19. Siła i słabość bohatera romantycznego na podstawie dwóch wybranych utworów A. Mickiewicza.

Na wstępie coś o bohaterze romantycznym, jego cechach (wybitna indywidualność, skoncentrowanie życia wobec jednej namiętności, nierealne cele, bunt przeciw światu, ogromna wrażliwość itd.).Siłę i słabość bohatera romantycznego można rozpatrzyć na przykładzie dwóch Konradów: Wallenroda i poety z III cz."Dziadów".

Konrad Wallenrod to jednostka o bardzo silnym charakterze, osobowości, która potem stała się wzorem dla innych (powst. listopadowe).Główną siłą kierującą jego działaniem był patriotyzm i żarliwa miłość do swojej ojczyzny. One to sprawiają, że Konrad porzuca szczęście rodzinne, osobiste (poświęca też dobro swojej żony) i cały oddaje się misji jaką ma wypełnić. Mimo, że na jego drodze staje wiele przeszkód (głównie moralnych, dotyczących etyki rycerskiej i chrześcijańskiej, a także problem życia w samotności i odosobnieniu wśród wrogów), a walka jest długa i żmudna (powolne dochodzenie do władzy w Zakonie) to dzięki przywiązaniu do ojczyzny Konrad wypełnia do końca swe zadanie.Mimo niezaprzeczalnej, ogromnej siły charakteru i woli, nieugiętego i ciągłego dążenia do wyznaczonego celu kierowanego przez ogromny patriotyzm miał on także swoje słabe strony. Było to między innymi to, że bał się i odwlekał chwilę całkowitego rozgromienia wroga (chciał ją odsunąć jak najdalej, gdyż była ona punktem kulminacyjnym jego zdrad, ale także dlatego, że nie widział przyszłości dla siebie po wypełnieniu planu). Jego honorowa, rycerska i chrześcijańska dusza oraz zbyt uczuciowa natura (wszystkie te cechy uszlachetniają go, lecz są jednocześnie przyczyną jego tragizmu) sprawiły, że nie mógł się odnaleźć w tym świecie kłamstw i oszustw, popadł w alkoholizm.Poczucie hańby za wszelkie niezgodne z uznawanym przez niego kodeksem moralnym uczynki nie pozwoliło mu zaznać szczęścia po wypełnieniu misji: Konrad popełnia samobójstwo, przyczynia się do śmierci Aldony.

Siłą drugiego bohatera - Konrada z III cz. "Dziadów" byla jego poezja oraz uczucie, on sam czuje się dzięki im kimś wyjątkowym, wielkim. Poezja - pieśń, jak mówi jest "siłą", "dzielnością", "tworzeniem", "nieśmiertelnością". "Śpiewając sobie samemu" Konrad odzyskuje zarówno szczęście, jak i moc, siłę (szerzej w pyt. 22). Kolejnym atrybutem bohatera romantycznego jest jego uczucie. Jest ono w stanie pokonać to, czego "myśl nie złamie", jest mocą niemal boską, "której ludzie nie nadadzą". Wyposażony w te dwa atrybuty: poezję i uczucie Konrad wzywa Boga do rozmowy, pragnie poświęcić sie dla ludzkości...(prometeizm), jego wiara i myśl są w stanie " zwalac i podźwigać trony'.Jednak Konrad ma także wiele słabości. Są nimi między innymi: pogarda dla świata, innych poetów, wywyższanie się ponad pozostałych, zbytni indywidualizm (wszystko pragnie robić w pojedynkę, nie zaś z innnymi). Do jego klęski przyczynia się także jego duma i pycha (więcej w pyt. 23) . Konrad stosuje środki jakie sam zwalcza: do zniszczenia despoty, cara pragnie wzyskać władzę absolutną ("rząd dusz").

Zakończenie: bohater romantyczny nie jest idealny, lecz ma także swoje wady i słabości itd...

20. Twórczość Adama Mickiewicza z okresu wileńsko-kowieńskiego wobec klasycyzmu i romantyzmu.

I. Adam Mickiewicz prekursorem romantyzmu w Polsce - dojrzewanie i początki działalności literackiej w okresie schyłku oświecenia w Polsce; w czasie studiów pozostawanie pod wpływem klasycznego sposobu pojmowania świata narzucanego przez wykładowców (m.in. filologa klasycznego Ernesta Groddecka) i jednoczesny kontakt z literaturą romantyczną niemieckich twórców (Johanna Wolfganga Goethego, Friedricha Schillera); w okresie pobytu w Wilnie i Kownie wydanie pierwszych utworów ("Pieśń filaretów", "Oda do młodości", "Ballady i Romanse") spotykających się z wielkim poparciem młodzieży i dezaprobatą klasycznych autorytetów (Jan Śniadecki).

