Edukacja- proces nauczania i wychowania, czyli świadome oddziaływanie na człowieka w celu kształtowania jego świadomości. Najbardziej ogólnym celem edukacji jest odnowa życia.
Poziomy edukacji:1. Edukacja ekologiczna-kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem a przyrodą. 2.Edukacja przyrodniczoleśna- kształtuje relacje pomiędzy człowiekiem a ekosystemem leśnym. 3.Edukacja leśna-kształtuje właściwy stosunek człowieka do lasu i gospodarki leśnej.
Edukacja formalna(szkolna)-1.Ogólna:przedszkola-szkoły wyższe,
2.Profesjonalna:-a)Specjalistyczna: technika, studia(zwykłe, podyplomowe, doktoranckie
b)Kompleksowa: kursy specjalistyczne, uniwersytety otwarte, kształcenia na odległość.
Edukacja nieformalna (pozaszkolna): dom rodzinny, kościoły, organizacje i struktury pozarządowe(zajęcia w terenie, lekcje w szkole),instytucje i urzędy(konferencje, seminaria), środki masowego przekazu (radio, prasa, telewizja, Internet), wydawnictwa (publikacje, artykuły, foldery), środki, centra i izby edukacyjne (zajęcia kameralne, wystawy przyrodnicze, konkursy)
Nurty edukacji(ekologicznej)-konserwatywny-wiedza przekazywana w sposób obiektywny, małe znaczenie aspektów społecznych i gospodarczych
Radykalny-łączenie elementów przyrodniczych, społecznych, gospodarczych, doświadczenie wynikające z kontaktu z przyrodą, mniej z wiedzy, aktywizacja do działań
Umiarkowany-dążenie do akceptacji i wdrażania ekorozwoju, rozumienie zależności między stanem środowiska, a zachowaniem człowieka, edukacja obywatelska+ekologia
Międzynarodowe konferencje i dokumenty dotyczące edukacji ekologicznej
Raport U Thanta (1969), Międzynarodowy program edukacji Środowiskowej UNESCO-UNEP-(1975), Deklaracja Tbiliska(1977), Międzynarodowa Strategia Edukacji Ekologicznej UNESCO-UNEP(1988), Konferencja Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój” Rio de Janeiro(1992), Zasady Programu Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska(1994), Konferencja UNESCO i Komisji Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju ONZ Czechy(1995)
UNESCO-Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury
UNEP-Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska
„Ochrona środowiska jest obowiązkiem każdego, zatem konieczna jest edukacja wszystkich w tym zakresie”-zasada nr.9 Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska(1994)
Polskie dokumenty dotyczące edukacji ekologicznej
Polityka Ekologiczna Państwa(1991,2000,2002,2006,2009), Polska Strategia Edukacji Ekologicznej(1994,1996), Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej(2001)
Cele edukacji ekologicznej:1.Zwrócenie uwagi społeczeństwa na wzajemne powiązane kwestie ekonomiczne, społeczne, polityczne, ekonomiczne. 2.Umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska.3.Tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw uwzględniających troskę o jakość środowiska(Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej 2001)
Warunki realizacji powyższych celów
-Edukacja ekologiczna we wszystkich sferach życia społecznego(wykorzystanie wartości kulturowych, etycznych i religijnych) -Dostęp społeczeństwa di informacji o stanie środowiska przyrodniczego i edukacji ekologicznej -Edukacja-jeden z podstawowych warunków realizacji Polityki Ekologicznej Państwa i podstawowy warunek zmiany konsumpcyjnego modelu społeczeństwa
Obowiązkowe w ramach edukacji ekologicznej:
1.Problematyka ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju(w podstawowych programach kształcenia ogólnego dla wszystkich typów szkół, w programach kursów prowadzących do uzyskania kwalifikacji zawodowych-Prawo Ochrony Środowiska 2001) 2.Problematyka ochrony przyrody( przez organy administracji publicznej, przez instytucje naukowe i oświatowe, przez publiczne środki masowego przekazu-Ustawa o ochronie przyrody 2004)
Międzynarodowe dokumenty:
Deklaracja Witebska o edukacji leśnej społeczeństwa i zawodowym kształceniu leśników(1990), Deklaracja Helsińska ochronie lasów w Europie(1994),FUTO(1994), Raport Światowej Komisji Lasów i Trwałego Rozwoju(1999)
FAO-Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. wyżywienia i rolnictwa
Polskie dokumenty dotyczące edukacji leśnej
Polska Polityka Kompleksowej Ochrony Zasobów Leśnych(1994), Polityka Leśna Państwa(1997), Zarządzenia Dyrektora Generalnego LP( w sprawie powołania zespołu zadaniowego ds. wspomagania merytorycznego działalności w zakresie edukacji leśnej w lasach państwowych -1994, w sprawie wytycznych prowadzenia edukacji leśnej społeczeństwa w LP-2003, w sprawie utworzenia leśnych kompleksów promocyjnych-1994,1996,2001,2002,2004,2005)
