Kolagen to dużo więcej niż składnik kremów nawilżających - stosuje się go również w medycynie, a nawet... w kuchni. Ale przede wszystkim jest podstawowym budulcem ludzkiego ciała.

Jest on głównym białkiem tkanki łącznej, które posiada wysoką odporność na rozciąganie i stanowi główny składnik ścięgien oraz jest odpowiedzialny za elastyczność skóry. Występuje także między innymi w kościach, wątrobie, nerkach, sercu, płucach, rogówce oka, błonach, naczyniach włosowatych. Ubytek kolagenu ze skóry powoduje powstawanie zmarszczek, w trakcie jej starzenia.

Kolagen ma właściwości „klejorodne”. Pełni funkcje podporowe, jest czynnikiem kontrolującym rozmieszczenie sił wewnętrznych i zewnętrznych działających na nasz organizm.

Kolagen podlega w organizmie ciągłej wymianie. „Zużyty” kolagen jest zastępowany przez nowy. Po 25 roku życia proces wymiany zostaje zachwiany. Organizm człowieka zaczyna tracić zdolność do odbudowy naturalnego kolagenu. Zaburzenia wymiany kolagenu są najbardziej widoczne na skórze. Z biegiem lat traci ona swą jędrność i gładkość, staje się cieńsza, sucha i pojawiają się zmarszczki, przebarwienia, cellulitis, suchość skóry, matowienie paznokci i włosów, przykurczenie sylwetki.

Po 30 roku życia, u każdego praktycznie człowieka rozpoczyna się zanik gruczołów łojowych i potowych oraz postępujące wysychanie i wiotczenie skóry. Pojawiają się zmarszczki. Dzieje się tak wskutek osłabienia włókien elastyny i kolagenu, stanowiących najważniejsze składowe podścieliska łącznotkankowego. Wolne rodniki, toksyny i enzym zwany kolagenazą niszczą włókna białkowe, a w organizmie spada poziom mikroelementów i witamin stymulujących naturalną produkcję kolagenu przez fibroblasty i chondrocyty. Obrót kolagenu w organizmie trwa przecież nadal, lecz im bliżej starości, tym procesy degradacji zaczynają przeważać nad procesami syntezy, szczególnie syntezy kolagenu rozpuszczalnego, który zapewniał dotąd skórze elastyczność i możliwość pęcznienia, dzięki zdolności wiązania wody.

Najgroźniejsze dla zdrowia i życia są zaburzenia w układzie odpornościowym, gdzie kolagen sprawuje bardzo ważną funkcję obronną - ogranicza wnikanie i rozprzestrzenianie się ciał patogennych - toksyn środowiskowych, drobnoustrojów i komórek nowotworowych. Wszystkim tym przypadłościom można zapobiegać lub opóźniać ich pojawianie się uzupełniając kolagen.

Kolagen jest makrocząsteczką białkową, utworzoną z 3 łańcuchów polipeptydowych, tworzących potrójny helis. Ma nietypowy skład aminokwasów. Głównymi aminokwasami są prolina, arginina i lizyna, a co trzeci aminokwas w łańcuchu stanowi glicyna. Z kolei aminokwasy zbudowane są z pierwiastków węgla, tlenu i wodoru, wchodzących w reakcje z atomami azotu. Połączenie się co najmniej stu aminokwasów prowadzi do powstania łańcucha polipeptydowego. Tak rodzi się białko. Tak powstaje również kolagen.

Łańcuchy zawierają także hydroksyprolinę, która jest charakterystycznym markerem kolagenu.

Ponadto bardzo istotnym jest także fakt, iż nie cała cząsteczka kolagenu posiada taką budowę superhelisową. Występują tam również odcinki pozbawione tej budowy, jednak są one krótkie i nie mają decydującego znaczenia w działaniu i zastosowaniu kolagenu.

Kolagen jest syntezowany przez fibroblasty w dwóch fazach:

• Faza wewnątrzkomórkowa, w trakcie której tworzą się łańcuchy białkowe, które łączą się ze sobą. W trakcie tej fazy zachodzi miedzy innymi drogą enzymatyczną hydroksylacja lizyny i proliny, prowadząca do tworzenia prokolagenu. Zakończenia NH₂ - terminalne, liniowe. Przed wydzielaniem poza fibroblastami dochodzi do odcięcia części i powstania tropokolagenu o masie cząsteczkowej około 300 000 Da.

• Faza pozakomórkowa: cząsteczki tropokolagenu opuszczają fibroblast i łączą się ze sobą, aby utworzyć włókna kolagenowe. Cząsteczki tropokolagenu mają jeszcze części liniowe, terminalne, które nazywami telopeptydami. Służą do utrzymania spójności łańcuchów spiralnych.

