{155}{226}W Auschwitz, w połowie stycznia 1945 roku,
{230}{276}hitlerowcy wiedzieli już,
{280}{376}że nadejście Armii Czerwonej to kwestia dni.
{380}{451}To, co było największym obozem koncentracyjnym|i największym obozem śmierci
{455}{501}w całym nazistowskim imperium,
{505}{594}miało wkrótce przestać istnieć.
{705}{751}Esesmani robili, co w ich mocy,
{755}{826}by ukryć szczegóły tego wszystkiego,|co się tu wydarzyło:
{830}{876}akta zabrali lub spalili,
{880}{971}komory gazowe zostały zniszczone.
{1005}{1051}Wszyscy, którzy pracowali w Auschwitz,
{1055}{1101}wiedzieli, że wielkimi krokami|nadchodzi moment,
{1105}{1219}w którym alianci|pociągną ich do odpowiedzialności.
{1230}{1320}Byłem tylko trybem w maszynie.
{1330}{1376}Bezpośrednio po wojnie
{1380}{1451}każdy, kto był w Auschwitz -
{1455}{1526}niezależnie od stanowiska:|czy pracował w biurze, czy w straży,
{1530}{1601}czy wrzucał Cyklon B do komór -
{1605}{1676}każdy czuł, że najlepiej będzie
{1680}{1776}nie ściągać na ten fakt niczyjej uwagi.
{1780}{1826}Oto opowieść o tym,
{1830}{1901}jak esesmani z Auschwitz,|ale i nieliczni więźniowie, którzy ocaleli,
{1905}{2001}radzili sobie w ostatnich dniach wojny|i tuż po jej zakończeniu.
{2005}{2130}To opowieść w równym stopniu|nieprzewidywalna, co szokująca.
{2430}{2501}AUSCHWITZ|Naziści i "Ostateczne Rozwiązanie"
{2505}{2590}Odcinek 6|WYZWOLENIE I ODWET
{2730}{2826}Sowieckie siły wyzwoliły Auschwitz|27 stycznia 1945 roku.
{2830}{2901}Oczekiwało ich ledwie kilka tysięcy więźniów.
{2905}{2976}Znacząca większość więźniów
{2980}{3051}została wyprowadzona z obozu przez hitlerowców|dosłownie kilka dni wcześniej -
{3055}{3131}na zachód, do Rzeszy.
{3155}{3201}Ci, którzy zostali -
{3205}{3251}w większości uznani|za niezdolnych do wymarszu -
{3255}{3326}mieli zostać rozstrzelani przez SS,
{3330}{3401}ale w ogólnym zamieszaniu uszli z życiem.
{3405}{3501}*Wasilij Gromadzki -|*sowiecka 60. armia
{3505}{3576}Dotarło do mnie, że to więźniowie,|a nie robotnicy.
{3580}{3651}Więc zawołałem:|Jesteście wolni, wychodźcie!
{3655}{3726}Zaczęli iść w naszą stronę, wielki tłum.
{3730}{3822}Płakali, przytulali nas, całowali.
{3880}{3926}Wśród więźniów macierzystego obozu Auschwitz
{3930}{3976}znajdowało się kilkaset dzieci -
{3980}{4026}wiele z nich było bliźniętami,
{4030}{4126}które padły ofiarą|nazistowskich eksperymentów medycznych.
{4130}{4221}Była tam 10-letnia Eva Mozes Kor.
{4230}{4301}Podbiegłyśmy do nich, a oni przytulali nas,
{4305}{4351}dawali nam ciastka, czekoladÄ™.
{4355}{4401}Jak siÄ™ jest takim samotnym,
{4405}{4484}uścisk znaczy więcej...
{4505}{4576}więcej niż ktokolwiek może sobie wyobrazić.
{4580}{4626}Bo on nam przywracał godność ludzką,
{4630}{4701}której byłyśmy złaknione.
{4705}{4776}Byłyśmy spragnione nie tylko jedzenia,
{4780}{4872}byłyśmy spragnione ludzkich uczuć.
{4930}{5001}I ci żołnierze sowieccy|okazali je nam, chociaż trochę.
{5005}{5101}Pomimo niedawnych gorączkowych wysiłków SS,
{5105}{5201}wszędzie wokół można było dostrzec|dowody na masową zagładę.
{5205}{5316}Było jasne, że popełniono tu|straszliwą zbrodnię.
{5380}{5451}Żałowałem, że należę do gatunku ludzkiego.
{5455}{5553}To, że ci faszyści go skompromitowali,
{5580}{5626}poruszyło mnie i innych żołnierzy:
{5630}{5676}żeby ich jak najszybciej pozabijać,
{5680}{5771}posłać ich do wszystkich diabłów.
{5880}{5926}Ledwie 84 dni po oswobodzeniu Auschwitz
{5930}{6029}Armia Czerwona znalazła się w Berlinie.
{6205}{6251}30 kwietnia 1945 roku
{6255}{6326}człowiek, który nadzorował cały horror Auschwitz -|Adolf Hitler -
{6330}{6376}popełnił samobójstwo w swoim bunkrze,
{6380}{6470}w podziemiach Kancelarii Rzeszy.
{6530}{6576}Kilka dni później,
{6580}{6651}5 maja 1945 roku,
{6655}{6726}byÅ‚y komendant Auschwitz,|podpuÅ‚kownik SS Rudolf Höss,
{6730}{6776}zmierzał na spotkanie,|od którego - jak sądził -
{6780}{6866}miał zależeć jego własny los.
{6930}{7001}Miało się ono odbyć tutaj:
{7005}{7076}w Akademii Morskiej Mürwik|we Flensburgu na północy Niemiec.
{7080}{7189}Ta część kraju|wciąż była w niemieckich rękach.
{7255}{7301}Höss miaÅ‚ zostać wtajemniczony|w plan awaryjny,
{7305}{7426}który jego szef - Heinrich Himmler -|opracował dla swego kluczowego personelu.
{7430}{7526}Höss przytoczyÅ‚ później sÅ‚owa Himmlera|w swoich wspomnieniach:
{7530}{7626}«"Dlatego też wydajÄ™ Wam ostatni rozkaz:
{7630}{7729}ukryjcie siÄ™ w szeregach Wehrmachtu! ".
{7780}{7826}To było pożegnalne przesłanie od człowieka,
{7830}{7876}którego tak podziwiałem,
{7880}{7926}w którym pokładałem tak silną wiarę,
{7930}{7976}i którego rozkazy, każde jego słowo,
{7980}{8061}były dla mnie ewangelią".
{8255}{8326}Höss byÅ‚ wyraźnie rozczarowany.
{8330}{8376}Spodziewał się usłyszeć rozkaz
{8380}{8501}wzięcia udziału w jakimś spektakularnym,|ostatnim akcie hitlerowskiego oporu.
{8505}{8551}Teraz, wypełniając rozkazy,
{8555}{8601}przebierał się w mundur mata -
{8605}{8651}"Bootsmaata" w niemieckiej flocie.
