Mgr Anna Surówka

Funkcja kontrolna Sejmu

1. art. 95 ust. 2 K - Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością RM w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.

2. art. 110 ust. 3 K - komisje nadzwyczajne

3. art. 111 K - możliwość powołania przez Sejm komisji śledczej dla zbadania określonej sprawy,

4. art. 115 ust. 1 K - Prezes RM i pozostali członkowie RM mają obowiązek udzielania odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.

5. art. 115 ust. 2 - Prezes RM i pozostali członkowie RM mają obowiązek udzielania odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.

6. art. 191 Reg. Sejmu - interpelacje, wnioski o przedstawienie informacji bieżących, zapytania poselskie, pytania w sprawach bieżących - mogą być kierowane do członków RM.

7. interpelacje - art. 192 - 193 Reg. Sejmu:

• posłowi przysługuje prawo złożenia interpelacji w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityką państwa,

• interpelacja - powinna zawierać krótki opis stanu faktycznego będącego jej przedmiotem, kierowana jest do osoby, do której właściwości dana sprawa należy,

• interpelacja - składana w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu; Marszałek przesyła interpelacją niezwłocznie interpelowanemu,

• odpowiedź na interpelację - udzielana w formie pisemnej nie później niż w terminie 21 dni od dnia otrzymania interpelacji; składana jest na ręce Marszałka Sejmu w dwóch egzemplarzach; Marszałek przesyła odpowiedź interpelowanemu,

• odpowiedź niezadowalająca - interpelant może zwrócić się do Marszałka Sejmu o wystąpienie do interpelowanego z żądaniem dodatkowych wyjaśnień na piśmie; z wnioskiem takim można wystąpić tylko raz, nie późnij niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania niezadowalającej odpowiedzi; dodatkowe wyjaśnienia - udzielane są w ciągu 21 dni od dnia otrzymania żądania wyjaśnień,

8. zapytania poselskie - art. 195 Reg. Sejmu - składane są w sprawach o charakterze jednostkowym, dotyczących prowadzonej przez RM polityki wewnętrznej i zagranicznej oraz zadań publicznych realizowanych przez administrację rządową; zasady składania i forma, a także tryb udzielenia odpowiedzi jak przy interpelacjach,

9. informacje bieżące - art. 194 Reg. Sejmu:

• prawo złożenia wniosku o przedstawienie informacji na posiedzeniu Sejmu przez członka RM przysługuje klubowi lub grupie co najmniej 15 posłów,

• wniosek - forma pisemna, składany na ręce Marszałka Sejmu; wniosek składany jest do godz. 21⁰⁰ dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia posiedzenia Sejmu, wraz z uzasadnieniem oraz wskazaniem adresata,

• uwzględnienie i rozpatrzenie wniosków o udzielenie informacji - Prezydium Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów rozstrzyga, która z propozycji uzyskania informacji zostanie rozpatrzona na najbliższym posiedzeniu Sejmu; w przypadku braku jednolitej opinii Konwentu Seniorów o wyborze informacji rozstrzyga Sejm, po przedstawieniu sprawy przez Marszałka Sejmu,

• rozpatrzenie informacji - na posiedzeniu Sejmu, obejmuje przedstawienie uzasadnienie wniosku przez podmiot uprawniony do jego złożenia oraz udzielenie odpowiedzi przez przedstawiciela RM; czas uzasadnienia wniosku - 5 min, czas udzielania odpowiedzi - 10 min,

• przeprowadza się dyskusję nad przedstawioną informacją; wystąpienia posłów w dyskusji nie mogą trwać dłużej niż 2 min; na zakończenie dyskusji głos zabierają: przedstawiciel wnioskodawców, przedstawiciel RM,

• czas przeznaczony na rozpatrzenie porządku dziennego obrad „Informacja bieżąca” nie może być dłuższy niż 90 min.

zapytania w sprawach bieżących - art. 196 Reg. Sejmu:

• są zadawane ustnie na każdym posiedzeniu Sejmu i wymagają bezpośredniej odpowiedzi,

• do godz. 21⁰⁰ dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia posiedzenia Sejmu, poseł informuje Marszałka Sejmu o ogólnej tematyce i adresacie pytania;

• Prezydium Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów ustala dla każdego posiedzenia kolejność zadawania pytań; Prezydium informuje posłów, które ze zgłoszonych pytań zostają włączone do porządku dziennego określonego posiedzenia Sejmu,

• odpowiedzi - udzielają ministrowie, do których skierowano pytania lub osoby przez nich upoważnione,

• punkt porządku dziennego „Pytania w sprawach bieżących” obejmuje maksymalnie 11 pytań; postawienie pytania - max 2 min, odpowiedź - max 6 min,

• nad pytaniem i udzieloną odpowiedzią nie przeprowadza się dyskusji; prawo wniesienia dodatkowych pytań przysługuje jedynie zadającemu pytanie.

11. komisje jako organy kontroli - art. 158 - 162 Reg. Sejmu:

• komisja uchwala dezyderaty, opinie, sprawozdania, projekty uchwał, rezolucji, apeli, oświadczeń, deklaracji Sejmu,

• dezyderat - zawiera postulaty komisji w określonych sprawach i może być skierowany do RM, poszczególnych jej członków, Prezesa NIK, Prezesa NBP, Prokuratora Generalnego, Głównego Inspektora Pracy; dezyderaty przedstawiane są przez przewodniczącego komisji Marszałkowi Sejmu, który przesyła je odpowiednim organom (Marszałek może zgłosić komisji dezyderat z zaleceniem ponownego rozpatrzenia sprawy); organ, do którego został dezyderat komisji ma obowiązek ustosunkować się do niego i pisemnie powiadomić Marszałka Sejmu o zajętym stanowisku w ciągu 30 dni od dnia otrzymania dezyderatu (Marszałek może ustalić inny termin); odpowiedzi organów państwowych na dezyderaty są rozpatrywane na posiedzeniach komisji; możliwość ponowienia dezyderatu,

• opinia - zawiera stanowisko w określonej sprawie; przedstawiana tym samym organom co dezyderat, a także innym centralnym urzędom i instytucjom państwowym; adresat jest obowiązany na żądanie komisji przedstawić stanowisko wobec opinii w ciągu 30 dnia od dnia otrzymania opinii,

• kontrole komisji - komisje przeprowadzają kontrole w sprawach związanych z wprowadzeniem w życie ustaw i uchwał Sejmu; możliwość dokonywania wspólnej kontroli przez komisje, do których właściwości należy dana problematyka.

12. wotum zaufania - art. 112 - 114, 117 Reg. Sejmu:

• wotum zaufania dla RM powołanej przez Prezydenta w trybie art. 154 ust. 1 K - debata nad programem działania powołanej przez Prezydenta RM, po wyczerpaniu listy mówców i zadaniu pytań, głos może zabrać tylko Prezes RM; Marszałek poddaje pod głosowanie wniosek Prezesa RM o udzielenie wotum zaufania RM; wotum zaufania uchwala Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

• wybór RM przez Sejm - grupa co najmniej 46 posłów może zgłosić kandydata na Prezesa RM; Sejm wybiera Prezesa RM w głosowaniu imiennym; Prezes RM przedstawia Sejmowi program działania RM oraz proponowany skład RM; Sejm wybiera Prezesa RM oraz proponowanych przez niego członków RM bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

• ponowne powołanie RM przez Prezydenta - udzielenie wotum zaufania RM większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

• wniosek Prezesa RM o udzielenie wotum zaufania RM (nie związany z powołaniem RM) - rozpatrzenie wniosku na najbliższym posiedzeniu Sejmu; debata obejmuje wyłącznie zadawanie pytań Prezesowi RM i jego odpowiedzi; wyrażenie wotum zaufania - większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

13. wotum nieufności - art. 115 - 116 Reg. Sejmu:

• dla RM - wniosek składany w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu; wniosek może zgłosić grupa co najmniej 46 posłów; o złożeniu wniosku zawiadamia się Prezydenta i Prezesa RM; wniosek musi wskazywać imiennie kandydata na Prezesa RM (art. 158 ust. 1 K); wniosek głosowany jest na najbliższym posiedzeniu Sejmu przypadającym po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia; Sejm wyraża wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów; ponowny wniosek - może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku; wniosek o udzielenie wotum nieufności składany jest przed upływem 3 miesięcy - może być zgłoszony jeśli wystąpi z nim grupa co najmniej 115 posłów,

• dla ministra - wniosek może zgłosić grupa co najmniej 69 posłów; rozpatrzenie wniosku i ponowny wniosek - jak przy RM; Sejm wyraża wotum nieufności ministrowi większością głosów ustawowej liczby posłów.

14. postępowanie przed TK o stwierdzenie zgodności z Konstytucją ustawy (art. 121 Reg. Sejmu) - w postępowaniu Sejm jest reprezentowany przez przedstawiciela; Komisja Ustawodawcza przed rozprawą wydaje opinię o zarzutach co do niezgodności ustawy z K zawartych we wniosku.

15. TK (art. 122 - 123 Reg. Sejmu) - przekazuje orzeczenia stwierdzające niezgodność z K aktu ustawodawczego, informacje o działalności i orzecznictwie Prezydium Sejmu; Sejm rozpatruje informacje przekazane przez TK nie później niż 3 miesiące od doręczenia posłom informacji i uwag.

16. TS (art. 124 ust. 1 Reg. Sejmu) - przedkłada informacje o swojej działalności Prezydium Sejmu.

17. RPO (art. 124 ust. 2 Reg. Sejmu) - przedkłada sprawozdania ze swojej działalności i uwagi o stanie przestrzegania praw i wolności obywateli Prezydium Sejmu; Sejm zapoznaje się z nimi.

18. KRRiTv (art. 125 Reg. Sejmu) - składa Sejmowi sprawozdania ze swojej działalności i informację o podstawowych problemach radiofonii i Tv; sprawozdania są rozpatrywane przez Sejm nie później niż 3 miesiące od dnia ich doręczenia posłom.

19. RM (art. 125a Reg. Sejmu) - przedkłada Sejmowi informację o udziale RP w pracach UE; Sejm rozpatruje informację i podejmuje uchwałę o jej przyjęciu lub odrzuceniu.

20. Prezes NIK (art. 126 Reg. Sejmu) - przedstawia Prezydium Sejmu uwagi do sprawozdania RM z wykonania ustawy budżetowej i innych planów finansowych państwa, sprawozdania z wyników kontroli zleconych przez Sejm i jego organy (Marszałka Sejmu, Prezydium Sejmu, komisje sejmowe) oraz Prezydenta i Prezesa RM, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm lub jego organy określonych problemów społeczno - gospodarczych i organizacyjno - prawnych związanych z działalnością organów administracji państwowej, sprawozdania z rocznej działalności NIK, plany pracy NIK; opiniowanie wniosków, sprawozdań - Komisja do Spraw Kontroli Państwowej, a także do komisji właściwej ze względu na podmiot, którego te informacje dotyczą.

21. Najwyższa Izba Kontroli - ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r.

• NIK - naczelny organ kontroli państwowej (art. 202 ust. 1 K, art. 1 ust. 1 UoNIK),

• NIK - podlega Sejmowi (art. 202 ust. 2 K, art. 1 ust. 2 UoNIK),

• NIK - działa na zasadach kolegialności (art. 202 ust. 3 K, art. 1 ust. 3 UoNIK),

• NIK - kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych (art. 203 ust. 1 K, art. 2 ust. 1 UoNIK); kontrola z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości, rzetelności,

• NIK - może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych (art. 203 ust. 2 K, art. 2 ust. 2 UoNIK); kontrola z punktu widzenia legalności, gospodarności, rzetelności,