Odmiany kolagenu występujące w farmakologii i kosmetyce:

• Kolagen naturalny - tropokolagen

Kolagen tego typu jest przeważnie rozpuszczalny w kwasach, występuje w roztworze w kwasie octowym, konserwowany przez dodanie kwasu askorbinowego.

W marketingu kosmetycznym od dawna uważano, że kolagen stosowany zewnętrznie mógłby zastąpić ten zdegradowany, endogenny. Stąd reklamowanie istoty kolagenu naturalnego. Tymczasem, zważywszy na jego wysoką masę cząsteczkową, nie przenika przez skórę.

Kolagen naturalny ma działanie powierzchowne i stosowany na skórę tworzy hydrofilowy film hamujący utratę wody, Jest coraz rzadziej stosowany po swojej niezwykłej karierze trwającej ponad 20 lat.

• Kolagen bez telopeptydów - atelokolagen

Atelokolagen jest otrzymywany przez odcięcie telopeptydów, co mu nadaje większą rozpuszczalność i mniejszą siłę antygenową. Zależnie od stężenia, stosuje się go jako roztwór lub jako zawiesinę. Jest używany zwłaszcza w iniekcjach, jako wypełniacz. Biorąc pod uwagę sposób podawania, nie jest to produkt kosmetyczny, ale lek, używany przez dermatologów w leczeniu głębokich zmarszczek, zwłaszcza bruzd nosowo-policzkowych zmarszczek na czole lub górej wardze. Jednakże, jest wolno trawiony i jego efekty utrzymują się tylko około 6 miesięcy. Trzeba wtedy powtórzyć iniekcje. Otrzymujemy bardzo dobre krótkotrwałe rezultaty.

U niektórych osób występują przypadki nietolerancji, rzadkie, ale poważne, i niekiedy nie przyjemne objawy uboczne takie jak: krwiaki, obrzęk wargi, rumieniowofiołkowe ziarniniaki, niekiedy pseudocystym, uraz wielopunktowy we wrażliwych miejscach.

Zastosowanie kolagenu jest bardzo szerokie. Szczególnie stosuje się go w:

• Kremach leczniczych jako: przeciwzmarszczkowe, nawilżające, filmotwórcze.

• W formie mikrokuleczek kolagenowych

• Jako otulina niektórych surowców, szczególnie barwników, modyfikując w ten sposób stan ich powierzchni i powinowactwo.

W organizmie człowieka występuje kilka rodzajów kolagenu. Są one odrębnymi białkami, a jego budowa jest zróżnicowana w zależności od funkcji i miejsca występowania. Generalnie rodzaje kolagenu dzieli się na 8 typów:

• typ I - jest to najbardziej powszechnie występujący rodzaj kolagenu w ludzkim organizmie. Jest on obecny w tkance tworzącej blizny, w ścięgnach i tkance łącznej kości. Występuje on także w skórze, tkance podskórnej.

• typ II - występuje w chrząstkach stawowych

• typ III - występuje w tkance tworzącej się z fibroblastów, w trakcie zabliźniania ran, zanim zostanie wytworzony kolagen typu I, tworzy włókna tkanki łącznej właściwej siateczkowej,włókna te wybarwiają się solami metali ciężkich np. srebrem (argentos)

• typ IV - występuje w błonie podstawnej - mikrowłóknach międzytkankowych, tworzących cienkie membrany między różnymi tkankami organizmu

• typ V - śródmiąższowy - występuje na granicy tkanki tworzącej blizny i tkanek na krawędzi blizn - występuje zawsze jako dopełnienie kolagenu typu I

• typ VI - odmiana typu V - spełniająca tę samą funkcję

• typ VII - występuje w tkance nabłonkowej, m.in. w skórze i na powierzchni tętnic

• typ VIII - występuje w śródbłonku - tkankach tworzących błony śluzowe i wnętrze żył i tętnic

• typ IX, X, XI - występują w chrząstkach - razem z typem II

• typ XII - występuje razem z typami I i III w wielu tkankach.

Oprócz tego istnieje jeszcze 8 niesklasyfikowanych dotąd rodzajów kolagenu, których funkcja w organizmie nie jest wciąż wyjaśniona.

Bibliografia

• Marie-Claude Martini, W. Placek

„Kosmetologia i farmakologia skóry”

• www.wikipedia.pl

• www.nowagospodyni.pl

• http://aagcollagen.pl/

• http://kolagen24.info/

• www.collagenline.com

---