(MM) jest gruczołem o wydzielaniu wewn. Pęczek podłużny przyśrodk.(fasciculus longitudinalis medialis):a)w jakich cz. ośr. ukł. nerw. przebiega: pasmo wł. ciągnace się od górnego odcinka śródmózgowia, gdzie rozpoczyna się wj. śródmiąższowym aż do cz. szyjnej RK(rogi przednie); b)jakie jądra łączy: III, IV, VI,VIII,XII, nuclei vestibularis; c)funkcja- koordynuje ruchy gałek ocznych z ruchami szyi i karku- leży ponad substantia grisea centralis; fasciculus longitudinalis dorsalis- lezy w subst. grisea centralis łączy podwzgórze z j. przywspółczulnymi; Drogi własne mostu: a)gdzie są: leżą w cz. podstawnej mostu(pars basilaris pontis) między włóknami; b)jaka dr. się w nich kończy- włókna dr. korowo-mostowej; c)jaka dr. się w nich rozpoczyna, w czym i dokad biegnie- dr. mostowo-móżdżkowa, biegnie przez konar środkowy móżdżku strony przeciwnej. Biegnie do móżdżku.; Zatoki opony twardej łączące się bezpośr. ze spływem zatok: zatoka strzałkowa górna(sinus sagittalis superior), z. strz. dolna(sinus sagittalis inferior), z. prosta(s. rectus), z. poprzeczna(s. transversus), z. esowata(s. sigmoidei), z. potyliczna(s. occipitalis); Gdzie w RK mieszczą się kom: a)czuciowe- rogi tylne RK; b)ruchowe- rogi Przednie RK; c)współczulne- znajdują się w istocie pośredniej RK(C8-L3); d)przywspółczulne- znajdują się w istocie pośredniej RK(S2-S5); Nerw błędny(X)(nervus vagus): a)jądra: n. solitarius(czuciowe)- tworzy pasmo samotne ciągnące się od mostu przez RP, n. ambiguus(ruchowy): wąskie pasmo kom. nerw. ciągnących się przez całą długość RP, n. dorsalis nervi vagi(przywspółczulny): leży w RP, w dnie komory IV, do boku od j. n. podjęzykowego; b)gdzie wych. z mózgowia: sulcus lateralis posterior; c)z czaszki: foramen jugulare; Jądra parasympatyczne: III- n. oculomotorius- jądro autonomiczne czyli dodatkowe n. okoruchowego(nucleus autonomicus s. accessorius n. oculomotorii)- do przodu i ku górze od jądra środkowego; VII- n.facialis- jądro ślinowe górne(nucleus salivatorius superior)- w górnej bocznej cz. tworu siatkowatego, na pograniczu mostu i RP; IX- n. glossopharyngeus- jądro ślinowe dolne(nucleus salivatorius inferior) w dolnej bocznej cz. tworu siatkowatego, na pograniczu mostu i RP; X-n. vagus- jadro grzbietowe n.błędnego(nucleus dorsalis n. vagi)- leży w RP, w dnie komory IV, do boku od j. n. podjęzykowego; Odprowadzić krew ze splotu naczyniówkowego komory bocznej: plexus choroideus ventriculi lateralis>vena cerebri interna>vena cerebri magna>sinus rectus>confluens sinuum>sinus transversus>sinus sigmoideus>bulbus superior venae jugularis interna>vena jugularis interna>vena brachiocephalica>vena cava superior>atrium dextrum; Jądra nerwów czaszkowych w śródmózgowiu: są to nerwy III-V, III- n. oculomotorius: jadra nerwu okoruchoweho(nucleus n. oculomotorii(ruchowe)- na pograniczu istoty szrej środkowej, pod górnymi wzgórkami blaszki czworaczej, n. oculomotorius- jądro autonomiczne czyli dodatkowe n. okoruchowego(nucleus autonomicus s. accessorius n. oculomotorii)- do przodu i ku górze od jądra środkowego; miejsce wyjścia nerwu III z mózgowia - sulcus medialis fossae interpeduncularis; IV- n. trochlearis; jadro nerwu bloczkowego(nucleus . trochlearis)(ruchowe)- w nakrywce na wysokości dolnych wzgórków blaszki czworaczej. Miejscem wyjścia- blaszka czworacza(lamina tecti; V- n. trigeminus: jadra krańcowe n. trójdzielnego(nuclei terminationis n. trigemini: a)jadro pasma śródmózgowiowego(nucleus tractus mesencephali n. trigemini)- w śródmózgowiu do boku od wodociągu mózgu; b)jądro czuciowe górne(nucleus sensorius n. trigemini)- boczna cz. tworu siatkowatego mostu, do boku od jądra ruchowego nerwu trójdzielnego; c) jądro pasma rdzeniowego(nucleus tractus spinalis n. trigemini)- cała długość RP przechodząc ku dołowi w istotę galaretowatą RK. W górnej cz. RP- dno komory IV, niżej przykryte przez konary dolne móżdżku. W dolnej cz. RP- pod pow. dolna-boczną j. ruchowe n. tródzielnego(nucleus motorius n. trigemini)- leży w moście przyśrodk. od czuciowego, krańcowego jądra tegoż nerwu; miejsce wyjścia- pons/ pedunculus cerebellaris medius; Podaj rozmieszczenie jąder czaszkowych w moście: V-VIII: V-opisany w śródmózgowiu; VI-n. abducens- jądro nerwu odwodzacego(nucleus n. abducentis)- w moście, we wzgórku twarzowym, wychodzi z mózgowia-pons/pyramis; VII- n facialis: jądro nerwu twarzowego(nucleus n. facialis)(ruchowe)- w tworze siatkowatym mostu bocznie i do przodu od j. n. odwodzacego; jądro pasma samotnego(nucleus tractus solitarii)(czuciowe)- od mostu przez RP jądro ślinowe górne(nucleus salivatorius superior)(przywspółczulne)- w górnej bocznej cz. tworu siatkowatego, na pograniczu mostu i RP; VIII- n. vestibulocochlearis(przeds.-ślim.)-jadra przedsionkowe(nucleus vestibulares): j. przedsionkowo przyśrodk.(n. vestibularis medialis)- w polu przedsionkowym na pograniczu mostu i RP w dnie komory IV; dolne(inferior)- w RP po przyśrodkowej stronie kanaru dolnego móżdżku; górne(superior)- w moście w pobliżu móżdzku; boczne(lateralis)- boczna cz. mostu i RP; jądra ślimakowe(nuclei cochleares ventralis et dorsalis)- na pograniczu mostu i RP; Wymień n. czaszkowe w RP: V- n. trigeminus, VIII- n. vestibulocochlearis, IX- n. glossopharyngeus, X- n. vagus, XI- n. accessorius, XII- n.hypoglossus; Jądra ruchowe n. czaszkowych- j. ruch. n. podjęzykowego(XII)- w dnie komory Ivn na poziomie trigonum nervi hypoglossi, obwodzącego(VI), bloczkowego(IV), okoruchowego(III), twarzowego(VII), trójdzielnego(V), dwuznaczne(n. ambiguus)