{8655}{8701}Miał się ukryć wśród marynarzy
{8705}{8788}na wakacyjnej wyspie Sylt.
{8855}{8926}Podobnie jak jego dowódca - Himmler,
{8930}{9051}został pojmany przez aliantów|zaledwie kilka dni później.
{9180}{9226}*Himmler - otruty
{9230}{9301}"Do tego domu zabrany został|pojmany dowódca gestapo - Himmler.
{9305}{9376}Ten przestępca nie mógł oczekiwać litości.
{9380}{9426}Trzymał w ustach kapsułkę,|którą następnie połknął.
{9430}{9565}Miał przy sobie jeszcze jedną kapsułkę -|był w niej cyjanek potasu".
{9580}{9626}Niemal wszyscy esesmani Himmlera
{9630}{9701}mieli na ramieniu tatuaż ze swoją grupą krwi.
{9705}{9751}Dzięki tym tatuażom,
{9755}{9826}alianci mogli ustalić tożsamość|byłych członków SS.
{9830}{9901}Nie mogli jednak zidentyfikować|tych spośród esesmanów,
{9905}{9951}którzy służyli w Auschwitz.
{9955}{10026}Takich jak Oskar Gröning.
{10030}{10101}Przed końcem wojny trafił|do jednostki frontowej SS
{10105}{10176}i ostatecznie aresztowano go|na granicy duńsko-niemieckiej.
{10180}{10295}*Oskar Gröning -|*byÅ‚y czÅ‚onek zaÅ‚ogi SS w Auschwitz
{10305}{10351}Wiedziałem oczywiście, że moje związki
{10355}{10401}z obozem koncentracyjnym Auschwitz
{10405}{10491}wywołałyby negatywną reakcję.
{10505}{10576}Starałem się więc nie ściągać zbytniej uwagi|tych, którzy mnie przesłuchiwali,
{10580}{10671}na fakt, że służyłem w Auschwitz.
{10755}{10826}Wiedzieliśmy oczywiście,|że wszystko to, co się tam działo,
{10830}{10934}nie zawsze było zgodne z prawami człowieka.
{10955}{11026}PrzykÅ‚adem dziaÅ‚aÅ„,|które Oskar Gröning okreÅ›la jako:
{11030}{11101}"nie zawsze zgodne z prawami człowieka",
{11105}{11176}było to, co w Bergen-Belsen|odkryli Brytyjczycy,
{11180}{11226}którzy wyzwolili ten obóz|w kwietniu 1945 roku.
{11230}{11339}To była jedna|z najgorszych zbrodni w historii.
{11430}{11501}To właśnie do Belsen zostało wysłanych|ponad 10 tysięcy więźniów Auschwitz,
{11505}{11601}kiedy Niemcy cofali się|przed naporem Sowietów.
{11605}{11733}Nie dostawali tu wody ani jedzenia -|zostawiono ich na śmierć.
{11780}{11851}«Tego, co jest w tym obozie,|nie da siÄ™ opisać.
{11855}{11901}Kiedy człowiek zobaczy to na własne oczy,
{11905}{11951}wie, o co w tej wojnie walczy.
{11955}{12026}Fotografie w gazetach|nie oddadzÄ… tego wszystkiego.
{12030}{12076}Rzeczy, których oni się dopuścili...
{12080}{12193}Nikt teraz nie pomyśli,|że oni w ogóle są ludźmi.
{12280}{12326}Wielu ludzi bezpośrednio odpowiedzialnych
{12330}{12376}za horror hitlerowskich obozów,
{12380}{12426}uniknęło natychmiastowego schwytania
{12430}{12501}i nadal ukrywało się|gdzieś na terenie Niemiec.
{12505}{12576}Jednym z nich byÅ‚|byÅ‚y komendant Auschwitz - Rudolf Höss.
{12580}{12626}Brytyjczycy najpierw go ujęli,
{12630}{12676}ale potem został zwolniony.
{12680}{12726}Jego przebranie zadziałało -
{12730}{12809}uznano go za marynarza.
{12855}{12926}Pracował teraz w gospodarstwie rolnym|w Gottrupel koło Flensburga,
{12930}{13029}posługując się nazwiskiem "Franz Lang".
{13130}{13176}Jednak mimo złych początków
{13180}{13276}Brytyjczycy znów wpadli na jego trop.
{13280}{13326}Zanim spalili pozostałości|obozu Bergen-Belsen,
{13330}{13376}jego byli więźniowie zaczęli opowiadać
{13380}{13426}o swoich przeżyciach|w innym obozie na wschodzie -
{13430}{13493}Auschwitz.
{13505}{13630}A także o czÅ‚owieku, który nim kierowaÅ‚:|byÅ‚ to Rudolf Höss.
{13680}{13726}Brytyjski wywiad dotarÅ‚ do rodziny Hössa,
{13730}{13826}która mieszkała niedaleko|na północ od Belsen.
{13830}{13936}Aresztowano i uwiÄ™ziono żonÄ™ Hössa - HedwigÄ™.
{14030}{14101}Przez pięć dni zadawano jej pytanie,|gdzie przebywa jej mąż.
{14105}{14151}Wciąż odpowiadała, że nie żyje.
{14155}{14226}Rankiem szóstego dnia
{14230}{14276}oficerowie wywiadu uciekli się do podstępu,
{14280}{14361}by zmusić ją do mówienia.
{14555}{14626}Kapitan William Cross,|dowódca 92. sekcji wywiadu polowego,
{14630}{14735}ujawnił potem, jak przebiegło przesłuchanie:
{14780}{14826}«- Pani Höss, zapytamy ostatni raz:
{14830}{14905}Gdzie jest Pani mąż?
{14930}{15000}Gdzie on jest?
{15005}{15069}Nie żyje.
{15080}{15165}SÅ‚yszy Pani tamten pociÄ…g?
{15180}{15276}Ten pociÄ…g pojedzie do Rosji - na SyberiÄ™.
{15280}{15351}Będzie w nim Pani syn,|który siedzi teraz w celi obok.
{15355}{15456}Będziecie mieć dwie minuty na pożegnanie.
{15480}{15551}Albo może Pani tu napisać...
{15555}{15626}adres Pani męża i jego fałszywe nazwiska.
{15630}{15748}Wtedy będzie Pani mogła wrócić do domu,|razem z synem.
{15755}{15820}10 minut.
{16355}{16401}Myśląc, że ratuje życie syna,
{16405}{16489}żona Hössa ujawniÅ‚a prawdÄ™.
{16605}{16676}Żołnierze 92. sekcji wywiadu polowego
{16680}{16726}czekali na farmie, którą wskazała
{16730}{16827}jeszcze tej samej nocy, o godzinie 23.
{17155}{17225}Podnieście go!
{17405}{17479}Jak siÄ™ nazywasz?
{17605}{17679}Prawdziwe nazwisko!