Polityka Leśna Państwa 1997-Jednym z celów i priorytetów polityki leśnej jest ekologiczna i leśna edukacja społeczeństwa oraz kształtowanie właściwych postaw wobec lasów i leśnictwa
Edukacja formalna (uzupełnianie programów szkolnych), edukacja nieformalna(przez leśników, środki masowego przekazu, współpracę z różnymi organizacjami), edukacja zintegrowana(szkoły z nadleśnictwami i LP, według wspólnych programów i uzgodnień)
Cele edukacji leśnej wg. Zarządzenia dyr. Gen. LP(57/2003)
Upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o środowisku leśnym oraz o wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarce leśnej, podnoszenie świadomości społeczeństwa w Zakresie racjonalnego i odpowiedzialnego korzystania z wszystkich funkcji lasu, budowanie zaufania społecznego dla działalności zawodowej leśników
Ramy edukacji ekologicznej-Przedszkole:Dbanie o środowisko poprzez segregowanie śmieci, oszczędzanie wody, Obchodzenie świąt ekologicznych, Przyroda wokół nas(rośliny, zwierzęta, zjawiska- kształtowanie przyjaznego stosunku, dostrzeganie piękna przyrody)
Treść edukacji leśnej: Podstawowe wiadomości o lesie(wybrane, pospolite w tym miejscu gatunki, podstawowe zjawiska-wiosna, dzień, noc, rola lasu w przyrodzie i życiu ludzi-dary lasu, konieczność ochrony przyrody, zasady właściwego zachowania się w lesie, leśnik jako gospodarz lasu)
Charakter zajęć: Prosty język , Różnorodność metod (spacer-do 1 godz., ruchowe zabawy tematyczne, prace plastyczne, minikonkursy, zbior okazów do kącika przyrody), Obecność bajkowej postaci(maskotka)
Ramy edukacji przyrodniczej i ekologicznej 1-3. Przyroda w otoczeniu człowieka(formy jej ochrony), zjawiska przyrodnicze(dostępne doświadczeniu dziecka), krajobraz kulturowy, poznawanie wybranych zawodów, ćwiczenia terenowe, wędrówki(wykorzystanie materiałów przyrodniczych)
Treść edukacji leśnej: Warunki życia w lesie(cztery pory roku), pospolite gatunki z pobliskiego lasu (So, Św, Md, Jd, jałowiec, Db, Bk, Gb, Lp, Brz, Leszczyna, malina, wrzos, paproć trawy, grzyby jadalne i trujące, ssaki, ptaki, owady), warstwowa budowa lasu, rodzaje lasów(bór, las liściasty, las mieszany), znaczenie lasów w przyrodzie i życiu człowieka(ochrona lasów przed pożarami, ochrona przyrody w lasach(PN, RP, PP w najbliższej okolicy), kulturotwórcza rola lasu(piosenka, poezja, literatura), leśnik jako gospodarz lasu(hodowla lasu)
Charakter zajęć: Bezpośredni kontakt z przyrodą(obserwacja, działalność praktyczna), prosty język, różnorodność metod(konkursy z nagrodami, spacer, film-do 10 min, slajdy, kolorowe plansze, wyszukiwanie symboli i cech miłośnika przyrody, przyjaciela lasu, książki i opowiadania dla dzieci.
Ramy edukacji przyrodniczej i ekologicznej 4-6: Wpływ naszego życia na stan środowiska(obserwacja zmian w środowisku), wpływ stanu środowiska na nasze życie, ochrona różnorodności biologicznej, typy krajobrazu(obserwacje, opisy, różnice), krajobraz kulturowy(zagospodarowanie i kształtowanie otoczenia)
Treść edukacji leśnej: Budowa i życie lasu(warstwowa budowa lasu, warunki życia w lesie-mikroklimat, cztery pory roku, pospolite gatunki drzew, runa leśnego, poszytu, grzybów jadalnych i trujących, zwierząt), tropy i ślady bytności zwierząt, rola grzybów w lesie(mikoryza), rośliny trujące i lecznicze, rodzaje lasów(bór, las liściasty, las mieszany), las jako ekosystem(zależność iędzy organizmami), praca leśników(hodowla lasu, szkółka leśna), cykl życiowy lasu, ochrona przyrody w lasach(pobliskie chronione gatunki roślin i zwierząt, formy ochrony przyrody, rola leśników w ochronie przyrody)
Funkcje lasu: Przyrodnicza(produkcja tlenu, pobieranie CO2, ostoja różnorodności biol., rola w obiegu wody), Gospodarcza(drewno jako przyjazny produkt), Pozaprodukcyjna(wpływ na zdrowie ludzi, miejsce wypoczynku, rola kulturotwórcza, związki z historią regionu)
Zagrożenia lasów i metody ochrony: Pożary(przyczyny, zapobieganie, skutki), śmieci(przyczyny, skutki), zanieczyszczenie powietrza, szkodliwe owady(przykłady, metody walki), zwierzęta pasożytnicze(mrówki, ptaki, nietoperze), urządzenia w lesie i ich rola(budki lęgowe, pułapki na owady, urządzenia myśliwskie), rola myśliwych w lesie, właściwe zachowanie w lesie, źródła informacji o lesie i leśnictwie.
Charakter zajęć: Bezpośredni kontakt z przyrodą >1h (obserwacja kierowana i samodzielna, doświadczenia terenowe, gry dydaktyczne, pomiary, karty pracy, korzystanie z pomocy-atlasy).Zajęcia kameralne(prezentacje multimedialne, filmy do 20 min, zbiory naturalne)
Zaleca się zadania zespołowe.