Mózg

Dr. wst.: a)czucie pow: tr. spinothalamicus: receptor(skóra)ŕn. rdzeniowyŕganglion spinale(1N)ŕkorzonek grznietowy do rogu tylnego(przełączenie)ŕrogi tylne(n. proprius cornu posterioris)(2N)ŕ>< się w commissura alba i biegnie: - sznurem bocznym(czucie, dotyk, ucisk- tr. spinothalamicus ant.); -sznurem bocznym(ból temperatura- tr. spinothalamicus lat)ŕRP przez nakrywke pnia mózgu dołączając się do lemniscus medialisŕmost, konary mózgu, wzgórze(przełączenie)ŕwzgórze(n. ventralis posterolateralis)(3N); cz. wł. kończy się w tworze siatkowatym pnia mózgu tw. tr. spinoreticularis i bl. czwaraczej tw. tr. spinotectalis)ŕodnoga tylna torebki wewn(1/3)ŕcorona radiata ŕgyrus postcentralis i pars post.-lobulus paracentralis; b)czucie głębokie: uświadomione(tr. spinobulbares): r. głębokiŕn. rdzeniowyŕganglion spinale(1N)ŕkorzonek grznietowyŕsznuty tylne(pęczek smukły i klinowaty)ŕRP(n. gracile, n. cuneatus)(2N)ŕdecussatio lemniscorum- lemniscus med.ŕwzgórze(n. ventralis post)(3N)ŕtor. wewn(1/3 tylnej odnogi)ŕcorona radiataŕg. postcentralis; nieuświadomione: tr. spinocerebellaris ant: zawiera wł. >< w commissura alba i mniej <>: ganglion spinale(1N)ŕróg tylny RK >< ŕsznur boczny po przeciwnej str(przednia cz.)ŕRPŕnakrywka pnia mózgu(cz. grzbietowa mostuŕśródmózgowie)ŕkonary górne móżdżkuŕ zasłona rdzen. górnaŕrobak móżdżku; tr. spinocerebellaris post: nie >< się, dopiero w móżdżku w istocie białej robaka prawdopodobnie ><: ganglion spinale(1N)ŕkorzenie grzb. n. rdzen. ŕcornu post.(2N)ŕ tylna cz. sznura bocznego po tej samej str.ŕ konary dolne móżdżkuŕ kora; Dr. zst.: a)uświadomiony: tr. corticospinales(dr. pir): cz. przednia lobulus paracentralis i g. precentralis(1N)ŕcorona radiataŕcrus post.- capsula interna(2/3)ŕcrus cerebriŕpars ventralis pontisŕRP- tw. pyramisŕ tr. cor-spin laterales(80% >< decussatio pyramidalisŕ funiculus laterales str. przeciwległej) lub tr. cor-spin ant.(20% nie >< ŕsznur przedni, >< w commisura alba(RK)) ŕcellulae motoriae cornu anterioris(2N)ŕkorzonek przedniŕzw. rdzeniowyŕn. rdzeniowyŕ efekt. w mieśniach; b)nieuświadomiony: dr. pozapir: j. pnia mózgu należące do ukł. pozapir(1N)ŕpowrózki(sznury) przednie lub boczne cornu ant.ŕróg przedni(2N)- mięśnie; dr. pozapir: tr. reticulospinalis- sznur boczny- pień mózgu, rubrospinalis- sznur. boczny, utw. przez wypustki j. czerwiennego, >< w ŚM, olivospinalis-łączy jądro oliwki z RK, sznur przedni/boczny, vestibulospinalis- sznur przedni, skł. się z wypustek j. przedsionkowego bocznego, kończy się w rogach przednich tej samej str, tectospinalis- sznur przedni, rozp. się w lamina tecti- przeważnie z ośr. podkorowych słuchu i wzroku w blaszce czwor. do kom. ruch., thalamospinalis Mózgowie: 1)Kresomózgowie(telencephalon): a)półkule mózgu(hemispheria cerebri): Płaszcz(pallium) wrza z węchomózgowiem(rhinencephalon), istota biała półkul(substantia alba hemispheriorum cerebri) j. kresomózgowia(nuclei telencephali); b)Kresomózgowie nieparzyste: blaszka krańcowa(lamina terminalis); 2. Międzymózgowie(diencephalon): a)Wzgórzomózgowie(thalamencephalon): wzgórze(thalamus); nadwzgórze(epithalamus), zawzgórze(metathalamus)(ciała kolankowate(corpora geniculata), przyśr.(mediale) i boczne(laterale); b)podwzgórze(hypothalamus); 3.Śródmózgowie(mesencephalon): a)konary mózgu(pedunculi cerebri): odnoga mózgu(crus cerebri), nakrywka(tegmentum); b)blaszka czworacza(lamina tecti): wzgórek górny(colliculus superior), wzgórek dolny(c. inferior); c)ramiona wzgórków(brachia colliculorum): ramię wzgórka górnego(brachium colliculi superioris), r.w. dolnego(b.c. inferioris); 4.Cieśń tyłomózgowia(isthmus rhombencephali): konary móżdżkowe górne(pedunculi cerebellares superiores), trójkąty wstęegi(trigona lemnisci), zasłona rdzenna przednia(velum medullare anterius); 5.Tyłomózgowie wtórne(metencephalon): a)most(pons):cz. podstawna mostu(pars basilaris pontis), cz. grzbiet. mostu(pars dorsalis pontis); b)Móżdżek(cerebellum): robak móżdżku(vermis cerebelli), półkule móżdżku(hemispheria cerebelli); 6.Rdzeniomózgowie(myelencephalon): a)rdzeń przedłuzony(medulla oblongata); b)blaszka pokrywowa komory czwartej(lamina tectoria ventriculi quarti); Krążenie pł. mózg-rdzen(łacina): (liquor cerebrospinalis); plexus choroideus> ventriculus lateralis, pars centralis ventriculi lateralis> foramen interventriculare>ventriculus tertius>aqueductus cerebri>ventriculus quartus>apertura mediana ventriculi quarti>do cisterna cerebellomedullaris; lub do aperturae laterales ventriculi quarti>cisterna pontis>granulationes arachmoideales>sinus sagittalis superior>confluens sinum>sinus sigmoideus>bulbus superior venae jugularis interna>vena jugularis interna; Torebka wewnętrzna(capsula interna): a) jakie wł. zawiera- wł. nerwowe rzutowe(projekcyjne)- uszkodzenie torebki powoduje zaburzenia czuciowe i ruchowe; b)z jakich cz. się składa- odnoga przednia torebki wewn.(crus anterius capsulae internae), kolano torebki wewn.(genu capsulae internae), odnoga tylna torebki wewn.(crus posteriores c.i), wieniec promienisty, który tworza wł. nerw.(corona radiata), część zasoczewkowa(pars retrolentiformis), cz. podsoczewkowa(pars sublentiformis)- utworz. przez wł. promienistości wzrokowej(radiatio optica) biegnące od ciała kolankowatego bocznego do okoli bruzdy ostrogowej oraz przez wł promienistości słuchowej(radiatio acustica)- biegnące od c. kolank. przyśr. do zakrętów skroniowych poprzecznych; c)co od czego oddzielaja poszczególene jej cz.: crus anterius c.i.- oddziela jadro ogoniaste(nucleus caudatus) od j. soczewkowatego(nucleus lentiformis); genu c.i- oddziela przedni biegun wzgórza od głowy j. ogoniastego(caput nuclei caudati); crus posterius c.i.- oddziela przedni biegun wzgórza(thalamus) od j. soczewkowatego(nucleus lentiformis) d) drogi: korowo-rdzen(piramidowe)., korowo-jądrowe(tractus corticonuclearis), korowo-podkorowe; Opisz odpływ krwi z mózgowia i opon:- odpływ krwi żylnej z zatok opony twardej odbywa się przez żyłę szyjną wewnętrzną(v. carotis interna), przez otwór wielki(foramen magnum) do splotów żylnych kręgowych oraz przez żyły wypustowe i siatki żylne oraz żyły śródkościa(venae diploicae) do żył zewnątrzczaszkowych; - krew żylna odpływa z mózgowia do zatok opony twardej, a z nich do górnej opuszki żyły szyjnej wewn.(v. carotis interna), do żył zewnątrzczaszkowych, do splotów żylnych kręgowych wewnętrznych i zewnętrznych; (vena septi pellucidi, vena choroidea, vena thalamistriata)>vena cerebri interna>vena cerebri magna>sinus rectus>confluens sinuum>sinus transversus>sinus sigmoideus>bulbus superior venae jugularis interna>vena jugularis interna(łączy się podobojczykowo i tworzy kąt żylny angulus venosus)>vena brachiocephalica>vena cava superior>atrium dextrum; Wymień jądra układu pozapiramidowego: a)prążkowie(striatum)>jądro ogoniaste(nucleus caudatus) i skorupa(putamen),- gałka blada(globus pallidus), -jądro niskowzgórzowe(nucleus subthalamicus), -istota czarna(substantia nigra), -jadro czerwienne(nucleus ruber), -jadra tworu siatkowatego(jądro śródmiąższowe(nucleus nucleus interstitialiss), jadro międzykonarowe(nucleus interpeduncularis); Sklepienie: a)elementy: (fornix):corpus fornicis(trzon sklepienia), columna fornicis(słup sklepienia), corpus mamillare(ciało suteczkowate), fimbria hippocampi(strzępek hipokampa), commissura fornicis(spoidło sklepienia), crus fornicis(odnoga sklepienia); oba sklepienia łączą się ze sobą cz. środk., która nazywamy trzonem sklepienia, która ku górze łączy się z pniem ciała modzelowatego, a ku dołowi z blaszką przegrody przezroczystej. Ku przodowi trzon sklepienia przechodzi w słup sklepienia. Trzon przechodzi ku tyłowi w odnogę sklepienia, odnogi połącz. są ze sobą spoidłem sklepienia; b) podać co z czym łączy- ciała suteczkowate z hipokampem(oba hipokampy) c)jaki rodzaj wł. zawiera: kojarzeniowe +rzutowe; Wymień i zlokalizuj ośrodki cz. przywspółczulnej ukł. wegetatywnego: zlokalizowane są w jego cz. krzyżowej, unerwiają końcowe odcinki przewodu pokarmowego, pęcherz moczowy, cewkę moczową i narządy płciowe; ośrodek oddawania moczu, ośrodki(rdzeniowe) czynności płciowych(cz. krzyzowa też), ośrodek ejakulacji, defekacji; ośrodki współczulne- zlokalizowane w jądrze pośrednio-bocznym leżącym w cz. piersiowej oraz sąsiadujących segmentach cz. szyjnej i lędźwiowej; ośrodki: naczynioruchowe, włosoruchowe, wydzielnicze gruczołów potnych, ośrodki współczulne narz. wew.; Pęczek podłużny przyśrodk.(fasciculus longitudinalis medialis):a)w jakich cz. ośr. ukł. nerw. przebiega: pasmo wł. ciągnace się od górnego odcinka śródmózgowia, gdzie rozpoczyna się wj. śródmiąższowym aż do cz. szyjnej RK(rogi przednie); b)jakie jądra łączy: III, IV, VI,VIII,XII, nuclei vestibularis; c)funkcja- koordynuje ruchy gałek ocznych z ruchami szyi i karku- leży ponad substantia grisea centralis; fasciculus longitudinalis dorsalis- lezy w subst. grisea centralis łączy podwzgórze z j. przywspółczulnymi; Wstęga przyśrodkowa(lemniscus medialis): a)rozpoczyna się w j. smukłym(nucleus gracialis) i w j. klinowatym(nucleus cuneatus) RP; b)kończy się we wzgórzu w j. brzusznym tylnym(nucleus ventralis posterior); c)krzyżuje się w RP w m-cu zwanym skrzyżowaniem wstęg(decussatio lemniscorum); Jądra kresomózgowia- części składowe: Nuclei telencephali są to skupiska istoty szarej leżące wewn. półkuli mózgu: 1.ciało prążkowane(corpus striatum):a)jądro ogoniaste(nucleus caudatus) składa się z: głowy(caput nuclei caudati), trzonu(corpus n.c.), ogona(cauda n.c.); b)jądro soczewkowate(nucleus lentiformis) składa się z: skorupy(putamen), gałki bladej(globus pallidus); 2)przedmurze(claustrum); 3)ciało migdałowate(corpus amygdaloideum);