{17830}{17901}Wiedzieli o zbrodniach,|jakich Höss siÄ™ dopuÅ›ciÅ‚.
{17905}{17976}I nie mieli zamiaru się hamować.
{17980}{18026}Jak wynika z relacji jednego z żołnierzy,
{18030}{18076}który uczestniczyÅ‚ w schwytaniu Hössa,
{18080}{18184}"odgłosy ciosów i wrzaski nie miały końca".
{18280}{18326}Oficer medyczny, który im towarzyszył,
{18330}{18401}krzyknął do kapitana Crossa,|by ten "powstrzymał ludzi,
{18405}{18499}chyba że chce zabrać tylko zwłoki".
{18755}{18826}Po aresztowaniu Hössa przesÅ‚uchiwano|najpierw na miejscu,
{18830}{18901}a ostatecznie w Norymberdze,|podczas procesów zbrodniarzy wojennych.
{18905}{18976}*Whitney Harris -|*członek oskarżenia w procesie norymberskim
{18980}{19026}Uderzyło mnie, że to taki zwykły człowiek.
{19030}{19076}To było w tym najstraszniejsze.
{19080}{19126}Gdyby okazał się jakimś potworem,
{19130}{19201}gdyby po prostu wszedł i powiedział:
{19205}{19276}"Tak, zrobiłem tym wszystkim ludziom to i to,|jestem z tego dumny! "...
{19280}{19326}A on był chłodny, wyważony,
{19330}{19376}trzymał się faktów,
{19380}{19476}"to był mój obowiązek,|wykonywałem mój żołnierski obowiązek...
{19480}{19551}musiałem iść i ściąć tyle a tyle drzew,
{19555}{19654}więc brałem piłę i ścinałem te drzewa".
{19780}{19849}Zachowywał się,
{19855}{19926}jak normalny, przeciętny człowiek.
{19930}{19976}Po prostu odpowiadał na pytania,
{19980}{20026}i tak mi siÄ™ wydaje...
{20030}{20076}opowiadał o tym, co się stało...
{20080}{20144}bez emocji.
{20155}{20219}Bez emocji.
{20230}{20336}I bez poczucia winy... Żadnego poczucia winy.
{20355}{20426}Nawet najmniejszej skruchy,
{20430}{20526}nie był w najmniejszym stopniu skruszony.
{20530}{20576}Wydaje mi się, że w gruncie rzeczy
{20580}{20626}okazywał coś w rodzaju dumy
{20630}{20709}ze swojego osiągnięcia.
{20755}{20801}Większość niedawnego hitlerowskiego imperium
{20805}{20939}znalazła się teraz pod kontrolą|stalinowskiego Związku Sowieckiego.
{20980}{21051}Podczas gdy kontynuowano|poszukiwania nazistowskich oprawców,
{21055}{21165}tysiące uchodźców starały się|powrócić do domów.
{21205}{21276}Wśród nich było wielu|niedawnych więźniów Auschwitz,
{21280}{21359}także Helena Citrónová.
{21380}{21451}Dla niej żołnierze radzieccy|stanowili nowe uosobienie terroru.
{21455}{21526}*Helena Citrónová -|*byÅ‚a żydowska więźniarka Auschwitz
{21530}{21576}Nieważne, gdzie się chowałyśmy -|zawsze nas znajdowali,
{21580}{21651}gwałcili któreś moje koleżanki.
{21655}{21743}Robili im przerażające rzeczy.
{21830}{21876}To było takie straszne...
{21880}{21926}Przy czym słowo "straszne"|to nie dość, żeby to opisać.
{21930}{22011}Przez cały czas gwałcili.
{22255}{22326}Sama Helena uniknęła gwałtów tylko dlatego,
{22330}{22426}że jej starsza siostra Rozinka|udawała jej matkę i chroniła ją.
{22430}{22527}Ale gwałty odbywały się na ich oczach.
{22580}{22626}Słyszałem krzyki i wrzaski,
{22630}{22676}a potem krzyki ustawały -
{22680}{22751}kiedy one nie miały już sił.
{22755}{22826}Bywało, że gwałcono je na śmierć.
{22830}{22926}Dusili je, byli jak dzikie zwierzęta.
{23030}{23076}Myślałyśmy, że jak nie zabili nas Niemcy,
{23080}{23165}to teraz zrobiÄ… to Rosjanie.
{23255}{23301}Inni niedawni więźniowie Auschwitz
{23305}{23376}także mieli ucierpieć z rąk Rosjan -
{23380}{23477}byli to, jak na ironiÄ™, sami Rosjanie.
{23505}{23551}W październiku 1941 roku
{23555}{23626}osadzono w Auschwitz|10 tysięcy jeńców Armii Czerwonej,
{23630}{23727}którzy mieli zbudować obóz w Birkenau.
{23830}{23901}Garstce tych, którzy przetrwali ten horror,
{23905}{24016}nie dane było zaznać spokoju|po wyzwoleniu obozu.
{24030}{24151}*Paweł Stienkin -|*były sowiecki jeniec wojenny w Auschwitz
{24155}{24201}Wymyślili, że w Auschwitz,|w obozie śmierci,
{24205}{24277}szkolono szpiegów.
{24405}{24476}Więc komuś przyszedł taki pomysł do głowy:
{24480}{24579}co, jeśli ze mnie też zrobiono szpiega?
{24655}{24726}Paweł Stienkin został zesłany
{24730}{24801}do zamkniętego miasta Perm na Uralu.
{24805}{24851}Był ofiarą stalinowskiego założenia,
{24855}{24926}że wszystkich żołnierzy Armii Czerwonej,|których wzięto do niewoli,
{24930}{25040}powinno się traktować|jak podejrzanych o zdradę.
{25130}{25201}Kiedy przyjechałem do pracy do Permu,
{25205}{25251}wzywano mnie co drugÄ… noc:
{25255}{25301}"przyznaj się do tego, zgódź się na tamto,
{25305}{25376}my już wszystko wiemy -
{25380}{25451}nie wiemy tylko,|dlaczego akurat tu cię przysłali,
{25455}{25564}ale siÄ™ dowiemy -|z twojÄ… pomocÄ… albo bez niej.
{25730}{25776}No, przyznaj siÄ™ - jesteÅ› szpiegiem".
{25780}{25826}Ja powiedziałem:
{25830}{25876}Nie jestem szpiegiem,
{25880}{25951}jestem uczciwym człowiekiem sowieckim.
{25955}{26001}Przesłuchujący uśmiechnął się ironicznie:
{26005}{26051}"Człowiek sowiecki...? ".
{26055}{26130}Uśmiechnął się znów:
{26305}{26401}"No, przyznaj się i będzie po wszystkim".
{26405}{26491}Tak mnie dręczyli i dręczyli.
{26730}{26776}A potem stwierdzili, że się mnie pozbędą.
{26780}{26866}I wtrącili mnie do więzienia.
