{128}{254}To jest miejsce największego|masowego mordu w historii świata
{268}{333}Auschwitz.
{393}{464}Zginęło tu 1,1 miliona ludzi.
{468}{514}To więcej niż całkowite straty|brytyjskie i amerykańskie
{518}{609}podczas całej II wojny światowej.
{693}{764}Oto opowieść o rozwoju Auschwitz
{768}{860}oraz o sposobie myślenia sprawców.
{943}{1014}Historia ta jest oparta|po części na dokumentach
{1018}{1064}i planach odnalezionych po otwarciu|archiwów w Europie Wschodniej,
{1068}{1114}po części na wywiadach z ludźmi,
{1118}{1189}którzy widzieli to na własne oczy,
{1193}{1284}między innymi byłych członków SS.
{1343}{1414}Jeśli zadasz sobie pytanie:|czy to naprawdę konieczne?,
{1418}{1464}odpowiedź brzmi: tak, oczywiście.
{1468}{1514}Powiedziano nam, że to nasi wrogowie,
{1518}{1592}a teraz trwa wojna.
{1643}{1714}Jednak okropności Auschwitz|nie przebiegały w oderwaniu od kontekstu:
{1718}{1789}obóz ewoluował równolegle|z hitlerowskimi planami
{1793}{1839}podboju Europy Wschodniej.
{1843}{1889}Miała to być wojna na wyniszczenie,
{1893}{1964}jak żadna inna w dzisiejszych czasach.
{1968}{2014}Niewinni cywile mieli być mordowani
{2018}{2110}przez specjalne szwadrony śmierci.
{2143}{2242}Wydano rozkaz: mają być rozstrzelani.
{2268}{2350}Dla mnie to był obowiązek.
{2418}{2464}W miarę rozwoju działań wojennych
{2468}{2514}hitlerowscy decydenci wprowadzili w życie
{2518}{2628}jedną z najbardziej niesławnych idei w historii,
{2643}{2714}którą nazwali "ostatecznym rozwiązaniem":
{2718}{2793}eksterminację Żydów.
{2943}{2989}Droga do masowej zbrodni w Auschwitz
{2993}{3039}była dla nich długa i kręta,
{3043}{3089}zanim stworzyli to:
{3093}{3164}budynki, które są symbolem ich zbrodni,
{3168}{3239}"fabryki śmierci".
{3243}{3289}Ci ludzie, krzyczący...
{3293}{3339}Wszyscy krzyczeli, rozumie Pan?
{3343}{3389}Nie wiedzieli, co robić -
{3393}{3464}drapali w ściany, płakali,
{3468}{3514}dopóki gaz nie zadziałał.
{3518}{3589}Kiedy zamykam oczy,
{3593}{3708}jedyna rzecz, jaką widzę,|to te kobiety z dziećmi...
{3718}{3803}trzymające dzieci na rękach.
{3843}{3914}Oto zaskakująca opowieść|o narodzinach Auschwitz
{3918}{4014}i hitlerowskiej polityce masowej zagłady.
{4018}{4064}Auschwitz zbudowano bowiem|z zupełnie innych powodów
{4068}{4139}niż zamiar gazowania Żydów.
{4143}{4189}Dopiero potem naziści zaczęli|mordować na wielką skalę
{4193}{4239}wykorzystując sposoby,
{4243}{4289}które przeczą popularnym wyobrażeniom o SS
{4293}{4426}jako mechanicznych zabójcach,|którzy po prostu wykonywali rozkazy.
{4718}{4814}AUSCHWITZ|Naziści i "Ostateczne Rozwiązanie"
{4818}{4905}Odcinek 1|ZASKAKUJĄCE POCZĄTKI
{5543}{5589}Wiosną 1940 roku
{5593}{5639}kapitan SS Rudolf H�ss
{5643}{5689}wybrał się w podróż do Polski,
{5693}{5832}by objąć posadę komendanta|w nowym hitlerowskim obozie koncentracyjnym.
{5843}{5889}H�ss zmierzał na przedmieścia miasta Auschwitz,
{5893}{5964}leżącego na terenach,
{5968}{6081}które Hitler zagarnął rok wcześniej|drogą inwazji.
{6318}{6389}To tutaj H�ss miał stworzyć|ten obóz koncentracyjny:
{6393}{6439}pierwszy Auschwitz,
{6443}{6489}znany później jako "Stammlager"
{6493}{6565}lub "Auschwitz I".
{6618}{6689}Ale kiedy H�ss był tu pierwszy raz,|w kwietniu 1940 r.,
{6693}{6794}tylko kilka z tych budynków już istniało.
{6843}{6914}Ten okryty złą sławą obóz koncentracyjny
{6918}{6964}rozpoczął swoje istnienie|jako zbiorowisko rozpadających się baraków,
{6968}{7014}należących niegdyś do Wojska Polskiego,
{7018}{7129}rozmieszczonych wokół wielkiego placu maneżowego.
{7218}{7264}*cytat z "Autobiografii" Rudolfa H�ssa
{7268}{7314}�Zadanie nie było łatwe:
{7318}{7389}w jak najkrótszym czasie
{7393}{7439}miałem stworzyć obóz dla 10.000 więźniów,
{7443}{7514}korzystając z kompleksu|już istniejących budynków.
{7518}{7564}Były dobrze zbudowane, ale całkowicie zaniedbane
{7568}{7658}i roiło się w nich od robactwa.
{7668}{7714}Ten pierwszy Auschwitz został zbudowany
{7718}{7789}dla przetrzymywania nie polskich Żydów,
{7793}{7839}którzy mieli być umieszczeni w gettach,
{7843}{7914}ale głównie polskich więźniów politycznych;
{7918}{8014}dla każdego, kogo naziści uważali za zagrożenie|dla władzy okupacyjnej.
{8018}{8064}�Prawdziwi "wrogowie państwa"
{8068}{8139}musieli być trzymani pod kluczem.
{8143}{8189}Tylko SS było w stanie zagwarantować ochronę
{8193}{8264}narodowosocjalistycznego państwa
{8268}{8339}przed wszystkimi zagrożeniami wewnętrznymi.
{8343}{8474}Wszystkim innym organizacjom|brakowało wystarczającej twardości.
{8518}{8589}Nazistowska okupacja Polski|miała być brutalna.
{8593}{8664}Zamierzano uczynić z Polaków|naród niewolników.
{8668}{8714}Jednym ze środków do osiągnięcia tego celu
{8718}{8814}było budowanie miejsc takich jak Auschwitz.
{8818}{8959}Były one wzorowane na obozach,|jakie już wcześniej zakładano w Niemczech.