Nerwy czaszkowe

N.mandibularis:Gał.czuciowe:1.n.buccalis.2.n.lingualis(rr.alveolares,r.sublingalis<rr.linguales,rr.isthmi faucium>)3.n.alveolaris inf.(n.mentalis,plexus dentalis inf)4.n.auriculotemporalisn.mea- tus acustici ext,rr.membranae tympani,rr.parotidei,rr.articulares,nn.auriculares ant)Gał.ruchowa:1.n.pterygoideus medialis.2.n.pterygoideus lateralis.3.nn.temporales prof.anteriores.4.nn.tempora- les prof.posteriores.5.n.massetericus.6.n.mylohyoideus.Zwój uszny(ganglion oticum)leży poniżej otworu owalnego,po przyśr.stronie n.mandib.Korzenie:1.radix motoria(r.n.pteryg.medialis)2.radix sensoria(n.petrosus minor,n.tympanicus)3.radix sympatica(od plexus sympaticus otaczającego tęt.oponową środk.)Od zwoju odchodzą:1.r.communicans n.auriculo-temp.2.r.communicans chorda tympani.3.n.tensoris tympani.4.n.tensoris veli palatini.5.r.communicans ramo meningeo n.mandib.Zwój podżuch:leży na górnej pow.ślinianki podżuch.-od n.lingualis.Dochodzą do niego:1.r communicantes cum n.lingua.2.g.czuciowa od n.lingualis.3.g.przywspółcz.od n.lingualis,a wcześniej od str.bębenkowej i n.facialis.4.g.wspólcz.do zwoju podżuchw.Odchodzą:rr.glandulares do ślinianek podż.i podj.N.ophthalamicus:biegnie w bocznej śc.zatoki jamistej,bocznie do n.okoruchowego,a poniżej n.bloczkowego.Wchodzi do oczodołu przez szcz.oczodołową górną i dzieli się

na 3 gał:1.n.nasociliaris:a)nn.cilares longi.b)r.communicans cum ganglio ciliari.c)n.ethmoidalis post.d)n.ethmoidalis ant.(rr.nasales anteriores lat,rr.nasales anteriores mediales,rr.nasales interni,r. nasalis externus).e)n.infratrochlearis.2.n.frontalis:a)n.supraorbitalis.b)n.supratrochlearis.3.n.lacrimalis-dochodzi do niego g.łącząca z n.jażmowym.Zwój rzęskowy:leży w kącie między n.wzrokowym i początkiem m.prostego gałki ocznej.Do zwoju dochodzą:1.korzeń okoruchowy od n.okoruchowego-przywsp.dla m.rzęskowego i zwieracza źrenicy.2.gał.łącząca z n.nosowo-rzęskowym. 3.gał.współcz.od splotu szyjno-tętniczego.Odchodzą:nn.ciliares breves w liczbie 10-20.N.maxillaris:wychodzi z czaszki przez otwór okrągły i dostaje się do górnej cz.dołu skrzydł-podniebienn. 1.n.pterygopalatini.2.n.infraorbitalis:a)nn.alveolares sup.(rr.post,rr.medialis,rr.anterior-z nich powst.rr.nasales interni,a z wszystkich gał.zębodołowych górnych powstaje plexus dentalis superior od którego odchodzą:<rr.gingivales,rr.dentales,rr.do bł.śluz.zat.szczękowej>).b)rr.palpebrales inf.c)rr.nasales externi.d)rr.nasales interni.e)rr.labiales sup.3.n.zygomaticus:a)r.zygomaticotemporalis.b)r.zygomaticofacialis.Zwój skrzydł-podnieb:Do zwoju dochodzą:1.nn.pterygopalatini.2.n.canalis pterygoidei:a)n.petrosus major.b)n.petrosus prof.Od zwoju odchodzą:1.rr.nasales post.sup.later.2.rr.nasales post.sup.mediales.3.rr.nasales post.inf.later.4.nn.palatini:a)n.palatinus major.b)nn.palatini minores.c)n.palatinus medius.5.rr.orbitales.6.r.pharyngeus.N.facialis:VII rozpoczyna się w cz.grzb.mostu,a na pow.mózgowia ukazuje się między brzegiem mostu,a konarem móżdzkowym środk.Dołącza się do niego n.intermedius.N.twarzowy jest ruchowy,a pośredni czuciowowydziel.Oba nerwy wchodzą do otworu i przew.słuch.wew.Przy końcu przew.słuch.n.twarzowy przechodzi do własnego kanału.W pobliżu jamy bębenk.tworzy kolanko.Kolanko łączy się ze zwojem kolanka.Od kolanka odch:1.n.petrosus major,który później razem z n.petrosus prof.tworzy n.kanału skrzydł.2.r.comm.cum n.petrosus minor.3.n.stapedius.4.r.comm.do gał.usznej n.tympani. 5.chorda tympani.Struna bębenk:prowadzi wł.n.pośredniego i wchodzi do jamy bęb.przez swój kanał.Po wyjściu z czaszki łączy się z n.językowym.Prowadzi:1.wł.smakowe n.pośredniego do bro

dawek grzyb.2.wł.przywspół.do ślinianek podję.i podż.oraz do grucz.bł.śl.języka.3.wł.ruchowe-m.dzwigacz podniebienia i m.języczka.N.uszny tylny:unerwia:1.brzusiec potyl.przez g.potyliczną. 2.tylny brzusiec m.dwubrzuśc.przez g.dwubrzuścową.W obrębie ślinianki przyusznejprzyusznej rozg.n.twarzowego tworzą splot przyuszniczy.N.twarzowy dzieli się na gg.górną i dolną:1.gał.górna:a)rr.temporales.b)rr.zygomatici.c)rr.buccales.2gał.dolna:a)r.marginalis mandibulae.b)r.colli.c)rr.mandibulares.