• NIK - może kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności wykonują zadania zlecone lub powierzone, a także zamówienia publiczne przez państwo lub samorząd terytorialny, organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne, korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy, poręczenia lub gwarancji udzielonych przez państwo, samorząd terytorialny, wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (art. 203 ust. 3 K, art. 2 ust. 3 - 4 UoNIK); kontrola z punktu widzenia legalności, gospodarności,

• NIK - kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową Kancelarii Prezydenta, Kancelarii Sejmu, Senatu, TK,RPO, KRRiTv, GIODO, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, SN, NSA, Państwowej Inspekcji Pracy (art. 4 UoNIK),

• NIK - podejmuje kontrolę na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta RP, Prezesa RM, z własnej inicjatywy (art. 6 UoNIK),

• NIK - przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, opinię w sprawie absolutorium dla RM, informację o wynikach kontroli zleconej przez Sejm lub jego organy, przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP, Prezesa RM, innych ważniejszych kontroli, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne, wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, sprawozdania z działalności NIK (art. 7 UoNIK),

• NIK - przedkłada Prezydentowi informacje o wynikach kontroli przeprowadzonych na jego wniosek, na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezesa RM, innych ważniejszych kontroli (art. 8 ust. 1 UoNIK),

• NIK - przedkłada Prezesowi RM informację o wynikach kontroli przeprowadzonych na jego wniosek, informacje o wynikach kontroli przedkładane Sejmowi i Prezydentowi RP (art. 8 ust. 2 UoNIK),

• delegatury NIK - przedkładają właściwym wojewodom informacje o wynikach ważniejszych kontroli dotyczących działalności terenowych organów administracji rządowej, a wojewodom, sejmikom samorządowym i organom stanowiącym samorządu terytorialnego - informacje o wynikach ważniejszych kontroli dotyczących działalności samorządu terytorialnego (art. 9 UoNIK),

• Prezes NIK - podaje do wiadomości publicznej analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, sprawozdania z działalności NIK (art. 10 UoNIK),

• Prezes NIK - może występować z wnioskami do TK (art. 191 i 188 K, art. 11 UoNIK),

• obowiązki innych organów kontroli, rewizji, inspekcji działających w administracji rządowej i samorządzie terytorialnym - obowiązek udostępniania NIK wyników przeprowadzonych przez nie kontroli, przeprowadzanie określonych kontroli wspólnie z NIK, doraźne kontrole (art. 12 UoNIK),

• Prezes NIK - kieruje NIK i odpowiada za jej działalność przed Sejmem (art. 13 UoNIK),

• Prezes NIK - powoływany na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów; powołanie - Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu (art. 204 ust.1 K, art. 14 ust. 1 UoNIK); Senat podejmuje w ciągu miesiąca uchwałę w sprawie uchwały Sejmu dotyczącej wyboru Prezesa NIK; niepodjęcie w tym terminie uchwały oznacza wyrażenie zgody przez Senat (art. 14 ust. 2 UoNIK); brak zgody Senatu - powołanie na stanowisko Prezesa NIK innej osoby (art. 14 ust.3 UoNIK); Prezes NIK składa przysięgę (art. 15 UoNIK); kadencja - 6 lat licząc od dnia złożenia przysięgi (art. 204 ust.1 K, art. 16 ust.1 UoNIK); ta sama osoba może być ponownie powołana tylko raz (możliwość pełnienia funkcji Prezesa NIK nie więcej niż przez dwie kolejne kadencje) - art. 205 ust. 1 K, art. 16 ust.2 UoNIK; kadencja Prezesa NIK wygasa - w razie śmierci, orzeczenia wyrokiem TS utraty zajmowanego stanowiska, odwołania; odwołanie - odwołuje Sejm w razie zrzeczenia się stanowiska, uznania trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków, skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo, TS orzekł zakaz zajmowania przez niego kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwa (art. 17 UoNIK + art. 14 UoNIK - wniosek); posiada immunitet - nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej, ani nie może być zatrzymany lub aresztowany z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania; o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu/Senatu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego (art. 18 UoNIK); zakaz przynależności do partii politycznych i zajmowania innych stanowisk (wyjątek - zajmowanie stanowiska profesora szkoły wyższej), wykonywać innych zajęć nie dających się pogodzić z godnością urzędu (art. 19 UoNIK); Prezes NIK bierze udział w posiedzeniach Sejmu,