{9093}{9189}H�ss, który pracował|w takich obozach od 1934 r.,
{9193}{9239}wiedział, że ma za zadanie stworzyć miejsce,
{9243}{9289}które zasiałoby terror wśród Polaków.
{9293}{9339}Ale komory gazowe,
{9343}{9389}którym Auschwitz zawdzięcza swoją ponurą sławę,
{9393}{9489}nie znajdowały się wówczas|choćby w sferze pomysłów.
{9493}{9539}H�ss zaadaptował nawet cyniczne motto
{9543}{9614}niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau:
{9618}{9689}"ARBEIT MACHT FREI" -|"Praca czyni wolnym".
{9693}{9791}Umieścił je na nowej bramie Auschwitz.
{9893}{9964}Polscy więźniowie przybywający do nowego obozu
{9968}{10078}padali ofiarą straszliwego traktowania przez SS.
{10093}{10164}Z 23.000 Polaków|zesłanych do Auschwitz jako pierwsi
{10168}{10266}ponad połowa nie przeżyła 20 miesięcy.
{10393}{10439}Jerzy Bielecki został zesłany do Auschwitz,
{10443}{10574}bo naziści podejrzewali,|że jest członkiem polskiego ruchu oporu.
{10618}{10689}SS torturowało go przez karę "słupka",
{10693}{10739}preferowaną również w innych obozach.
{10743}{10789}Polegała ona na tym,
{10793}{10864}że więzień był zmuszony|do utrzymania ciężaru ciała
{10868}{10975}na rękach wykręconych i związanych za plecami.
{11143}{11214}I on mnie chciał powiesić na tym haku,
{11218}{11289}rozkazał mi: "Stań na palcach! ".
{11293}{11364}Wreszcie zawiesił mnie na haku,
{11368}{11464}a potem wykopał mi taboret spod nóg,|bez ostrzeżenia.
{11468}{11514}Poczułem nagle - Jezusie, Maryjo, Boże! -
{11518}{11584}potworny ból!
{11668}{11739}Ramiona wyłamywały mi się ze stawów,
{11743}{11834}obie ręce wyrywały się ze stawów.
{11893}{11939}Jęczałem głośno, a on na to tylko:
{11943}{12014}"Zamknij się psie, masz za swoje!
{12018}{12088}Masz cierpieć! "
{12193}{12264}Mimo iż życie w Auschwitz|było samo w sobie przerażająco brutalne,
{12268}{12364}obóz nie odgrywał jeszcze|w nazistowskich planach głównej roli.
{12368}{12414}W początkach obozu H�ss był wręcz zmuszony
{12418}{12524}do kradzieży i wyłudzeń podstawowych zasobów.
{12543}{12589}�Ponieważ nie mogłem oczekiwać żadnej pomocy
{12593}{12639}ze strony Inspektoratu Obozów Koncentracyjnych,
{12643}{12725}musiałem sobie radzić sam.
{12743}{12789}Musiałem jechać jakieś 60 mil
{12793}{12839}do Zakopanego i Rabki,
{12843}{12889}tylko dla zdobycia kilku kotłów.
{12893}{12939}Nie miałem pojęcia,
{12943}{13043}skąd wziąć 100 metrów drutu kolczastego,
{13068}{13190}więc musiałem po prostu ukraść|najpilniej potrzebną ilość.
{13218}{13289}Po dniu spędzonym na kradzieży
{13293}{13389}H�ss wracał do willi,|położonej na skraju obozu.
{13393}{13464}Żył tu tak, jak w jego przekonaniu|powinien żyć niemiecki zdobywca
{13468}{13565}i traktował więżniów jak swoją służbę.
{13618}{13689}Mniej więcej co półtora tygodnia
{13693}{13739}przychodził po mnie młodszy oficer ze straży
{13743}{13789}i zabierał mnie do willi H�ssa,|żebym mógł go ostrzyc.
{13793}{13839}"Kein Wort" -
{13843}{13914}on do mnie nigdy ani słowa,
{13918}{14017}a ja też nic nie mówiłem, bo się bałem.
{14043}{14089}A kiedykolwiek kusiło Pana,
{14093}{14164}żeby mu wbić nożyczki w szyję?
{14168}{14239}Mogłem tak zrobić.
{14243}{14314}Miałem brzytwę w ręku, mogłem go złapać,
{14318}{14414}poderżnąć mu gardło - mogłem tak zrobić.
{14418}{14464}Ale jestem żywą, myślącą istotą.
{14468}{14539}Wie Pani, co by się wtedy stało?
{14543}{14589}Mogliby wymordować całą moją rodzinę,
{14593}{14639}mogli wymordować połowę obozu,
{14643}{14743}a na jego miejsce przyszedłby ktoś inny.
{14768}{14839}Kiedy Hess pławił się w luksusie,
{14843}{14889}więźniowie walczyli o przetrwanie.
{14893}{14964}Pozbawieni odpowiedniego wyżywienia,
{14968}{15014}stworzyli swój własny kodeks postępowania.
{15018}{15064}Najgorszym przestępstwem,|jakie mógł popełnić więzień,
{15068}{15164}była kradzież innemu więźniowi jedzenia.
{15168}{15214}Co robiono, żeby pozbyć się takich ludzi?
{15218}{15264}Byli likwidowani.
{15268}{15339}Ginęli w nocy z rąk innych więźniów.
{15343}{15389}Nakładali takiemu koc na twarz
{15393}{15439}i trzymali tak długo, aż przestał oddychać.
{15443}{15514}A nikt nie zadawał pytań.
{15518}{15589}Rano blokowy składał raport:
{15593}{15693}"Tylu a tylu nie żyje - całkiem nieźle".
{15768}{15864}I nic pan wtedy nie czuł? To było normalne?
{15868}{15914}Absolutnie,
{15918}{15964}to było całkowicie normalne.
{15968}{16014}Może były takie przebłyski,
{16018}{16089}podświadome raczej:
{16093}{16164}Boże, że to się wszystko cały czas dzieje,
{16168}{16239}takie rzeczy jak ta.
{16243}{16289}Ale na to nie można było nic poradzić,
{16293}{16339}innymi słowy: nie myśleć o tym,
{16343}{16389}było - minęło.
{16393}{16439}Teraz myśl o tym, gdzie pójść do pracy,
{16443}{16514}tak żeby móc przetrwać następny dzień.
{16518}{16589}Żeby po prostu przeżyć...
{16593}{16639}Pilnuj swojego chleba, żeby nikt go nie ukradł,
{16643}{16689}żebyś mógł zjeść śniadanie.
{16693}{16764}Idź do pracy i staraj się znaleźć|lżejsze zajęcie.
{16768}{16839}To nas głównie zajmowało,
{16843}{16914}taka była ciągła czujność:
{16918}{17009}uważaj na siebie, musisz przeżyć.