Ramy edukacji-Gimnazjum: Przyczyny i skutki zmian w środowisku(ich działanie na organizm człowieka)Rżnorodność biologiczna(poznawanie, ochrona, gospodarowanie, relacje i układy w przyrodzie), specyfika geograficzna regionu, krajobraz kulturowy(główne zabytki architektury)
Treść edukacji leśnej: Nowości w stosunku do szkoły podstawowej: rola martwych drzew, podstawowe typy gleb, zasięgi drzew lasotwórczych, obce gatunki drzew w lasach, siedliska leśne, krainy przyrodniczoleśne, siedliska leśne, monitoring w lasach, zastosowanie skali porostowej, idea zrównoważonego rozwoju w leśnictwie, technologie przyjazne środowisku, lesistość polski na tle świata, podział administracyjny LP
Charakter zajęć: Strategia emocjonalna+problemowa(pytania problemowe, stawianie hipotez, sprawdzanie hipotez przez obserwacje i ćwiczenia praktyczne) Metody(dyskusja, debata, prezentacja, krzyżówki, rebusy, quizy, biegi na orientacje). Praca w zespołach 3-5 osobowych.
Ramy edukacji-Szkoły ponadgimnazjalne: Wartości środowiska(eksploatacja, korzyści, straty, odnawialność zasobów, uwarunkowania rozwoju turystyki i rekreacji)Wpływ gospodarki świata na stan środowiska(polityka ekologiczna państwa, powiązania: przyroda-człowiek-gospodarka) Różnorodność biologiczna(ewolucja, znaczenie, sposoby ochrony, funkcjonowanie systemu przyrodniczego ziemi)
Treść edukacji leśnej: Pełny program edukacji leśnej ze szczególnym uwzględnieniem: formy własności lasów w Polsce(inne państwa dostępność lasów), idei LKP, zagrożeń biotycznych, abiotycznych(metody przeciwdziałania, zabiegi ratownicze), znaczenie ochrony czynnej i biernej(przykładów działań leśników na rzecz ochrony przyrody, roli leśników w historii narodu, kultury i tradycji LP)
Charakter zajęć: Przemyślana, nowatorska akcja zajęć terenowych i kameralnych(duży udział inwencji uczniów, tematyczne spotkania przy ognisku, slajdowiska, dyskusje, burze mózgów, udział w procesach gospodarczych w lesie
Treść edukacji leśnej-Dorośli: Pełny program edukacji leśnej ze szczególnym uwzględnieniem(tak jak uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, dodatkowo trudne problemy(prywatyzacja reprywatyzacja lasów)
Charakter zajęć: Dyskusja, prezentacja, rozwiązanie problemu, wizyta w terenie. O edukacji ekologicznej zaczęto mówić pod koniec lat 60-tych, w Polsce w latach 90-tych. Edukacja leśna początek lat 90-tych. Rocznie LP na ochronę przeznaczają 500 mln zł. Przeciw prywatyzacji: zakaz wstępu, wycinka, zakaz zbioru runa, problem z kupnem surowca
Ścieżka dydaktyczna oznakowane trasy, łączące się w system punktów(tablic informacyjnych i objaśniających)
Ścieżka edukacyjna-jw.+ opracowanie merytoryczne ze wskazówkami do kształtowania odpowiednich umiejętności
Leśna ścieżka dydaktyczna(edukacyjna)-wytyczona, oznakowana trasa w środowisku przyrodniczym, głównie leśnym, umożliwiająca zdobywanie wiedzy i umiejętności samodzielnie lub z przewodnikiem. Pierwsze w Polsce ś. Przyr. Powstały na początku lat 70-tych w PN Kampinoskim i Roztoczańskim. Kampinoski PN-3 ścieszki przyrodnicze, umożliwiające zwiedzającym bezpośrednie zapoznanie się ze światem roślinnym, zwierzęcym, procesami przyrodniczymi i budową geologiczną Parku. Aktualnie w KPN znajduje się 7 ścieżek dydaktycznych: Granica, Dolinka Roztoki, Wokół Opalenia, Do starego dębu, Wokół Bieli, Puszczańska Ścieżka do Ogródka Botanicznego, Do karczmiska.
Przez kogo organizowane: PN-132, BPN-14 szt., Parki Krajobrazowe, LP-897(max RDLP Katowice-99), Centra Edukacji Przyrodniczej, Organizacje społeczne, Przedsiębiorstwa komunalne w większych miastach.
Cele dydaktyczne: Uregulowanie ruchu turystycznego, zwrócenie uwagi na obiekty i zjawiska(przyrodnicze, kulturowe, społeczne i gospodarcze), doskonalenie takich programowych umiejętności których przećwiczenie nie jest możliwe w klasach, wyrabianie nawyków pracy samodzielnej(obserwacja, pomiary, wnioskowanie, planowanie), kształtowanie umiejętności pracy w grupie, wyrabianie pozytywnego nastawienia do przyrody, zapoznanie z sezonowymi zmianami przyrodniczymi(na ścieżce i jej najbliższym otoczeniu). Zalety ścieżek w lasach: Edukacja uczniów jak i dorosłych, edukacja formalna i nieformalna(przekazywanie wiedzy, wpajanie pewnych umiejętności i nawyków, rozwinięcie zainteresowań) bogactwo metod do zastosowania(edukacja bierna i czynna), bogactwo treści do przekazywania.