{26880}{26951}A szczegóły mojego wyroku -
{26955}{27051}myślicie, że coś od nich usłyszałem|albo dali coś przeczytać?
{27055}{27156}Nic nie usłyszałem, nic nie przeczytałem.
{27180}{27251}Sędziowie się spieszyli -
{27255}{27301}mieli bilety do teatru,
{27305}{27405}więc im było spieszno do wyjścia z sądu.
{27455}{27501}Paweł Stienkin trafił do obozu pracy,
{27505}{27576}jednego z wielu w sowieckim Gułagu.
{27580}{27651}Niemcy wzięli go do niewoli w 1941 roku,
{27655}{27701}a zwolniono go dopiero po śmierci Stalina -
{27705}{27770}w roku 1953.
{27830}{27906}Zawsze czułem głód,
{28005}{28076}aż do czasu, kiedy mnie zwolnili z więzienia,
{28080}{28126}w 1953 -
{28130}{28225}dopiero wtedy zacząłem jeść do syta.
{28505}{28551}Podczas gdy byli więźniowie Auschwitz
{28555}{28601}starali się na nowo układać sobie życie,
{28605}{28651}niektórzy Niemcy pracujący ongiś w obozie
{28655}{28701}wyjechali do Wielkiej Brytanii,
{28705}{28826}wraz z innymi byłymi żołnierzami|niemieckiego Wehrmachtu.
{29030}{29101}Jeśli mowa o Anglii,
{29105}{29151}wkrótce nie byliśmy już jeńcami wojennymi,
{29155}{29255}tylko po prostu niemieckimi robotnikami.
{29330}{29376}Nie było już ogrodzenia wokół obozu,
{29380}{29426}powstała też grupa teatralna.
{29430}{29501}No cóż - pracowaliśmy,
{29505}{29576}mieliśmy dość jedzenia,|w gruncie rzeczy: bardzo dobrego,
{29580}{29651}mogliśmy zarabiać dodatkowe pieniądze,|pomagając rolnikom,
{29655}{29701}mieliśmy papierosy -
{29705}{29823}wiedliśmy całkiem dobre, wygodne życie|w tych obozach.
{29980}{30051}Oskar Gröning, którego sÅ‚użba w Auschwitz|nie wyszÅ‚a dotÄ…d na jaw,
{30055}{30126}dołączył do chóru,|stworzonego przez niemieckich jeńców wojennych,
{30130}{30211}i pojechał z nim w trasę.
{30480}{30551}Przez półtora miesiąca
{30555}{30651}jeździłem z tym chórem po Anglii i Szkocji.
{30655}{30701}Gościnność, zwłaszcza|w parafiach chrześcijańskich,
{30705}{30771}była ogromna.
{30780}{30851}Mimo iż mieliśmy spać w obozach jenieckich,
{30855}{30926}działo się inaczej,|bo ludzie nocowali nas w swoich domach.
{30930}{30976}Każdy chciał,|żeby chórzysta zatrzymał się u nich.
{30980}{31026}Mieliśmy więc dobry nocleg,
{31030}{31101}potem dobre śniadanie,
{31105}{31176}a dopiero następnego ranka|byliśmy zabierani do miejsca spotkania.
{31180}{31226}I jechaliśmy w następne miejsce.
{31230}{31303}To było wspaniałe.
{31430}{31476}Podczas gdy Oskar Gröning|smakowaÅ‚ życie w Anglii,
{31480}{31526}jego były dowódca
{31530}{31650}cierpiał znacznie bardziej dolegliwą|niewolę w Krakowie.
{31730}{31776}Rudolf Höss skracaÅ‚ czas,|jaki pozostaÅ‚ do jego procesu,
{31780}{31851}spisując swoje wspomnienia|z czasów komendantury w Auschwitz
{31855}{31935}i służby w szeregach SS.
{31980}{32026}To niezwykły dokument,
{32030}{32076}o wielkim znaczeniu historycznym.
{32080}{32187}Dostarcza nam bowiem|wglądu w jego mentalność.
{32255}{32326}Opisuje, jak patrzył na kobiety i dzieci,
{32330}{32376}prowadzone do prowizorycznych komór gazowych
{32380}{32451}w wiejskich gospodarstwach w Birkenau.
{32455}{32526}«PodeszÅ‚a do mnie|jedna z przechodzÄ…cych kobiet
{32530}{32601}i pokazała na czworo swoich dzieci,
{32605}{32676}które dzielnie pomagały iść tym najmniejszym|przez zarośniętą łąkę.
{32680}{32726}Wyszeptała: "Jak wy możecie się na to zdobyć,
{32730}{32776}żeby zabijać takie piękne, małe dzieci?
{32780}{32851}Czy wy nie macie serc? "
{32855}{32953}*cytat z "Autobiografii" Rudolfa Hössa
{33030}{33076}Höss pisze, że odbywaÅ‚ konne przejażdżki
{33080}{33151}by oczyścić umysł po tego typu incydentach.
{33155}{33228}Ale nie czuł żalu:
{33255}{33301}«Powody, jakie staÅ‚y|za programem eksterminacji,
{33305}{33386}wydawały mi się słuszne.
{33455}{33526}Höss, mordujÄ…c przez caÅ‚y czas w Auschwitz|kobiety i dzieci,
{33530}{33576}mieszkał także ze swoją rodziną
{33580}{33679}dosłownie metry od obozu macierzystego.
{33805}{33851}«Kiedy widziaÅ‚em moje dzieci podczas zabawy,
{33855}{33901}często przychodziło mi do głowy pytanie:
{33905}{33996}jak długo potrwa nasze szczęście?
{34230}{34301}W lecie kąpały się w Sole,
{34305}{34401}a największą radość miały wtedy,|kiedy ojciec kąpał się z nimi.
{34405}{34451}A on miał tak niewiele czasu
{34455}{34526}na te wszystkie dziecięce przyjemności.
{34530}{34576}Zawsze miałem poczucie,
{34580}{34651}że cały czas muszę być na posterunku.
{34655}{34726}Żona raz po raz czyniła mi wyrzuty,
{34730}{34776}mówiła: "nie możesz zawsze myśleć|tylko o służbie,
{34780}{34860}musisz też o rodzinie".
{34980}{35051}Rudolf Höss - czÅ‚owiek, który kierowaÅ‚
{35055}{35126}miejscem największej masowej zbrodni|w dziejach świata -
{35130}{35176}w żadnym miejscu swoich wspomnień
{35180}{35276}nie wyraził żadnych wyrzutów sumienia|w związku z tą zbrodnią.
{35280}{35326}Zamiast tego, patrzÄ…c wstecz,
{35330}{35441}twierdził tylko,|że jedną rzecz zrobiłby inaczej:
{35455}{35526}«Dzisiaj gÅ‚Ä™boko żaÅ‚ujÄ™,
{35530}{35632}że nie poświęcałem więcej czasu rodzinie.
{35780}{35826}Po trwajÄ…cym 3 tygodnie procesie
{35830}{35901}Höss zostaÅ‚ skazany na Å›mierć.