{17093}{17139}Odpowiedzialni za ten horror życia więźniów
{17143}{17222}w Auschwitz w 1940 roku
{17243}{17333}byli H�ss i około 300 esesmanów.
{17593}{17639}Organizowali wieczorki koleżeńskie,
{17643}{17689}dla siebie i swoich rodzin,
{17693}{17786}by rozwijać poczucie solidarności.
{17868}{17914}Jak twierdził H�ss,
{17918}{17986}była to farsa:
{18043}{18114}�Palitzsch, oficer apelowy,
{18118}{18164}był najbardziej szczwaną i oślizłą kreaturą,
{18168}{18239}jaką kiedykolwiek dane mi było poznać
{18243}{18314}podczas mojej służby|w różnych obozach koncentracyjnych.
{18318}{18364}Dosłownie szedł po trupach,
{18368}{18458}żeby zaspokoić swą żądzę władzy.
{18468}{18514}Fritzsch, pierwszy oficer obozu,
{18518}{18564}był średnio bystry, ale uparty
{18568}{18639}i do tego wiecznie kłótliwy.
{18643}{18714}Chociaż próbował przedstawiać się|jako dobry towarzysz,
{18718}{18817}i dużo mówił o koleżeństwie po służbie,
{18893}{18939}W rzeczywistości w jego zachowaniu
{18943}{19014}nie było nic z koleżeństwa.
{19018}{19064}Ze wspomnień H�ssa wyłania się
{19068}{19164}obraz człowieka bezwzględnego i małostkowego,
{19168}{19239}który zawsze usiłuje zrzucić na innych|odpowiedzialność za swoje błędy.
{19243}{19289}Sam przyznawał,
{19293}{19364}że Auschwitz od początku był obozem,
{19368}{19484}w którym wielka brutalność|była na porządku dziennym.
{19593}{19664}Mimo to obóz, którym zarządzał H�ss,
{19668}{19787}był w 1940 roku ledwie zaściankiem|w okupowanej Polsce.
{19893}{19979}Wkrótce miało się to zmienić.
{20218}{20264}Decydujący powód, dla którego Auschwitz|miał ulec transformacji,
{20268}{20353}był prosty: położenie obozu.
{20418}{20489}Tereny wokół niego|obfitowały w bogactwa naturalne;
{20493}{20539}w tej części Polski
{20543}{20589}znajdowały się obfite zapasy|wody pitnej, wapienia
{20593}{20639}oraz - w pierwszej kolejności -
{20643}{20714}węgla kamiennego.
{20743}{20789}W promieniu 20 mil od Auschwitz
{20793}{20839}znajdowała się sieć kopalni
{20843}{20964}eksploatujących jedne z najbogatszych|złóż węgla w Europie.
{20968}{21043}Pod koniec 1940 roku
{21068}{21114}właśnie tych surowców poszukiwali|naukowcy z I.G. Farben -
{21118}{21212}niemieckiego giganta przemysłowego.
{21343}{21389}Od lat prowadzili oni badania
{21393}{21464}nad uzyskaniem|syntetycznego kauczuku i paliwa -
{21468}{21514}podstawowych materiałów|dla niemieckiego wysiłku wojennego.
{21518}{21564}Woda, wapień oraz węgiel
{21568}{21698}były głównymi składnikami,|jakie były im do tego celu potrzebne.
{21743}{21789}Uznano więc Auschwitz|za najwłaściwsze miejsce
{21793}{21896}dla zbudowania nowej fabryki na Wschodzie.
{22118}{22189}Heinrich Himmler, dowódca SS,
{22193}{22264}po raz pierwszy wybrał się|z wizytą do Auschwitz.
{22268}{22314}Dotarły do niego wieści, że I.G. Farben,
{22318}{22364}wraz ze swymi potężnymi zasobami finansowymi,
{22368}{22482}jest zainteresowane działalnością|na tych terenach.
{22768}{22839}Podczas tej podróży inspekcyjnej|Himmlerowi towarzyszył H�ss,
{22843}{22914}lokalny gauleiter - nazistowski przywódca,
{22918}{23012}a także inni starsi rangą esesmani.
{23018}{23064}Himmler powiedział im,
{23068}{23114}że żąda trzykrotnego zwiększenia|pojemności obozu -
{23118}{23189}z 10 tysięcy do 30 tysięcy więźniów.
{23193}{23264}Taki obóz nie byłby już zaściankiem,
{23268}{23389}lecz największym obozem koncentracyjnym|hitlerowskiego państwa.
{23393}{23464}Jednak według H�ssa
{23468}{23514}lokalny przywódca nazistów wyrażał wątpliwości
{23518}{23589}wobec planów Himmlera:
{23593}{23664}�Gauleiter miał obiekcje,
{23668}{23714}a szef powiatu próbował zastopować plan,
{23718}{23814}wskazując na nierozwiązany problem|zalewania okolicznych terenów.
{23818}{23914}Ale Reichsf�hrera nic to nie obchodziło:
{23918}{23989}"Zasięgnijcie porady ekspertów,|a problem sam się rozwiąże.
{23993}{24092}Panowie, ten obóz zostanie powiększony.
{24143}{24273}Moje powody ku temu są dalece ważniejsze|niż wasze zastrzeżenia.
{24393}{24464}Co było do przewidzenia,|Himmler postawił na swoim.
{24468}{24514}W kolejnych miesiącach i latach
{24518}{24589}z deski kreślarskiej zeszła cała seria planów,
{24593}{24639}opisujących w detalach wielkie,
{24643}{24748}niemal megalomańskie wizje nowego Auschwitz.
{24793}{24839}Szczegółowe plany rozbudowy|były skrywane przez dekady -
{24843}{24914}ujrzały światło dzienne|na krótko przed śmiercią architekta.
{24918}{24964}W nazistowskich planach
{24968}{25039}pieniądze, jakie I.G. Farben|zainwestowałoby na tych terenach,
{25043}{25089}miałyby służyć zbudowaniu od podstaw|nowego miasta Auschwitz -
{25093}{25194}modelowej osady niemieckiej na Wschodzie.
{25293}{25339}Mieliby tu żyć rodowici Niemcy,
{25343}{25389}a dotychczasowi mieszkańcy miasta
{25393}{25493}mieli być wygnani z domów i deportowani.
{25518}{25564}Plany obejmowały budowę
{25568}{25614}gigantycznej centrali partii nazistowskiej
{25618}{25709}i szeregu innych nowych budynków.
{25718}{25808}Nieopodal, w pobliżu rzeki Soły,
{25818}{25914}sam obóz koncentracyjny|miał zostać przebudowany -
{25918}{25964}więźniowie mieliby wykonywać pracę niewolniczą
{25968}{26062}dla pobliskiej fabryki I.G. Farben.