Aktualne trendy w edukacji: Edukacja zintegrowana- omawianie w czasie jednej wycieczki zagadnień na temat(przyrody, leśnictwa, geografii, literatury, historii, chemii, matematyki, plastyki, muzyki) Konieczność odpowiedniego przygotowania ścieżki. Wady ścieżek w lasach: pewien schematyzm prowadzonych zajęć, ograniczenie zakresu edukacji tylko do zagadnień opracowanych dla kilku przystanków, zniszczenie środowiska wzdłuż trasy ścieżek(wydeptywanie roślin, erozja gleby, rośliny synantropijne, eutrofizacja siedlisk, płoszenie zwierząt) Tematyka ścieżek:1. ścieżki monotematyczne- a)przyrodnicze(dendrologiczne, botaniczne, faunistyczne), b)dot. Przyrody nieożywionej(geologiczne, geograficzno-krajobrazowe), c) historyczno-kulturowe(archeologiczne, architektoniczne) 2.Ścieżki wielotematyczne.a)przyrodniczo-kulturowe np. Leśna ścieżka przyrodniczo-kulturowa w Nadl.garwolin(zbiorowisko leśne+zmiany w krajobrazie na przestrzeni lat), b)przyrodniczo-historyczne(np. szlak dębów królewskich w nadl. Białowieża -budowa lasu+znaczenia starych drzew+historia zarządzania puszczą+rozwój osadnictwa
Typy wyposażenia ścieżek dydaktycznych: Bogate(estetyczne, kolorowe, trwałe tablice informacyjne, stosunkowo dużo różnorodnych pomocy dydaktycznych, znaczne nasycenie urządzeń z zakresu turystycznego zagospodarowania lasu) Przeciętne(tablice informacyjne prowizoryczne, jednosezonowe, przewodniki z opisem trasy z uwagami metodycznymi dla prowadzących młodzież, mała ilość lub brak urządzeń turystycznego zagospodarowania lasu) Minimalne( terenie brak tablic informacyjnych, są tylko numery przystanków, proste przewodniki z opisem tras, brak urządzeń rekreacyjnych) Najczęściej w LP: Tematyka-ścieżki przyrodniczo leśne, typ odbiorców-ścieżki uniwersalne, inne to: podstawowe, gimnazjalne, licealne, specjalistyczne, naukowe. Etapy opracowania ścieżek: określanie tematyki możliwej do realizacji na ścieżce(korzystne połączenia zagadnień np. leśnych i ogólnych przyrodniczych, realizacja konkretnego zapotrzebowania edukacyjnego, budowa odrębnej ścieżki, uzupełnianie istniejącej uniwersalnej o dodatkowe punkty dydaktyczne), ustalenie grupy ( turyści, grupy szkolne-jaki wiek?, rodziny z dziećmi, studenci leśnictwa), określanie zadań, które stawiamy sobie lub nauczycielom przy realizacji celów dydaktycznych(przekazywanie pewnej wiedzy, wpajanie określonego zachowania), opracowanie zakresu treści, które będą przekazywane w trakcie zajęć(budowa lasu, skład gatunkowy drzewostanów, dary lasu, kulturotwórcza rola lasu), określanie pożądanych wyników naszej edukacji u odbiorców(zmiana sposobu zachowania w lesie, rozpoznawanie podstawowych gatunków drzew), ustalanie niezbędnego wyposażenia ścieżki(tablice informacyjne, opracowania metodyczne, opracowania merytoryczne), opracowanie koncepcji małej architektury-wyposażenia ścieżek-estetyka(tablice, poręcze, ławki, kosze na śmieci, wiaty i zadaszenia, punkty widokowe i miejsca do obserwacji wybranych obiektów dydaktycznych, miejsca biwakowania ze specjalnie wyznaczonym miejscem na ognisko), rozpoznanie terenu w celu wytyczenia trasy odpowiadającej założeniom ścieżki(fragmenty drzewostanów o czytelnej budowie warstwowej, bliskie sąsiedztwo szkółki bądź ambony myśliwskiej, stanowisko chronionego gatunku rośliny), zebranie materiałów do opracowania informacji i objaśnień na tablice i do przewodników( literatura np. popularno-naukowa lub popularna, wysokiej jakości zdjęcia, ciekawe schematy), wstępne wytyczenie trasy i jej przetestowanie z materiałami roboczymi(gdy nie mieści się w 6 km rozbić na dwie różne ścieżki), przystanek i towarzysząca mu tablica musi być związany z konkretnym miejscem w zasięgu wzroku, możliwość połączenia trasy ścieżek ze zwiedzaniem muzeum, ośrodka edukacji itp.
Konflikty-komunikacja społeczna-edukacja
Właściwie przeprowadzony proces komunikacji(sposób rozwiązywania konfliktu) prowadzi do wzrostu poziomu wiedzy i świadomości społeczeństwa, jest zatem jedną z możliwych form edukacji.