• wiceprezesi NIK - powoływani i odwoływani przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK w liczbie 2 - 4; zakaz - przynależności do partii politycznych, zajmowania innych stanowisk (wyjątek - zajmowanie stanowiska profesora szkoły wyższej), wykonywania innych zajęć nie dających się pogodzić z godnością urzędu; stanowiska wiceprezesa nie można łączyć z mandatem posła lub senatora; w razie potrzeby zastępują Prezesa NIK; są członkami Kolegium NIK (art. 21 + art. 22 UoNIK),

• dyrektor generalny NIK - powoływany i odwoływany przez Prezesa NIK za zgodą Marszałka Sejmu; zakaz - przynależności do partii politycznych, zajmowania innych stanowisk (wyjątek - zajmowanie stanowiska profesora szkoły wyższej), wykonywania innych zajęć nie dających się pogodzić z godnością urzędu; stanowiska wiceprezesa nie można łączyć z mandatem posła lub senatora (art. 21 ust. 2,4,5 UoNIK),

• Kolegium NIK - skład: Prezes NIK jako przewodniczący, wiceprezesi, dyrektor generalny NIK, 14 członków powoływanych przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK (7 przedstawicieli nauk ekonomicznych lub prawnych, 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub doradców Prezesa NIK, spośród których Prezes NIK wyznacza sekretarza Kolegium); członkowie Kolegium w pełnieniu swych funkcji są niezawiśli, mogą zgłaszać zdanie odrębne do podejmowanych uchwał; kadencja członków Kolegium NIK - 3 lata licząc od dnia powołania; wygaśnięcie kadencji jak przy Prezesie NIK; odwołanie - Marszałek na wniosek Prezesa NIK jeżeli członek kolegium zrzekł się funkcji, przestał zajmować stanowisko ze względu, na które stał się członkiem Kolegium, nie uczestniczył w posiedzeniach Kolegium przez ponad 1 rok, został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo z winy umyślnej; Kolegium m.in.: zatwierdza analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, uchwala opinię w sprawie absolutorium dla RM, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm pewnych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne, projekt statutu i budżetu NIK, opiniuje sprawy wniesione przez Prezesa NIK; posiedzeniom przewodniczy Prezes NIK lub wyznaczony przez niego wiceprezes; uchwały zapadają w obecności co najmniej połowy składu Kolegium w tajnym głosowaniu większością głosów; w razie równości głosów - rozstrzyga przewodniczący (art. 22 - 24 UoNIK),

• jednostki organizacyjne NIK - departamenty i delegatury; ich organizację wewnętrzną , siedziby, zakres właściwości terytorialnej określa Statut NIK nadany w drodze zarządzenia przez Marszałka Sejmu (art. 25 UoNIK),