{26068}{26139}SS miało sprzedawać I.G. Farben materiały,
{26143}{26214}a olbrzymia nowa Komendantura -|główny budynek administracji obozu -
{26218}{26264}miała zostać przebudowana.
{26268}{26314}Miał nawet powstać specjalny apartament
{26318}{26389}dla samego Himmlera.
{26393}{26489}Auschwitz miał się stać|jego "domem z dala od domu".
{26493}{26564}Plany obejmowały nawet odpowiednie meble|do kwatery Reichsf�hrera.
{26568}{26642}Od sofy do stolika,
{26668}{26759}od fotela po tkaniny na ścianach.
{26943}{26989}Himmlerowska wizja "nowego Auschwitz"
{26993}{27074}była z pewnością ambitna.
{27093}{27139}Ale w tym samym czasie Adolf Hitler
{27143}{27189}opracowywał plany niemal epickie -
{27193}{27239}miały one zmienić Auschwitz na skalę,
{27243}{27344}jakiej nie wyobrażał sobie nawet Himmler.
{27393}{27489}Hitler chciał bowiem nie tylko|zreorganizować obóz i miasto,
{27493}{27564}ale przekształcać całe państwa.
{27568}{27638}Wiosną 1941 roku
{27643}{27739}Hitler pracował nad planami|inwazji na Związek Radziecki.
{27743}{27814}Ta decyzja była punktem zwrotnym,
{27818}{27936}który przyspieszył radykalną zmianę|funkcji Auschwitz.
{27943}{27989}Hitler oczekiwał, że przed końcem 1941 roku
{27993}{28039}oddziały niemieckie będą maszerować
{28043}{28132}po moskiewskim Placu Czerwonym.
{28168}{28239}Naziści nienawidzili Związku Radzieckiego.
{28243}{28289}To była ojczyzna komunizmu -
{28293}{28411}ideologii, którą gardzili|i jednocześnie się jej bali.
{28568}{28614}Hitlerowcy wierzyli, że nie będzie trudno
{28618}{28716}pokonać Stalina i jego Armię Czerwoną.
{28818}{28889}Oni byli - w sensie cywilizacyjnym -
{28893}{28984}zapóźnieni w stosunku do Zachodu.
{28993}{29089}Proszę sobie wyobrazić następującą rzecz:
{29093}{29139}Francja - cywilizowany kraj,
{29143}{29214}ze spłukiwanymi toaletami.
{29218}{29279}W Rosji -
{29318}{29404}przeważnie wychodki za domem.
{29468}{29539}Wiosną 1941 roku w Berlinie,
{29543}{29614}przekonanie, że Związek Sowiecki|jest zamieszkany przez podludzi,
{29618}{29724}zdominowało niemieckie myślenie strategiczne.
{29793}{29864}Hitlerowscy ekonomiści obmyślili,
{29868}{29991}jak ma być żywiona armia niemiecka|po rozpoczęciu inwazji.
{30018}{30064}Proponowane przez nich rozwiązania
{30068}{30184}przewidywały i uzasadniały|masowe głodzenie ludności.
{30318}{30364}Następujące tu cytaty|pochodzą z hitlerowskich memorandów
{30368}{30414}i zapisków komisji gospodarczych,
{30418}{30514}opracowanych przed rozpoczęciem wojny|ze Związkiem Radzieckim.
{30518}{30589}�- Jeśli chcemy wycisnąć coś z Rosji,
{30593}{30664}musimy ograniczyć ich konsumpcję.
{30668}{30714}Bieda, głód i oszczędność -
{30718}{30789}to dla Rosjan chleb powszedni od stuleci.
{30793}{30839}Ich żołądki są elastyczne,
{30843}{30939}nie kierujmy się więc|nieuzasadnionym współczuciem.
{30943}{31027}Spójrzmy prawdzie w oczy:
{31068}{31139}miliony ludzi umrą z głodu,
{31143}{31254}jeśli zabierzemy im wszystko,|czego potrzebujemy.
{31293}{31339}Nie mamy wyboru.
{31343}{31447}Możemy prowadzić wojnę tylko pod warunkiem,
{31468}{31578}że cały Wehrmacht|będzie żywiony na koszt Rosji.
{31668}{31714}Tak więc jeszcze przed rozpoczęciem wojny
{31718}{31764}hitlerowcy przewidywali eksterminację
{31768}{31859}dużej części sowieckiej ludności.
{31943}{32043}Ta wojna była obliczona na wyniszczenie.
{32143}{32214}W pierwszych tygodniach po rozpoczęciu inwazji
{32218}{32314}Niemcy wzięli do niewoli|3 miliony sowieckich żołnierzy.
{32318}{32389}2 miliony z nich nie przeżyły 9 miesięcy,
{32393}{32497}wielu umarło z głodu w niemieckiej niewoli.
{32643}{32714}Każdy sowiecki oficer polityczny|lub komisarz polityczny,
{32718}{32764}znaleziony wśród jeńców Armii Czerwonej,
{32768}{32839}miał być rozstrzelany.
{32843}{32889}Ci, którzy uniknęli tego losu,
{32893}{32939}byli wysyłani do obozów koncentracyjnych.
{32943}{32989}W ten sposób Auschwitz
{32993}{33094}został zaangażowany w wojnę na Wschodzie.
{33168}{33239}W tym miejscu, w lipcu 1941 roku,
{33243}{33314}sowieccy więźniowie byli zmuszani|do pracy w żwirowni.
{33318}{33364}Zza pobliskiego ogrodzenia
{33368}{33414}widział to polski więzień Auschwitz,|Jerzy Bielecki;
{33418}{33508}obserwował, jak byli traktowani:
{33543}{33614}Kapowie bili ich bez litości,|kopali, tłukli,
{33618}{33664}oni się przewracali,
{33668}{33739}no, makabryczna scena.
{33743}{33814}Nigdy dotąd czegoś takiego nie widziałem,
{33818}{33864}nawet później, jak pamiętam,
{33868}{33978}a przecież przebywałem|jeszcze w obozie długo...
{34093}{34139}Widziałem esesmana, młodszego oficera,
{34143}{34214}chodził wokół wykopu z pistoletem.
{34218}{34286}To był sadyzm!
{34293}{34339}"Wy psy! Wy cholerni komuniści!
{34343}{34389}Wy gnoje! "
{34393}{34464}same przekleństwa, cały czas.
{34468}{34514}A co jakiś czas
{34518}{34589}kierował lufę pistoletu w dół
{34593}{34664}i strzelał, o tak!