1. "Pieśń Filaretów" - manifest młodzieży filomackiej i filareckiej, pierwszy znany utwór Mickiewicza.

a) stosunek poety do klasycyzmu i romantyzmu wyrażony w treści utworu

- oskarżenie klasyków o niezdolność do wielkich czynów, do walki o wolność, ale jednoczesne docenienie wartości racjonalnych działań służących stworzeniu przyszłego, nowego państwa po odzyskaniu niepodległości

- krytyka klasycznego stosunku do świata jako niewystarczającego do dalszego, głębszego jego poznania, umożliwiającego jedynie zbadanie poznanej już, jego materialnej części

"Cyrkla, wagi i miary

Do martwych użyj brył"

- romantyczne hasła jako element programu filaretów - postulaty dążenia do celu bez zwracania uwagi na posiadane środki

("Mierz siłę na zamiary,

Nie zamiar podług sił.")

i kierowania się głosem duszy i serca, mogącym zmieniać prawdy uznawane za oczywiste

b) budowa i formuła utworu jako wynik pozostawania poety pod silnym wpływem klasycyzmu

- pieśń gatunkiem wywodzącym się z antyku i wykorzystywanym przez klasyków

- regularna budowa charakterystyczna dla utworów klasycznych

- odwołania do antyku (wino jako "Bacha kwas"; Bakchus - rzymski bóg wina);

- żartobliwy ton próbą odejścia od klasycznych kanonów;

2. "Oda do młodości" - program ideowy młodego pokolenia, utwór, który wywołał największe poruszenie wśród klasyków.

a) kontrastowe ukazanie świata ludzi starych i młodych osią konstrukcyjną utworu i wyrazem jednoznacznego opowiedzenia się Mickiewicza po stronie rodzącego się romantyzmu

* cechy świata "starych", reprezentujących poglądy klasyczne

- nieczułość, apatia, zwątpienie ("Bez serc, bez ducha")

- martwota, bezruch, brak aktywności

- dostrzeganie tylko świata materialnego, będącego w zasięgu ręki

- egoizm, izolowanie się od życia

- świat pełen chaosu, zamętu, waśni i wojen

- życie w świecie materialnym, ograniczanie się jedynie do tego, co materialne

* cechy świata "młodych", reprezentujących rodzący się romantyzm

- uczuciowość, nadzieja, optymizm

- aktywność, chęć tworzenia, wyznaczanie sobie wysokich celów ("Młodości! ty nad poziomy wylatuj")

- przenikanie całego kosmosu, postrzeganie pozazmysłowe, z peresektywy słońca

- altruizm, wspólne działanie dla dobra innych ("Razem młodzi przyjaciele !")

- świat pełen harmoni, ładu, pokoju, miłości

- wiara w istnienie świata duchowego (idealizm)

b) formuła utworu, zawarte w nim hasła i sposób ich przedstawienia wynkiem starcia się dwóch prądów literackich

* cechy klasyczne:

- oda jako gatunek literacki wywodzący się ze starożytności

- nawiązania do literatury antycznej (mit o Heraklesie)

- idee oświeceniowe: optymistyczna wiara w lepszą przyszłość, utylitarna postawa dążenia do szczęścia wszystkich ludzi i wiara w postęp ludzkości, idea braterstwa i solidarności ludzi

- stosowanie słownictwa abstrakcyjnego o dużym zakresie

* cechy romantyczne:

- żywiołowość, dynamizm, emocjonalność jako sposób wyrażania myśli

- wiara że, miłość jest cechą umożliwiającą zrealizowanie nawet nieosiągalnych celów

- wiara w istnienie świata pozarozumowego, którego poznanie wymaga nowych sposobów

- aprobata dla gwałtownych metod działania ("Gwałt niech się gwałtem odciska")

- pogarda dla zastanego świata i chęć jego zmiany;

3. Ballady "Romantyczność" i "Świteź" jako utwory zawierające zasady programowe literatury romantycznej i ostateczny rozrachunek Mickiewicza z poglądami klasyków.

a) "Romantyczność"

- bohaterką utworu, Karusia, postać romantyczna (pochodzenie ludowe, wrażliwość, uczuciowość, emocjonalność, konflikt ze światem, kierowanie się miłością jako jedyną wartością w życiu) żyjąca we własnym świecie, i mająca kontakt ze światem duchowym (rozmowa z nie żyjącym Jasieńkiem)

- wiara prostego ludu w kontakt Karusi ze światem niematerialnym i krytyka takiej postawy przez starca

- opowiedzenie się przez narratora po stronie ludu kierującego się "czuciem i wiarą" i "prawdami żywymi" zgodnie z poglądami romantyków, a zdecydowane odrzucenie poglądów starca reprezentującego "prawdy martwe" i poznającego świat jedynie przez "szkiełko i oko" tak jak klasycy

b) "Świteź"