• postępowanie kontrolne (rozdział 3 UoNIK) - ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli; upoważnieni przedstawiciele NIK - kontrolerzy mają prawo swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych, przeglądania dokumentów, przeprowadzania oględzin, wzywania i przesłuchiwania świadków, żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielania ustnych i pisemnych wyjaśnień, korzystania z pomocy biegłych i specjalistów, zasięgania informacji w związku z kontrolą od innych jednostek niż kontrolowana, zwoływania narad pracowników jednostek kontrolowanych; kierownicy jednostek kontrolowanych mają obowiązek przedkładać na żądanie NIK wszelkie dokumenty i materiały niezbędne do przeprowadzenia kontroli; możliwość wyłączenia kontrolera (art. 31 UoNIK); przesłuchanie w toku kontroli: 1^o osoba obowiązana do zachowania tajemnicy służbowej - może być przesłuchana w charakterze świadka co do okoliczności objętych tym obowiązkiem, 2^o osoba obowiązana do zachowania tajemnicy państwowej - może być przesłuchana w charakterze świadka co do okoliczności objętych tym obowiązkiem tylko po zwolnieniu z obowiązku udzielonym na piśmie przez Prezesa NIK, 3^o osoba obowiązana do zachowania tajemnicy ustawowo chronionej - może być przesłuchana w charakterze świadka co do okoliczności objętych tym obowiązkiem tylko po zwolnieniu z obowiązku zachowania tajemnicy udzielonym na piśmie przez Prezesa NIK, jeżeli przepisy przewidują dostęp NIK do tej tajemnicy; protokół pokontrolny - opis stanu faktycznego, stwierdzone nieprawidłowości, podpisywany przez kontrolera i kierownika jednostki kontrolowanej (możliwość zgłoszenia zastrzeżeń do protokołu, odmówienia podpisania); w razie stwierdzenia przestępstwa lub wykroczenia NIK zawiadamia organ powołany do ścigania przestępstw,

• pracownicy NIK - rozdział 4 UoNIK.

22. wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej - wstępne wnioski Marszałek Sejmu kieruje do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej - art. 127 Reg. Sejmu.

23. powiadomienie osoby objętej wnioskiem - Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej przesyła wniosek wraz z załącznikami osobie objętej wnioskiem wyznaczając jej termin do złożenia pisemnych wyjaśnień i przedstawienia wniosków dowodowych; Komisja przeprowadza postępowanie dowodowe, w którym mogą brać udział osoba objęta wnioskiem i jej obrońca - art. 128 Reg. Sejmu.

24. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej - sporządza sprawozdanie, które przedstawia Sejmowi wraz z wnioskami o pociągnięcie lub nie do odpowiedzialności konstytucyjnej; sprawozdanie i wnioski powinny być doręczone posłom nie później niż 21 dni przed posiedzeniem, na którym wniosek ma być rozpatrywany - art. 129 Reg. Sejmu.

25. uchwała o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej lub umorzeniu postępowania - podejmowana przez Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów - art. 130 Regulaminu Sejmu.

26. Trybunał Stanu - ustawa o TS + Konstytucja:

• skład - przewodniczący (z urzędu jest nim Pierwszy Prezes SN), 2 zastępców przewodniczącego, 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu; zastępcy przewodniczącego oraz minimum połowa członków TS muszą posiadać kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego; członkowie TS w sprawowaniu funkcji sędziego są niezawiśli, podlegają tylko Konstytucji i ustawom (art. 199 K); w skład TS mogą być wybrani tylko obywatele polscy; członkowie TS posiadają immunitet (art. 15a UoTS),

• odpowiedzialności przed TS za naruszenie Konstytucji ponoszą: Prezydent RP, Prezes RM i członkowie RM, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiTv, osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, posłowie i senatorowie - za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia państwowego i komunalnego (art. 198 ust. 1 K, art. 1 UoTS),

• odpowiedzialność konstytucyjne - obejmuje czyny popełnione przez wyżej wymienione osoby w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie naruszyły Konstytucję lub ustawę (art. 3 UoTS)