{35905}{35976}Miał być powieszony|na specjalnie skonstruowanej szubienicy,
{35980}{36082}na miejscu własnych zbrodni - w Auschwitz.
{36130}{36201}*Stanisław Hantz -|*były polski więzień polityczny w Auschwitz
{36205}{36251}Podczas egzekucji,
{36255}{36326}kiedy go prowadzili na szubienicÄ™,
{36330}{36415}Höss wyglÄ…daÅ‚ na spokojnego.
{36430}{36549}Jak się idzie na śmierć,|to się to zazwyczaj przeżywa -
{36555}{36601}wiem, bo niejeden raz
{36605}{36676}doświadczaliśmy tego na własnej skórze,
{36680}{36751}kiedy śmierć już stała za plecami.
{36755}{36853}Kiedy to on był panem życia i śmierci.
{37005}{37101}Widziałem, jak wchodzi po schodach,|na tę szubienicę.
{37105}{37151}Myślałem, że jako taki hitlerowiec,
{37155}{37201}zagorzały członek partii...
{37205}{37276}że zechce coś powiedzieć.
{37280}{37351}Jakieś przemówienie,
{37355}{37474}na cześć nazistowskiej ideologii,|za którą miał umrzeć.
{37580}{37626}Ale nie.
{37630}{37709}Nie odezwał się słowem.
{37755}{37848}W czasie tej egzekucji pomyślałem:
{37880}{37951}jedno życie za tyle milionów ludzi?
{37955}{38029}czy to nie za mało?
{38130}{38226}Egzekucja Hössa odbyÅ‚a siÄ™|16 kwietnia 1947 roku.
{38230}{38301}Ale dla wielu|spośród byłych więźniów Auschwitz
{38305}{38401}była to tylko część sprawiedliwości,|jakiej szukali.
{38405}{38451}Kiedy wracali do domów,
{38455}{38501}wielu tu - na SÅ‚owacjÄ™,
{38505}{38551}Oczekiwali, że będą mogli wrócić do życia,
{38555}{38636}jakie wiedli przed wojnÄ….
{38655}{38701}Stanęli jednak przed problemem:
{38705}{38751}przedwojenne prawa własności
{38755}{38851}nie cieszyły się teraz w tej części Europy|zbyt wielkim poważaniem.
{38855}{38926}UderzyÅ‚o to LibušÄ™ Breder,|byÅ‚Ä… więźniarkÄ™ Auschwitz,
{38930}{39026}kiedy wróciła do swego rodzinnego Stropkova.
{39030}{39145}*Libuša Breder -|*byÅ‚a żydowska więźniarka Auschwitz
{39155}{39226}Wreszcie stanęłam przed drzwiami|mojego domu.
{39230}{39276}Zapukałam w wielkie drzwi,
{39280}{39326}otworzył jakiś mężczyzna i powiedział:
{39330}{39401}"Czego chcesz? ".
{39405}{39476}Mówię więc, że wróciłam do domu.
{39480}{39551}Kiedy to usłyszał, powiedział:
{39555}{39626}"Wracaj, skąd przyszłaś! " -
{39630}{39704}i zatrzasnÄ…Å‚ drzwi.
{39880}{39951}Byłam zszokowana.
{39955}{40026}Szłam główną ulicą miasta
{40030}{40076}i zdałam sobie sprawę, że wszystkie domy,
{40080}{40126}które należały kiedyś do moich krewnych,
{40130}{40223}zostały zajęte przez innych ludzi.
{40355}{40401}Libuša Breder spÄ™dziÅ‚a w Auschwitz|prawie trzy lata.
{40405}{40476}Zmuszono jÄ… do pracy na terenie obozu,
{40480}{40621}w miejscu, w którym sortowano|dobytek ludzi z przychodzących transportów.
{40630}{40676}Fotograf SS, zanim zrobił jej to zdjęcie,
{40680}{40776}rozkazał jej uśmiechać się do obiektywu.
{40780}{40826}W czasie pobytu w Auschwitz
{40830}{40876}Libuša Breder wycierpiaÅ‚a wiele.
{40880}{40951}Ale dodawało jej sił marzenie,
{40955}{41051}że któregoś dnia będzie mogła|powrócić do domu.
{41055}{41140}To marzenie legło w gruzach.
{41305}{41351}Żałowałam, że tam wróciłam.
{41355}{41426}Każdy trzymał się na odległość,
{41430}{41476}tak jakbym była zadżumiona.
{41480}{41526}Pewnie siÄ™ obawiali,
{41530}{41601}że teraz będą musieli zwrócić to,|co zagarnęli.
{41605}{41701}Wyjechałam następnego dnia|i już nigdy nie wróciłam.
{41705}{41826}To powrót do domu był dla mnie|najgorszym doświadczeniem.
{42005}{42076}Nie licząc nagrobków na cmentarzach,
{42080}{42126}prawie nie było już dowodów na to,
{42130}{42255}że kiedykolwiek istniały tu|kwitnące społeczności żydowskie.
{42480}{42551}Po wojnie niewielu ocalałych|z hitlerowskich obozów
{42555}{42676}odzyskało tak swoje pieniądze,|jak i inną swoją własność.
{42680}{42726}To była wielka niesprawiedliwość,
{42730}{42819}a spotęgował ją dodatkowo fakt,
{42830}{42950}że ważniejszym esesmanom pomagano|w ucieczkach z Europy.
{43055}{43101}Doktor Josef Mengele prowadził w Auschwitz
{43105}{43151}szereg eksperymentów medycznych -
{43155}{43237}wiele z nich na dzieciach.
{43280}{43351}Korzystając z pomocy przekupionego pracownika|włoskiego urzędu imigracyjnego,
{43355}{43451}udało mu się przedostać do Argentyny.
{43505}{43574}Nie tylko jemu.
{43605}{43676}Adolf Eichmann, który współorganizował|eksterminację Żydów,
{43680}{43782}także zdołał zbiec do Ameryki Południowej.
{43880}{43926}Ale w obliczu potworności,
{43930}{44001}jakich dopuścili się ci oraz inni naziści,
{44005}{44126}pojawili się tacy,|którzy szukali sprawiedliwości na własną rękę.
{44130}{44201}Niektórzy byli żołnierzami|Brygady Żydowskiej -
{44205}{44276}jednostki armii brytyjskiej,|utworzonej w 1944 roku.
{44280}{44326}Walczyli oni przeciw Niemcom we WÅ‚oszech
{44330}{44376}i z czasem dowiadywali się coraz więcej
{44380}{44476}o naturze zbrodni|popełnianych przez nazistów.
{44480}{44526}Żołnierze tacy jak Mosze Tavor
{44530}{44616}postanowili coś z tym zrobić.
{44630}{44701}Wzbierał w nas gniew,
{44705}{44751}Wielu z nas miało poczucie,
{44755}{44826}że nasz udział w wojnie to za mało.