{34668}{34714}Nie tylko sowieccy jeńcy wojenni
{34718}{34764}mieli ucierpieć w wyniku hitlerowskiej inwazji;
{34768}{34839}stało się to też udziałem sowieckich Żydów.
{34843}{34914}Naziści, zatwardziali antysemici,
{34918}{34964}uważali połączenie|Słowianina, Żyda i komunisty
{34968}{35054}za szczególnie niebezpieczne.
{35093}{35139}Były pewne związki
{35143}{35214}między Żydami i bolszewikami.
{35218}{35289}Istniało wystarczająco dużo dowodów na to,
{35293}{35386}że istnieje między nimi zależność.
{35418}{35489}Naziści wyrażali wiele podobnych uprzedzeń|w stosunku do Żydów,
{35493}{35539}w tym przekonanie,
{35543}{35589}że istnieje światowy spisek żydowski|skierowany przeciw nim,
{35593}{35639}oraz że Żydzi sprowadzili na Niemcy
{35643}{35714}klęskę w I wojnie światowej.
{35718}{35808}Takie urojenia nie miały granic.
{35818}{35889}"Oto typy wschodnich Żydów,
{35893}{35989}którzy rozlali się po miastach Europy|po ostatniej wojnie -
{35993}{36039}pasożyty, osłabiające swoje kraje,
{36043}{36136}zagrażające tysiącletnim kulturom.
{36143}{36256}Przynoszą z sobą przestępczość,|korupcję i chaos".
{36343}{36414}Od momentu rozpoczęcia niemieckiej inwazji|na Związek Radziecki,
{36418}{36464}hitlerowskie jednostki specjalne,
{36468}{36514}działające na wsiach i w miastach,
{36518}{36589}rozstrzelały wielu żydowskich mężczyzn,
{36593}{36664}w tym komunistów, członków władz cywilnych,
{36668}{36764}a nawet tych,|którzy dopiero osiągnęli wiek poborowy.
{36768}{36814}Zachęcano także miejscowych
{36818}{36889}do podejmowania akcji przeciwko Żydom -
{36893}{36939}takich jak ta,|uwieczniona w rzadkim materiale,
{36943}{37044}który powstał na Ukrainie w lipcu 1941 r.
{37418}{37464}Po szeregu spotkań Hitlera z Himmlerem,
{37468}{37539}jakie miały miejsce w lecie 1941 r.
{37543}{37656}doszło do eskalacji prześladowań|sowieckich Żydów.
{37818}{37864}Nowym jednostkom przydzielono na Wschodzie
{37868}{37939}nowe zadania specjalne,
{37943}{38039}wśród nich: 1. Brygadzie Piechoty SS.
{38268}{38339}Podczas jednej z typowych operacji
{38343}{38389}znaleźli się w mieście Ostróg|w zachodniej części Ukrainy,
{38393}{38469}4 sierpnia 1941 roku.
{38493}{38611}Spędzono tam ponad 10.000 Żydów|z okolicznych terenów.
{38668}{38714}Wśród nich znalazł się|11-letni Wasyl Waldeman
{38718}{38764}wraz ze swoją rodziną.
{38768}{38814}Znaleźli się w niebezpieczeństwie.
{38818}{38889}Hitlerowskie szwadrony śmierci,|działające na Wschodzie,
{38893}{38964}zaczynały strzelać do kobiet i dzieci|- tak jak do mężczyzn.
{38968}{39014}Wiedzieliśmy, że coś się tu stanie.
{39018}{39064}Kiedy zobaczyliśmy,
{39068}{39162}że ciągnie się tu ludzi z łopatami,
{39168}{39275}nawet małe dzieci zrozumiały,|po co te łopaty.
{39293}{39339}Jednym z żołnierzy 1. Brygady Piechoty SS
{39343}{39414}był w tym czasie Hans Friedrich.
{39418}{39464}Twierdzi, że nie pamięta dokładnie,
{39468}{39514}w jakich akcjach brał udział tamtego lata,
{39518}{39564}ale przyznaje się do udziału
{39568}{39664}w zbrodniach takich jak ta w Ostrogu.
{39768}{39839}Byli zupełnie... wstrząśnięci,
{39843}{39907}przerażeni,
{39918}{40025}można było z nimi robić,|co się tylko chciało.
{40218}{40264}Dzieci płakały, chorzy też płakali,
{40268}{40339}starzy modlili się do Boga.
{40343}{40414}Nie na klęczkach - siedzieli albo leżeli.
{40418}{40489}Ciężko było znieść to wszystko,
{40493}{40584}słuchać tego zawodzenia i płaczu.
{40618}{40664}Potem kazali wszystkim wstać,
{40668}{40714}kazali iść,
{40718}{40764}ale kiedy tylko ludzie się poruszyli,
{40768}{40856}zaczęli selekcję do egzekucji.
{40893}{40939}Wyselekcjonowanych ukraińskich Żydów|zabrano tutaj,
{40943}{40989}a rów był już wykopany.
{40993}{41064}Takie sceny powtarzały się
{41068}{41139}na wszystkich terenach Związku Radzieckiego,|które okupowali naziści.
{41143}{41189}Mężczyznom, kobietom i dzieciom
{41193}{41298}kazano się rozebrać i przygotować na śmierć.
{41593}{41639}Proszę sobie wyobrazić taki rów,
{41643}{41689}po jednej stronie ludzie,
{41693}{41768}a za nimi żołnierze.
{41793}{41839}To byliśmy my
{41843}{41919}i to my strzelaliśmy.
{41943}{42024}Trafieni wpadali do rowu.
{42168}{42214}Proszę mi powiedzieć: co Pan myślał?
{42218}{42289}Co Pan czuł, kiedy Pan strzelał?
{42293}{42350}Nic.
{42368}{42437}Myślałem tylko:
{42493}{42563}celuj dokładnie,
{42618}{42698}tak, żeby dobrze trafić.
{42743}{42812}O tym myślałem.
{42943}{42989}To była Pańska jedyna myśl?
{42993}{43039}Przez cały ten czas|nic Pan nie czuł do tych ludzi?
{43043}{43152}Do żydowskich cywilów,|do których Pan strzelał?
{43168}{43189}Nie.
{43193}{43262}Dlaczego nie?
{43293}{43412}Bo moja nienawiść w stosunku do Żydów|jest zbyt wielka.
{43518}{43564}Przyznaję: to co myślę jest niesprawiedliwe,
{43568}{43634}przyznaję to.
{43768}{43814}Ale to, czego doświadczyłem|podczas mojej młodości,
{43818}{43864}kiedy żyłem na wsi,
{43868}{43914}to, co Żydzi nam wtedy robili...
{43918}{43989}To się nigdy nie zmieni,
{43993}{44091}to jest moje niezachwiane przekonanie.