- przytoczenie przez narratora przykładu słuszności romantycznej wizji świata - w konkretnym miejscu (jezioro Świteź) przez konkretną osobę ("Pan na Płużynach") dokonane zostaje odkrycie (wyłowienie z głębi jeziora żywej dziewczyny), którego nie da się racjonalnie wytłumaczyć, i które każe pojmować świat zgodnie z wolą romantyków

- historia wpisująca się w naturę mogącą oddziaływać na człowieka jako wizja rzeczywstości stworzona przez lud i przejęta przez romantyków

c) formułą przyjętą przez Mickiewicza do wyrażenia własnych poglądów - ballada, gatunek typowo romantyczny;

4. Pozostałe ballady z tomu "Ballady i romanse", "Dziadów część II i IV" (dramaty romantyczne) oraz "Grażyna" (powieść poetycka) realizacją romantycznych założeń powziętych przez Mickiewicza.

21. Jakie cechy ballady zadecydowały o tym, że stała się ona ulubionym gatunkiem romantyków?

Omów na wybranych przykładach.

Ballada jest to gatunek epicko-liryczny, wywodzący się z poezji ludowej, opowiadający o niezwykłych wydarzeniach legendarnych lub historycznych, przekazując przy tym ogólnie uznane prawdy moralne. Fabuła w balladzie jest zamknięta, charakteryzuje się zagadkowością i tajemniczością. Pierwsze ballady powstały w XIII wiecznej Szkocji, jednak największą popularność zyskała ballada dopiero w XIX wieku. Swą popularność w epoce romantyzmu zawdzięcza ballada przede wszystkim swojej treści i kompozycji, które były bardzo bliskie "romantycznemu ideałowi" - utworowi, który zawierał zasady programowe literatury romantycznej. Pisarze romantyczni byli przekonani o duchowym charakterze rzeczywistości, wierzyli w pozarozumowe źródła poznania świata, takie jak wiara, uczucie czy intuicja. Idealnym bohaterem romantycznym dla twórców tamtej epoki , była jednostka uduchowiona, tzn osoba, która wierzyła w istnienie dwóch światów, ziemskiego i duchowego. Bohater taki musiał być wybitną indywidualnością, jego życie musiało być pełne bólu i cierpienia. Stworzenia takiego bohatera był możliwe właśnie dzięki balladom.

Polskim twórcą, który spopularyzował ballady był Adam Mickiewicz. W roku 1822 opublikował on tomik "Ballady i romanse", który dał początek epoce romantyzmu w Polsce. Wśród tych utworów znalazła się ballada pt: "Romantyczność". Opowiada ona historię wiejskiej dziewczyny, Karusi, która po śmierci swojego narzeczonego, Jasieńka, popadła w obłęd. Karusia posiadła zdolność komunikowania się ze światem zmarłych, dzięki czemu zyskała ogromne poważanie wśród mieszkańców rodzinnej wsi. Jedynie starzec, przedstawiciel pokolenia racjonalistów, neguje zdolności dziewczyny, ufając tylko w to co można zobaczyć i zbadać. Karusia żyje na pograniczu świata realnego i świata duchów. Jest typową romantyczką: kocha miłością niespełnioną i nieszczęśliwą, cierpi z powodu odejścia ukochanego oraz dlatego, że nie jest rozumiana przez otoczenie. Fabuła utworu Mickiewicza posiada również cechy ballady: nastrój grozy i tajemniczości budowany jest w "Romantyczności" dzięki mitywowi pojawiajacego się ducha Jasia. Specyficzna tajemniczość utworu pogłębiona zostaje dzięki ludowym przesłaniom, które mówią o związku

świata żywych ze światem zmarłych:

"Mówcie pacierze! - krzyczy prostota -

tu jego dusza być musi"

Akcja utworu Mickiewicza opiera się na porównaniu dwu przeciwnych postaw, romantycznej i oświeceniowej. Bohaterem romantycznym jest Karusia, a oświeceniowym starzec. Bohater ów jest zdania, że świat można poznać tylko poprzez umysł:

"Ufajcie memu oku i szkiełku

Nic tu nie widzę dokoła"

Spór między Karusią i starcem rozstrzyga narrator, który stając po stronie idei romantycznej stwierdza:

"Czucie i wiara silniej mówią do mnie

Niż mędrca szkiełko i oko."

Narrator jednocześnie przekazuje czytelnikowi radę, jak żyć i postępować:

"Miej serce i patrzaj w serce."

Ballada "Romantyczność" dzięki związkowi z programem epoki stała się poetyckim manifestem postawy romantycznej. Mickiewicz zawarł w tym utworze wszystkie zasady, jakimi powinien się kierować prawdziwy romantyk.