{44830}{44901}Skrzyknęliśmy się w kilku
{44905}{44951}i zdecydowaliśmy, że spróbujemy się zemścić
{44955}{45026}na ludziach, którzy to zrobili.
{45030}{45076}Nie mieliśmy złudzeń,|że dopadniemy wszystkich,
{45080}{45126}ale mogliśmy chociaż kilku.
{45130}{45203}Przynajmniej tyle.
{45280}{45351}Używając dostępnych kontaktów,
{45355}{45401}starali się namierzyć każdego hitlerowca,
{45405}{45501}który - jak sądzili -|przyłożył rękę do zagłady Żydów.
{45505}{45576}Następnie składali mu wizytę|i zabierali ze sobą,
{45580}{45681}mówiąc, że zabierają go na przesłuchanie.
{45805}{45901}Jechaliśmy na wcześniej ustalone miejsce,
{45905}{45951}na przykład do lasu,
{45955}{46049}po prostu w jakieÅ› odludne miejsce.
{46055}{46101}Tam urządzaliśmy mu proces
{46105}{46199}i odczytywaliśmy wszystkie zarzuty.
{46230}{46326}One się opierały na wszystkim tym,|co wiedzieliśmy od ruchu oporu.
{46330}{46376}Czasem taki dostawał szansę,
{46380}{46451}żeby powiedzieć kilka słów na swoją obronę.
{46455}{46526}A potem go wykańczaliśmy.
{46530}{46619}Zazwyczaj jeden z nas go dusił.
{46655}{46701}A Pan kogoś udusił w ten sposób?
{46705}{46762}Tak.
{46805}{46851}Nie żebym był szczególnie zadowolony,|ale to zrobiłem.
{46855}{46926}Byłem w pełni świadomy tego, co robię.
{46930}{46976}Nie musiałem pić,|żeby dodać sobie entuzjazmu -
{46980}{47073}miałem go tyle, ile było potrzeba.
{47080}{47126}Wiedziałem, że moi wujkowie, dziadkowie,|inni krewni,
{47130}{47229}całe dziesiątki - zostali unicestwieni.
{47330}{47376}Ale zabił Pan kogoś bez żadnego procesu?
{47380}{47426}Jak siÄ™ Pan z tym czuje?
{47430}{47514}Może Pan to jakoś wyjaśnić?
{47530}{47601}Proszę posłuchać: zanim to się stało,
{47605}{47676}zrobiłem w życiu niemało rzeczy,|które nie były całkiem w porządku.
{47680}{47726}Ale gdybym miał powiedzieć,|że czuję się winny
{47730}{47776}z powodu tego, co im zrobiłem?
{47780}{47876}Wręcz przeciwnie, zupełnie na odwrót:
{47880}{47999}czuję się winny z powodu tego,|czego im nie zrobiliśmy.
{48230}{48276}Tylko garstka z rzekomo podejrzanych
{48280}{48326}o udział w nazistowskiej polityce eksterminacji
{48330}{48376}zginęła z rąk Brygady Żydowskiej.
{48380}{48426}Wielu innych nieźle ułożyło sobie życie
{48430}{48515}już w powojennych Niemczech.
{48805}{48901}To były lata|tzw. niemieckiego cudu gospodarczego.
{48905}{48951}Ale niektórzy z ludzi chodzących tymi ulicami
{48955}{49051}mieli przeszłość, którą woleliby ukryć.
{49055}{49126}Oskar Gröning sÅ‚użyÅ‚ w Auschwitz|przez blisko dwa lata.
{49130}{49176}Teraz był oddanym członkiem rodziny
{49180}{49251}i pracował w dziale kadr huty szkła.
{49255}{49301}Nie było wskazane,
{49305}{49418}by temat Auschwitz był poruszany|w jego obecności.
{49480}{49526}Pamiętam, że kiedyś jadłem obiad
{49530}{49612}z ojcem i moimi dziadkami.
{49655}{49701}I podczas tego obiadu moja babcia
{49705}{49751}wygłosiła głupią uwagę o Auschwitz.
{49755}{49826}I wynikało z niej,
{49830}{49901}że jestem potencjalnym|albo i rzeczywistym mordercą.
{49905}{49976}I "Jak jeszcze możesz|siedzieć z nami przy tym stole?
{49980}{50074}I tak jesteÅ› tu ledwie tolerowany".
{50130}{50176}Wybuchłem!
{50180}{50226}Walnąłem pięścią w stół
{50230}{50276}i powiedziałem: Słuchajcie uważnie!
{50280}{50326}O tym miejscu i o tym, że tam byłem,
{50330}{50376}macie nigdy nie wspominać w mojej obecności!
{50380}{50456}Albo siÄ™ wyprowadzam!
{50555}{50601}Wzmożono jednak polowanie
{50605}{50651}na esesmanów o głośniejszych nazwiskach,
{50655}{50701}zamieszanych w zagładę Żydów.
{50705}{50776}Takich jak podpułkownik Adolf Eichmann,
{50780}{50826}który odwiedził Auschwitz kilka razy,
{50830}{50940}by naocznie sprawdzić,|jak przebiega mordowanie.
{50955}{51051}Po wojnie wydawało się, że wyparował.
{51055}{51101}A potem w 1960 roku w Argentynie
{51105}{51151}wykonano w ukryciu to zdjęcie.
{51155}{51201}Przedstawiają człowieka,|który kazał siebie nazywać:
{51205}{51275}Ricardo Klement.
{51305}{51376}Ricardo Klement to nie kto inny,|tylko Adolf Eichmann.
{51380}{51426}Wkrótce stał się celem
{51430}{51476}dla izraelskiego oddziału specjalnego.
{51480}{51572}W jego skład wchodził Mosze Tavor.
{51605}{51651}Zamknąłem maskę, a Tzvika skoczył na niego.
{51655}{51701}Z boku drogi był rów
{51705}{51751}i obaj wpadli do tego rowu.
{51755}{51826}Złapałem Eichmanna za nogi,
{51830}{51876}Tzvika też go przytrzymał|i wtedy podbiegł Rafi.
{51880}{51926}Zaciągnęliśmy go do samochodu
{51930}{51976}i zakneblowaliśmy mu usta.
{51980}{52026}A potem zrobiliśmy mu takie okulary,
{52030}{52118}żeby nie mógł niczego widzieć.
{52155}{52226}«Po 15 latach ukrywania siÄ™
{52230}{52326}i rok po jego sensacyjnym uprowadzeniu|z Argentyny,
{52330}{52376}Adolfowi Eichmannowi postawiono 15 zarzutów,
{52380}{52426}w tym zbrodni przeciw narodowi żydowskiemu
{52430}{52518}i zbrodni przeciwko ludzkości.
{52555}{52676}Wchodzą trzej sędziowie,|którzy zadecydują o jego losie.
{52680}{52726}Gdyby to zależało ode mnie,
{52730}{52776}nie robiłbym takiego kłopotu.