Brak odpowiedniej wiedzy-konflikt-komunikacja społeczna(negocjacje, wspólne rozwiązania)
Podstawy teoretyczne: 1.Polityka Ekologiczna Państwa(2000-poprawa kom. Społ. W zakresie zrozumienia celów i skutków ochrony różnorodności biologicznej, 2006-poszerzenie dialogu społecznego dla akceptacji programów ochrony środowiska, 2009-wykształcenie w kierunku ekorozwoju-szkolna edukacja, współpraca z dziennikarzami).2.Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej(2001)- w szkołach powinno się kształtować umiejętność rozwiązywania problemów zgodnie z posiadaną wiedzą i przyswojonym systemem wartości.3.Polityka Leśna Państwa-identyfikowanie i integrowanie wszystkich uczestników życia gospodarczego i społecznego oraz dążenie do ustanowienia między nimi stałych konsultacji(potrzeby i oczekiwania wobec lasów, pogodzenie społecznych interesów).4.Konwencja z Aarhus(1998)-konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, ratyfikowana przez Polskę w k.2001, wdrożone w stosownej ustawie z końca 2008, dotyczy m.in. decyzji o konkretnych przedsięwzięciach, udziału w przygotowaniu planów, wytycznych i przepisów wykonawczych.
Konflikt-stosunek między pewnymi grupami, wynikający ze zmniejszenia szansy lub uniemożliwienia zaspokojenia interesów jednej grupy przez drugą. Stosunek mający źródło w sprzecznych ze sobą nastrojach i celach uznawanych przez te grupy.
Konflikty wokół ochrony środowiska, przyrody i leśnictwa
Przyczyny konfliktów na tle ochrony środowiska:1.Niski stopień świadomości ekologicznej polskiego społeczeństwa (rabunkowy zbiór płodów runa leśnego, dzikie wysypiska śmieci) 2.Pochdzenie idei och. Śr. z kręgów miejskich(miasta są najbardziej dotknięte skutkami niszczenia środowiska, natomiast wieś te skutki odczuwa słabiej, dlatego sprawy ekologii czy ochr.śr. nie budzą tu zbyt żywych emocji(wypalanie traw)
Konflikty na tle och. Śr.(przyrody): stale pogarszająca się sytuacja ekonomiczna i warunki życia spychają problemy ekologii i och. Śr. na dalszy plan(niski udział rad gmin przy powoływaniu różnych form ochrony przyrody).Priorytet och. Śr. za cenę wzrostu bezrobocia.
Przyczyny konfliktów na tle ochrony przyrody: 1.Wzrost wpływu społeczności lokalnych na ochronę przyrody w wyniku zmian legislacyjnych(projektowany Mazurski PN-sprzeciw gmin Piecki, Ruciane Nida, Mikołajki-obawy o wzrost bezrobocia, pogorszenie stanu lasów, osłabienie ruchu turystycznego).2.Nieuregulowanie stanu własności gruntów na terenach chronionych(Kampinoski PN-ok. 3 tys. ha gruntów prywatnych-zasada dobrowolności).3.Brak rekompensat za szkody wyrządzone przez chronione zwierzęta.4.Niedostateczne informowanie społeczeństwa o sensie i celach różnych zabiegów i form ochrony(wdrażanie sieci Natura 2000-skansen europy).5.Nie do końca sprecyzowany rozdział kompetencji między różnymi osobami zarządzającymi danym chronionym obszarem(nadleśniczy a dyrektor PN) 6. Różne koncepcje i podejścia do ochrony przyrody
Przyczyny konfliktów na tle leśnictwa:1.Niedocenianie udziału leśników w och. prz.(Fakty: sprawowanie w historii i aktualnie funkcji kierowniczych, doradczych, udział w org. Społ. i współudział w tworzeniu i pielęgnowaniu wielu form och.prz.-Przyczyna - brak odpowiedniego eksponowania tego faktu)2.Zróżnoważone użytkowanie formą och. prz.( przykłady działań w leśnictwie: zachowanie zmienności drzew leśnych, przemyślane zalesianie gruntów porolnych, ochrona ekosystemów wodno-błotnych, kształtowanie ekotonów na skraju lasów, bank genów)3.Potrzeby(konieczność przygotowania osób, instytucji mających wpływ na środowisko-edukacja, potrzeba szerokiej współpracy różnych sektorów gospodarczych(leśnictwo, rolnictwo, rybactwo)4.Problemy implementacji sieci Natura 2000 w lasach(wyznaczanie obszarów N2000 bez pełnej wiedzy o występujących tam gatunkach, duże regionalne zróżnicowanie w udziale leśników w tworzeniu sieci N2000, niejasności co do zarządzania siecią, finansowania działań ochronnych, tworzenia i realizacji ”Planów ochrony, nieuwzględnienie w społecznych planach rozwoju sieci obszarów N2000 faktu, że LP są instytucją gospodarczą z określonymi planami i harmonogramem działań, samofinansującą się, praktycznie bez dotacji budżetowych, w oficjalnym poradniku ochrony siedlisk i gatunków t.Lasy i Bory, brak zaleceń w języku leśnym, brak kosztów działań ochronnych, brak powiązania z oficjalnymi dokumentami leśnictwa5.Wartościowanie działań leśnictwa w zakresie ochrony zasobów przyrody(przesuwanie zakresu kompetencji leśników poza obszar decyzji LP, tworzenie niekorzystnego obrazu medialnego leśników, brak wystarczającej dokumentacji nakładów ponoszonych przez LP na och.prz.