Podsumowanie 1: (Cechy jakie zapewniły balladzie popularność).

- bohaterka utworu, Karusia, typową romantyczką :

życie Karusi jest pełne cierpienia po stracie ukochanego, jest wybitną indywidualnością dzięki swym możliwościom kontaktowania się ze światem zmarłych, wierzy w pozarozumową możliwość poznania świata, kocha miłością niespełnioną - miłość najważniejsza w jej życiu;

- fabuła ballady pełna grozy i niepokoju wywołanego niepewnością losu dziewczyny i sylwetką zmarłego kochanka.

Innym twórcą romantycznym, który wykorzystywał ballady do popularyzowania postaw romantycznych był Jan Wolfgang Goethe. Jedna z jego ballad nosi tytuł "Król Olch". Utwór ten opowiada historię ojca, który zimą, podczas zamieci, wraz z chorym dzieckiem, próbuje dojechać konno do domu. W czasie podróży dziecko umiera, jednak przed śmiercią widzi tajemniczą postać króla Olch, który namawia go do wspólnej zabawy. W utworze tym Goethe zawarł większość zasad, którymi kierowali się pisarze romantyczni, dzięki czemu ballada ta stał się szalenie popularna w epoce romantyzmu. Pisarz wprowadził do utworu elementy świata fantastycznego i ludowego (król Olch - postać zaczerpnięta z baśni ludowych), a dzięki późnej porze i wrogiemu krajobrazowi udało się autorowi stworzyć nastrój grozy i tajemniczości. Przesłaniem ballad Goethego jest myśl, że oprócz świata racjonalnego istnieje również świat irracjonalny, który można poznać tylko za pomocą intuicji, instynktu oraz wiary, czyli za pomocą środków pozarozumowych.

Podsumowanie 2:

- wprowadzenie elementów świata fantastycznego i ludowego (król Olch - postać zaczerpnięta z opowiadań ludowych);

- stworzenie nastroju grozy i przerażenia;

Trzecim pisarzem, który dzięki balladom spopularyzował ideały romantyczne był Fryderyk Schiller. Jedna z jego ballad nosi tytuł "Rękawiczka". W utworze tym Schiller przedstawił historie miłości Marty i Emroda. Akcja ballady toczy się w czasie średniowiecznego turnieju, gdzie przebywają Marta i Emrod. W pewnym momencie Marta zdejmuje rękawiczkę i rzuca ją pomiędzy dzikie zwierzęta, mówiąc przy tym:

"Kto mię tak kocha, jak po tysiąc razy

(...) Niechaj mi teraz rękawiczkę poda"

Emrod słysząc te słowa wskoczył pomiędzy dzikie zwierzęta i przyniósł Marcie rękawiczkę, jednak oddając ją, oświadczył, że Marta nie zasługuje na jego miłość i odszedł. Poprzez taką konstrukcję postaci autor chciał pokazać, że prawdziwe uczucie miłości nie może być poddawane próbom, a musi się opierać na wzajemnym zaufaniu. Takie podejście do problemu miłości było charakterystyczne dla romantyków. Cechą, która również wskazuje na fakt, że "Rękawiczka" posłużyła pisarzowi do upowszechniania ideałów romantycznych jest sylwetka głównego bohatera ballady, Emroda. Emrod cierpiał z powodu niespełnionej miłości, gdyż wiedział, że Marta nie jest godną jego uczucia, był również wielką indywidualnością, nie bał się wejść pomiędzy dzikie bestie, tylko dla spełnienia kaprysu swej ukochanej.

Podsumowanie 3:

-bohater romantyczny (Emrod - silna indywidualność, szuka miłości idealnej, cierpi z powodu miłości nieodwzajemnionej);

-nastrój grozy w czasie gdy Emrod wchodzi pomiędzy bestie.

Na podstawie trzech wyżej przedstawionych ballad widać, że gatunek ten doskonale nadawał się do popularyzowania ideałów romantycznych. Dzięki swej konstrukcji (charakterystyczny bohater i fabuła) ballada stała się najpopularniejszym gatunkiem romantycznym. Pisarze tworzący ballady mogli "umieścić" w nich wszystkie najważniejsze postulaty romantyków, bez troski, że utwór straci na wartości jako dzieło literackie. Dzięki specyficznym wymogom ballady, pisarze mogli kreować nowych bohaterów, którzy upowszechniali ideały romantyczne pokazując jak żyć zgodnie z nimi.

22. Rola romantycznej poezji na przykładzie "Konrada Wallenroda" i "Dziadów" cz III A. Mickiewicza.

Literatura romantyczna była wyrazem protestu przeciwko racjonalizmowi i klasycyzmowi wieku Oświecenia, przeciwko martwiejącej kulturze klasycystycznej, przeciwko narzucaniu wzorów i imitatorstwu.