{44143}{44189}Dorastając w latach 30.,
{44193}{44239}w atmosferze zajadłego antysemityzmu,
{44243}{44289}Hans Friedrich uwierzył,
{44293}{44339}że lokalni żydowscy handlarze
{44343}{44432}oszukiwali jego i jego rodzinę.
{44518}{44564}Co, na miłość Boską, ci ludzie,|do których Pan strzelał,
{44568}{44614}mogli mieć wspólnego z tymi,
{44618}{44714}którzy rzekomo źle Pana traktowali w domu?
{44718}{44764}Po prostu należeli do tej samej grupy!
{44768}{44814}Co poza tym?
{44818}{44864}Co jeszcze mieli z tym wspólnego?
{44868}{44914}Nic,
{44918}{45013}ale dla nas to byli po prostu Żydzi!
{45118}{45189}Mimo że byłem wtedy małym chłopcem,
{45193}{45239}zrozumiałem, czym są naziści.
{45243}{45289}Wcześniej nie miałem o tym pojęcia,
{45293}{45382}a potem tyle się zastanawiałem:
{45393}{45439}co sprawia, że ludzie są tacy okrutni?
{45443}{45520}co ich czyni bestiami?
{45543}{45639}Rozstrzeliwania przeciągnęły się do wieczora.
{45643}{45689}Wasylowi Waldeman i jego matka zdołali uciec
{45693}{45764}i ukryć się w pobliskiej wiosce.
{45768}{45814}Ale esesmani zabili jego ojca,
{45818}{45897}dziadka i dwóch wujków.
{45943}{45964}Taka właśnie była ta pierwsza egzekucja.
{45968}{46014}Ta najstraszniejsza.
{46018}{46064}Ale nie była ostatnia.
{46068}{46139}Odbyły się jeszcze 3 duże egzekucje,
{46143}{46239}z których każda pochłonęła|2 do 3 tysięcy ofiar.
{46243}{46314}Wielu innych ludzi rozstrzeliwano potem|w mniejszych grupach.
{46318}{46364}W taki sposób
{46368}{46488}żydowska społeczność miasta Ostróg|została unicestwiona.
{46593}{46664}W czasie, kiedy masowo rozstrzeliwano|Żydów sowieckich,
{46668}{46787}nasiliły się też egzekucje więźniów|w obozie Auschwitz.
{46843}{46889}Po raz pierwszy osadzeni w obozie
{46893}{46939}mieli zostać zamordowani przy użyciu gazu,
{46943}{46989}choć nie miało to przebiegać w sposób,
{46993}{47089}który później miał przysporzyć Auschwitz|ponurej sławy.
{47093}{47164}H�ss otrzymał wiadomość,
{47168}{47239}że obóz chcą odwiedzić lekarze|prowadzący tzw. program eutanazji.
{47243}{47289}Szukali oni więźniów,
{47293}{47388}którzy nie byli już zdolni do pracy.
{47543}{47614}Dotychczas członkowie|nazistowskiego programu eutanazji
{47618}{47689}zajmowali się fizycznie|i psychicznie upośledzonymi.
{47693}{47739}Była to grupa ludności,
{47743}{47857}którą od dawna demonizowała|hitlerowska propaganda.
{47868}{47914}"My, Naród Niemiecki,
{47918}{47964}nie zdajemy sobie sprawy|z faktycznego rozmiaru
{47968}{48039}całego tego nieszczęścia,
{48043}{48139}z przygnębiającej atmosfery tych miejsc,
{48143}{48214}w których tysiące bełkoczących idiotów
{48218}{48307}muszą być karmione i doglądane.
{48318}{48389}Oni są gorsi niż zwierzęta.
{48393}{48464}Czy możemy obciążać przyszłe pokolenia
{48468}{48544}takim dziedzictwem? "
{48593}{48639}W roku 1939
{48643}{48689}Hitler zatwierdził plan,
{48693}{48814}wedle którego ciężko upośledzone dzieci|miały być mordowane.
{48818}{48889}Kiedy tylko zaczęła się wojna,
{48893}{49014}poszerzono program także|o niepełnosprawne osoby dorosłe.
{49068}{49139}Selekcja była bardzo prosta:
{49143}{49214}Lekarz miał sprawdzić kartę pacjenta,
{49218}{49289}jeśli uznałby,|że pacjent kwalifikuje się do programu,
{49293}{49389}miał postawić na formularzu czerwony krzyżyk.
{49393}{49489}Dwóch innych lekarzy|niezależnie wypełniało identyczny formularz
{49493}{49599}i głos większości decydował o losie pacjenta.
{49618}{49664}Lekarze przed wydaniem wyroku
{49668}{49739}nie konsultowali się|ani między sobą, ani z pacjentem.
{49743}{49789}Ci, których wybrano na śmierć,
{49793}{49864}byli zabierani do specjalnych ośrodków|na terenie Niemiec.
{49868}{49984}Takich jak ten: klinika Sonnenstein|w pobliżu Drezna.
{50118}{50223}W całych Niemczech istniało 6 takich klinik.
{50243}{50289}Testowano w nich nową technikę zabijania,
{50293}{50339}używając podstępu,
{50343}{50414}który miał być potem|wykorzystywany w Auschwitz.
{50418}{50489}Upośledzonym mówiono, że idą pod prysznic.
{50493}{50539}Zabierano ich do pomieszczenia,
{50543}{50639}w którym było wiele rur i pryszniców,
{50643}{50745}lecz tymi rurami nigdy nie popłynęła woda.
{50793}{50839}Wiodły one przez ściany
{50843}{50889}do butli wypełnionych tlenkiem węgla.
{50893}{50939}Po szczelnym zamknięciu drzwi
{50943}{51014}wpompowywano tlenek węgla.
{51018}{51095}Tak umierali pacjenci.
{51118}{51164}Do lata 1941 r.
{51168}{51214}zginęło w ten sposób
{51218}{51264}około 70 tysięcy osób niepełnosprawnych.
{51268}{51337}Himmler chciał,
{51343}{51389}by program eutanazji|rozszerzono na obozy koncentracyjne.
{51393}{51439}Dlatego też tego lata
{51443}{51539}przybyła do Auschwitz jednostka specjalna.
{51543}{51589}Podczas wieczornego apelu ogłoszono,
{51593}{51639}że ci z nas, którzy są chorzy,
{51643}{51714}mogą zostać poddani leczeniu,
{51718}{51764}że mogą wyjechać na leczenie.
{51768}{51847}I że mają się zgłaszać.
{51868}{51914}Oczywiście, powiedziano,
{51918}{51989}że będą chodzić na zabiegi.
{51993}{52093}I w obozie wielu ludzi w to uwierzyło...