Połączenia k czołowej: 1 łuski czolowej-brzeg tylny ciemieniowy +k ciemieniowa (sz wieńcowy),brzeg boczny + k klinowa (sz klinowo-czolowy, boczny odcinek brzegu dolnego tworzy wyr jarzmowy + k jarzmowa. 2cz oczodolowe-brzeg tylny przyśrodkowo + skrzydła mniejsze k klinowej, bocznie +skrzydla większe (sz klinowo czolowy) w dole przednim czaszki, brzeg przyś przysrodkowo +bl sitowa k sitowej(sz czolowo-sitowy), bocznie z przodu +k łzowa (sz czolowo-łzowy) w oczodole, z tyłu + bl oczodołowa k sitowej (sz czolowo-sitowy) 3cz nosowa- brzeg przedni nosowy przśro + k nosowe (sz czolowo-nosowy), bocznie +wyrostki czolowe szczęk (sz czołowo-szczękowy, brzeg tylny +k sitowa.Połącz k sitowej:1blaszka sitowa- brzeg przedni, brz boczne +k czołowa, brz tylny +trzon k klinowej 2bl pionowa- brz przedni +k czołowa, k nosowa (j nosowa),brz tylny u góry + k klinowa, dół +lemiesz 3 bl oczodolowa- brz górny + k czołowa, dolny + szczęka: brz przedni +k łzowa, brz tylny +k podniebienna, k klinowa. Poła k ciemieniowej: brz strzałkowy +brz strzałk k przeciwległej (sz strzałkowy), brz łuskowy z przodu +skrzydlo większe k klinowej (sz klinowo-ciemieniowy), środek + łuska skroniowa (sz łuskowy), tył +od sutkowy cz skalistej k skroniowej (sz ciemieniowo-sutkowy), brz czolowy +k czolowa (sz wieńcowy), brz potyliczny +k potyliczna (sz węglowy) Połą k potylicznej:1 łuska i cześci boczne- brz górne węglowe +k ciemieniowe, brz sutkowy +od sutkowy cz skalistej k skroniowej, brz dolny +cz skalista k skroniowej 2 cz podstawna- pow przednia +k klinowa na stoku- chrząstk klinowo-potyliczny.Polą k skroniowej: 1 cz łuskowej- brz ciemieniowy +k ciemieniowa, brz klinowy +k klinowa (szklinowo-łuskowy) 2 cz bębenkowa- + pow przednia wyr sutkowego, boczny od przedniej krawędzi +cz łuskowa, przyśrodkowy od przedniej krawedzi + klin kostny cz skalistej 3 cz skalista- krawędz tylna + k potyliczna- chrza skalisto-potyliczny. Połą k klinowej:1 trzon- grzebien klinowy pow przedniej +bl pionowa k sitowej, pow przenia +błedniki sitowe, dziób klinowy + lemiesz 2 skrz mniejsze- brz przedni +cz oczodołowa k czolowej 3 skrz większe- brz tylno przyśrod +cz skalista k skroniowej, brz boczny +cz łuskowa k skroniowej, brz przednio-górny + k czołowa, brz przedni-dolny + k jarzmowa. 4 wyr skrzydlowaty- brz przedni bruzdy skrzyd- podniebiennej +bl pionowa k podniebiennej, pow przysrod trzonu szczęki, wyr pachwowy +k podniebienna, trzon i wyr pachwowy + lemiesz Połą szczęki 1 trzon- brz tylny, bolny pow podskroniowej +bl boczna wyr skrzydlowatego, brz przyśrodkowy pow oczodołowej +k łzowa, bl oczodołowa k sitoewj, wyr oczodołowy k podniebiennej, od tylny pow nosowej +k podniebienna, wyr skrzydlowaty k klinowej, od przedni pow nosowej +k łzowa 2 wyr podniebienny- 2 wyr pod (sz podniebienno posrodkowy), wyr + k przysieczna (sz przysieczny), brz tylny + k podniebienna (sz podniebienny poprzeczny), grzebienie nosowe + lemiesz 3 wyr czołowy- brz gorny + cz nosowa k czolowej, brz przedni + k nosowa, brz tylny + k łzowa Pola k jarzmowej: pow oczodołowa trzonu +pow oczodolowa trzonu szczęki, pow oczodolowa + skrzydlo większe k klinowej, wyr czolowy + wyr jarzmowy k czolowej, skrzyd większe k klinowej, wyr skroniowy +wyr jarzmowy k skroniowej (sz skroiowo-jarzmowy), brz przednio-dolny +szczęka. Połą k podniebiennej: 1bl pionowa- pow szczekowa +trzon szczęki, brz tylny + bl przyśrodkowa wyr skrzydlowatego, wyr oczodołowy, wyr klinowy +k klinowa 2 bl pozioma- brz przedni +wyr podniebienny szczęki, brz przyś +przeciwległa bl pozioma, grzebien nosowy +lemiesz.

Połączenia wewnętrzne podstawy czaszki

Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki - dół przedni cz(fossa cranii anterior) położnony jest najwyżej. Przedni odcinek dołu przedniego czaski tworzą części oczodołowe kości czołowej, odcinek tylny części k klinowej, mianowicie jej skrzydła mniejsze i przedni odcinek trzonu. W środku oczodołowych kości czołowych jest wcięci sitowe w które wchodzi blaszka sitowa k sitowej. Z tyłu dołu są tylne krawędzie szkrzydał mniejszych k klinowej.w dole przednim z bl sitowej k sitowej wyrasta do góry grzebień koguci przed nim jest otwór ślepy, a z przodu ostry grzebień czolowy. Nad nim bruzda zatoki strzalkowej górnej po bokach dwi polowy bl sitowej k sitowej przebite otworkami, prze nie z jamy nosowej wł 1 n czaszkowego. Dół środkowy -czaszki (fossa cranii media0 składa się z 3 pól: środkowego i 2 bocznych. Pole boczne tworzą: skrzydło większe k klinowej i cz kskroniowej, -wew pow przedniej cz łuskowej i przednia pow cz skalistej. N wzrokowe, które wychodzą z oczodołów przez kanały wzrokowe, ulegaja Skrzyżowaniu wzrokowym,. Przednia pow trzonu k klinowej + z k sitową, pow tylna z k potyliczną. Górna pow trzonu tworzy w od środ siodło tureckie, na którym dole spoczywa przysadka; poza dołem przysadki wznosi się do góry grzbiet siodła. Na granicy siadła tureckiego i bocznego pola dołu środkowego czaszki, przebiega w kierunku strzałkowym płytka bruzda t szyjnej. Idąc wzdłuż tej bruzdy jest szczyt cz skalistej k klinowej on między k potyliczna i klinową.. Otwór między szczytem k skalistej a k klinową- otworem poszarpanym (foramen lacerum), ku tyłowi otwór szyjny, jest w dole tylnym czaszki miedzy tylna krawędzią cz skalistej a k potyliczną.Jest tu chrzastkozrost skalisto - potyliczny Otwór poszarpany zamknięty u dołu chrząstka wł jest to chrzastkozrost klinowo - skalisty U szczytu czesci skalistej, jest ujscie kanału szyjno - tętniczego (canalis caroticus)- wejście jest w dolnej pow cz skalistej. Między 2 skrzydłami k klinowej jest szczelina oczodolowa górna, prowadzi do oczodołu. W miejscu gdzie krawędz skrzydla boczna przechodzi w tylną wystaje kolec k klinowej, na szczycie otwór kolcowy, z przodu otwór owalny, dalej otwór okrągły. Na przedniej pow cz skalistej jest wycisk n trójdzielnego- tu jego zwój.Dół tylny cz- wew pow k potylicznej, cz boczno przednie- to cz skaliste k skroniowych. Jego przednie ograniczenie- grzbiet siodła. Na wew pow łuski pot- guzowatość pot wew, od nie idzie bruzda zatoki strzałkowej górnej, ku bokowi bruzda zatoki poprzecznej, ku dołowi otworu wielkiego grzebień potyl wew. Bruzda zat poprzecznej w br zat esowatej i biegnie do otworu szyjnego. Nad nim jest otwór słuchowy wew. W śro cz dołu jest otwór wielki k potylicznej, na jego bocznej ścianie ujście kanału n podjęzykowego. Cz podstawna k potylicznej + trzon k klinowej- chrząstkozrost. Od tow wielkiego do grzbietu siodła- stok. Po jego bokach jest bruzda zatoki skalistej dolnej.Pow wew podstawy cz - Odc przedni zew pow podstawy czaszki to podniebienie kostne. Odc tylny tworzy k klinowa, pow dolne k skroniowych i k potyliczna. Do tej części pods czaszki otwiera sie jama nosowa nozdrzami tylnymi. Ujście nozdrzy tylnych dzieli na połowy tylna cz przegrody j nosowej,czyli lemiesz. Z bocznych odc trzonu k klinowej ku dołowi wyr skrzydłowate, z których każda z 2 bl- przś i bocznej. Miedzy bl jest dół skrzydłowy. Górny odc dołu to dołu łódkowatego od niego ku tyłowi i bokowi płytka bruzda chrzastkowej cz trąbi słuchowej. Ona wzdłuż lini zetknięcia tylnej kraw skrzydla wiekszego k klinowej z cz skalista k skroniowej, leżąc do tyłu od otworu owalnego i kolcowego. Po zew pow podstawy czaszki-ku bokowi i tyłow jest kolec k klinowej i szew jej skrzydła z łuską skroniową i wchodzi do dołu żychwowego. Na dnie dołu szczeline, która podzielona jest w odcinku przysrodkowym na dwie :przednia i tylna. Przednia skalisto - łuskowej, tylna skalisto - bębenkową. Cz skalista k skroniowej wydłuża się ku tyłowi i dołowi w wyr sutkowaty. Wzdłuż cz skalistej w kierunku przyśrodkowym otwór rylcowo - sutkowy, wyrostek rylcowaty. Na pow dolnej cz skalistej jest dół szyjny, do przodu kanał szyjno tętniczy, blisko j bębenkowej. Między nimi wejście do kanalika bębenkowego. Na ść bocznej dołu sz- wejście do kanalika sutkowego. Dalszy odc to k potyliczna z otworem wielkim, po jego bokach 2 kłykcie potyliczne. Ich podstawy przebite kanałem n podjęzykowego. Dół kłykciowy, w dnie kanał kłykciowy. Pdniebienie kostne- to wyr podniebienne szczęk z przodu, i bl poziome k podniebiennej, z tyłu. Są tu dwa szwy. Na jednym jest otwór przysieczny do jego kanału. Tylny ostry brzeg ma kolec nosowy tylny. W tylno-bocznych kątach otwory podniebienne. Podnieb otoczone wyr zębodołowym szczęk, na dole żębodoły dla zębów szczęk.Sklepienie cz- calvaria- łuska czołowa, k ciemieniowe, łuska potyliczna. K ciemieniowa z przodu + k łuskowa i cz skalista k skroniowej, tył + k potyliczna, przyśro + k ciemieniowa 2. Ściana tylna cz- tylne odc k ciemieniowych, łuska potyliczna, cz skaliste k skroniowych. Są tu szwy, guzowatość pot zew, kresy karkowe górne, dolne, grzebień pot zew.Ściana przednia cz-od górny to łuska czołowa. Z cz nosowej wystaje kolec nosowy. Ku górze wysające wyr czołowe szczęk + cz nosowa k czołowej. Przestrzen między nimi tworza 2 k nosowe. K jarzmowa bocznie + szczęka i k czołowa. Pod brz podoczodołowym szczęki- otwór podoczodołowy, niżej dół nadkłowy. Dolny odc szczęki to łuk zębodołowy. Najniże przedniej ściany jest przednia pow trzonu żuchwy + jej łuk zębodołowy- wyniosłość bródkowa, guzki bródkowe. Oczodół-orbita-wejście u góry brzeg nadoczodołowy k czołowej, tu wcięcie nadoczodołowe, przyśro od niego- wcięcie czołowe. U dołu k szczęki i k jarzmowa- tworzą brzeg podoczodołowy. Sklepienie to sz oczodołowa k czołowej, z tyłu skrzydło mniejsze k klinowej, w odc przednio-bocznym jest dół gr łzowego, przednio-przyś dołek bloczkowy. Śc przyś od przodu wyr czołowy szczęki, k łzowa, bl oczodolowa k sitowej, trzon k klinowej. Na granicy bl oczodoł k sitowej i cz oczodoł k czołowej są 2 otwory sitowe-przedni i tylny. Ścianę boczną- górna pow trzonu szczęki, odc wyr oczodolow k podniebiennej, i cz k jarzmowej.Jama nosa-sklepienie od przodu- k nosowe, kolec nosowy k czołowej, bl sitowa k sitowj,trzon k klinowej. Ściana przyśrod- to przegroda kostna nosa, dzieli jamę na 2. Ta przegroda to u góry bl pionowa k sitowej, dół lemiesz.. boczna ściana- przyśrod pow wyr czołowego szczęki , przyś pow k łzowej, przyś ściana błednika sitowego, bl pionowa k podniebiennej, bl przyś wyr skrzydłowatego k klinowej. Na tej ścianie- listewki kostne-małżowiny nosowe górna, środ, dolna- to samodzielna kość. One cz jamy na 3 przewody nosowe.nad małżowiną górną zachyłek klinowo-sitowy. 3 przewody do tyłu w przewód nosowo-gardłowy, on do cz nosowej gardła. Dolna ściana- to podniebienie kostne, w przednim odc sa 2 otwory sieczne, one w kanał przysieczny i do j ustnej. J nosowa łączy się z oczod otworami sitowymi i kanałem nosowo-łzowym. Z j czaszki- otworkami w bl sitowej k sitowj, z j ustną- kanałem przysiecznym, z dołem skrzy-podnieb- otwór klinowo-podnieb. Zatoki przynosowe-sinus paranasales-jamy powietrzne z bł śluzowa. Zat czołowe-w przednim od k czołowej, otwór z nich w ścianie przewodu nosowego środkowego. Zat klinowe- w trzonie k klinowej, otwry łączące są w zachyłku klinowo-sitowym. Wejścia do kom sitowych przednich sa w przewodzie nosowym środ, tylnych-przew nosowy górny..Zat szczękowa prawa i lewa, są w trzonach szczęk. Wejście do zatoki zamyka od tyłu bl pinowa k podnibiennej, wyr haczykowaty k sitowj, wyr szczękowy małżowiny nos dolnej.Ściana boczna-góra to łuska k skroniowej i k klinowej. K jarzmowa i trzon szczęki wystaja ku bokowi i tworza dół skroniowy -od przodu i góry kresy skroniowe, dół to łuk jarzmowy, tu sąsiaduje z dołem podskroniowym- on od przodu ograniczony przez tylna pow trzonu szczęki, tylu bl boczna wyr skrzydł k klinowej. Ku środkowi jest dół skrzyd-podnieb, z jamą środ czaszki łączy go otwór okrągły, z j nosowa otwór klinowo-podnieb, z oczodolem szczelina oczodołowa dolna. Do j ustnej prowadzi kanał skrzydlowo-podnieb. Kanal skrzydlowy, przebija podstawe wyr skrzydlowatego, jego ujście na tylnej ścianie dołu, tu tez ujście kanału gardłowego, kończy się na zew pow podst czaszki.

Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki - dół przedni cz(fossa cranii anterior) położnony jest najwyżej. Przedni odcinek dołu przedniego czaski tworzą części oczodołowe kości czołowej, odcinek tylny części k klinowej, mianowicie jej skrzydła mniejsze i przedni odcinek trzonu. W środku oczodołowych kości czołowych jest wcięci sitowe w które wchodzi blaszka sitowa k sitowej. Z tyłu dołu są tylne krawędzie szkrzydał mniejszych k klinowej.w dole przednim z bl sitowej k sitowej wyrasta do góry grzebień koguci przed nim jest otwór ślepy, a z przodu ostry grzebień czolowy. Nad nim bruzda zatoki strzalkowej górnej po bokach dwi polowy bl sitowej k sitowej przebite otworkami, prze nie z jamy nosowej wł 1 n czaszkowego. Dół środkowy -czaszki (fossa cranii media0 składa się z 3 pól: środkowego i 2 bocznych. Pole boczne tworzą: skrzydło większe k klinowej i cz kskroniowej, -wew pow przedniej cz łuskowej i przednia pow cz skalistej. N wzrokowe, które wychodzą z oczodołów przez kanały wzrokowe, ulegaja Skrzyżowaniu wzrokowym,. Przednia pow trzonu k klinowej + z k sitową, pow tylna z k potyliczną. Górna pow trzonu tworzy w od środ siodło tureckie, na którym dole spoczywa przysadka; poza dołem przysadki wznosi się do góry grzbiet siodła. Na granicy siadła tureckiego i bocznego pola dołu środkowego czaszki, przebiega w kierunku strzałkowym płytka bruzda t szyjnej. Idąc wzdłuż tej bruzdy jest szczyt cz skalistej k klinowej on między k potyliczna i klinową.. Otwór między szczytem k skalistej a k klinową- otworem poszarpanym (foramen lacerum), ku tyłowi otwór szyjny, jest w dole tylnym czaszki miedzy tylna krawędzią cz skalistej a k potyliczną.Jest tu chrzastkozrost skalisto - potyliczny Otwór poszarpany zamknięty u dołu chrząstka wł jest to chrzastkozrost klinowo - skalisty U szczytu czesci skalistej, jest ujscie kanału szyjno - tętniczego (canalis caroticus)- wejście jest w dolnej pow cz skalistej. Między 2 skrzydłami k klinowej jest szczelina oczodolowa górna, prowadzi do oczodołu. W miejscu gdzie krawędz skrzydla boczna przechodzi w tylną wystaje kolec k klinowej, na szczycie otwór kolcowy, z przodu otwór owalny, dalej otwór okrągły. Na przedniej pow cz skalistej jest wycisk n trójdzielnego- tu jego zwój.Dół tylny cz- wew pow k potylicznej, cz boczno przednie- to cz skaliste k skroniowych. Jego przednie ograniczenie- grzbiet siodła. Na wew pow łuski pot- guzowatość pot wew, od nie idzie bruzda zatoki strzałkowej górnej, ku bokowi bruzda zatoki poprzecznej, ku dołowi otworu wielkiego grzebień potyl wew. Bruzda zat poprzecznej w br zat esowatej i biegnie do otworu szyjnego. Nad nim jest otwór słuchowy wew. W śro cz dołu jest otwór wielki k potylicznej, na jego bocznej ścianie ujście kanału n podjęzykowego. Cz podstawna k potylicznej + trzon k klinowej- chrząstkozrost. Od tow wielkiego do grzbietu siodła- stok. Po jego bokach jest bruzda zatoki skalistej dolnej.Pow wew podstawy cz - Odc przedni zew pow podstawy czaszki to podniebienie kostne. Odc tylny tworzy k klinowa, pow dolne k skroniowych i k potyliczna. Do tej części pods czaszki otwiera sie jama nosowa nozdrzami tylnymi. Ujście nozdrzy tylnych dzieli na połowy tylna cz przegrody j nosowej,czyli lemiesz. Z bocznych odc trzonu k klinowej ku dołowi wyr skrzydłowate, z których każda z 2 bl- przś i bocznej. Miedzy bl jest dół skrzydłowy. Górny odc dołu to dołu łódkowatego od niego ku tyłowi i bokowi płytka bruzda chrzastkowej cz trąbi słuchowej. Ona wzdłuż lini zetknięcia tylnej kraw skrzydla wiekszego k klinowej z cz skalista k skroniowej, leżąc do tyłu od otworu owalnego i kolcowego. Po zew pow podstawy czaszki-ku bokowi i tyłow jest kolec k klinowej i szew jej skrzydła z łuską skroniową i wchodzi do dołu żychwowego. Na dnie dołu szczeline, która podzielona jest w odcinku przysrodkowym na dwie :przednia i tylna. Przednia skalisto - łuskowej, tylna skalisto - bębenkową. Cz skalista k skroniowej wydłuża się ku tyłowi i dołowi w wyr sutkowaty. Wzdłuż cz skalistej w kierunku przyśrodkowym otwór rylcowo - sutkowy, wyrostek rylcowaty. Na pow dolnej cz skalistej jest dół szyjny, do przodu kanał szyjno tętniczy, blisko j bębenkowej. Między nimi wejście do kanalika bębenkowego. Na ść bocznej dołu sz- wejście do kanalika sutkowego. Dalszy odc to k potyliczna z otworem wielkim, po jego bokach 2 kłykcie potyliczne. Ich podstawy przebite kanałem n podjęzykowego. Dół kłykciowy, w dnie kanał kłykciowy. Pdniebienie kostne- to wyr podniebienne szczęk z przodu, i bl poziome k podniebiennej, z tyłu. Są tu dwa szwy. Na jednym jest otwór przysieczny do jego kanału. Tylny ostry brzeg ma kolec nosowy tylny. W tylno-bocznych kątach otwory podniebienne. Podnieb otoczone wyr zębodołowym szczęk, na dole żębodoły dla zębów szczęk.Sklepienie cz- calvaria- łuska czołowa, k ciemieniowe, łuska potyliczna. K ciemieniowa z przodu + k łuskowa i cz skalista k skroniowej, tył + k potyliczna, przyśro + k ciemieniowa 2. Ściana tylna cz- tylne odc k ciemieniowych, łuska potyliczna, cz skaliste k skroniowych. Są tu szwy, guzowatość pot zew, kresy karkowe górne, dolne, grzebień pot zew.Ściana przednia cz-od górny to łuska czołowa. Z cz nosowej wystaje kolec nosowy. Ku górze wysające wyr czołowe szczęk + cz nosowa k czołowej. Przestrzen między nimi tworza 2 k nosowe. K jarzmowa bocznie + szczęka i k czołowa. Pod brz podoczodołowym szczęki- otwór podoczodołowy, niżej dół nadkłowy. Dolny odc szczęki to łuk zębodołowy. Najniże przedniej ściany jest przednia pow trzonu żuchwy + jej łuk zębodołowy- wyniosłość bródkowa, guzki bródkowe. Oczodół-orbita-wejście u góry brzeg nadoczodołowy k czołowej, tu wcięcie nadoczodołowe, przyśro od niego- wcięcie czołowe. U dołu k szczęki i k jarzmowa- tworzą brzeg podoczodołowy. Sklepienie to sz oczodołowa k czołowej, z tyłu skrzydło mniejsze k klinowej, w odc przednio-bocznym jest dół gr łzowego, przednio-przyś dołek bloczkowy. Śc przyś od przodu wyr czołowy szczęki, k łzowa, bl oczodolowa k sitowej, trzon k klinowej. Na granicy bl oczodoł k sitowej i cz oczodoł k czołowej są 2 otwory sitowe-przedni i tylny. Ścianę boczną- górna pow trzonu szczęki, odc wyr oczodolow k podniebiennej, i cz k jarzmowej.Jama nosa-sklepienie od przodu- k nosowe, kolec nosowy k czołowej, bl sitowa k sitowj,trzon k klinowej. Ściana przyśrod- to przegroda kostna nosa, dzieli jamę na 2. Ta przegroda to u góry bl pionowa k sitowej, dół lemiesz.. boczna ściana- przyśrod pow wyr czołowego szczęki , przyś pow k łzowej, przyś ściana błednika sitowego, bl pionowa k podniebiennej, bl przyś wyr skrzydłowatego k klinowej. Na tej ścianie- listewki kostne-małżowiny nosowe górna, środ, dolna- to samodzielna kość. One cz jamy na 3 przewody nosowe.nad małżowiną górną zachyłek klinowo-sitowy. 3 przewody do tyłu w przewód nosowo-gardłowy, on do cz nosowej gardła. Dolna ściana- to podniebienie kostne, w przednim odc sa 2 otwory sieczne, one w kanał przysieczny i do j ustnej. J nosowa łączy się z oczod otworami sitowymi i kanałem nosowo-łzowym. Z j czaszki- otworkami w bl sitowej k sitowj, z j ustną- kanałem przysiecznym, z dołem skrzy-podnieb- otwór klinowo-podnieb. Zatoki przynosowe-sinus paranasales-jamy powietrzne z bł śluzowa. Zat czołowe-w przednim od k czołowej, otwór z nich w ścianie przewodu nosowego środkowego. Zat klinowe- w trzonie k klinowej, otwry łączące są w zachyłku klinowo-sitowym. Wejścia do kom sitowych przednich sa w przewodzie nosowym środ, tylnych-przew nosowy górny..Zat szczękowa prawa i lewa, są w trzonach szczęk. Wejście do zatoki zamyka od tyłu bl pinowa k podnibiennej, wyr haczykowaty k sitowj, wyr szczękowy małżowiny nos dolnej.Ściana boczna-góra to łuska k skroniowej i k klinowej. K jarzmowa i trzon szczęki wystaja ku bokowi i tworza dół skroniowy -od przodu i góry kresy skroniowe, dół to łuk jarzmowy, tu sąsiaduje z dołem podskroniowym- on od przodu ograniczony przez tylna pow trzonu szczęki, tylu bl boczna wyr skrzydł k klinowej. Ku środkowi jest dół skrzyd-podnieb, z jamą środ czaszki łączy go otwór okrągły, z j nosowa otwór klinowo-podnieb, z oczodolem szczelina oczodołowa dolna. Do j ustnej prowadzi kanał skrzydlowo-podnieb. Kanal skrzydlowy, przebija podstawe wyr skrzydlowatego, jego ujście na tylnej ścianie dołu, tu tez ujście kanału gardłowego, kończy się na zew pow podst czaszki.