Bunt przeciwko nadmiernemu kultowi rozumu i podporządkowanie przesłankom rozumowym całego ludzkiego życia przerodził się z czasem w kult uczucia. Romantyzm był prądem, który wywierał i po dziś dzień wywiera ogromny wpływ na społeczenstwo.

Klasycznym przykładem poezji romantycznej może być utwór Adama Mickiewicza zatytuowany "Konrad Wallenrod". Głównym bohaterem jest młody Litwin, którego w dzieciństwie porwali Krzyżacy i nadali mu imię Walter Alf. Mały chłopiec stał się wkrótce ulubieńcem krzyżackiego mistrza Winrycha. W zamku krzyżackim znajdował się również litewski wajdelota Halban, który uświadomił chłopcu kim właściwie jest, śpiewał mu litewskie pieśni, opowiadał o ojczyźnie. Walter, który "szczęścia w domu nie zastał, bo go nie było w ojczyźnie" podstępem podszywa się pod postać Konrada Wallenroda, zostaje mistrzem Zakonu i rządzi nieudolnie, aby doprowadzić Zakon do klęski. Niestety zostaje zdemaskowany i aby uniknąć krzyżackiego sądu popełnia samobójstwo. Jest on typowym bohaterem romantycznym, który poświęca swoje życie, aby osiągnąć zamierzony cel. Widzimy więc, że poeta propaguje i wysuwa na pierwszy plan miłość do ojczyzny.

Taką samą rolę jak Halban w życiu Konrada pełni poezja w życiu narodu, a więc sławi pamięć bohaterskich czynów, zagrzewając naród do walki z wrogiem. Poglądy te jeszcze bardziej wyraziście zostały przedstawione w tak zwanej "Pieśni Wajdeloty". Poezja ludowa, przekazywana z pokolenia na pokolenie jest największą świętością narodową, arką przymierza dla każdego narodu, łączniczką między przeszłością i dniem dzisiejszym każdego narodu. Pieśń ludowa jest trwalsza od innych dóbr kulturalnych, ponieważ przekazywana jest ustnie z pokolenia na pokolenie.

Poezja towarzyszy narodowi w jego dobrych i złych chwilach, głosi chwałę swoich bohaterów, a jeśli naród wypierany przez wroga chroni się wśród gór i lasów będąc z nim w niedoli, podtrzymuje na duchu, dodając otuchy lub zagrzewając do walki.

Następnym dziełem Adama Mickiewicza typowym dla epoki romantyzmu jest cz. III "Dziadów". Bohater utworu przeżywa w celi zamienne przeistoczenie. Słowa wypisane na ścianie "Gustaw umarł, narodził się Konrad" mają znaczenie symboliczne. Informują, że nieszczęśliwy kochanek Gustaw staje się wojownikiem o wolność swego narodu. Jest to charakterystyczne dla bohatera romantycznego, dla którego podobnie jak dla Wallenroda, miłość schodziła na drugi plan, ponieważ głównym celem stała się walka narodowowyzwoleńcza. Dowodzi tego monolog, zwany "Wielką Improwizacją", wygłoszony przez bohatera w scenie II. Fragment ten kreuje Konrada na wielkiego patriotę niemogącego pogodzić się z niewolą swego narodu. Chce on podobnie jak Prometeusz podjąć samotną walkę z Bogiem w celu uszczęśliwienia narodu.

Autor z jednej strony pochwala taką postawę, z drugiej zaś krytykuje to, że Konrad działa w osamotnieniu i świadomie wywyższa się ponad wszystkich. Jest to oczywiste odniesienie do współczesnej poecie rzeczywistości, gdy to spiskowcy zaprzepaścili szansę zwycięstwa, bo nie myśleli o tym, aby do walki zaangażować cały naród.

Poeta ukazując klęskę Konrada nie chciał pozostawić czytelnika w przekonaniu, że naród polski nie ma już żadnej szansy na odzyskanie utraconej niepodległości. Tę nadzieję przedstawił w symbolicznym "Widzeniu księdza Piotra", które jest zapowiedzią przyjścia wskrzesiciela narodu, przyszłego zbawcy Polski i wszystkich ludów ziemi. W myśl teorii mesjanizmu Polska jest Chrystusem narodów, gdy więc miara cierpienia się wypełni, Polska, tak jak Chrystus zmartwychwstanie, odzyska wolność i przyniesie ją innym ujarzmionym narodom. Zanim to jednak nastąpi ukazana jest symboliczna scena ukrzyżowania Polski. Rolę Heroda w tym akcie pełni caar Mikołaj I. Piłatem, umywającym ręce jest Francja. Rolę żołdaków pojących żółcią pełnią Prusy i Austria, a żołdak Moskal wytacza krew niewinnego narodu.

