Mistycyzm i mesjanizm Dziad�w

„Dziady" Adam Mickiewicz

„Dziad�w cz�œ� IV"

Jest to wielki monolog zrozpaczonego po utracie ukochanej Gustawa, wyg�oszony w noc œwi�ta zmar�ych w mieszkaniu ksi�dza obrz�dku greckiego. Utw�r podzielony jest nie na sceny lecz na godziny: mi�oœci, rozpaczy i przestrogi (oddzielonych gaœni�ciem 3 œwiec), kt�re porz�dkuj� chaos prze�y� i dozna� niezwyk�ego, wyobcowanego z tego œwiata bohatera.

Uczucie mi�oœci zosta�o tu ukazane jako wyj�tkowe, kosmiczne i tragiczne, niszcz�ce bohatera. Gustaw jest cz�owiekiem osamotnionym , wyobcowanym ze spo�ecznoœci (jak Werter Goethego), wy�szym ponad przeci�tnoœ�, zbuntowanym wobec otaczaj�cej go rzeczywistoœci, a r�wnoczeœnie maj�cym poczucie misji objawienia nie znanych mu tajemnic.

Przed rozs�dnym Ksi�dzem Gustaw przedstawia sw� biografi� aby pokaza� jaki z�y jest œwiat, jak mi�oœ� prowadzi do nieszcz�œcia, �e istota rzeczy le�y poza mo�liwoœciami poznania rozumowego. Owa swoista spowiedŸ, czy te� inscenizacja w�asnego �ycia, ma stanowi� dow�d na to, �e pradawny obrz�d „dziad�w" jest naturaln� sytuacj� umo�liwiaj�c� poznanie tajemnic oraz nawi�zanie kontakt�w pomi�dzy cz�owiekiem osamotnionym a spo�ecznoœci�, a wreszcie pomi�dzy mi�dzy �ywymi i umar�ymi.

Gustaw jest pe�en wewn�trznych sprzecznoœci. Przeciwstawiaj�c swoje racje racjom Ksi�dza, usi�uje zdoby� przekonanie, pewnoœ�, �e jako romantyczny indywidualista, pustelnik, szaleniec, reprezentuje nieprzeci�tne humanistyczne wartoœci i niepodwa�aln� prawd�. Swoje nieszcz�œcie, osamotnienie, sprzeniewierzenie si� normalnym ludzkim obowi�zkom Gustaw prze�ywa bowiem jako tragiczny wyst�pek.

„Dziad�w cz�œ� III"

Bohaterem jest Konrad, ulegaj�cy 2 metamorfozie, z Widma (II) w Gustawa (IV) a teraz w Konrada (III). Jest on postaci� wyj�tkow� i osamotnion�. Jej wyj�tkowoœ� podkreœla nadludzka skala wra�liwoœci, cierpienia i poetyckiego talentu. Z tego wynika poczucie wy�szoœci i jednostkowoœci, podkreœlone dodatkowo klaustrofobiczn� przestrzenia wi�ziennej celi.

Konrad jest uosobieniem ca�ego narodu, wszystkich jego cierpie� i dawnych wolnoœci.

Ma�a Improwizacja (I scena)- buntownicza pieœ� zemsty œpiewana przez Konrada, pora�onego kl�sk� sprawy narodowej i perspektyw� zag�ady. Wsp�wi�zie�, ksi�dz, nazywa pieœ� „szata�sk�", a odkrycie przysz�oœci poprzez geniusz poetycki okazuje si� niemo�liwe. Nie mog�c zrealizowa� swoich wizji bohater przegrywa.

Wielka Improwizacja (II scena) - Konrad jako najwi�kszy tw�rca na ziemi podejmuje w imieniu cierpi�cego narodu rozpraw� z uosabiaj�cym rozum Bogiem. Konrad przegrywa i t� walk�. Ogarnia go zw�tpienie w dobro� Opatrznoœci, w sprawiedliwoœ� historii i w mo�liwoœ� zwyci�stwa nad tyrani�. Jego bunt okazuj� si� wyst�pkiem moralnym poniewa� bierze si� z pychy. Bohater jest op�tany przez szatana, kt�ry rzuca najgorsze bluŸnierstwo: �e B�g jest Carem.