Szczęka

Szczęka- k parzysta, ma 2 części: pionowa i poziomą. Cz pionowa to trzon, jego pow przys to cz bocznej ść j nosowej, pow boczna jego zasłonięta k jarzmową, pow przednia, tylna tworza wew zarys czaszki. Pow górna trzonu- pow oczodołowa- tworzy dolna ściane oczodołu. Miedzy jej tylnym brz, a srzyd większym k klinowej jest szczelina oczodolowa dolna- łączy bocznie oczodół z dołem p[odskroniowym i przyśr z dołem skrzyd-podniebiennym. Na dolnej krawedzi szczeliny odzod dolnej jest wejście do bruzdy podoczodolowej, ona idzie na dnie oczodołu i przechodzi w kanal podoczodolowy- na przedniej pow trzonu szczęki to otwór podoczodolowy (n i nacz podoczod), na pow przedniej trzonu szczeki jest dołek nadkłowy (fossa canina). Przyś brzeg pow tylnej twoszy wcięcie nosowe. Brz ten i dolne brz kości ogranicza wejście do jamy nosowej- otwór gruszkowaty (apertura piriformis)., brzeg górny pow przedniej tworzy dolne ograniczenie wejscia do oczodolu. Pow podskroniowa tylna (facies infratemporalis) trzonu szczęki tworzy wypuklenie -guzem szcz (tuber maxilae), na nim otwory zębodołowe (foramina alveolaria) dla nerwów i naczyń zębodołowych górnych tylnych (nn. aa. vv. Alveolares superiores pasteriores). Ku tyłowi i dołowi pow ta styka się z wyr skrzydłowatym k klinowej lub oddzielona jest od niego wyr piramidowym k podniebnej. Na pow przyś trzonu szczęki, -nosową (facies nasalis), jest rozwór szczękowy (hiatus maxillaris), idzie do zatoki szczękowej (sinus maxillaris). Ona wypełnia trzon szczęki łącząc się z j nosową należy do tzw. zatok przynosowych (sinus paranasales). Odcinek pow nosowej poza rozworem zasłonięty jest blaszką pionową k podniebiennej. Tu ku dołowi kanał skrzydłowo - podniebienny (canalis pterygopalatinus), -przedłużenia kanałami podniebiennymi (canales palatini) kończą się w tylnym odc podniebienia otworami podniebnymi większym i mniejszym W kanale skrzydłowo - podniebiennym przebiega t podniebienia zastępująca (a. Palatina descendens) oraz n podniebienne i gał nosowe tylne dolne ze zwoju skrzydłowo - podniebiennego .Cz nosową szczęki stanowi płytka kostna, która wyrastając pośrodkowo z trzonu szczęki tworzy wyrpodniebienny (processus palatinus). Wyr podniebienne szczęk, oddzielające j nosową od j ustej, tworzą wraz z blaszkami poziomymi kości podniebiennych podniebienie kostne. Na powierzchni podniebienia kostnego sa dwa krzyżujące się szwy, szew podniebienny poprzeczny łączy blaszki poziome kości podniebiennych z wyr podniebnymi szczęk, szew podniebienny łączy ze sobą obie cz podniebienia. Wzdłuż tego ostatniego- wałem podniebiennym (torus palatinus). W przednim od sz podniebiennego pośrodkowego jest otwór przysieczny (foramen incisivum), prowadzący do kanału przysiecznego (canalis incisivus). Wyzej sz podniebiennego jest grzebien nosowy- do przodu kolec nosowy przedni.podniebienie jest otoczone wzniesieniem wyr zębodołowego (proc alveolaris), tworzy łuk zębodołowy. Na dolnej krawędzi sa zębodoły (alveoli dentales), oddzielone przegrodami międzyzębodołowymi (septa interalveolaria). Zębodoły tylne podzielone przeg międzykorzeniowymi (septa interradicularia). Wyrostek czołowy szczeki (pro frontalis) tworzy cz ściany bocznej j nosowej, na nim grzebień sitowy , koniec tylny połączony z małzowiną nosowa środkową. Wzdłuz tylnego brzegu wyr idzie bruzda łzowa, jej boczny brzeg tworzy tworzy grzebień łzowy przedni- na dole to brzeg podoczodołowy szczeki. Wyrostek jarzmowy jest na bocznej pow trzonu, łączy się z k jarzmową.