Poezja romantyczna miała ogromny wpływ na społeczeństwo. To właśnie za jej pośrednictwem poeci ukazywali wzorce godne naśladowania, które mogłyby mieć ogromny wpływ na losy całych narodów. Z drugiej zaś strony autorzy krytykowali te postacie poprzez wskazanie błędów w ich postępowaniu. Dzięki temu widzoczne jest, że poezja towarzyszy narodowi w jego dobrych i złych chwilach, głosi chwałę swoich bohaterów, podtrzymuje na duchu, dodając otuchy lub zagrzewając do walki. Na zakończenie trzeba przypomnieć, że to romantyzm był prądem, który właśnie dzięki poezji wywarł i po dziś dzień wywiera ogromny wpływ na ludzkość.

23. Dylemat dumy i pokory na podstawie "Dziadów" cz. III A.Mickiewicza. Cechy dramatu romantycznego.

Bezpośrednim bodźcem do napisania Dziadów cz. III była klęska powstania listopadowego, w którym Mickiewicz, mimo podjętej próby, nie wziął udziału. Utwór jest więc próbą rozliczenia się poety z samym sobą, i z wielkimi wyrzutami sumienia, jest to również próba zadośćuczynienia narodowi, który w rozpaczliwej walce o wolność w latach 1830-31 nie był wspomagany przez swego wielkiego wieszcza. Centralna problematyka utworu skupia się wokół postaci Konrada. Bohater ten ulega w dramacie dwukrotnemu przeobrażeniu. Znane z cz. II -Widmo i z cz. IV Gustaw przeradza się w Konrada, a nastęnie w Pielgrzyma.

W "Wielkiej Improwizacji" autor ukazuje dumę i pychę Konrada. Przejawia się ona w przeświadczeniu bohatera o swej wyjątkowości, nieśmiertelności ducha, boskiej mocy płynącej z kosmicznego źródła świadczy o tym cytat:

"Jam się stwórcą urodził. Stamtąd przyszły siły moje. Skąd do ciebie przyszły twoje".

Konrad porównuje się do Boga, a proces tworzenia świata stawia na równi z procesem tworzenia poezji. Bohater twierdzi, że tworzy lepsze dzieło niż Stwórca (nieśmiertelna poezja -śmietelny człowiek "Taka pieśń jest siłą, dzielność. Taka pieśń jest nieśmiertelność"). Konrad wywyższa się ponad ludzi, którzy nie rozumieją jego poezji, są jej niegodni, o czym świadczy cytat:

"Nieszczęsny kto dla ludzi głos i język trudzi".

Wynosi się ponad nich, uważa się za lepszych od nich, a nawet od Boga. Pragnie władzy nad ludźmi. Metoda tyranii i despotyzmu chce podporządkować sobie dusze ludzkie, o czym informują cytaty:

''Daj mi rząd dusz'',

''Ja chcę władzy''.

Dumę bohatera widać również w pogardzie dla wszelkich autorytetów, tradycji i dorobków pokoleń. Duma, poczucie równości (poeta i Bóg jako dwaj kreatorzy wielkich dzieł) a nawet wynoszenie się Konrada ponad Boga prowadzi bohatera do podjęcia walki z Stwórcą o prymat, rządzenie światem i ludzkością. Walka głównego bohatera rozgrywa się równocześnie z siłami ciemności, które czyhają na jego duszę, wykorzystując jego słabości i próbują doprowadzić go do bluźnierstw przeciw Bogu. Tak więc wielki bunt Konrada jest z jednej strony wyrazem miłości do ludzi i gotowości poświęcenia się dla nich, z drugiej jest wyrazem przeświadczenia bohatera o swojej potędze i wyjątkowości.

Przeciwstawieniem postawy dumy i pychy Konrada w Dziadach cz. III jest skromność i chrześcijańska pokora księdza Piotra, o czym świadczą cytaty:'

'Sługo, sługo pokorny cichy wniosłeś pokój w dom pychy'',

''Panie ! Czymże ja jestem ponad twoim obliczem? Prochem i mieczem''.

Jest on wiernym sługom Boga. W chwilach trudnych dla Konrada odprawia egzorcyzmy nad nim i gdy ten odzyskuje przytomność nakazuje mu aby się modlił i ufał w miłosierdzie Boże. Stara się ukazać Konradowi prawdziwą drogę do Stwórcy.