{52168}{52214}Tak więc pierwsi więźniowie z Auschwitz,|którzy mieli zginąć od gazu,
{52218}{52289}nie zostali zamordowani w obozie,
{52293}{52389}ale przewieziono ich|do komór gazowych w Niemczech.
{52393}{52439}Wybrano ich nie dlatego, że byli Żydami,
{52443}{52539}ale dlatego, że nie byli już zdolni do pracy.
{52543}{52619}Było ich 575 ludzi,
{52643}{52689}szli jak jakiś kondukt żałobny.
{52693}{52739}Niektórzy o własnych siłach,
{52743}{52789}innych niesiono na noszach...
{52793}{52864}Niczym jakiś przygnębiający marsz...
{52868}{52939}A więźniowie, którzy stali obok,
{52943}{53039}żegnali swoich krewnych i przyjaciół.
{53068}{53114}Ci więźniowie byli wycieńczeni,
{53118}{53189}nie było wśród nich nikogo zdrowego -
{53193}{53264}niektórych pielęgniarze nieśli na noszach.
{53268}{53314}To była makabra, przerażające.
{53318}{53396}Niczym pochód upiorów.
{53793}{53889}Dwa tygodnie po tym,|jak chorzy wyjechali z Auschwitz,
{53893}{54006}Heinrich Himmler|pojechał do Związku Radzieckiego.
{54018}{54089}Jego podróż miała się okazać bardzo ważna
{54093}{54189}dla rozwoju|hitlerowskiego programu eksterminacji.
{54193}{54239}Odnalezienie w 1990 roku
{54243}{54314}dziennika spotkań Himmlera|z tego decydującego okresu
{54318}{54428}pozwoliło dokładnie prześledzić|jego posunięcia.
{54493}{54539}15 sierpnia 1941 r., w piątkowy poranek,
{54543}{54631}dotarł na przedmieścia Mińska.
{54643}{54689}Obserwował tam egzekucję Żydów
{54693}{54777}i domniemanych partyzantów.
{54793}{54839}To widowisko musiało być bardzo podobne|do tej egzekucji,
{54843}{54889}sfilmowanej mniej więcej w tym samym czasie
{54893}{54978}na wydmach Lipawy na Łotwie.
{55268}{55333}Po egzekucji
{55343}{55414}generał SS Erich von dem Bach-Zelewski
{55418}{55514}powiedział Himmlerowi,|że ma problem z żołnierzami SS:
{55518}{55564}"- Reichsf�hrerze, było ich tylko stu...
{55568}{55589}Co Pan chce powiedzieć?
{55593}{55689}Proszę spojrzeć w oczy ludzi|z tej jednostki.
{55693}{55764}Ci ludzie są już skończeni na resztę życia.
{55768}{55863}Jakich my tu kształtujemy żołnierzy?
{55868}{55958}Albo neurotyków, albo dzikusów".
{55968}{56014}Bach-Zelewski wiedział,
{56018}{56089}że tego lata w całym Związku Radzieckim
{56093}{56139}hitlerowcy i ich kolaboranci|mordują kobiety i dzieci,
{56143}{56189}strzelając do nich z bliska
{56193}{56263}i z zimną krwią.
{56368}{56414}Himmler zdał sobie sprawę,
{56418}{56489}że musi znaleźć lepszy sposób zabijania;
{56493}{56596}lepszy dla morderców, a nie dla ich ofiar.
{56718}{56764}Właśnie z tego powodu
{56768}{56839}porucznik SS dr Albert Widmann|z Instytutu Technicznego Policji Kryminalnej
{56843}{56931}wyruszył do Europy Wschodniej.
{56968}{57014}Widmann i jego koledzy|brali udział w eksperymentach,
{57018}{57064}które doprowadziły|do zabijania niepełnosprawnych
{57068}{57149}przy pomocy tlenku węgla.
{57218}{57289}Wiedział jednak,|że transport butli z tlenkiem węgla
{57293}{57364}do nowych miejsc na Wschodzie
{57368}{57453}byłby drogi i niepraktyczny.
{57468}{57558}Musiał więc znaleźć inny sposób.
{57618}{57689}To w tym celu pojechał|do Związku Sowieckiego,
{57693}{57823}a towarzyszyła mu ciężarówka|wypełniona materiałami wybuchowymi.
{57868}{57914}Widmann zdał raport Arthurowi Nebe,
{57918}{57964}dowódcy jednej z Einsatzgruppen,
{57968}{58014}w jego kwaterze głównej|w Domu Lenina w Mińsku.
{58018}{58137}"- Zabrał pan ze sobą|dość dużo materiałów wybuchowych?
{58143}{58214}Kazał pan zabrać 250 kg.
{58218}{58264}Zabrałem 400 kg,
{58268}{58339}na wszelki wypadek.
{58343}{58414}Bardzo dobrze".
{58693}{58739}�Bunkier zupełnie się zapadł,
{58743}{58789}panowała absolutna cisza.
{58793}{58864}*z zeznań naocznego świadka eksperymentu -|*kapitana SS Wilhelma Jaschke
{58868}{58914}Wszędzie były porozrzucane ludzkie szczątki,
{58918}{58989}niektóre zwisały z drzew.
{58993}{59064}Następnego dnia zebraliśmy te szczątki
{59068}{59139}i wrzuciliśmy z powrotem do bunkra.
{59143}{59264}Zostawiliśmy tylko te,|które wisiały wysoko na drzewach.
{59268}{59314}Po tej okropności
{59318}{59364}Widmann i jego koledzy z SS
{59368}{59414}szukali innej metody masowego zabijania.
{59418}{59464}Tę z kolei podsunął wypadek,
{59468}{59576}jaki przydarzył się esesmanowi Arthurowi Nebe.
{59593}{59639}Nebe wrócił do domu samochodem,
{59643}{59689}pijany po przyjęciu w Berlinie.
{59693}{59739}Zaparkował samochód w garażu,
{59743}{59824}ale nie wyłączył silnika.
{59868}{59939}W efekcie o włos uniknął śmierci
{59943}{60057}przez zatrucie tlenkiem węgla|zawartym w spalinach.
{60068}{60114}Wspomnienie o przypadku Nebego
{60118}{60164}podsunęło Widmannowi i jego ekipie|pomysł doświadczenia,
{60168}{60285}takiego jak to, do którego doszło|w Związku Sowieckim.
{60368}{60414}Przypuszczalnie ten film pokazuje|pacjentów z sowieckiego szpitala,
{60418}{60464}zamykanych w pomieszczeniu,
{60468}{60606}do którego podłączano rury wydechowe|samochodu osobowego i ciężarówki.
