Czaszka jest zbudowana z kości potylicznej, 2 symetrycznych kości czołowych , 2 symetrycznych kości skroniowych oraz 2 symetrycznych kości ciemieniowych.
Kości łączą szwy i ciemiączka .W obrębie główki można wyróżnić:
szew strzałkowy - łączy obie kości ciemieniowe, przebiega od ciemiączka przedniego do tylnego,
szew czołowy - przebiega między kośćmi czołowymi i jest przedłużeniem szwu strzałkowego,
szew węgłowy - łączy kości ciemieniowe z potylicą
szew wieńcowy - łączy kości czołowe z ciemieniowymi
ciemiączko przednie - ma kształt rombu i znajduje się w miejscu połączenia szwu strzałkowego, czołowego i wieńcowych,
ciemiączko tylne - ma kształt trójkąta, przebiega w miejscu połączenia szwów węgłowych i strzałkowego.
WYMIARY PŁASZCZYZN GŁÓWKI:
płaszczyzna podpotyliczno- ciemieniowa od okolicy podpotylicznej do środka ciemiączka przedniego - obwód 32 cm, wymiar strzałkowy 9,5 cm,
płaszczyzna czołowo - potyliczna od czoła do guzowatości potylicznej - obwód 34 cm, wymiar strzałkowy 12,0 cm,
płaszczyzna bródkowo - potyliczna od bródki do guzowatości potylicznej - obwód 35,5 cm, wymiar strzałkowy 13,5 cm,
barki płodu stanowią drugą pod względem wielkości część płodu odgrywającą istotną rolę podczas porodu, obwód barków wynosi 32 cm,
obwód miednicy płodu jest mniejszy od obwodu barków i wynosi 27 cm .
MECHANIZM PORODOWY GŁÓWKI I BARKÓW
Płód w czasie porodu dokonuje wielu, kolejno po sobie następujących zwrotów, które są uwarunkowane budową płodu i kanału rodnego. Ruchomość płodu, bardzo duża w pierwszych 2 trymestrach ciąży, w okresie okołoporodowym jest uzależniona od jego wielkości, ilości płynu owodniowego, napięcia oraz skurczów macicy, liczby płodów, umiejscowienia łożyska oraz długości pępowiny.
W momencie rozpoczęcia czynności skurczowej macicy kończyny płody zazwyczaj przylegają do tułowia, a główka płodu obniża się do wchodu, który ma kształt poprzecznie owalny. Główka na przekroju poprzecznym jest również owalna. Do wchodu miednicy wstawia się ona zwykle zgodnie z prawem najmniejszego oporu. Szew strzałkowy przebiega poprzecznie lub ukośnie.
Pierwszy zwrot główki. W momencie zetknięcia się główki z wchodem miednicy dochodzi zwykle do przygięcia główki płodu. Punktem prowadzącym po przygięciu staje się ciemiączko tylne, jest to pierwszy zwrot - przygięcie.
Drugi zwrot główki. Drugi zwrot główki polega na zwrocie w kanale rodnym o 90o tak że potylica płodu przesuwa się w kierunku pod spojenie łonowe, a szew strzałkowy rotuje się z wymiaru poprzecznego do wymiaru prostego. Dlatego też II zwrot nazywany jest często rotacją. Płaszczyzna próżni jest zbliżona do kształtu okrągłego.
Po przygięciu główki obwodem miarodajnym główki, tj. najmniejszym dla dolnego ułożenia, staje się płaszczyzna potyliczno - ciemieniowa. Przygięta główka ześlizguje się po skośnie skierowanych do przodu rynienkach mięśniowych, utworzonych głównie z mięśni dźwigaczy odbytu, które - zamykając podłużną szczelinę w tkankach miękkich - przyczyniają się do zwrotu. Można również sądzić, że w mechanizmie II zwrotu główki biorą udział kolce kulszowe. Dokonanie II zwrotu można ocenić badaniem wewnętrznym. Palcami ręki badającej wewnętrznie stwierdza się proste ustawienie szwu strzałkowego, punktem prowadzącym jest nadal okolica ciemiączka tylnego, które po prawidłowym zwrocie jest pod spojeniem łonowym.
Prawidłowe ustalenie główki w kanale, we wchodzie miednicy, jest określane także jako osiowe, tzn. dokonane symetrycznie w osi miednicy. Oznacza to, że w tym samym stopniu ustala się przednia i tylna kość ciemieniowa. Wykładnikiem osiowego ustalenia się główki jest stwierdzenie w czasie badania wewnętrznego tego, że szew strzałkowy znajduje się w tej samej odległości od spojenia łonowego oraz od wzgórka kości krzyżowej.
Podczas porodu prawidłowego, jeśli rodząca ma bardzo obszerna miednicę i płód jest mały, przygięcie główki nie występuje. Podczas zstępowania główki w próżni, w chwili gdy punkt prowadzący osiągnie wysokość płaszczyzny międzykolcowej, dokonuje się zazwyczaj II zwrot główki.
Zarówno I, jak i II zwrot główki płodu jest zaliczany do zwrotów wewnętrznych. Główka na całej swej drodze przez kanał rodny jest przygięta. Osiągając dno miednicy, zwykle dokonał się już II zwrot, tj. rotacja. W dalszym etapie porodu główka płodu przesuwa się wygiętym łukowato ku przodowi kanałem rodnym. Okolica potylicy (na granicy owłosienia skóry główki ) opiera się o dolny brzeg spojenia łonowego, który stanowi punkt podparcia.
Trzeci zwrot główki. Łukowato wygięta tylna ściana miednicy ułatwia wytaczanie (poprzez odgięcie główki) kolejno wierzchołka główki, czoła, twarzy i bródki płodu. Trzeci zwrot
jest określany jako odgięcie. Barki płodu wstawiają się poprzecznie do wchodu oraz dokonują
w próżni zwrotu do wymiaru prostego. Następstwem powyższej rotacji barków jest to, że urodzona poprzednio główka płodu, skierowana potylicą ku spojeniu łonowemu, dokonuje „biernie” ostatniego zwrotu - twarzyczką do jednego z ud matki.
Czwarty zwrot główki zwany zewnętrznym. Barki płodu w wyniku ich rotacji ustawiają się
w wymiarze prostym miednicy. Bark przedni wyłania się spod spojenia łonowego, tworząc punkt podparcia dla wytoczenia po kroczu barku tylnego. Bark tylny przesuwa się po krzywiźnie tylnej zagięcia kanału rodnego.
Przemieszczenie tułowia i wytaczanie główki płodu jest możliwe dzięki elastyczności i giętkości kręgosłupa płodu. W trakcie I zwrotu główki kręgosłup szyjny ulega zgięciu ku przodowi. W miarę obniżania się główki, po dokonaniu II zwrotu, następuje odgięcie kręgosłupa. Ponadto kręgosłup płodu w trakcie porodu ulega nieznacznemu skręceniu w stosunku do osi miednicy.
1