Cechy dramatu romantycznego:

1. Zerwanie z zasadą trzech jedności

-czas: przemiana bohatera 1 listopada, sceny więzienne w Boże Narodzenie, widzenie księdza Piotra na Wielkanoc

-miejsce: brak jedności miejsca Wilno, Warszawa, Lwów

-akcja: wątki główne: przeżycia Gustawa- Konrada, losy narodu i postawa społeczeństwa wobec zaborców

2. Sceny fantastyczne w sąsiedztwie scen realistycznych, fantastyczne postacie- duchy, aniołowie, głosy i nadprzyrodzone zjawiska.

3. Synkretyzm rodzajowy- wpływy epiki np: opowieść Cichowskiego oraz liryki (opisy przeżyć wewnętrznych, uczuć, monologi liryczne np: Wielka Improwizacja).

4. Synkretyzm gatunkowy-właczenie innych gatunków literackich do dramatu np przypowieść Żegoty o ziarnie schowanym przez diabła pod ziemię, pieśń zemsty śpiewana przez młodzież w więzieniu, operowy charakter sceny ''Bal u senatora''.

5. Kompozycja dramatu- brak spójności pomiędzy poszczególnymi częściami, każda scena zamknieta całością, otwartość zakończenia- możliwość dopisania dalszych losów Konrada.

6. Obecność bohatera romantycznego, wybitnej indywidualności.

7. Możliwość różnorodnego odczytania Dziadów części III jako dramatu moralnego (postawa społeczeństwa) politycznego (problem despotyzmu władzy i walki narodu o wyzwolenie) metafizycznego (obecność dobra i zła w świecie, walka z Bogiem).

24. Różne typy postaw w "Panu Tadeuszu" A. Mickiewicza. Cechy romantycznej epopei.

"Pan Tadeusz" jest epopeją narodową. Opisuje życie i obyczaje szlachty w schyłkowym okresie istnienia Rzeczypospolitej szlacheckiej. Autor przedstawił w utworze wiele postaci, aby dokładnie ukazać zróżnicowanie i życie tej zanikającej wtedy grupy społecznej.

Stan szlachecki w utworze nie jest jednolity. Ze względu na różnice majątkowe szlachtę w "Panu Tadeuszu" mażna podzielić na: magnaterię i arystokrację do której zaliczyć można: Stolnika Horeszkę i Hrabiego, średniozamożną i zubożałą szlachtę ziemiańską: Sędzia, Podkomorzy, Asesor, Rejent i szlachtę zaściankową z Dobrzyńskim na czele. Magnateria zna swoją wyższość nad ubogą szlachtą i odnosi się do niej z dystansem. Przykładem obłudna polityka Stolnika wobec Jacka Soplicy. Jednocześnie szlachta zaściankowa dumna jest za swojego herbu i czuje się na równi z całym stanem szlacheckim.

Obok podziału majatkowego szlachtę w utworze różni odmienne spojrzenie na współczesny świat. "Starzy" hołdujący tradycji konserwatyści nie uważają za konieczne wprowadzenia zmian w państwie. Jednocześnie są w większości zwolennikami staropolskich zwyczajów i wielkimi patriotami. Do grupy tej można zaliczyć min.: Stolnika zapalonego zwolennika Konstytucji 3 Maja, tradycjonalistów: Sędziego i Podkomorzego. Szczególnie Podkomorzy to wzór ówczesnego szlachcica. Drugie stronnictwo to grupa "młodych" wychowana w duchu demokratycznym, przykładająca wagę do wykształcenia, posiadająca nowoczesny stosunek do chłopa (uwłaszczenie). Jednocześnie młodzież prezentuje postawę patriotyczną (Tadeusz i Zosia). Młode pokolenie różni między sobą w poglądach. Z jednej strony nowocześni patrioci o nowej wizji wyzwolenia to Tadeusz i Zosia, ukazani w świetle jednoznacznie pozytywnym. Z drugiej Hrabia i Telimena, zapatrzeni we wszystko co zagraniczne. Autor nadał im jeszcze inne cechy negatywne, wyrażnie krytykując taką kosmopolityczną postawę.

Szczególnego omówienia wymaga postać głównego bohatera Jacka Soplicy. W młodości prezentują on typową postawę romantyczną. Wybitny indywidualista przeżywa nieszczęsliwą miłość do Ewy Horeszkówny nie zrealizowaną z powodu różnic społeczych. Zbuntowany przeciwko złu i niesprawiedliwości popełnia zbrodnie na Stolniku. Wyrzuty sumienia powodują jego poświęcenie dla ojczyzny. Działa w ukryciu i samotnie. Po wstąpieniu do zakonu i po powrocie do kraju zmienia swoją postawę, ujawniają się jego nieromantyczne cechy: skromność, pokora nowy pogląd na świat. Robaka można zaliczyć do grupy nowoczesnej, rozumiejącej nowy patriotyzm i nowoczesne ideały wolnościowe.