{52780}{52889}Udusiłbym go w tym rowie|i byłoby po wszystkim.
{52905}{52951}Po procesie trwajÄ…cym cztery miesiÄ…ce
{52955}{53051}Adolf Eichmann został skazany na śmierć.
{53055}{53101}Napisałem oficjalny list,
{53105}{53201}zgłaszając się na kata, na ochotnika.
{53205}{53251}Przełożony Mosze Tavora uprzejmie odmówił,
{53255}{53347}mówiąc, że ten "zrobił już dosyć".
{53505}{53551}Proces i egzekucja Adolfa Eichmanna
{53555}{53649}były oczywiście bardzo nagłośnione.
{53655}{53750}Przyćmiły jednak prawdę mniej znaną:
{53830}{53876}Szacuje się,|że spośród około 8 tysięcy esesmanów,
{53880}{53976}którzy kiedykolwiek pracowali w Auschwitz,
{53980}{54076}mniej więcej 7 tysięcy przeżyło wojnę.
{54080}{54126}Pozostawało pytanie:
{54130}{54249}ilu z nich zostanie|pociągniętych do odpowiedzialności?
{54280}{54326}Na procesie we Frankfurcie,
{54330}{54401}który rozpoczął się w grudniu 1963 roku,
{54405}{54451}oskarżono o zbrodnie w Auschwitz 22 osoby.
{54455}{54501}17 uznano za winne,
{54505}{54629}z czego 6 skazano na najwyższą karę -|dożywotnie więzienie.
{54705}{54776}Prokuratorzy starali się odnaleźć|jak największą liczbę esesmanów,
{54780}{54851}którzy służyli w obozie.
{54855}{54901}W koÅ„cu dotarli też do Oskara Gröninga,
{54905}{54976}ale nie postawili mu żadnych zarzutów.
{54980}{55076}*Oskar Gröning -|*byÅ‚y czÅ‚onek zaÅ‚ogi SS w Auschwitz
{55080}{55126}Był Pan trybem
{55130}{55176}największej fabryki śmierci w historii.
{55180}{55226}Pracował Pan tam,
{55230}{55276}osobiście przyczynił się Pan
{55280}{55351}do wymordowania ponad miliona ludzi.
{55355}{55463}Nie sądzi Pan,|że powinien stanąć przed sądem?
{55505}{55586}Nie, nie wydaje mi siÄ™.
{55630}{55676}Pańskie pytanie sugeruje,
{55680}{55726}że po prostu znaleźć się|w dużej grupie ludzi,
{55730}{55776}stacjonujÄ…cych w miejscu,
{55780}{55826}w którym odbywała się zagłada Żydów,
{55830}{55920}to dość, by stać się przestępcą.
{56055}{56126}Oskar Gröning robiÅ‚ jednak znacznie wiÄ™cej,
{56130}{56271}niż tylko "stacjonowanie w miejscu,|w którym odbywała się zagłada Żydów".
{56305}{56351}Jak każdy inny esesman w Auschwitz,
{56355}{56461}aktywnie uczestniczył w funkcjonowaniu obozu.
{56480}{56526}Oskar Gröning przeliczaÅ‚
{56530}{56576}zagraniczne pieniądze zagrabione Żydom
{56580}{56626}i przewoził je do Berlina.
{56630}{56676}Pilnował też dobytku Żydów
{56680}{56779}bezpośrednio po ich przybyciu do obozu.
{56805}{56851}Ale inni mieli jeszcze bliższe powiązania
{56855}{56940}z samym procesem mordowania.
{56955}{57051}Wielu z nich nie było nawet hitlerowcami.
{57055}{57101}Krematoria takie jak to
{57105}{57201}były bowiem obsługiwane|przez zaledwie 4 esesmanów
{57205}{57276}ale i przez stu więźniów z Sonderkommando.
{57280}{57326}Byli do tego zmuszani!
{57330}{57376}Gdyby odmówili,
{57380}{57451}to ich zabrano by natychmiast|do komory gazowej.
{57455}{57501}Więc próbując uratować życie,|choćby je przedłużyć,
{57505}{57568}robili to.
{57605}{57651}Sonderkommanda nie składały się z ochotników!
{57655}{57701}To ich członkowie byli ofiarami
{57705}{57751}i kiedy ich czas nadszedł,
{57755}{57865}to oni byli pierwsi w kolejce|do komory gazowej.
{57905}{58001}Zawsze to sami hitlerowcy|popełniali właściwy akt morderstwa,
{58005}{58076}wrzucając kryształki Cyklonu B|do wrzutni w komorach gazowych.
{58080}{58126}Ale to więźniów z Sonderkommando
{58130}{58176}zmuszano do wykonywania wielu innych prac,
{58180}{58251}które wprawiały tę machinę śmierci w ruch.
{58255}{58356}Należało do nich usuwanie i palenie ciał.
{58380}{58451}To oznaczało, że po wojnie
{58455}{58501}większość załogi SS w Auschwitz|mogła twierdzić,
{58505}{58551}iż oni sami nigdy nie pracowali
{58555}{58649}w krematoriach i komorach gazowych.
{58705}{58751}Inni, którzy tam pracowali,
{58755}{58826}którzy mieli pewne zadania|w systemie obozu koncentracyjnego,
{58830}{58926}oni sprawiali, że ten system działał -|to prawda...
{58930}{59001}Ale prawdopodobnie zarzuty wobec nich
{59005}{59076}nie byłyby wystarczająco... mocne,
{59080}{59181}by jakikolwiek naród chciał ich oskarżać.
{59230}{59276}Spośród 7 tysięcy esesmanów,
{59280}{59351}którzy służyli w Auschwitz|i którzy przeżyli wojnę,
{59355}{59464}mniej niż 800 stanęło kiedykolwiek przed sądem.
{59505}{59551}Prawie 90% sprawców
{59555}{59641}nigdy nie usłyszało zarzutów.
{59755}{59801}Ministerstwo Handlu i Przemysłu w Hanowerze
{59805}{59895}mianowało mnie sędzią honorowym.
{59905}{59976}I przez 12 lat, równolegle z praca zawodową,
{59980}{60026}występowałem jako sędzia honorowy
{60030}{60099}w sÄ…dach pracy.
{60155}{60201}Czy to nie jest niesprawiedliwe,
{60205}{60276}że tym, którzy cierpieli, nadal jest ciężko,
{60280}{60326}podczas gdy ktoÅ› taki jak Pan,
{60330}{60376}kto był częścią machiny zagłady,
{60380}{60456}żyje sobie dostatnio?
{60580}{60668}Tak już jest na tym świecie.
{60705}{60751}Mam nosić włosiennicę przez resztę życia?
{60755}{60801}Jeść korzonki? Prosić o odpuszczenie,
{60805}{60851}jak w operze "Tannhäuser",
{60855}{60945}bo należałem do tej organizacji?
{61005}{61076}Chyba Pan nie myśli, że to jest wyjście?
