TEMAT 33. MIESIS - Z. MITOSEK, MIMESIS-MIĘDZY UDAWANIEM A REFERENCJĄ

Mimesis Formalny-” naśladowanie środkami danej formy innych form wypowiedzi literackich, pozaliterackich, paraliterackich…,oraz tych lub owych postaci potocznego kontaktu językowego”

Dziś trudno mówić i pisać o mimesis, gdyż występuje i funkcjonuje w obrębie wielu rodzin pojęć takich jak prawdopodobieństwo, fikcja, realizm, przedstawienie, reprezentacja, uobecnienie,…

Przykłady książek podejmujących ta kwestię:

-Powieść i prawdopodobieństwo A. Martuszewskiej,

-Tekstowy świat R. Nycza,

-Teorie powieści za granicą H. Markiewicza,

-Miedzy teoriami a fikcja literacka Anny Łebkowskiej.

Wszystkie te prace zawierają pytania na temat kreacji, zmyślenia, wyobraźni, modelowania, poznania i rzeczywistości.

A. Łebkowska za centrum problemowe obrała fikcję.

-- Na terenie mimesis najbardziej nierozwiązalnymi zagadnieniami są: podobieństwo i stosunek miedzy tekstem mimetycznym a przekazem dokumentalnym .

- Gdy mówimy o mimesis w kontekście referencji zakładamy, że dzieło sztuki naśladuje, odtwarza, reprezentuje coś, co jest od niego inne, co posiada niezależny status egzystencjalny. Estetyka nazywa to modelem.

-Ostatnio na terenie mimesis pojawiły się dwie wzajemnie sprzeczne postawy badawcze:

1) globalizująca,

2) ograniczająca użycie antycznej kategorii.

Ujęcie globalizujące stosuje termin mimesis do określenia wszytskich relacji miedzy literatura a światem od niej niezależnym , wciągając w jego zakres realistyczne przedstawienie, alegoryczną figurację i metafikcyjną prozę. - Ujęcie to wywodzi się od E. Awerbacha „Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu”.

-Obecnie nastąpiło przesuniecie mimesis ze sfery semantyki w obręb pragmatyki, co jeszcze bardziej poszerzyło jej zakres.

-Mimetycznie to znaczy w relacji do rzeczywistości ( można tak np. odbierać powieść Prusa „Lalka,” ale obraz należy uznać za wytwór fantazji).

- ze względu na ciągłe przesunięcia znaczenia terminu wielu literaturoznawców stara się uściślić owy termin

-Tekst literacki- nawet jeśli przedstawia świat- naśladuje tylko fakty werbalne! Przedmiotem imitacji staje się mowa, która wcześniej była uważana za jej środek.

Rodzaje mimetyzmu, o których się mówi:

-Formalny

-Komunikacyjny

-Metodologiczny

-Epistemologiczny ( jest zależny od narracji literackiej)

-Globalizacje fenomenu mimesis stworzyła filozofia antyczna, chodzi tu o teorie aktów mowy, której twórcy piszą, że tekst literacki stanowi jedno z nietypowych użyć języka- udaje procesy wypowiadania, a siła i specyfika literatury na fingowanej performatywności . Dla badaczy aktów mowy języka jest przedmiotem logiki, a nie poetyki, zajmując się funkcją przemieszczają problem mimesis ze sfery stylistyki i semantyki na pragmatykę. Analitycy piszą o udawaniu aktów mowy.

-Richard Ohmann-„mimesis to nie tyle naśladowanie gotowych form wypowiedzi, co współdziałanie tekstu i odbiorcy, operacja, w trakcie której czytelnik zaopatrzony w znajomość konwencji , percypuje tekst literacki jako mowę „podwojoną” i dopiero wtedy buduje obraz świata, który jest implikowany przez akty illokucyjne pisarza”

-Barbara Herrstein-Smith (mimetyzm w poezji) - wiersz naśladuje nie tylko wypowiedziane słowa, ale przede wszystkim całkowity akt wypowiedzi!

-Pierwotny antropologiczny wymiar mimesis TO KONDYCJA GRY (Kendall Walton), chodzi tu o model gry dziecięcej, której efekt polega na utożsamieniu się z przyjętymi lub nadanymi rolami i jednoczesnym dystansie wypływającym ze świadomości bawienia się ( w literaturze chodzi o pozwolenie na porwanie się przez opowieść).