K jarzmowa- os zygomaticum- parzysta ma trzon i 2 wyrostki. Wyr czolowy łączy się z k czołową i skrzydłem większym k klinowej. Wyr skroniowy- łączy się z wyr jarzmowym k skroniowej i tworzy łuk jarzmowy. Pow trzonu oczodołowa to część dna i bocznej ść oczodołu, pow skroniowa to przednie ograniczenie dołu skroniowego, pow policzkowa to pow przednia. Na pow oczodołowej jest otwór jarzmowo-oczodolowy (f zygomaticoorbitale), prowadzi do kanału, który dzieli się w głębi kości na otwór jarzmowo-twarzowy (f zygomaticofaciale)- leży na pow policzkowej, i otwór jarzmowo-skroniowy (f zygomaticotemporale), tymi otworami przechodzą gał n jarzmowego.

K podniebienna- os palatinum- parzysta, stanowi tylne przedłużenie szczęki, jest między jej tylną pow a k klinową. Skłda się z blaszki pionowej (lamina perpendicularis), i bl poziomej (lamina horizontalis). Na pow nosowej bl pionowej jest poziomy grzebien małżowinowy (crista conchalis) łączy się z małżowiną nosowa dolną, wyżej niego jest grzebień sitowy (crista ethmoidalis), łączy się z małżowina nosowa środkową. Pow szczękowa bl pionowej- przylega do szczęki i zamyka tylną cz rozworu szczekowego. W odc tylno-dolnym jest bruzda skrzydłowo-podniebienna. U góry bl pionowa dzieli się na wyr: przedni- oczodolowy, i tylny- klinowy, miedzy nimi wcięcie klinowo-podniebienne (incisura sphenopalatina). Wyr te łączą się z k klinowa i tworzą otwór klinowo-podniebienny (f sphenopalatinum). Wyr oczodolowy łączy się z tylnym odc błędnika sitowego i trzonem szczeki. Bl pionowa łączy się z tyłu z bl przyśrodkową wyr skrzydlowatego. Dolny odcinek bl pionowej to wyr piramidowy i jest w szczelinie rozdzielającej u dołu obie bl wyr skrzydlowatego (odc dna dołu skrzydłowego)v