{60643}{60689}Tak więc hitlerowcy opracowali
{60693}{60764}tańszą metodę zabijania ludzi tlenkiem węgla -
{60768}{60906}metodę tańszą niż ta,|którą stosowano wcześniej w programie eutanazji.
{61118}{61164}Mniej więcej w tym czasie,
{61168}{61264}w którym prowadzono eksperymenty|z gazowaniem na Wschodzie,
{61268}{61396}władze Auschwitz także unowocześniały|nowe techniki zabijania.
{61468}{61539}Podczas nieobecności H�ssa w obozie
{61543}{61614}jego zastępca, Karl Fritzsch,|wpadł na radykalny pomysł -
{61618}{61733}jeden z najbardziej znaczących|w historii Auschwitz.
{61743}{61789}Esesmani z załogi obozu|nadal praktykowali rozstrzelanie
{61793}{61864}jako metodę mordowania sowieckich więźniów,|którzy byli już niezdolni do pracy.
{61868}{61914}Fritzschowi przyszło do głowy,
{61918}{61989}że oto znalazł nową metodę zabijania.
{61993}{62057}W Auschwitz
{62068}{62114}ubrania, w których gnieździły się|wszy i inne insekty,
{62118}{62189}były dezynfekowane|skrystalizowanym kwasem pruskim,
{62193}{62239}produkowanym masowo|i dostępnym pod nazwą handlową
{62243}{62304}Cyklon B.
{62593}{62664}"Cyklon B jest używany|do zwalczania szkodników.
{62668}{62764}Tak oto chroni naszą narodową gospodarkę|i jej zasoby,
{62768}{62873}w szczególności zaś zdrowie naszego narodu".
{62993}{63064}Po otwarciu szczelnego pojemnika
{63068}{63114}kryształki Cyklonu B|rozpuszczały się w powietrzu,
{63118}{63194}tworząc zabójczy gaz.
{63318}{63389}Fritzsch wybrał w Auschwitz blok 11
{63393}{63507}by przeprowadzić pierwszy eksperyment|z cyklonem B.
{63543}{63589}Było to najbardziej przerażające|miejsce w obozie,
{63593}{63664}więzienie w więzieniu.
{63668}{63739}W tym miejscu SS karnie umieszczało więźniów:
{63743}{63851}przesłuchiwało, torturowało, a także zabijało.
{63993}{64039}W bloku 11 znajdowały się cele stojące,
{64043}{64089}do których więźniowie byli upychani -
{64093}{64139}ledwie byli w stanie oddychać.
{64143}{64189}Były też cele głodowe,
{64193}{64264}w których więźniów zamykano,
{64268}{64314}pozbawiano jedzenia|i zostawiano na śmierć głodową.
{64318}{64364}Każdy więzień Auschwitz
{64368}{64448}znał reputację bloku 11.
{64493}{64539}Ja osobiście bałem się nawet
{64543}{64589}przejść obok bloku 11.
{64593}{64639}Osobiście się bałem.
{64643}{64689}On był zamknięty,
{64693}{64739}ale strach było choćby przejść obok niego.
{64743}{64789}Była ulica obozowa, którą się chodziło,
{64793}{64839}ale i tak... strach było przejść.
{64843}{64923}Blok 11 oznaczał śmierć.
{65018}{65089}Pewnego dnia pod koniec sierpnia|albo na początku września 1941 r.
{65093}{65139}Fritzsch nakazał, aby piwnice bloku 11
{65143}{65214}przygotowano do użycia w nich Cyklonu B.
{65218}{65289}Zapieczętowano drzwi i okna.
{65293}{65382}Cały blok został zabezpieczony.
{65393}{65439}Zwróciło to naszą uwagę -
{65443}{65514}wielu moich kolegów widziało,
{65518}{65614}jak esesmani biegają w maskach przeciwgazowych.
{65618}{65664}Okna wychodzące z bunkra
{65668}{65746}uszczelniono piaskiem.
{65818}{65889}A w samym bunkrze,
{65893}{65977}w jego piwnicach, w celach,
{66018}{66113}zebrano sowieckich jeńców wojennych.
{66168}{66214}I okazało się następnego dnia,
{66218}{66278}że SS...
{66293}{66364}właściwie to Palitzsch,|to on ściągał na siebie uwagę,
{66368}{66453}bo biegał wokół jak szalony.
{66518}{66589}Okazało się, że gaz nie zadziałał|tak jak powinien,
{66593}{66664}wielu spośród tych ludzi, tych więźniów,|jeszcze żyło.
{66668}{66714}Wobec tego zwiększyli tę dawkę,
{66718}{66764}dodali więcej kryształków
{66768}{66857}i tak to doprowadzili do końca.
{66943}{66989}Inni więźniowie wlekli te ciała
{66993}{67064}na wózkach, które nazywano "Rollwagen".
{67068}{67114}Zabrali je do krematorium,
{67118}{67164}krematorium już wtedy normalnie działało,
{67168}{67239}można było dym zobaczyć z komina!
{67243}{67351}No więc to była taka...|tajemnica poliszynela.
{67368}{67439}Jak się człowiek czuje?
{67443}{67539}Niektórzy się robili obojętni|pośród tego wszystkiego:
{67543}{67649}Dziś padło na ciebie, jutro - padnie na mnie.
{67668}{67714}Po powrocie do obozu
{67718}{67821}H�ss zapoznał się z wynikami eksperymentu.
{67968}{68014}�Kiedy wróciłem, Fritzsch zameldował mi,
{68018}{68064}opowiedział, jak użyto gazu.
{68068}{68114}Zastosował go ponownie,
{68118}{68233}kiedy przybył następny transport|sowieckich jeńców.
{68343}{68389}Gdy H�ss wrócił do swej willi|na skraju obozu,
{68393}{68439}do żony i czwórki dzieci,
{68443}{68514}czuł zadowolenie:
{68768}{68838}�Muszę przyznać,
{68843}{68889}że wiadomość o gazowaniu|podziałała na mnie uspokajająco.
{68893}{68939}Zawsze mnie przerażały
{68943}{68989}egzekucje przez rozstrzelanie.
{68993}{69064}Poczułem ulgę na myśl o tym,
{69068}{69171}że ominą nas w takim razie krwawe łaźnie.
{69218}{69293}H�ss był w błędzie -
{69368}{69493}wkrótce miał zostać nadzorcą|jeszcze większej krwawej łaźni.
{69543}{69614}Miał zbudować obóz tutaj -
{69618}{69664}na tym skrawku bagnistej ziemi,
{69668}{69753}1,5 mili od miasta Oświęcim,
{69768}{69864}w miejscu, które Polacy nazywali Brzezinka,
{69868}{69943}a Niemcy - Birkenau.
{69993}{70112}*napisy: Mateusz Zimmerman|*[e-mail]