Widzenie Ksi�dza Piotra (III scena) - ratowaniem duszy Konrada zajmuje si� ksi�dz Piotr, kt�ry prometeizmowi i buntowi przeciwstawia chrzeœcija�sk� pokor�. Z pozycji wiary jest w stanie ods�oni� tajemnice przysz�oœci i objaœni� sens narodowych dziej�w. Poeta nada� mistycznej wizji historii narodowych cierpie� stylizacj� ewangeliczn� i apokaliptyczn�. Mia�o to na celu przedstawienie historii jako rzeczy metafizycznej, posiadaj�cej szczeg�lny sens.

Wed�ug Ksi�dza Piotra historia Polski jest powt�rzeniem los�w Chrystusa, jest cz�œci� wielkiego boskiego plany. Nar�d polski musia� ponieœ�, podobnie jak Chrystus, œmier� na krzy�u 3 zabor�w, by nast�pnie zmartwychwsta�, odzyska� wolnoœ� i da� j� innym. W dziejach ludzkoœci Polska mia�a odegra� rol� Chrystusa narod�w.

W ten spos�b Mickiewicz pr�bowa� nada� sens cierpieniom i walce.

Mesjanizm (zob. Widzenie Ksi�dza Piotra) to wiara w przyjœcie Mesjasza; mistyczna wiara w pos�annictwo wybranego przez Boga narodu do wype�nienia zbawczej misji.

Mesjanizm III cz�œci Dziad�w:

1. widzenie Ksi�dza Piotra

0. zes�ania

0. por�wnanie Polski do Chrystusa

0. M�cze�stwo narodu polskiego, por�wnane do cierpie� Chrystusa na Golgocie (Gal - Francja, krzy� - Rosja Prusy Francja, Siepacz, kt�ry si� poprawi - Rosja)

0. wizja przysz�ego wskrzesiciela „z matki obcej, krew jego dawne bohatery, a imi� jego czterdzieœci i cztery)

2. przeœladowanie m�odzie�y:

0. wi�Ÿniowie zsy�ani na Syberi�

0. por�wnanie Wasilewskiego do Chrystusa

0. krew m�odzie�y por�wnana do krwi Chrystusa

„Polska Chrystusem narod�w" - stwierdzenie to opowiada o tym, �e cierpienia Polski, tak jak cierpienia Chrystusa, odkupi� œwiat i pozbawi� go tzw. Ciemnej strony. Poœwi�cenie ca�ego pokolenia, straconego w rozwoju pa�stwowoœci polskiej, powoduje zwi�kszenie szans nast�pnego na �ycie w wolnej ojczyŸnie; wp�yw filozofii mesjanizmu

XXX

Wielka Improwizacja wyra�a pragnienie walki przedstawiciela narodu jakim jest Konrad. Jest dowodem œwiadomoœci jego pot�gi tw�rczej ( przez por�wnanie do Boga), jest buntem przeciwko przemocy, z�u i uciskowi oraz dowodem prometeizmu. „Jam mistrz wyci�gam d�onie"... Buntuje si� przeciwko bogu, uznanemu za synonim m�droœci - ale g�uchemu wobec tragedii narodu polskiego. Wzywa wi�c Boga do walki z carem. I tu nast�puje pierwiastek lucyferyczny.

Mistyfikacja pot�gi cz�owieka - wiara w ludzkie si�y, odrzucenie boskiej interwencji,

bluŸnierstwo nawet i stwierdzenie „ Ja i Ojczyzna to jedno". ��da pojedynku i rz�du nas duszami.

W sporze o dusze Konrada wiod� sp�r z�e i dobre moce. Dusze Konrada ratuje ks. Piotr, jego mesjanistyczna idea jest zapowiedzi� zmartwychwstania narodu uzyskaniem przez niego niepodleg�oœci. Ksi�dz jest uosobieniem pokory i ufnoœci w mi�osierdzie boga (franciszkanizm - m�cze�stwo Chrystusa to s� analogie do cierpienia Polak�w)

Widzenie jest wyrazem idei mesjanistycznej (teoria religijno - mistyczna przypisuj�ca jednostce lub zbiorowoœci role zbawienia czyli mesjasza) (deifikacja).

Widzenie jest tak�e uog�lnieniem martyrologii narodowej i nadanie jest mesjanistycznego sensu. Obawa przed niebezpiecze�stwem os�abia wole dzia�ania niepodleg�oœciowego.

Idea mia�a przeciwdzia�a� upokorzeniu, wyniku kl�ski powstania listopadowego. Mesjanizm jednostki i narodu mia� spe�ni� misje poœwi�cenia si� innych. Indywidualna walka o dana ide�. Cechami mesjanizmu s�: prometeizm i tytanizm (Konradowie i Kordian)

---