Sposoby rozwiązywania konfliktów: 1.Finansowanie-dofinansowanie, rekompensaty, odszkodowania.2Dialog społeczny=właściwa komunikacja społeczna. Komunikacja proces przepływu informacji i doświadczeń oraz negocjacje między ludźmi i grupami społecznymi. Elementy skutecznego procesu komunikacji: zmiana poziomu wiedzy, świadomości, zmiana sposobu podejścia, zmiana sposobu zachowania. Poziomy udziału społecznego przy podejmowaniu decyzji: 1Informowanie-miejscowa ludność otrzymuje informacje na temat naszych działań 2Konsultowanie-wymiana informacji miedzy nami a miejscowa ludnością 3Współdziałanie- wymiana informacji i opinii-poszukiwanie porozumienia-negocjacje-podjęcie decyzji 4Oddelegowanie-dana grupa lub społeczność jest uprawniona do podejmowania wszelkich decyzji
Etap1 Analiza problemu: 1Typ i skala problemu 2Przyczyny problemu 3jaki cel chcemy osiągnąć 4Jakie są potencjalne rozwiązania tego problemu
Etap2 Określenie roli komunikacji społecznej:1Jakie metody będą skuteczne przy rozwiązywaniu problemu i wpływaniu na zmianę zachowania odbiorców przekazu 2.Jaką rolę odgrywa komunikacja względem innych metod i instrumentów
Etap3:Identyfikacja grup odbiorców:1Kto jest odpowiedzialny za powstanie problemu 2Poziom świadomości określonych grup względem problemu 3Określenie cech społecznych i demograficznych grup 4Określenie środków komunikacji-przekazu, z jakich korzystają grupy 5Czy istnieją potencjalni pośrednicy w kontaktach z grupami
Etap4Okreslenie celów działań w komunikacji społecznej: 1Co chcemy osiągnąć przy pomocy komunikacji społecznej 2Jakie są nasze cele w odniesieniu do oczekiwań, świadomości i poziomu wiedzy grupy odbiorców 3Jakie są nasze cele w odniesieniu do wykazywanych przez grupę chęci i motywacji
Etap5 Sprecyzowanie treści przekazu: 1Co jest istotą przekazu 2Które treści przekazu są najważniejsze, które mniej ważne 3Jakich argumentów będziemy używali
Etap6 Wybór środków komunikacji: 1Określenie dostępnych środków komunikacji 2Okreslenie, którego z dostępnych środków najczęściej używają odbiorcy 3Mozliwość użycia innych, nowych środków
Etap7Sporzadzenie budżetu działań komunikacyjnych: 1Jakich środków finansowych potrzebujemy na realizacje naszych działań 2Z jakich funduszy możemy te działania sfinansować 3Jesli budżet jest zbyt mały-jakie są możliwości pozyskania dodatkowych funduszy 4Jesli środki są ograniczone, określamy priorytety działań
Etap8 Organizacja działań komunikacyjnych: 1Jakie zadania należy wykonać 2Jak skoordynować działania 3Rozwazyć Ew. możliwości współpracy z innymi partnerami
Etap9 Planowanie: 1Przygotowanie listy zadań w porządku chronologicznym 2Podział odpowiedzialności za wykonanie zadań
Etap 10 Ocena: 1Jak zamierzamy ocenić wyniki naszych działań 2Jakimi metodami dokonamy oceny 3Czy osiągnęliśmy zamierzony cel 4Co zamierzamy zmienić w naszym postępowaniu w świetle uzyskanych wyników
Gdzie i jak leśnicy mogą wykorzystać proces komunikacji społecznej
Możliwości:1.Zajecia w szkołach 2Współpraca z org. Pozarządowymi 3Rady Leśnych Kompleksów Promocyjnych-LKP-obszar funkcjonalny o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym, funkcjonujący w oparciu o jednolity program gospodarczo-ochronny LKP, uwzględniony w planach urządzeniowych poszczególnych nadleśnictw. Rady Naukowo Społeczne LKP-opinie i rady w zakresie inicjowania działań i oceny realizacji i zadan LKP 4Rady PK(powołuje zarząd województwa na mocy ustawy o och.prz. na 5 lat) 5Regionalne Rady Ochrony Przyrody(powołuje na mocy ust. O och.prz. na 5 lat) 6Lokalne samorządy i społeczności 7Kontakty z lokalną społecznością 8Udział w grupach partnerskich. GP-Program Fundacji Partnerstwa dla Środowiska, Lokalna koalicja, w ramach której różne sektory życia społecznego współpracują w celu rozwiązywania miejscowych problemów dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju danego regionu-21 w Polsce. Cele szczegółowe: 1Zebranie potencjalnych partnerów dla wspólnego wypracowania strategii rozwoju regionu 2Wspieranie realizacji projektów w ramach GP 3Uczstnictwo w programach krajowych i międzynarodowych 4Wspólne zdobywanie funduszy z zewnątrz 5Podnoszenie potencjału GP poprzez szkolenia, warsztaty
Promowanie i wdrażanie komunikacji społecznej
REC-Regionalne Centrum Ekologiczne na Europę Śr iWsch.-Bezstronna, neutralna, niekomercyjna organizacja. Misja-pomaganie w rozwiązywaniu problemów ochr. Śr.