-filozofia analityczna skupiła uwagę na literackim udawaniu aktów wypowiadania.

-Udawanie to także sztuka manipulacji

Jako udawanie mimesis podlega:

-dobrowolności

-wyodrębnieniu

-elementom niepewności

-fikcyjności

-UMOWNOŚCI

GRA LITERACKA I PARADOKS:

Jeżeli jeden z czynników określających grę jako fikcyjność, to mimesis jako element określany pozostaje zarazem warunkiem elementu określającego tzn. fikcji. ( paradoks ten znany jest w estetyce)

-czasem w literaturze mamy do czynienia z udawaniem, np. gdy ktoś podaje się za kogoś kim nie jest i zmienia fakty biograficzne), narzędziem takiego udawania jest mimetyzm formalny (naśladowanie autentycznej biografii. Stanowi on pułapkę dla czytelników.

-jaki jest cel udawania? John Austin twierdzi, ze chodzi tu o problem maski, o to na co autor chciałby zwrócić uwagę i co przez to ukrywa. Jest to również pewien rodzaj gry.

Reportaż to akt mowy, który naśladuje literackie formy wyrazu, aby przekonać czytelnika, że to wszystko rzeczywiście się zdarzyło, przeciętny odbiorca nie zauważy mimetyzmu formalnego i uwierzy autorowi.

-literatura jako spektakl mowy jest dla czytelnika spektaklem świata, który mowa reprezentuje lub tylko udaje, że reprezentuje.

- W najnowszych badaniach mimesis zastępowane jest pojęciem przedstawienia , pojecie to jest jednak tak samo jak mimesis niejednoznaczne i niejasne.

- Gerard Genette- stwierdził, że może naśladować tylko fakty werbalne. Zawdzięczamy mu także subtelne analizy mimesis pojmowanej w sferze lexis- języka a nie świata przedstawionego (logos).

Mimesis można także rozpatrywać w aspekcie: symbolicznym, refleksyjnym, podmiotowym i przedmiotowym.

Aspekt podmiotowy sprawia, że nie będąc ani mimetycznym podwojeniem ani absolutną prawda, przedstawienie stanowi mediację między świadomością a światem. W ten sposób staje się strukturą rozumienia

KATEGORAIA PRZEDSTAWIENIA-wprowadza do mimesis literackiej 3 nowe kwestie:

1) jakość literackiej reprezentacji, modelowania, symbolizowania,

2) związek przedstawienia z psychika,

3) problem odniesienia do rzeczywistości

Istniały też ujęcia głoszące nieprzydatność kategorii mimesis w formie przedstawieniowej: pojmowanie komunikacji jako nieskończonej semiozy kończyło się odrzuceniem przekonań o referencyjnej funkcji literatury.

-kryzys ogarną tez współczesna filozofię i naukę o literaturze.

-Zanurzenie mimetyczne (immersion mimetique), powstałe na podstawie twierdzeń kognitywizmu. W ujęciu literatury odróżnia się fikcje aktywne, związane z wyobrażeniem, twórczością i zabawa, od odbioru fikcji artystycznych, w których przedstawienia twórcze wchodzą w interakcje z sytuacją lektury. Mimem- bodźce produkowane przez tekst spotykają się z reprezentacjami mentalnymi pochodzącymi z doświadczenia czytelnika. Tu właśnie jest generowana relacja podobieństwa: łączy ona percepcję z wiedzą.

- Dla problematyki mimesis istotne jest założenie o istnieniu analogii między organizacją schematów mentalnych a strukturą rzeczywistości, czego przykładem jest np. twierdzenie, że opowiadanie stanowi narracyjny ekwiwalent tego, co zdarzyło się w przeszłości. Fabularny kształt odpowiada ogólnej logice działań ludzkich.

-proces pragmatyzacji mimesis w badaniach literackich jest nieodwracalny.

-MIMESIS ZAWIESZONA MIĘDZY UDAWANIEM A REFERANCJA STANOWI FENOMEN NIEUCHWYTNY! REALIZUJE SIĘ NA WIELU POZIOMACH REPREZENTACJI !

---