• Prezydent - może być pociągnięty do odpowiedzialności przed TS za naruszenie K, ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego; w okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie przedawnienie karalności przestępstw i przestępstw skarbowych (regulacje te stosuje się odpowiednio do Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, którzy wykonują obowiązki Prezydenta); prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje Zgromadzeniu Narodowemu; wniosek - może złożyć Marszałkowi Sejmu grupa co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego; wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności przed TS musi spełniać wymogi przewidziane przez kpk dla aktu oskarżenia; Marszałek Sejmu kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która wszczyna postępowanie; przewodniczący Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przesyła wniosek wraz z załącznikami osobie objętej wnioskiem wyznaczając jej termin do złożenia pisemnych wyjaśnień i przedstawienia wniosków dowodowych; Komisja przeprowadza postępowanie dowodowe, w którym mogą brać udział osoba objęta wnioskiem i jej obrońca; Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej sporządza sprawozdanie, które przedstawia Sejmowi wraz z wnioskami o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej lub o umorzenie postępowania; Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej przedstawia Zgromadzeniu Narodowemu sprawozdanie z wnioskami; uchwała o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia podejmowana jest większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego; niepodjęcie uchwały - umorzenie postępowania; z chwilą podjęcia przez Zgromadzenia Narodowe uchwały o pociągnięciu Prezydenta do odpowiedzialności przed TS sprawowanie przez niego urzędu ulega zawieszeniu; Zgromadzenie Narodowe wybiera spośród swoich członków dwóch oskarżycieli, którzy powinni spełniać warunki wymagane do powołania na stanowisko sędziego (art. 2, 4, 6, 7 - 10, 13 UoTS),

• Prezes RM i członkowie RM - ponoszą odpowiedzialność przed TS za naruszenie K, ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego popełnionego w związku z zajmowanym stanowiskiem; jeżeli wszczęto przeciwko nim postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem prokurator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić Marszałka Sejmu; możliwość ponoszenia odpowiedzialności łącznie przed TS za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego popełnionego w związku z zajmowanym stanowiskiem i odpowiedzialności konstytucyjnej; prawo postawienia Prezesa RM i członków RM w stan oskarżenia przysługuje Sejmowi; wniosek - może złożyć Marszałkowi Sejmu Prezydent lub grupa co najmniej 115 posłów; wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności przed TS musi spełniać wymogi przewidziane przez kpk dla aktu oskarżenia; Marszałek Sejmu kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która wszczyna postępowanie; przewodniczący Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przesyła wniosek wraz z załącznikami osobie objętej wnioskiem wyznaczając jej termin do złożenia pisemnych wyjaśnień i przedstawienia wniosków dowodowych; Komisja przeprowadza postępowanie dowodowe, w którym mogą brać udział osoba objęta wnioskiem i jej obrońca; Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej sporządza sprawozdanie, które przedstawia Sejmowi wraz z wnioskami o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej lub o umorzenie postępowania; Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wnioskami; uchwała o postawieniu Prezesa RM lub członka RM w stan oskarżenia podejmowana jest większością 3/5 głosów ustawowej liczby posłów; niepodjęcie uchwały - umorzenie postępowania; z chwilą podjęcia przez Sejm uchwały o pociągnięciu Prezesa RM lub członka RM do odpowiedzialności przed TS sprawowanie czynności przez osobę, której wniosek dotyczy; Sejm wybiera spośród swoich członków dwóch oskarżycieli, z których co najmniej jeden posiada kwalifikacje wymagane do powołania na stanowisko sędziego; w razie utraty uprawnień przez oskarżycieli - wyboru nowych oskarżycieli dokonuje Marszałek Sejmu (art. 2 ust. 3 - 5, art. 5, art. 6 - 9, 11 - 12, 13 ust. 1b, 3 -4 UoTS),

• Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiTv, osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych - ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed TS chociażby nieumyślnie naruszyły K lub ustawę; prawo postawienia w stan oskarżenia Prezesa NBP, Prezesa NIK, członków KRRiTv, osób, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych przysługuje Sejmowi; wniosek - może złożyć Marszałkowi Sejmu Prezydent lub grupa co najmniej 115 posłów, komisja śledcza; wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności przed TS musi spełniać wymogi przewidziane przez kpk dla aktu oskarżenia; Marszałek Sejmu kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która wszczyna postępowanie; przewodniczący Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przesyła wniosek wraz z załącznikami osobie objętej wnioskiem wyznaczając jej termin do złożenia pisemnych wyjaśnień i przedstawienia wniosków dowodowych; Komisja przeprowadza postępowanie dowodowe, w którym mogą brać udział osoba objęta wnioskiem i jej obrońca; Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej sporządza sprawozdanie, które przedstawia Sejmowi wraz z wnioskami o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej lub o umorzenie postępowania; Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wnioskami; uchwała o postawieniu w stan oskarżenia podejmowana jest bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów; niepodjęcie uchwały - umorzenie postępowania; z chwilą podjęcia przez Sejm uchwały o pociągnięciu do odpowiedzialności przed TS sprawowanie czynności przez osobę, której wniosek dotyczy; Sejm wybiera spośród swoich członków dwóch oskarżycieli, z których co najmniej jeden posiada kwalifikacje wymagane do powołania na stanowisko sędziego; w razie utraty uprawnień przez oskarżycieli - wyboru nowych oskarżycieli dokonuje Marszałek Sejmu (art. 3, 5, 6 ust. 2 - 7, art. 7 - 9, 11, 13 ust. 1a, 3 - 4 UoTS),

• posłowie i senatorowie - ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed TS za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia państwowego i komunalnego; prawo postawienia w stan oskarżenia posła przysługuje Sejmowi, a senatora - Senatowi; wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności posła - może złożyć Marszałek Sejmu; wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności przed TS musi spełniać wymogi przewidziane przez kpk dla aktu oskarżenia; Marszałek Sejmu kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która wszczyna postępowanie; przewodniczący Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przesyła wniosek wraz z załącznikami osobie objętej wnioskiem wyznaczając jej termin do złożenia pisemnych wyjaśnień i przedstawienia wniosków dowodowych; Komisja przeprowadza postępowanie dowodowe, w którym mogą brać udział osoba objęta wnioskiem i jej obrońca; Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej sporządza sprawozdanie, które przedstawia Sejmowi wraz z wnioskami o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej z wnioskiem o uchylenie immunitetu lub o umorzenie postępowania; Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wnioskami; uchwała o postawieniu w stan oskarżenia podejmowana jest bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów; niepodjęcie uchwały - umorzenie postępowania; z chwilą podjęcia przez Sejm uchwały o pociągnięciu do odpowiedzialności przed TS sprawowanie czynności przez osobę, której wniosek dotyczy; Sejm wybiera spośród swoich członków dwóch oskarżycieli, z których co najmniej jeden posiada kwalifikacje wymagane do powołania na stanowisko sędziego; w razie utraty uprawnień przez oskarżycieli - wyboru nowych oskarżycieli dokonuje Marszałek Sejmu (art. 3, 5a, 6 ust. 2 - 7, art. 7 - 9, 11, 13 ust. 1a, 3 - 4 UoTS),

• upływ kadencji Sejmu - jeżeli po nadaniu biegu przez Marszałka Sejmu wnioskowi wstępnemu o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej upłynie kadencja Sejmu, to postępowanie w danej sprawie toczy się nadal po rozpoczęciu następnej kadencji Sejmu (art. 13a UoTS); jeżeli wniosek dotyczył posła, który nie uzyskał mandatu w Sejmie nowej kadencji - postępowanie ulega umorzeniu,

• orzekanie TS: I instancja - przewodniczący i 4 członków, II instancja - przewodniczący i 6 członków z wyłączeniem sędziów, którzy uczestniczyli w rozpatrzeniu sprawy w I instancji; w postępowaniu przed TS udział obrońcy jest obowiązkowy,

• kary orzekane przez TS: utrata czynne i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta, do Sejmu, do Senatu, do Parlamentu UE, do organów stanowiących samorządu terytorialnego, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych, utrata wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń, tytułów honorowych, pozbawienie mandatu poselskiego, możliwość poprzestania na uznaniu winy oskarżonego (jeżeli społeczna szkodliwość czynu jest znikoma lub ze względu na szczególne okoliczności sprawy), za przestępstwa i przestępstwa skarbowe - kary przewidziane w ustawie.

---