Droga realizacji:wspieranie współpracy między organizacjami chroniącymi śr. i wspomaganie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji. Działania REC-projekty zakończone:Cykl warsztatów NT. kom. Społ. W ochr. Przyr. , poradnik „ Przy wspólnym stole, czyli praktyczna komunikacja społeczna w ochronie przyrody” Bieżące projekty- N 2000 Człowiek dla przyrody, przyroda dla człowieka-budowanie akceptacji mieszkańców obszarów N 2000 poprzez terenowe zajęcia edukacyjne oraz wspieranie rozwoju marek lokalnych bazujących na walorach przyrodniczych tych terenów, zasięg Czechy, Słowacja, Polska, finansowany ze środków Komisji Europejskiej.
Klub Przyrodników-stowarzyszenie społeczne prowadzące od 1983r aktywną działalność na rzecz ochr. Prz. i edukacji ekologicznej społeczeństwa. Przykłady działań: odpłatne ekspertyzy, plany ochrony, inwentaryzacje, wykup gruntów-prywatne rezerwaty, prowadzenie 2 muzeów, wycieczki, obozy, konkursy dla dzieci, działalność wydawnicza, budowanie partnerstwa międzysektorowego w planowaniu ochr, prz.-Modelowe wdrażanie działań na przyszłych obszarach Sieci N2000
Edukacja Przyrodniczo-Leśna-Jak i gdzie edukować. Zajęcia w lesie-przewaga nad zajęciami kameralnymi. Zajęcia w naturalnym otoczeniu, z dala od murów szkolnych, mogą budzić w uczniu naturalną ciekawość, chęć poznania, a wręcz entuzjazm, który można wykorzystać przez leśników przy prowadzeniu zajęć. Obiekty do wykorzystania: Ścieżka edukacyjna(zielona klasa), obiekty związane z gospodarką leśną (szkółki, zbiorniki retencyjne, drzewostany nasienne) Obiekty Chronione (rezerwaty przyrody, Użytki ekologiczne, pomniki przyrody). Pomoce-zestaw przenośnych tablic edukacyjnych, foldery, ulotki, przewodniki, klucze do rozpoznawania gat. , sprzęt do obserwacji, mat. Biurowe, karty pracy. Typy zajęć: Lekcja terenowa-pogadanka prowadzona przez przewodnika(leśnika), samodzielna praca uczniów, gry-zabawy edukacyjne.Akcje ekologiczne(edukacyjne)
Lekcja w lesie: 1Należy pamiętać o łączeniu treści z praktyką(pokazywać to o czym się mówi) 2 Treści do poruszenia przez leśników(budowa i funkcjonowanie ekosystemów leśnych, znaczenie lasu-ekologiczne ,
produkcyjne, społeczne, zagrożenia i ochrona lasów, ochrona prz., zadania leśników i leśnictwa 3 Podstawowe uzgodnienia z nauczycielem(nazwisko nauczyciela, poziom kształcenia i klasa, liczba uczniów, temat lekcji, termin i godzina zajęć, czas trwania lekcji, miejsce spotkania) 4 Dodatkowe uzgodnienia z nauczycielem(odpowiednie przygotowanie uczniów-lekcja a nie wycieczka, zapatrzenie w przewodniki i sprzęt do obserwacji, odpowiednie ubranie+plecaki, obecność osób niepełnosprawnych, inne ciekawe obiekty w pobliżu miejsca zajęć, możliwość zorganizowania ogniska.5 Przygotowanie leśnika(wybór powierzchni-obiektu do przeprowadzenia lekcji, opracowanie scenariusza pobytu uczniów w lesie, dodatkowe przygotowania 6.Przygotowanie leśnika na sytuacje awaryjne(grupa musi wcześniej skończyć-umiejętność skrócenia treści zajęć, grupa za wcześnie skończyła-umiejętność wypełnienia pozostałego czasu.7 Realizacja: Tradycyjny model wycieczki(leśnik oprowadza po terenie, opisuje, tłumaczy, uczniowie są biernymi odbiorcami) Samodzielna praca uczniów(leśnik w trakcie zajęć jest partnerem, opiekunem, doradcą) 8 Samoocena prowadzącego (czy cel został osiągnięty, czy były odchylenia wobec planu i z czego wynikały, jakie wynikały trudności i jak je pokonał, czy uczniowie mieli czas na zadanie pytań, czy potrafił improwizować, co było sukcesem a co porażką, co można było lepiej zrobić 9.Ocena uczestników(ocena nauczyciela, ocena uczniów)
Karta pracy dla każdego wieku:1 Podkreślenie roli i działań leśników na rzecz ochrony przyrody 2 Metody: obserwacje terenowe, wywiad