{61080}{61126}Każdy ma zostawioną taką wolność,
{61130}{61256}by jak najlepiej wykorzystać sytuację,|w jakiej się znajduje.
{61380}{61426}Dla wielu innych byłych więźniów
{61430}{61476}hitlerowskich obozów śmierci
{61480}{61576}życie po zakończeniu wojny|było mniej łaskawe.
{61580}{61651}W miejscach takich jak Izbica w Polsce
{61655}{61701}wiele nieruchomości|zamieszkanych niegdyś przez Żydów,
{61705}{61779}nadal zajmujÄ… inni.
{61830}{61851}W roku 1990,
{61855}{61926}już po upadku muru berlińskiego,
{61930}{61976}jeden z ocalałych z nazistowskiego obozu,|Thomas Blatt,
{61980}{62051}wrócił, by odwiedzić dom,|w którym mieszkał wraz z rodzicami.
{62055}{62101}Doszło do zaskakującego spotkania z człowiekiem,
{62105}{62151}który wówczas tam mieszkał.
{62155}{62251}*Thomas Blatt -|*były żydowski więzień Sobiboru
{62255}{62351}Wpuścił mnie do środka, zobaczyłem krzesło.
{62355}{62426}Moje stare krzesło, sprzed tylu lat!
{62430}{62476}I mówię: o, poznaję to krzesło!
{62480}{62526}Mój ojciec na nim siadywał.
{62530}{62576}"Nie, nie! Ja je kupiłem! ".
{62580}{62651}Więc wziąłem krzesło, odwróciłem je
{62655}{62751}i tam, na spodzie, było nasze nazwisko.
{62755}{62801}I on się wtedy tak rozejrzał
{62805}{62851}i mówi: "Panie Blatt,
{62855}{62901}po co ta cała komedia z krzesłem?
{62905}{62976}Wiem, po co Pan przyjechał.
{62980}{63026}Ma Pan tu ukryte pieniÄ…dze.
{63030}{63101}Pana rodzice schowali tu pieniÄ…dze".
{63105}{63201}Był wściekły - rozejrzałem się wokół,
{63205}{63251}patrzę - w porządku, nic nietknięte.|Mówię: do widzenia.
{63255}{63301}"Panie Blatt, niechże Pan zaczeka!
{63305}{63351}może Pan je zabrać,
{63355}{63447}jakoś się podzielimy pieniędzmi! "
{63455}{63550}Połowa dla niego, połowa dla mnie...
{63555}{63626}Po prostu wyszedłem.
{63630}{63701}Kilka lat później Thomas Blatt|wrócił do Izbicy,
{63705}{63788}i taki widok go przywitał.
{63855}{63976}Dom, w którym mieszkała jego rodzina,|był teraz opuszczony.
{63980}{64026}Poszedłem do sąsiadów i pytam ich:
{64030}{64076}co się tu stało?
{64080}{64151}A sąsiadka mówi: "O, Panie Blatt,
{64155}{64201}jak Pan wyjechał, to się nie dało spać -
{64205}{64276}bo we dnie i w nocy
{64280}{64326}on szukał tego skarbu,|co wy go podobno zostawiliście.
{64330}{64401}Rozebrał podłogę,
{64405}{64451}rozebrał ściany, wszystko!
{64455}{64501}A potem się okazało,
{64505}{64551}że on nie może tego domu złożyć z powrotem,
{64555}{64601}bo nie ma dość pieniędzy - i tak to zostawił.
{64605}{64695}Niech Pan zobaczy, jaka ruina! "
{64780}{64851}Ruiny tego domu sÄ… symbolem tego,
{64855}{64976}jak daleko padł cień|hitlerowskich prześladowań i zagłady Żydów;
{64980}{65096}i tego, jak żywe są dzisiaj|antysemickie uprzedzenia.
{65330}{65376}Nadal sÄ… i tacy,
{65380}{65476}którzy negują rzeczywistość tego,|co się tutaj działo.
{65480}{65526}To w celu konfrontacji z nimi
{65530}{65576}Oskar Gröning przerwaÅ‚ milczenie
{65580}{65676}w kwestii swojej własnej przeszłości.
{65730}{65776}Wydaje mi się, że to jest moja rola,
{65780}{65826}teraz, w moim wieku -
{65830}{65901}żeby się zmierzyć z rzeczami,|których doświadczyłem.
{65905}{65951}Sprzeciwić się negacjonistom Holocaustu,
{65955}{66001}którzy twierdzą,|że Auschwitz nigdy się nie wydarzył.
{66005}{66051}Dlatego tu dziÅ› jestem.
{66055}{66126}Bo chcę powiedzieć tym negacjonistom:
{66130}{66210}Ja widziałem krematoria.
{66230}{66276}Ja widziałem doły do palenia ciał.
{66280}{66326}I chcę, żebyście mi uwierzyli:
{66330}{66376}te okropności wydarzyły się naprawdę.
{66380}{66443}Byłem tam.
{66655}{66701}Podczas 4,5 roku istnienia Auschwitz
{66705}{66801}trafiło do tego obozu 1,3 miliona ludzi.
{66805}{66900}Zginęło tu 1,1 miliona spośród nich.
{67230}{67276}Zamordowano tu setki świadków Jehowy,
{67280}{67351}homoseksualistów i innych mniejszości;
{67355}{67451}15 tysięcy sowieckich jeńców wojennych,
{67455}{67526}21 tysięcy Cyganów,
{67530}{67601}70 tysięcy polskich więźniów politycznych
{67605}{67676}oraz milion Żydów -
{67680}{67785}a wśród nich co najmniej 200 tysięcy dzieci.
{67830}{67926}*Alice Lok Cahana -|*była żydowska więźniarka Auschwitz
{67930}{68001}Poznaję na tym zdjęciu moją ciotkę,
{68005}{68076}nazywała się Jolanda Wolstein,
{68080}{68151}i jej czworo małych dzieci:
{68155}{68229}Erwin - miał 8 lat,
{68330}{68397}Dory - 10 lat,
{68405}{68472}Judyta - 6 lat
{68480}{68561}i maleńka Noemi - 2 lata.
{68630}{68701}To jest tak niewiarygodnie wstrzÄ…sajÄ…ce:
{68705}{68776}rozpoznać kogoś, kogo się kocha,
{68780}{68826}zobaczyć, jak wyglądali
{68830}{68944}zaledwie kilka chwil|przed wejściem do krematorium.
{69055}{69101}Dowody na to, co zrobili hitlerowcy,
{69105}{69176}leżą wszędzie wokół.
{69180}{69276}Czekają na przekazanie ich|następnym pokoleniom.
{69280}{69326}PrzypominajÄ…,
{69330}{69429}do czego może być zdolna istota ludzka.
{69630}{69726}Napisy: Mateusz Zimmerman|*mateusz. zimmerman@gmail. com
{69730}{69811}Odwiedź www. NAPiSY. info