Tętnice

A.carotis interna: g. oboczna: a.opthalamica; gg. końcowe: a. cerebri ant. et media, a.chorioidea, a. communicans post. A.vertebralis< A. subclavia: a.spinalis post. et ant., a.cerebelli inf.post. A. basilaris<A. vertebralis: gg.oboczne: a.cerebelli inf.ant.; a. labyrinthi; rami ad pontem, a. cerebelli sup.; g. końcowa: a. cerebri post. dextra et sinistra;; Mózg: pedunculi cerebris- a. basilaris et a. cerebri post., lamina tecti- a. cerebri post. et cerebelli sup., most- rami ad pontem<a. basilaris,; móżdżek I RP; a cerebelli sup(<a. basilaris) et inf ant(<a. basilaris) et inf post.(a. vertebralis); gg korowe A. cerebri ant.: g. frontalis sup. i cz. przednia medius et inf, lobus parietalis sup., płaszcz ku przodowi od klinka, g. rectus i cz. gyri orbitales; A. cerebri media: pow. wypukła: większa cz. lobus frontalis et parietalis, g. temporalis sup et medius, insula, cz. lobus frontalis i polus temporalis; A. cerebri post: kora lobus occipitalis i lobus temporalis; gg. środkowe: a. cerebri ant.- poprzez substantia perforata ant- cz. przednio-dolna caput nuclei caudati, a. cerebri media - poprzez subst. perf. ant.- n. lentiformis, globus pallidus, crus ant. capsulae internae, thalamus, n. caudatus, a. chorioidea/a. cerebri post.- crus posterior capsulae internae, thalamus; gg. naczyniowe: a. chorioidea- plexus chorioideus ventriculi lateralis- cornu inferius, a. cerebri post.- pl. chorio. ventriculi lat.- cz. środkowa, pl. chorio. ventriculi III; A.carotis externa: 1)a. thyroidea sup: rr.glandulares ant. post. lat., r. infrahyoideus, r.sternocleidomastoideus, a.laryngea sup. 2)a.lingualis: r. suprahyoideus(części miękkie okolicy k.gnykowej); rr. dorsales linguae(nasada jęz. cieśń gardzieli, mig. pod.); a.sublingualis(gr .podjęz. ,dziąsła dolne, ślinianka podjęz.); a. profunda linguae(trzon ,wierzchołek jęz. 3)a. facialis> a. palatina ascendes(podniebienie miękkie); r. tonsilaris(mig.pod.); r. submentalis(dziąsła dolne,śli.podjęz.); rr. glandulares(śli.podż.); a. labialis inf. et sup. et a. angularis(część przednia twarzy); 4)a.temporalis sperficialis >r.frontalis et parietalis; 5)a.auricularis post. >rr.muscularis, a.stylomastoidea(r.stapedius, a.tympanica post., rr. mastoidei); r.auricularis, r.occipitalis; 6)a.occipitalis>rr.muscularis, rr.sternoclaidomastoidei, r.mastoideus, r.descendes, r.auricularis; 7)a. pharyngea ascendes(łuk podniebienno gardłowy)> rr. pharyngeales(mig.pod.)a.meningea post.,a.tympanica inf. 8)a.maxillaris> a)część żuchw.(żuchwę,ściany ucha środkowego,jamę czaszki)a.auricularis profunda, a.tympanica ant., a.meningea media, a.alveolaris inf.(dziąsła dolne)(> r. mylohyoideus, a.mentalis, rr.dentales); b)część skrzydłowa(mm.żuciowe) >a.masseterica, aa.temporales profundae ant. et post., rr. pterygoidei, a.buccalis(dziąsła górne); c)część skrzydłowo-podnie. >a. alveolarissup/post.(dziąsła górne; )a.infraorbitalles(rr. orbitales, aa.alveolares superiores anteriores); a.palatina descendes(mig.pod)(>aa.palatinae minores-podnie.miękkie,mig.pod); a.palatina major- podnie.twarde,dziąsła górne); a.canalis pterygoidei, a.sphenopalatina(aa. nasales posteriores laterales-ściana boczna nosa-aa.nasales posteriores septi-tylna część przegrody); A. subclavia: a.vertebralis, thoracica int., truncus thyrocervicalis(a.transversa colli, suprascapularis, thyroidea inf.), tr.costocervicalis (a.cervicalis profunda,intercostalis suprema); A. axillaris<a. subclavia: a. thoracica suprema, thoracoacromialis(rr. pectorales, r. acromialis, r. clavicularis, r. r. deltoideus), thoracica lateralis, subscapularis(thoracodorsalis,circumflexa scapulae); a. circumflexa humeri ant. et post. A. brachialis<od a. axillaris: a.profunda brachii(rr. musculare, a.nutrica humeri, r. deltoideus, a.collateralis media et radialis); a.collateralis ulnaris sup.et inf. a. radialis(a. recurens radialis, rr.musculares, r. carpalis palmaris, r. palmaris superf.); a.ulnaris(a.recurens ulnaris, a. interossea communis(a.interossea ant.et post), r.carpalis palmaris et dorsalis, r.palmaris profundus. A. femoralis: rozpoczyna się ku tyłowi od więz.pachwin.przechodzi przez rozstęp naczyń, trójkąt udowy,kanał przywodz.w rozworze przywodz. przechodzi w tęt.podkolanową. Gałęzie: 1.a.epigastrica superf; .2.a.circumflexa superf; .3.aa.pudendae externae.; 4.a. genus descendens(r.sapheus, r.infrapatellaris); 5.a. profunda femoris(a.circumflexa femoris lateralis(r.descendens, ascendens, transversus), a.circumflexa femoris medialis(r.superf., profundus, tr ansv., ascend., acetabularis), aa.perforantes; Aorta brzuszna: ścienne: 1)a. phrenica inferiorŕa. suprarenalis superior-NN; 2)aa. lumbales; parz. trzewne: 3)a. suprarenalis media(NN); 4)a. renalis(N)ŕ a. suprarenalis inferior(NN); 5) a. testicularis/ovarica); 6)Truncus celiacus: 1)a. gastrica sinistra(Żkm): gg. żołądkowe, przełykowe, wpustowe; 2)t. wątrobowa wspólna: a)a. hepatica propria: a. gastrica dextra(Żkm), a. cystica(PŻ); b)a. gastroduodenalis: a. gastroepiploica dextra(Żkw), a. pancreaticoduodenalis superior(Tg, D); 3)a. lienalis(Ś): rr. pancreatici(Tto), aa. gastricae breves(Żd), a. gastroepiploica sinistra(Żkwt); 7)A. mesenterica superior- L1; koniec w dole biodrowym prawym: 1)a. pancreaticoduodenalis inferior(D, Tg), 2)aa. jejunales(Jcz), 3)aa. ileales(Jk); 3)a. ileocolica(cz. dolna-Oz)ŕ a. appendicularis; 4)a. colica dextra(Ow); 5)a. colica media(2/3 Op); 8)A. mesenterica inferior)- dolna poł. L3: 1)a. colica sinistra(Op, Oz); 2)aa. sigmoideae(Os); 3)a. rectalis superior(Odb) 9)A. iliaca communis dextra et sinistraŕa. iliaca externa- kończy się w rozstępie naczyń, gdzie biegnie dalej jako t. udowa: 1)a. epigastrica inferior: M.- a. cremasterica(J); K- a. lig. teretis uteri; 2)a. circumflexa ilium profunda ŕa. iliaca interna: trzewne: 1)a. umbilicalisŕaa. vesicales superiores(PM), a. ductus deferentis, rr. ureterici; 2)a. vesicalis inferior(PM, M); 3)a. ductus deferentis/uterina(J): a. vaginalis, gg. maciczne, jajnikowe(Mać), jajowodowe(Mać); 4)a. rectalis media(Odb, PM, M); 5)a. pudenda interna(a. rectalis inf., a. parinealis, a. bulbi penis/ bulbi vestibuli, a. urethralis; a. profunda penis/clitonidis, a. dorsalis penis/clitonidis; ścienne: 1)a. iliolumbalis: r. lumbalis- m. lędźwiowy większy i m. czworoboczny lędźwi; r. iliacus-m. biodrowy, 2)aa. sacrales laterales, 3)a. glutea(pośl.) superior, 4)a. glutea inferior, 5)a. obturatoria; Sieć nadg.dłoniowa:leży na przedniej pow.stawów nadg.i w bud.jej biorą udział gał.wsteczne łuku dłoniowego głęb.oraz gał.tęt.odchodzącej od tęt promieniowej(ramus palmaris a.radialis)i gał. tętnic odch.od t. łokciowej(a.interossea ant.,ramus carpeus palmaris a.ulnaris)Łuk dłon. pow:leży pod rozc.dłoniowym,utw.z gał.końcowej tęt.łokc.i uzupełniony gał.dłoniową powierzch. t.promieniowej(ramus palmaris superf. a.radialis); Oddaje 4 tęt.palcowe dłoniowe wspól.(aa.digit.palmares comm), które dzielą się na tęt.palcowe dłoniowe właściwe(aa.digit.palmares propriae),skierowane do zwróconych do siebie dł.brzegów palców od II do V.Łuk dłon. głęboki:leży pod śc.zginaczy na podst.kości śródręcza,utworz.z gał.końcowej tęt.promieniowej i uzupełniony gał.dłoniową głęb.tęt.łokciowej(ramus palmaris prof.a.ulnaris). Oddaje 4 tęt. śródręcza dłoniowe(aa. metacarpae palmares), które za pomocą rr. perforantes wzmacniają tęt.śródręczne grzb.i wpadają w dalszych odc.przestrzeni międzykostnych do tęt.palcowych dłoniowych wspólnych.Pierwsza tęt.śródręcza dłoniowa jest często silnie wykształcona i jako jedna z końcowych gał.tęt.promieniowej,zwana tęt.główną kciuka (a.princeps pollicis),dzieli się na trzy tęt.palców dłoniowe właściwe(aa.digitales palmares propriae)przeznacz.dla obu brzeg.kciuka i dla promieniowego brzeg.palca wskaz.; Sieć stawowa kolana(rete articulae genus)góra;a.descendes genu< a. femoralis, od dołu; 1)aa.recurens tibialis<a.tibialis ant.; 2)a.circumflexus fibulae<a.tibialis post. od tyłu;a.genus sup.lateralis et madialis,a.genus inf.medialis et lateralis; Sieć stawowa łokcia(rete articularis cubiti): zst.: przód: r. ant. a. collateralis radialis(< a. profunda brachii< a. brachialis); r. ant. a. collateralis ulnaris inf(<a. brachialis); tył: r. post. a. collateralis radialis, a. collateralis media, a. colleateralis ulnaris sup., r. post. a. collateralis ulnaris inf.; wst: przód: r. a. recurrens radialis(<a. radialis<a. brachialis), r. ant. a. recurrens ulnaris(<a. ulnaris<a. brachialis); tył: r. posterior a. recurrens radialis, a. interossea recurrens, r. post. a. recurrens ulnaris; Circulus arteriosus cerebri: a. basilaris, a. cerebri post., a. communicans post., a. carotis interna, a. cerebri ant., a. communicans ant.; Koło tętnicze okołołopatkowe(circulus arteriosus periscapularis): a. circumflexia humeri post(ßa. axillaris), r. profundus a. transversae cervicis- brzeg przyśr. Ł), a. suprascapularis- dochodzi do górnego brzegu Ł(ßa. subclavia), a. subscapularis- brzeg boczny Ł (ßa. axillaris); Sieć nadg.grzbietowa:składa się z dwuch warstw, z których powierzch.leży na zew.pow.troczka prostowników(retinaculum extensorum), głęboka zaś przykryta jest ścięg. prostowników. Tęt.zasilające: (a.interossea post.,ant.,r. carpeus dorsalis a.radialis,r.carp.dors.a.ulnaris); Tęt.sieci grzb.nadg:aa.metacarpeae dorsales w liczbie 3.Tęt.te biegną ku przodowi w drugiej,trzeciej i czwartej przestrz.międzykostnej i u podstaw palców dzielą się na aa.digitales dorsales,skierowane do zwróconych do siebie brzegów palców.Do łokciowego brzegu palca małego dochodzi samodzielna gał.sieci.U podstaw kości śródręcza wzmocnione są one gał.przeszywającymi tęt.śródrecza dłoniowego. V. jugularis externa>v. subclavia: v. auricularis post, v. occipitalis, v. suprascapularis, vv. transversae colli, g. ż. zażuchwowej, v. jugularis ant; V. jugularis interna- przedł. zat. esowatej: sinus sigmoideus, sinus occipitalis, plexus venosus canalis hypoglossi, v. canaliculi cochleae, siunus petrosus inferior, v. occipitalis, v. facialis, vv. pharyngei(ze spl. gardłowego), v. lingualis(v. profunda linguae, vv. dorsales linguae, v. sublingualis), vv. thyroideae superiae, v. thyroidea inf; V. facialis>V. jugularis interna: . v. angularis(supratrochlearis, supraorbitalis, nasofrontalis), vv. palpebrales(sup. et. inf), vv. nasales externi, vv. labiales(sup. et inf.), v. profunda faciei, rr. parotidei, v. submentalis, v. palatina externa, v. retromandibularis(v. temporalis superficialis, temporalis media, transversa faciei, maxillaris<pl. pterygoideus); Plexus venosus pterygoideus: dopł: v. sphenopalatina, vv. meningeae mediae, vv. temporales profundae, v. alveolares superiores, vv. masetericae, v. alveolaris inf; odpł: v. maxillaris(ŕv. retromandibularisŕ v. facialisŕv. jugularis interna), v. profunda faciei(ŕv. facialis)

---