Akcje ekologiczne:1Sprzątanie świata-sprzątanie lasu (dostosowanie wieku uczestników do stopnia niebezpieczeństwa, organizacja) 2Święto lasu-sadzenie lasu(wymiar symboliczny, duża wartość edukacyjna poprzez współuczestniczenie w pracach leśnych) Zajecia kameralne: 1Pomoce(filmy, prezentacje,plansze, zestawy slajdów, gry i programy dydaktyczne, materiały merytoryczne, materiały biurowe, karmnik za oknem 2. Typy zajęć(pogadanka prowadzona przez leśnika, wykorzystanie czynnego zaangażowania odbiorców. Przykładowa szkolna lekcja(pogadanka+praca uczniów) 1.Temat 2.Wprowadzenie(10min) 3.Realizacja tematu(30) 4. Podsumowanie(5) Obserwowanie ptaków przy karmniku: 1Nauka zapisu obserwacji(warunki atm., czas, pora dnia, liczebność poszczególnych gat) 2.Nauka rozpoznawania gatunków 3.Obserwacja zachowań 4.Wykonanie własnego karmnika 5.Poza zimąpojnik SP-wykorzystanie mapy mentalnej-mapa myślowa, mapa pamięci z wykorzystaniem obrazków, symboli; porządkuje wiedzę, ułatwia rozumienie zależności. Starsze kl. Gimnazjum, liceum, technika-wykorzystanie drzewa decyzyjnego-metoda rozwiązywania konkretnego problemu i przewidywania konsekwencji podejmowanych decyzji(podział uczniów na grupy 4-6 osób, każda ma swój schemat, 20 min na pracę, wypełnianie drzewa od dołu do góry. Licea, tech., dorośli-wykorzystanie analizy SWOT. Analiza SWOT-technika analityczna, służy do porządkowania informacji. Przykład zajęć łączonych(terenowych i kameralnych)-L, T, Dorośli 1Pomoce dydaktyczne(mapy, wykaz gat. Na badanym terenie, wykaz gat. Chr., materiały z nadleśnictwa) 2.Dyskusja panelowa: a)Uwagi organizacyjne(dyskutanci siedzą w centralnym punkcie wokół nich pozostali uczestnicy, prowadzący przedstawia temat dyskusji i przedstawia dyskutantów-ekspertów, eksperci wygłaszają swoje tezy 3-5 min b)Fazy dyskusji(ukształtowanie problemu, szukanie pomysłów, rozwiązania, krytyka pomysłów, przekazywanie wyniku i obrona, zdefiniowanie wyniku) c) Należy unikać(uwag personalnych, argumentów nie fair, przerywania wypowiedzi innym, zdominowania dyskusji przez jedną osobę lub kilka osób z grupy, powtarzanie tego co inni powiedzieli Rodzaje wystaw: 1Stałe(do 10 lat) -możlowość prowadzenia zajęć edukacyjnych o określonej tematyce 2.Czasowe(do 1roku)-stacjonarne lub objazdowe, np.prace autorskie, pokonkursowe, poplenerowe-możliwość prowadzenia różnorodnych zajęć dydaktycznych w ciągu roku. Tematyka(przyrodnicze, historyczne, art.) Środki yrazu(fotograficzne,malarskie, rzeźbiarskie) Aktywacja odbiorcy(bierna lub aktywna forma edukacji) Funkcje pedagogiczne wystaw-przy zastosowaniu różnych mediów(rozszerzenie u zwiedzającego zasięgu kontaktów z rzeczywistością, ułatwianie procesów myślowych odbiorcy, rozwijanie sprawności praktycznego działania, wywoływanie przeżyć emocjonalnych, kształtowanie postaw) Atrakcyjność wystawy-pokazywanie tych fragmentów rzeczywistości które są: trudno dostępne do bezpośredniej obserwacji, w ogóle nie znane, wywoływanie przeżyć emocjonalnych, kształtowanie postaw) Tworzenie ideowej koncepcji wystawy: 1czy znajdą się zwiedzający 2.czy mamy miejsce na wystawę 3.kto będzie głównym odbiorcą wystawy 4.co chcemy wyeksponować 5.cozamierzamy osiągnąć 6.jak chcemy osiągnąć nasze cele 7.kto zorganizuje nam wystawę 8.kontrola-księga pamiątkowa, ankiety Projekt plastyczny wystawy: 1Określić początek i koniec trasy zwiedzania, kierunek zwiedzania, szerokość przejść dla zwiedzających(min. 1,2m) 2.Zaplanować aranżację sal-usytuowanie stoisk wystawienniczych zgodnych z przygotowanymi zagadnieniami 3.Określić rodzaj sprzętu wystawienniczego 4.Określić rodzaj materiałów do aranżacji(drewno, inne), kolorystyki wystawy(łączenie kolorów: monochromatyczne, kontrastowe,analogiczne; litery: brązowe, zielone, niebieskie) 5.Określić potrzebę sporządzania oryginalnych eksponatów(dodatkowy projekt np. makieta) 6.Określić oświetlenie wystawy(punktowe na eksponaty, bez cieni i oślepiania, może być kolorowe, może imitować dzień i noc-sekwencje świetlne) Ergonomia wystawy: 1Szerokość i ciężar drzwi 2.Schody 3.Śliskość powierzchni 4.Długość trasy, możliwość skrócenia 5.Szerokość przejść 6.Tłok, zagęszczenie ludzi &.Czytelność informacji 8.Oświetlenie Promocja wystawy: 1Uroczystość otwarcia 2.Zaproszenia, plakaty, ulotki, informacje w mediach 3.Katalog, foldery, broszury