Podsumowując autor starał się ukazać szlachtę w pozytywnym świetle, świadom był jej końca. Był pobłażliwy wobec licznych przywar:duma, kłótliwość, anarchia, skłonność do bójek. Jednocześnie eksponował ich patriotyzm, solidarność i stosunek do tradycji.

Cechy romantycznej epopei:

-inwokacja z apostrofą

-narrator wszechwiedzący obiektywny

-utwór epicki pisany wierszem

-rozbudowana fabuła (wielość wątków, obecność epizodów, wielość bohaterów)

-ukazanie dziejów bohaterów na tle przełomowych wydarzeń

-bohater zbiorowy i jednostkowy

-szczegółowy opis życia codziennego, bogactwo szczegółów

-baśniowość zakończenia utworu - pomyślne zakończenie wszst. wątków

25. Ludowość i fantastyka - istotne cechy literatury romantycznej

Ludowość i fantastyka to dwie bardzo istotne cechy literatury romantycznej. Już samo pochodzenie wyrazu romantyczny (od romansowy - niezwykły, dziwaczny, baśniowy, lub romański - nie klasyczny, nie racjonalny, ludowy) zdaje się na to wskazywać. W większości znaczących utworów tej epoki można łatwo odnaleźć te dwa elementy. Najlepiej widoczne są w balladach Goethego i Mickiewicza oraz w "Dziadach" cz. II i IV.

Artyści romantyczni skłonili się ku ludowości z kilku powodów. Po pierwsze, uważali, że człowiek z ludu nie jest "skażony" cywilizacją i dzięki temu może postrzegać świat nie tylko przez rozum, ale także przez uczucia. Jego rozumienie świata jest proste, oparte na kilku elementarnych zasadach, gdzie czarne jest czarne, a białe jest białe. Autorzy starali się przedstawić świat z ludowego punktu widzenia, z tej pozycji rozpatrywali i osądzali konflikty moralne. Przykładem może być motyw winy i kary pojawiający się w "Balladach" Mickiewicza, drugiej części "Dziadów" czy w "Balladynie". Otóż we wszystkich tych utworach ukazana jest zasada, że nie ma winy bez kary. Każdy, kto popełnił grzech, prędzej czy później będzie musiał za niego odpokutować, żaden nikczemny uczynek nie ma prawa ujść bezkarnie. Romantycy byli zafascynowani ludowością także dla tego, że pociągał ich świat legend i podań wiejskich. Z tych opowieści czerpali często tematy do swych utworów (czego przykładem mogą być "Ballady" Mickiewicza). Akcja większości ballad rozgrywa się w scenerii wiejskiej, bohaterami utworów są postacie z ludu (np. Karusia z ballady "Romantyczność", para kochanków ze "Świtezianki"), pojawiają się w nich postacie rodem z opowieści ludowych (świtezianki, duchy, upiory, syreny, nimfy, król olch i jego córki). Ludowość w utworach romantycznych widać także w języku - prostym, zrozumiałym, często naiwnym, zawierającym wyrazy potoczne, zdrobnienia itp. (np. imiona - Jaśko, Karusia, zdrobnienia - dzieweczka, Jasieńko, iskierka).

Kolejną ważną cechą utworów romantycznych była fantastyka. Było to związane z założeniami światopoglądowymi epoki - postrzeganiem świata za pomocą uczuć, odczuć wyobraźni i intuicji. Uważano, że świat duchowy jest daleko bardziej skomplikowany i bogaty niż materialny. Dlatego też motywy i postacie fantastyczne pojawiały się w wielu utworach tej epoki. Wiele z nich, jak już wspomniałem, zostało zaczerpniętych z podań i wierzeń ludowych. Specyficzny jest także sposób widzenia przyrody. Przyroda romantyczna jest tworem tajemniczym, niezwykłym, uduchowionym. Przedstawienie zjawisk zachodzących w naturze ma służyć lepszemu oddaniu i wzmocnieniu nastroju utworu. Jednakże przyroda jest nie tylko tłem wydarzeń. Często aktywnie bierze w nich udział, ingeruje w życie ludzi, często sama wymierza sprawiedliwość (śmierć niewiernego kochanka w "Świteziance", zawalenie się kościółka w "Liliach", rozmowy żywych z duchami w Dziadach, pojawianie się duchów, widm, upiorów, zjaw). Przyroda jest tworem potężnym, tajemniczym, niezwykłym. Według romantyków człowiek jest jedynie jej częścią i powinien się podporządkować zasadom w niej rządzącym, gdyż inaczej czeka go sroga kara.

Jak więc widać ludowość i fantastyka były nieodzowną częścią składowa wielu utworów romantycznych, a zwłaszcza ballad.

---